نێچیرڤان بارزانی: بۆ جێبەجێکردنی دەستوور باشتر کاردەکەین

هاوڵاتی لاهوور شێخ جەنگی لە نوێترین پەیامی ڤیدیۆیدا کە ئەمڕۆ یەکشەممە لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانەوە بڵاویکردەوە دەڵێت، هەڵبژاردنەکان بە ئەنقەست دوادەخرێن و داوا لە هاوڵاتییان دەکات  لەگەڵ ئەنجامدانیدا بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن و بە گرنگییەوە لێی بڕوانن. لاهوور شێج جەنگی دەشڵێت، "رووداوەکانی دوو ساڵی رابردوو زۆر هاوکیشەیان لە ناوخۆی هەرێم و واقیعی سیاسیی عێراق و ناوچەکە گۆڕیوە کە وا دەکات دۆخی سیاسیی ئێستا و دوو ساڵ لەمەوبەر بە تەواوی جیاواز بێت، ئەو جیاوازییەش دەسەڵاتداران پێش خەڵک هەستیان پێکردووە، بۆیە هەڵبژاردن دوادەخەن." لە پەیامەکەیدا  باس لە فشارەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەکات سەبارەت بە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان و دەڵێت، "ئەگەر هەڵبژاردنی داهاتووی کوردستان لە ئاستی عێراق و ناوچەکە و تەنانەت کۆمەڵی نێودەوڵەتی پڕ بایەخ نەبوایە فشاریان نەدەکرد بۆ ئەنجامدانی، بە دیوەکەی تریشدا ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە کاریگەر نەبوایە ئەو حیزبانەی ئێستا بە ئەمری واقیع دەسەڵاتدارن هێندە خۆیان لە ئەنجامدانی نەدەدزییەوە ". هاوکات پەیامێک بۆ ئەو گەنجانە دەنێرێت کە بۆ یەکەمجار بەشداری هەڵبژاردنەکان دەکەن و تیایدا هاتووە،" دەنگدەرانی ئازیز، بەتایبەت ئەو گەنجانەی کە یەکەمجارتانە بەشداریی هەڵبژاردن دەکەن، تەنیا دوو رۆژ ماوە، کە سەردانی بنکەکانی کۆمسیۆنی هەڵبژاردن بکەن و ناوی خۆتان تۆمار بکەن بۆ ئەوەی دەرفەتی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن لە دەست نەدەن، ساڵانێکی زۆرە تەحەمولی حوکمڕانییەکی ناتەندروست دەکەن، هەموومان پێکەوە ئەرکمانە شان بدەینە بەر چاککردنی ئەم دۆخە و گێڕانەوەی هیوا". ده‌قی په‌یامه‌كه‌ی لاهور شێخ جه‌نگی و ڤیدیۆی پەیامەکە ببینە:   هاونیشتمانییانی خۆشەویست، دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان ئەم کاتەتان باش...   وەک هەمووتان ئاگادارن هەرێمی کوردستان بە دۆخێکی ناهەمواری سیاسی و ئیداری هەستیار و پڕ لە کێشە و قەیران دا تێپەڕ دەبێت، ژیان و گوزەرانی زۆرینەی خەڵکی کوردستان لەوپەڕی خراپیدایە، بێبازاڕی و خراپیی دۆخی کاسبکاران و ئیفلیجبوونی زۆرینەی کایەکان و بێهیوابوونی گەنجەکانمان لێمان دەخوازێت، کە بە هەموومان ئەم قۆناغە هەستیارە تێپەڕێنین، پێکەوە سەرەتایەکی نوێ دەست پێ بکەین کە رێگا لە نغرۆبوونی زیاتر بگرێ و جۆرێک لە هەستانەوە و سەرپێخستنەوەی ژیانێکی شایستە بۆ خەڵک جێگیر بکەین، ئەوەش لە ئێستادا تەنیا و تەنیا بە بەشداریکردنی فراوانی ئێوەی دەنگدەران دەبێت لە هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی کوردستاندا.   بەم پەیامە دەمەوێ داواتان لێبکەم کە گرنگە لە ئێستاوە بە هیوا و ئومێدێکی زۆرەوە خۆتان ساز و ئامادە بکەن بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردن، ئەو گەنجانەی یەکەمجاریانە بەشداری دەکەن سەردانی بنکەکانی کۆمسیۆنی هەڵبژاردن بکەن و خۆیان تۆمار بکەن، زۆر گرنگە بە بایەخەوە بۆ ئەو هەڵبژاردنە بڕوانن، کە چەند جارێکە بە ئەنقەست و لە ترسی گۆڕانکاری دوادەخرێ، بەڵام لەوە دڵنیابن کە هەر دەبێ بکرێ، لە ئێستاشدا بەو بەدواداچوون و زانیارییانەی لای من هەن، تاکە ڕێگای گۆڕانکاری سندووقەکانی هەڵبژاردنن و کۆمەڵی نێودەوڵەتی مەبەستییەتی هەرێمی کوردستان بەرەو حوکمڕانییەکی باش بڕوات.   رووداوەکانی دوو ساڵی رابردوو زۆر هاوکیشەیان لە ناوخۆی هەرێم و واقیعی سیاسیی عێراق و ناوچەکە گۆڕیوە کە وا دەکات دۆخی سیاسیی ئێستا و دوو ساڵ لەمەوبەر بە تەواوی جیاواز بێت، ئەو جیاوازییەش دەسەڵاتداران پێش خەڵک هەستیان پێکردووە، بۆیە هەڵبژاردن دوادەخەن. لەوەش دڵنیابن ئەگەر هەڵبژاردنی داهاتووی کوردستان لە ئاستی عێراق و ناوچەکە و تەنانەت کۆمەڵی نێودەوڵەتی پڕ بایەخ نەبوایە فشاریان نەدەکرد بۆ ئەنجامدانی، بە دیوەکەی تریشدا ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە کاریگەر نەبوایە ئەو حیزبانەی ئێستا بە ئەمری واقیع دەسەڵاتدارن هێندە خۆیان لە ئەنجامدانی نەدەدزییەوە و هەرجارە و بە بیانوویەک دوایان نەدەخست، هەر لێرەشەوە داواکارم سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان بەزووترین کات کۆببێتەوە و وادەیەک بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان دیاری بکات، داوا لە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقیش دەکەم وادەی دەرکردن و نوێکردنەوەی کارتی دەنگدان درێژ بکاتەوە، تا دەرفەت بدرێت بەو دەنگدەرانەی کە هێشتا ناوی خۆیان تۆمار نەکردووە و کارتەکانیان وەرنەگرتۆتەوە.   هاوڵاتیانی خۆشەویست... ئێستا دەسەڵاتی سیاسی و ئیداریی حیزبەکانی هەرێم هەرگیز وەک پێشتر نییە، ئەجێندا هەرێمایەتییەکان مەترسیدارن، پەرلەمان هەڵوەشاوەتەوە، حکومەت کاربەڕێکەرە، فرۆشتنی نەوت بە بۆری ڕاگیراوە، کێشە داراییەکان لەگەڵ عێراق ئاڵۆزتربوون، مامۆستایان لەسەر شەقامەکانن و ناڕەزایەتییان فراوان و فراوانتر دەبێت، خەڵک تەواو بێزارە، لە پاڵ هەموو ئەوانەدا دەسەڵاتی سیاسی هێشتا بەناوی شەرعییەتی دەنگی خەڵکەوە لەناوەوە و دەرەوەی هەرێم قسە دەکات، لێرەوەیە بە گرنگی دەزانم لە رێگای بەشداری هەڵبژاردنەکانەوە دەرفەتێک هاتۆتە پێشەوە شەرعییەتی دەنگی خۆتان بدەن بەو هێزانەی کە پێتان وایە دەتوانن خزمەتتان بکەن و سەرەتایەکی نوێ و جیاواز دەهێننە کایەوە.   دەنگدەرانی ئازیز، بەتایبەت ئەو گەنجانەی کە یەکەمجارتانە بەشداریی هەڵبژاردن دەکەن، تەنیا دوو رۆژ ماوە، کە سەردانی بنکەکانی کۆمسیۆنی هەڵبژاردن بکەن و ناوی خۆتان تۆمار بکەن بۆ ئەوەی دەرفەتی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن لە دەست نەدەن، ساڵانێکی زۆرە تەحەمولی حوکمڕانییەکی ناتەندروست دەکەن، هەموومان پێکەوە ئەرکمانە شان بدەینە بەر چاککردنی ئەم دۆخە و گێڕانەوەی هیوا و هێنانە کایەی سەردەمێک کە حوکمڕانی لەبری گرووپ و تاقمێک لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستاندا بێت، راستییەکی تەواو حاشاهەڵنەگریشە کە خوای گەورە نە لەخراپەوە بۆ باش و نە لە باشەوە بۆ خراپ ژیان و گوزەرانی خەڵکەکەی ناگۆڕێ ئەگەر خەڵک خۆی بەو ئەرکە هەڵنەستێت، بۆیە ئەرکی من و ئێوەی کەسوکاری سەربەرزی شەهیدان و پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەکان و گەنجان و ژنان و مامۆستایان و تەواوی مووچەخۆران و سەرجەم چین و توێژەکانە، کە هەوڵبدەین سەرەتایەکی نوێ بۆ خەڵک و خاکی ئەم هەرێمە دەستپێبکەین، ئەوەش بەرپرسیارێتییەکی دەستەجەمعییە و دەبێ هەمووان بە ئەرکی ئینسانی و ئایینی و نیشتمانی و نەتەوەیی خۆیانی بزانن. خوای گەورە ئێوە و هەرێمی کوردستان و عێراق لە هەموو بەڵا و ناخۆشییەک بپارێزێ.   هەر شاد و سەرکەوتووبن. لاهور شێخ جەنگی  

هاوڵاتی ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل "هەپەگە" ئاشکرایکرد کە لە نوێترین ئۆپەراسیۆنی شۆڕشگێڕییدا بە ناوی “شەهید دۆغا ڤیان” ٣٧ سەربازی تورکیا لە هەرێمی زاپ کوژراون. لە راگەیەندراوێکدا ناوەندی راگەیاندنی و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل هەپەگە بڵاویکردەوە "١٧ی شوباتی ٢٠٢٤ کاتژمێر ١٢:٥٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی لە هەرێمی شەهید دەلیلی رۆژئاوای زاپ، لە دژی ئەو داگیرکەرانەی لە گۆڕەپانێکی سەرەکی بارەگاکە جێگیر بوون، ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڕی شەهید دۆغا ڤیان ئەنجامدرا، لە ئۆپەراسیۆنی شۆڕشگێڕیدا کە بە تاکتیکی هێرشبەرانە دەستیپێکرد، لە چەندین قۆڵەوە لە سەنگەرەکانی دوژمن درا، سەنگەرەکان تێکشکێندران و کۆنترۆڵکران. هێزی پڕۆفیشناڵی ئۆپراسیۆنەکە کە بە گیانی فیدایی ئاپۆیی چوونە سەر دوژمن، بە خێرایی گۆڕەپانی بارەگاکەی لە دوژمن پاککردەوە، چوونە سەر تەرمی داگیرکەران و دەستیان بە سەر چەکەکانیاندا گرت. دوای ئەوەی نارنجۆکهاوێژ، رۆکێتی بی-٧ی داگیرکەر لەسەریان هەڵگیرایەوە، لە دژی داگیرکەران بەکارهێنران، لەگەڵ ئەو چەکانەی دەستیان بەسەرداگیرا، کەلوپەلی داگیرکەران، لەگەڵ خێمە و کۆنتینەرەکان و گۆڕەپانی بارەگاکە بە تەواوەتی سوتێندران". ئاماژە بەوەشکراوە "گەریلاکانی ئازادیی کوردستان کە چوونە سەر تەرمی داگیرکەران، ئەوەیان بۆ یەکلابووەوە کە ٣٧ داگیرکەر سزادراون. هاوکات ئەوەشیان بۆ دەرکەوت کە فەرماندەکانی خوارەوەش کە یەکێکیان پلەی سەرپەلی هەبووە سزادراون. هێزەکانمان دەستیان بە سەر هەندێک لە کەلوپەلەکانی فەرماندەکانی داگیرکەراندا گرت". روونیشکراوەتەوە "لە ئۆپەراسیۆنی شۆڕشگێڕیی شەهید دۆغا ڤیاندا ١٥ سەنگەر، ٧ کۆنتینەر، جبەخانەیەک، ناوەندێکی پەیوەندییەکان، ناوەندێکی چاودێری، ٢ چەکی ئەی فۆر، چەکێکی نارنجۆکهاوێژ، ٢ سیستمی رادار و ٥ کامێرای چاودێری حەراری بە تەواوەتی لەناوبران، هەروەها لەسەر داگیرکەرانی بەسزاگەیەندراو ٨ چەکی ئێم پی تی- ٥٥ی کەسی، ٨ مەخزەنی چەکی ئێم پی تی-٥٥، ٥ چەکی ئۆتۆماتیکی بی کەی سی، لولەیەکی چەکی ئۆتۆماتیکی بی کەی سی، ٣٠٠ فیشەکی بی کەی سی، چەکێکی نارنجۆکهاوێژی یەکدانەیی، ٣ چەکی نارنجۆکهاوێژی، چەکێکی نیشانەشکێنی جۆری بۆرا، مەخزەنێک و کەلوپەلەکانی، چەکێکی بۆمبهاوێژی بی-٧، ٢ چەکی پۆمپەیی، دەمانچەیەک، ٨ کامێرای دوربیندار، ٤ دوربینی شەو، دوربینێکی رۆژ، ١١ دووربینی چەک، ٢ ئامێری دەستنیشانکردن، ئامێرێکی بێتەلی گەورە و پاتریەکەی، چوار ئامێری بێتەل، ٢ نارنجۆکهاوێژ، ٣ لەیزڕی ئاماژەدان، ٣ کامێرای بۆسەدانان، ٢ پانێلی وزەی خۆر، ٢ کامێرای حەراری، ٧ پاوەربانک، تلیسکۆپێک، باتریەکی بارگاویکردن، کڵاوێکی سەربازی، ٢ هەستەوەر، ٣ تەلەفون و جانتایەکدا گیرا". هەپەگە راشیگەیاند "لە ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڕیی شەهید دۆغا ڤیاندا جەنگاوەری ئازا هاوڕێمان شەڕڤان کە بە رۆحی گیانبازانە بەشداری کردبوو، بە قارەمانێتی شەڕی کرد و شەهیدبوو". ئەوەش ئاشکرا کرا "لە ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڕیی شەهید دۆغا ڤیاندا گورزێکی قورس لە سوپای تورکی داگیرکەر وەشێندرا، زیانی گیانی زۆریان بەرکەوت، لە شاخەکە کە وەک گۆڕەپانی بارەگا بەکاریان دەهێنا هەموو هێزەکانیان بە فەرماندەکانیشیانەوە بە سزاگەیەندران، کەلوپەلە سەربازیەکانیان دەستیان بەسەرداگیرا، ئەو کەرستە و کەلوپەلانەشی مانەوە لە شێنەکەیاند سوتێندران و لەناوبران. سوپای داگیرکەر سەرەڕای ئەوەی زیانی قورسی گیانی بەرکەوت، بۆ چەندین کاتژمێر لێدوانی نەدا، دواتریش تەنیا رایگەیاند کە سەربازێکیان کوژراوە، سەربازێکیشیان برینداربووە. هەروەها بە درۆ سەرەتا رایگەیاند ٦ و دواتریش باسی لەوەکرد کە ٨ گەریلا شەهیدبوون". لە کۆتایی راگەیەندراوەکەشدا هاتووە "ئۆپەراسیۆنی شۆڕشگێریی شەهید دۆغا ڤیان لە ساڵی ٢٦ەمیندا وەڵامی پیلانگێریی نێونەتەوەیی ١٥ی شوباتە کە وەک رۆژێکی رەش چووەتە ناو مێژووی گەلەکەمان. لە دژی پیلانگریی نێونەتەوەیی کە ئامانجی لەناوبردن و سڕینەوەی رێبەر ئاپۆ و بزوتنەوەی ئازادیی و قڕکردنی گەلی کوردستانە، گەلەکەمان، هاوڕێیانمان لە زیندانەکان و گەریلاکانی ئازادیمان بە بەرخودانی گەورەی ٢٥ ساڵە پیلانگێڕیان بێ ئەنجام کردووە. ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڕی شەهید دۆغا ڤیان دەریخست کە ئەو بەرخودانە لە چ ئاستێکدا بەردەوام دەبێت. گەریلاکانی ئازادیی کوردستان خاوەن ئەزمون، بڕیارداری و هێزی پێویستن کە لە ٢٦ەمین ساڵی پیلانگێری هەموو ئەرک و بەرپرسیارێتی خۆیان جێبەچێ بکەن".

هاوڵاتی وتەبێژی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت چاوەڕوان دەکرێت لە دانیشتنی داهاتووی دادگای فیدراڵیی عێراق بڕیار لەبارەی پرسی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بدرێت. دڵشاد شەهاب، وتەبێژی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان بە هاوڵاتی رایگەیاند "ئەمڕۆ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ جارێکی دیکە دانیشتنی دادگای فیدڕاڵیی عێراق بۆ بڕیاردان لەسەر یاسای هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان دواخرا و کارەکان هەمووی تەواوکراوە و چاوەڕوان دەکرێت لە دانیشتنی داهاتوو بڕیار بدرێت". روونیشیکردەوە "ناکرێت هەموو جارێک دادگای فیدڕاڵی بڕیاردان لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانەوە دوابخات، بەڵکو هیوادارن بڕیارێکی گونجاو بدات و مەرسومێکی سەرۆکایەتی هەرێم دەربکرێت بۆ دیاریکردنی رۆژی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان". وتەبێژی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەشکرد "پێویستە حکومەتی فیدڕاڵی بە ئەرکی خۆی هەڵبستێت لە پارێزگاری خاکی عێراق، هەروەها هەرێمی کوردستان مەترسیی نییە بۆ سەر هیچ وڵاتێکی دراوسێ وە ناشیبێت". ئەمڕۆ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ دادگای فیدراڵی عێراق جارێکی دیکە بڕیاردانی لەسەر یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بۆ ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤ دواخست.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی ئاسایشی راپەڕین دەستگیرکردنی پێنج تۆمەتباری راگەیاند کە بەشێوازێکی خراپ ئامێرەکانی پەیوەندیکردنیان بەکارهێنابوو. لە راگەیەندراوێکدا بەڕێوەبەرایەتیی ئاسایشی راپەڕین رایگەیاند "بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ڕاپەڕین، لەسەر سکاڵای چەند هاوڵاتییەک بەهۆی هاککردنی ئەکاونتی کەسی و هەڕەشەکردن و ناو زڕاندن و داواکردنی پارە، لە بەرامبەر سڕینەوەی وێنە و ڤیدیۆ تایبەتەکانیان، دوای لێکۆڵینەوە و بەدواداچونیان توانرا شوێنی تۆمەتباران دەستنیشان بکرێت و دەستگیربکرێن". ئاسایشی راپەڕین ئاماژە بەوەکراوە "لەئێستادا تۆمەتباران بەپێی مادەی (٢) لە یاسای خراپ بەکارهێنانی ئامێرکانی پەیوەندی کردن راگیراون".  

هاوڵاتی ئەمڕۆ لەنێوان محەمەد حاجی مەحمود، سەرۆكی پارتی سۆسیال دیموكراتی كوردستان و عەبدوڵڵا حاجی مەحمودی برای لە گوندی گوڵەخانە شەڕ روویدا. سەرچاوەیەکی تایبەت بە هاوڵاتی راگەیاند "ئەمڕۆ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ لە گوندی گوڵەخانە لە نێوان محەمەد حاجی مەحمود و عەبدوڵڵای برای شەڕ دروستبووە". هەروەها سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکرد "بۆ کۆنترۆڵکردنی دۆخەکە هێزی ئۆپەراسیۆن لە سلێمانییەوە بەڕێکەوتوون بەرەو گوندی گوڵەخانە".

هاولاتی ئەمڕۆ دانیشتنی دادگای فیدراڵیی عێراق بەڕێوەچێت جگە لە سکاڵای تایبەت بە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بڕیارە تاوتوێی سکاڵایەکی دیکە بکرێت کە تایبەتە بە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم. ئەمڕۆ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ دادگای فیدراڵیی عێراق تاوتوێی سکاڵایەکی دیکە دەکات لەسەر سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان و عێراق تۆمارکراوە و پەیوەندیی بە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانەوە هەیە و لەبارەی جێبەجێنەکردنی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی ژمارە ١٣ی ساڵی ٢٠٢٣ و پابەندکردنی هەردوو سەرۆک وەزیران بە پێدانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، هاوشێوەی فەرمانبەرانی حکومەتی فیدراڵی. سکاڵاکارانی ئەو کەیسە بریتین لە عەدالەت رەحیم محەممەد، بوخاری جەمیل عەلی و حەیدەر محەممەد عوسمان داوادەکەن دادگای فیدراڵی فەرمانێکی وەلائی دەربکات بۆ خەرجکردن و ناردنی شایستەی دارایی و شایستەکانی دیکە فەرمانبەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە ماون بۆ مانگەکانی تەموز و ئابی ٢٠٢٣. دوایین دانیشتنی دادگا لەبارەی سکاڵای هەردوو سەرۆک وەزیرانی عێراق و هەرێمی کوردستان لە رۆژی ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ بوو.  

هاوڵاتی دوای چەند جارێک لە دواخستنی بڕیارە جارێکی دیکە دادگای فیدراڵیی عێراق لەبارەی سکاڵایەکی تایبەت بە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کۆبێتەوە. بەپێی خشتەی دانیشتنەکانی دادگای فیدراڵی بێت، ئەمڕۆ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ دادگاکە لەسەر چوار سکاڵای جیاواز کۆدەبێتەوە کە یەکێکیان تایبەتە بەو سکاڵایەی کە زیاد جەبار، سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان و ئامانج نەجیب شەمعون، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی تۆمارکراوە کە تیایدا داواکراوە مادەکانی (١، ٩، ١٥، ٢٢، ٣٦) لە یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە یەکی ساڵی ١٩٩٢ بە نا دەستووری دابنرێت کە تایبەتن بە بازنەی ھەڵبژاردن و کورسی کۆتاکان. لە رۆژی ٤ی شوباتی ٢٠٢٤ دادگای فیدراڵیی عێراق دانیشتنێکی لەبارەی ئەو سکاڵایە ئەنجامدا، بەڵام دانیشتنەکە بۆ ١١ی ئەم مانگە دواخرا بەھۆی ئەوەی دادگای باڵای فیدڕاڵی داوای لە کۆمیسیۆن کرد زانیاری لەسەر ژمارەی دەنگدەرانی ھەرێمی کوردستان بۆ بنێرێت، پاشان دووبارە دانیشتنەکەی ١١ی مانگ بۆ ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ دواخرا. ئەو مادانەی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە سکاڵایان لەسەر تۆمارکراوە: مادەی یەکەم: پەرلەمانی کوردستان – عێراق لە (١١١) ئەندام پێکدێت. مادەی نۆیەم: هەرێمی کوردستان – عێراق بە یەک ناوچەی دەنگدان دادەندرێت و، بەسەر چەند مەرکەزێکی دەنگداندا دابەش دەکریت. مادەی ١٥: بۆ هەرێمی کوردستان، خشتە بەناوی دەنگدەران بۆ دەنگدان، بەپێی مەرکەزەکانی هەڵبژاردن ئامادە دەکرێن و بە ریزبەندی پیتە ئەبجەدییەکان رێکدەخرێن کە پیشە و ناونیشانیان و بەروار و جێگەی لەدایکبوونیان تێدا تۆمارکراوە. ئەگەر لە توانادا نەبوو ئەوە بکرێت، ئەو کاتە دەستەی باڵا بۆی هەیە رێگەیەکی دیکەی لەبارتر بۆ وەدی هێنانی مەبەستی پێویست دیاریبکات. مادەی ٢٢: ١- هەر کیانێکی سیاسی لە هەرێمی کوردستان – عێراقدا بۆی هەیە لیستێکی تایبەت بە ناوی پالێوراوەکانی خۆی لەسەر ئاستی کوردستان – عێراق بکات کە رێژەیەکی ئافرەتی تێیدا بێت لە سەدا ٣٠ کەمتر نەبێت و، ناوی پالێوڕاوەکانیش بە شێوەیەک ریزبەند کرابن کە نواندنی رێژەی ناوبراوی ئافرەتان لە پەرلەماندا گەرەنتی بکات. بە مەرجێک ژمارەی پاڵێوراوەکان لە هەر لیستێکی هەڵبژاردندا لە سێ پالێوڕاو کەمتر نەبن. ٢- لیستی پاڵێوراوەکان لە ماوەی (١٥) رۆژدا لە رێککەوتی راگەیاندنی وادەی هەڵبژاردن پێشکەش بە سەرۆکی دەستەی باڵا دەکرێت و هەموو بەڵگەنامەیەکی پێوە دەلکێندرێت کە لە مادەی ٢١دا داواکراون. مادەی ٣٦: ١- پێنج کورسی بۆ کلدان، سریان ‌و ئاشووری تەرخاندەکرێت. پاڵێوراوانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. ٢- پێنج کورسی بۆ تورکمان تەرخاندەکرێن و، پاڵێوراوانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. ٣- یەک کورسی بۆ ئەرمەن تەرخاندەکرێت و، كاندیده‌كانى ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێی لەسەر دەکەن.

هاوڵاتی به‌شی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانیی سه‌ربه‌ وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌وگه‌یاندنی هه‌رێمی كوردستان پێشبینی كردوه‌ كاریگه‌ریی ئه‌و شه‌پۆله‌ بارانه‌ی ناوچه‌كه‌ی گرتوه‌ته‌وه‌ به‌ره‌و لاوازبوون بڕوات. كه‌شناسیی هه‌رێم له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا ده‌ڵێت: بۆ ئەمشەو كاریگەریی ئەو شەپۆلەی ڕووی لە ناوچەكەمان كردووە لە سنوری پارێزگای هەولێر تەواو لاواز دەبێت و بارانبارین زیاتر لە سنووری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و بەشێكی پارێزگای دهۆك دەبێت. بارانى 12 کاتژمێرى رابردوو ڕێكەوتی 17-02-2024 هەندێک لە ناوچەکانى هەرێم: هەولێر 18.1 ملم سلێمانى 10.1 ملم کەرکووک دڵۆپ دڵۆپ چەمچەماڵ 4 ملم پیرمام 6.4 ملم زاخۆ 5.4 ملم شەقڵاوە 4 ملم خەبات 5.2 ملم ئاکرێ 0.6 ملم بامەرنێ 2 ملم بارزان 5.2 ملم بازیان 14.2 ملم دەربەندیخان 11 ملم دوکان 7.4 ملم حاجى ئۆمەران 2.8 ملم هەڵەبجە 8.2 ملم هەڵشۆ 5.2 ملم مانگیش 16.8 ملم مەیدان 11.4 ملم سۆران 4.8 ملم پێنجوێن 5.6 ملم ماوەت 8.4 ملم باتوفە 5.2 ملم مێرگەسور 2.4 ملم سیدەکان 5 ملم چۆمان 3.6 ملم

هاوڵاتی ئاسایشی هەولێر ڕایگەیاند ،چوار تۆمه‌تباریان دەستگیرکردووە کە کچێکی تەمەن ١٦ ساڵیان ڕفاندووە بۆ ماوەی ١٠ بۆ ١٢ ڕۆژ بەندیانکردووەو و دەستدرێژییان کردۆتە سەری. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئاسایشی هه‌ولێر ئەمڕۆ شەممە راگه‌یاند، تۆمەتبارەکان پاش رفاندنی كچه‌ ته‌مه‌ن 16 ساڵانه‌كه‌، ده‌یبه‌ن بۆ شوقه‌یه‌ك له‌ سنووری پارێزگای هه‌ولێر، ماوه‌ی 10 بۆ 12 رۆژ به‌ندی ده‌كه‌ن، دواتر كاری نه‌شیاوی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن. روونیشیكرده‌وه‌، تۆمه‌تباره‌كانی پێشینه‌ی تاوانیان هه‌یه‌ و له‌كاتی رفاندنی كچه‌كه‌، له‌نێو ئۆتۆمبێل له‌ ژێر پێ ده‌یشارنه‌وه‌ تاكو ده‌گه‌نه‌ ناو شوقه‌كه‌. جێگەیباسە دوای سكاڵای هاوڵاتییەک ، بە فەرمانی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایشی هەولێر، چوار تۆمەتبار بەناوەکانی (ر ، ص ،ص)، (ر ، ج ، ح)، (ل ، أ ، ح) و(د ، ه ، ح)  به‌ تۆمه‌تی رفاندنی ئە کچە ته‌مه‌ن 16 ساڵە، ده‌ستگیركراون.  

هاوڵاتی گردبوونەوەی سبەینێی مامۆستایان لە دەباشان دواخرا، نوێنەری مامۆستایانی ناڕازیی هەڵەبجە دەڵێت "بەهۆی ئەوەی هەردوو بەرپرسە باڵاکەی یەکێتی لەوێ نین بڕیاری دواخستنی گردبوونەوەکەمان دا بۆ رۆژێکی دیکە". داناعەبدول، نوێنەری مامۆستایانی ناڕازیی هەڵەبجە بە هاوڵاتی راگەیاند "بەهۆی ئەوەی هەموو یەکشەممەیەک خۆپیشاندانی مامۆستایانی ناڕازیی لە شارەکان بەڕێوەدەچێت، نامانەوێت شەقام ساردبێتەوە، بۆیە بڕیارماندا گردبوونەوەکەی دەباشان دوابخەین". ئاماژەی بەوەشکرد "هۆکارێکی دیکەی دواخستنی گردبوونەوەکەی دەباشان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە لە ئێستادا هەردوو بەرپرسە باڵاکەی یەکێتی لەوێ نین، ئێمە دەمانەوێت کاتێک خۆپیشاندانەکە دەچێتە ئەوێ ئەوان لەوێ ئامادەبن بۆی فشاری زیاتر دروستبکەین". نوێنەری مامۆستایانی ناڕازیی هەڵەبجە روونیکردەوە "دواخستنەکەش بەڕای زۆرینەی مامۆستایانی سزادراو بوو لە ناوچە جیاوازەکان، ئەوان وایان پێباشبووە خۆپیشاندانەکەی دەباشان بخرێتە رۆژێکی دیکەی ئەم هەفتەیە".  

  هاوڵاتی ئەمرۆ شەممە گوهدار زێباری، زیندانیەکی تری بادینان دوای زیاتر لە سێ ساڵ زیندانیکردنی ئازاد کرا ئەوەش دوای سێجار لە دادگایی کردن بەتۆمەتی جۆراوجۆر. زێدان زێباری ،برای گوهدار زێباری تایبەت بە هاوڵاتی وت "براکەم ئەمرۆ شەممە ١٧ی شوباتی ٢٠٢٤ ئازادکراوە، ئێستا لەرێگایین بۆ هەولێر تاوەکو برای خۆمان ببینین و پێکەوە بگەڕێنەوە بۆ ماڵ". زیندانیانى بادینان لە مانگى ئەیلول و تشرینى یەکەمى ٢٠٢٠ لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیرکران، نزیکەى ٢٤ مانگە لە زیندان دان و تا ئێستا بەدەل بەروارى و ئۆمێد بەرۆشکى ئازاد کراون. ئەو پێنج چالاکوان و رۆژنامەنووسەى بادینان لە ١٦ى شوباتى ٢٠٢١ لەلایەن دادگاى تاوانەکانى دووى هەولێرە بە "تاوانى تێکدانى ئاسایشى نیشتیمانى" هەریەکەیان بە سزاى شەش ساڵ زیندانکردنیان بەسەردا سەپێنرا و ئەو بڕیارەش کاردانەوەى ناوخۆیى و بیانى لێکەوتەوە. سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە شوباتى 2022 بەنووسراوێک لە 60%ى سزاى پێنج چالاکوان و رۆژنامەنووسە سزادراوەکەى بادینانى کەمکردەوە، بەوتەى کەسۆکارى یەکێک لە زیندانیانى بادینان سێ رۆژ بەسەر وادەکە تێپەریووە و هێشتا لە زیندانن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ سوپای تورکیا بەرێ سیلێ سەر بە قەزای ئامێدی بۆردوومانکرد، تاوەکو ئێستا زیانی بۆردوومانەکە نەزانراوە. مێڤان ئامێدی، دانیشتووی سەنتەری ئامێدی بە هاوڵاتی وت "ئەمڕۆ شەممە ١٧ی شوباتی ٢٠٢٤ کاتژمێر ٢:٠٠ی پاشینیوەڕۆ سۆپای تورکیا ناوچەی بەرێ سیلێ کە شوێنێکی گەشتیارییە بۆردوومانکرا، دەنگی بۆردوومانەکە ئەوەندە بەهێز بووە خەڵک لە ترسا لە سەنتەری ئامێدی لەماڵی خۆیان هاتنە دەرەوە، ئەوەش لەبەر دەنگەکەی و ترسیان لەوە هەبوو چەند جارێکی تر ناوچەکە بۆردوومان بکرێتەوە". ئەو هاوڵاتییە ئاماژەی بەوەشکرد "پارکێکی گەورە لە بەرێ سیلێ هەیە دەوروبەری پارکەکە بۆردوومانکراوە، تا ئێستا زیانەکان دیارنین".

هاوڵاتی بڕیارە سبەینێ مامۆستایانی ناڕازیی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانیان ببەنە دەباشان و وەک خۆیان ئاماژەی پێدەکەن هیچ دیدارێکیان نییە، تەنها دەیانەوێت ئاڕاستەی ناڕەزایەتییەکانیان بگۆڕن. دانا عەبدول، ئەندامی دەستەی مامۆستایانی ناڕازیی لە سنووری پارێزگای هەڵەبجە بە هاوڵاتی وت "بڕیارە سبەینێ یەکشەممە ١٨ی شوباتی ٢٠٢٤ رێپێوان و گردبوونەوەیەک لە دەباشان ئەنجام بدەین و هیچ دیدارێکمان نییە". ئاماژەی بەوەشکرد "لە گردبوونەوەکەدا مامۆستایانی ناڕازیی هەڵەبجە و شارەزوور و پێنجوێن و سەیدسادق و سلێمانی بەشداردەبن، بەڵام مەرج نییە هەموو مامۆستایانی سلێمانی بەشداربن بەس کۆمەڵێکی باش لەسەر خەتن لەگەڵمانا". هەروەها عادل حەسەن، مامۆستای ناڕازیی بە هاوڵاتی راگەیاند "بڕیاری ئەنجامدانی خۆپیشاندانی مامۆستایانی ناڕازیی لە دەباشان لەلایەن مامۆستایانی سنووری هەڵەبجەوە دراوە و سبەینێش رێژەی بەشداری لەو خۆپیشاندانە دەردەکەوێت".    

هاوڵاتی کۆمەڵەی پیشەسازی نەوت لە هەرێمی کوردستان "ئەپیکۆر" لەبارە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان داوایەک ئاڕاستەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا دەكات. مایلز كاجینز, وتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازی نەوت لە هەرێمی کوردستان "ئەپیکۆر" لەمیانەی بەشداریکردنی لە كۆنگرەی ئاسایشی میونشن رایگەیاند "ئێمە پێویستمان بە رێوشوێنێكی دەستبەجێ‌ هەیە بۆ ئاگاداركردنەوەی حكومەتی عێراق، بە پێویستی تەرخانكردنی بودجەی تەواو بۆ هەرێمی كوردستان و دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لەڕێگەی هێڵی بۆریەكانی نێوان عێراق و توركیا". ئاماژەی بەوەشکرد، داوا لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریکا دەکەین هۆشداری بداتە بەغدا و فشاری لێبكات بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان. وتوشیەتی "كۆنگرەی میونشن دەرفەتێكە بۆ ئاگاداركردنەوەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ چارەسەركردنی پرسی نەوت و بودجە بەشێوەیەكی دەستبەجێ‌، ئەگەر بەغدا چاوەڕوانی هاوكاری زیاترە لەلایەن ئەمەریكاوە".

هاوڵاتی ئەمڕۆ ژینگەپارێزانی کۆمپانیای شکار بەهۆی پێنەدانی مووچەکەیانەوە لە سنووری قەزای چەمچەماڵ مانگرتنیان راگەیاند و داوای مووچەکانیان دەکەن. یەکێک لەو ژینگەپارێزانە کە لە کۆمپانیای شکار کاردەکات کە ناوەکەی لای هاوڵاتی پارێزراوە رایگەیاند "ئەمڕۆ ٤٧ رۆژە مووچەمان وەرنەگرتووە و بەردەوام کێشەی وەرگرتنی مووچەمان هەیە، بۆیە بڕیاریامانداوە تاوەکو وەرگرتنی مووچەکانمان بەردەوام بین لە بایکۆت". ئەوەشی خستەڕوو "ئێمە ئەمڕۆ یەکەم رۆژمانە بایکۆت دەکەین، بەڵام ژینگەپارێزانی کۆمپانیاکە لە قەزای دوکان ماوەی چەند رۆژێکە بایکۆتیان کردووە، هەروەها کێشەی ئێمە تەنها مووچە نییە، بەڵکو بەپێی پێویستیش پێداویستییەکانی کارکردنمان بۆ دابین ناکرێت". هەروەها بۆ زانیاری زیاتر هاوڵاتی پەیوەندیی بە شکار شۆڕش، بەڕێوەبەری کۆمپانیای شکار کرد لە سلێمانی و پێی راگەیاندین، "تەنها مووچەی یەک مانگی کارمەندەکانمان دابەشنەکراوە، لە هەوڵداین بۆ ئەوەی لایەنی پەیوەندیدار پارەمان بۆ دابین بکات و لەم هەفتەیەدا مووچەکانیان دابەش بکەین".