هاوڵاتی دادگای فیدراڵی تاوتوێكردنی سكاڵایەكی تایبەت بەهەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دواخست و داوای لەكۆمسیۆن كرد ژمارەی دەنگدەرانی پارێزگای هەڵەبجەو چۆنیەتی دابەشكردنی كورسی پێكهاتەكان بەسەر پارێزگاكانی هەرێم بۆ دادگا دیاری بكات. دادگای فیدڕاڵی ئەمڕۆ 27-12-2023 بۆ بڕیاردان لەسەر سكاڵایەك كۆبوویەوە كە دژی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان تۆماركراوە، بەڵام لەكۆبوونەوەكەدا بڕیاردانی بۆ 21-1-2024 دواخست. بەپێی زانیارییەكان لەدانیشتنەكەی دادگای فیدراڵیدا پارێزگای هەڵەبجە وەك بازنەی چوارەم بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دیاریكراوەو دادگاش داوای لە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان كردوە تا 21ی مانگی داهاتوو بەنوسراوێك ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای هەڵەبجەو چۆنیەتی دابەشكردنی كورسی پێكهاتەكان بەسەر پارێزگاكانی هەرێمدا دیاری بكات. لەو دانیشتنەی دادگای فیدراڵیدا نوێنەری كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق داوای كردوە بۆ وەڵامدانەوەی داواكارییەكەی دادگای فیدراڵی كاتیان پێبدرێت. سەرچاوەیەكیش لەكۆمیسۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق بە هاوڵاتی وت: كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەبارەی دابەشكردنی كورسی پێكهاتەكان زیاتر لە 20 رۆژە بەنوسراوی فەرمی وەڵامی دادگای فیدراڵی داوەتەوە. "بۆ پارێزگای هەڵەبجەش كە یەكێك دەبێت لە چوار بازنەكەی هەڵبژاردن لەهەرێم و داواكاری دادگای فیدراڵی بۆ ژمارەی دەنگدەرانی ئەو پارێزگایە، كۆمسیۆن لەنزیكترین كاتدا داتای تۆماری دەنگدەرانی هەڵەبجە رەوانەی دادگای فیدراڵی دەكات" سەرچاوەكەی كۆمسیۆن وای وت. هەر ئەمڕۆ لەدانیشتنەكەدا نوێنەری پێكهاتەكانی توركمان و ئاشور ئامادەبوون و دادگاش رەتیكردوەتەوە وەك لایەنی سێیەم گوێیان لێ بگیرێت.
هاوڵاتی وا بڕیارە دوای سەری ساڵ مامۆستایانی ناڕازی لەگەڵ محەمەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆببنەوە و داواكاریەكانیانی پێ بدەن. دڵشاد میرانی ئەندامی دەستەی مامۆستایانی ناڕازی بەهاوڵاتی وت: بەهۆی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكانی عێراقەوە كۆبوونەوەمان لەگەڵ سوودانی دواكەوت. وتیشی: بەهۆی هەندێك كێشەوە كۆبوونەوەكان لەگەڵ محەمەد شیاع سوودانی و عەممار حەكیم و محەمەد حەلبووسی بۆ جاری یەكەم دوا كەوت. ئەندامەكەی دەستەی مامۆستایانی ناڕازیی دەشڵێت: دواكەوتنی جاری دوویەم بەهۆی هاتنەپێشەوەی بانگەشە و هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكانی عێراقەوە بوو. میرانی باسی لەوەش كرد، بڕیار وایە دوای سەری ساڵ سەردانی بەغدا بكەن و لەگەڵ ئەو سێ بەرپرسە كۆببنەوە و داواكارییەكانیان بگەیەنن. ١٠٠ ڕۆژ زیاترە بایكۆتی هۆڵەكانی خوێندن لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و ڕاپەڕین و شارۆچكەی كۆیە بەردەوامی هەیە، تا ئێستا حكوومەتی هەرێمی كوردستان وەڵامی هیچ داواكارییەكی مامۆستایانی ناڕازی نەداوەتەوە.
هاوڵاتی ئەمڕۆ، یەكێتی كەمئەندامان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا نیگەرانیی و سەختیی ژیانی خاوەن پێداویستی تایبەتی خستەڕوو و هۆشدارییان دا، كە لە ساڵی ٢٠٢٤ بارودۆخی ژیانیان خراپتر دەبێت، لە كاتێكدا بەرپرسان هەزاران دۆلار لە گەشتی سەری ساڵدا خەرج دەكەن. ئەمڕۆ، لە بەردەم ڕێكخراوی یەكێتی كەمئەندامانی كوردستان لە شاری سلێمانی، خاوەن پێداویستیی تایبەتەكان گردبوونەوەیەكیان لەبارەی بارودۆخ و سەختی ژیانیان ڕێكخست و پاشان كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەنووسییان ئەنجامدا. لە كۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەكەدا كە پەیامنێری هاوڵاتی ئامادەیبوو، سامان حسێن، سەرۆكی یەكێتی كەم ئەندامانی كوردستان وتی: ساڵی ٢٠٢٣ ساڵێكی ڕەش و پڕ ناخۆشیی و خەفەت بوو بۆمان، بۆ ساڵی نوێش هیچ هیوایەكمان نییە، لەوە دەترسین لەم ساڵ خراپتر بێت. ئاماژەی بەوەشدا، لە كاتێكدا كەمئەندامان دینارێك لە گیرفانیاندا نییە و قەترەیەك نەوت لە ماڵەكانیاندا نییە لەم زستانەدا خۆیانی پێ گەرم بكەنەوە، كەچی بەرپرسان تكتی فڕۆكە بۆ گەشتی سەری ساڵ دەبڕن و هەزاران دۆلار خەرج دەكەن. سەرۆكی یەكێتی كەم ئەندامانی كوردستان وتیشی: نزیكەی ٨٠ هەزار كەمئەندام لە ژێر هێڵی هەژارییەوەن، ئەوەی ئێمە تێیداین ژیان نییە، كاتێك لە دەرگای لایەنە پەیوەندییدارەكان دەدەین، سەدان دەرگامان بەڕوودا دادەخەن، فەرزە لەسەریان كە خزمەتی كەم ئەندامان بكەن، ژیانی كەم ئەندامان زۆر خراپترە لە ساڵانی نەوەدەكان.
هاوڵاتی لەماوەی 48 كاتژمێردا توركیا 44 ناوەندی خزمەتگوزاری و بازرگانی و ئەمنیی لەڕۆژئاڤای كوردستان بەئامانج گرتووە. بەپێی ئامارێك كە میدیاكانی ڕۆژئاڤای كوردستان بڵاویانكردووەتەوە: دەوڵەتی توركیا لەماوەی 48 كاتژمێری ڕابردوودا لەڕێگەی درۆنەوە، 44 پێگەی خزمەتگوزاری و ژیانیی و دامودەزگای بازرگانی و ئەمنیی لەهەرێمی باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بۆردوومانكردووە، بەهۆیەوە هەشت هاوڵاتی شەهیدبوون و دەیان هاوڵاتی دیكەش بەتایبەت لەشارەكانی قامیشلۆ و كۆبانی برینداربوون، هاوكات بووەتە هۆی زیانێكی ماددی زۆر لەو شوێنانە. هێرشەكان سەرەتا لەشاری كۆبانی لەڕۆژی 25 ی ئەم مانگەوە دەستیان پێكرد، دواتر هەندێك هێرشی دیكەی لەقامیشلۆ بەدواداهات، هەر لەڕۆژی یەكەمی بۆردوومانەكەدا فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانی توركیا 22 پێگەی لەو دوو شارە كردە ئامانج، لەڕۆژی دووەمیشدا 22 پێگەی دیكە لەو شارانە كرانە ئامانج كە 10 پێگەیان ئەمنیی بوون.
هاوڵاتی بەیانی ئەمڕۆ فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوان شوێنێكی لە نزیك گوندی توتەقەڵەی بناری خاڵخاڵان لە سنووری شارەدێی ئاغجەلەری بۆردوومان كردووە ، دانیشتوانی ناوچەكەش دەڵێن تائێستاش فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان بەسەر ئاسمانی ناوچەكەدا دەسوڕێتەوە و تائێستاش زیانی بۆردوومانەكە نەزانراون. بەوتەی شایەتحاڵێك فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان دوو جار بۆردوومانی ئەو شوێنەی كردووە كە دەكەوێتە سەر شاخەكانی سنووری گوندی تووتەقەڵەی ئاغجەلەرەوە. هەرچەندە تا ئێستا دیار نییە ئەو فڕۆكە بێ فڕۆكەوانە هی چی وڵاتێك بووە، بەڵام گوومان دەكرێت بۆردوومانەكە فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی توركیا ئەنجامی دابێت، چونكە پێشتر و لە ماوەكانی ڕابردوودا چەند جارێك دەوڵەتی تورك ناوچەكەی بۆردوومان كردووە. شاخی خاڵخاڵان دەكەوێتە سنووری شارەدێی ئاغجەلەری سەر بەقەزای چەمچەماڵ لەپارێزگای سلێمانی لەهەرێمی كوردستان، ئەو شاخە هاوسنووریشە لەگەڵ شارۆچكەی كۆیە و تەقتەق.
هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایدەگەیەنێت، لە دەستپێکی ساڵی نوێدا شاندی حکومەتی هەرێم دەگاتە بەغداد، بەڵام سەردانی ئەمجارەیان جیاوازە و ئامانجیانە دەر ئەنجامی هەموو ئەو کۆبوونەوانە بچننەوە کە لە ساڵی 2023 زۆرترین هەوڵیان بۆ داوە. پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم بۆ دەنگی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئێمە لە سەرەتای ساڵی تازە لە 6ی مانگ تا 10 کۆبوونەوەمان دەبێت و شاندی هەرێم دەچێتە بەغداد بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ حکومەتی فیدڕاڵی. وتیشی "پشوودرێژی ئێمە لە ساڵی 2023 لە پێناو گەشتن بوو بە ڕێگە چارەسەر، بەڵام ئیتر هیچ مانایەک نەماوەتەوە بۆ کۆبونەوە و دانیشتن ئەگەر بێت و نەزانین دەرئەنجامەکەی چارەسەرە". بەوتەی هەورامانی "پێویستە ئەمساڵ کێشەکانی نێوانمان چارەسەر ببن و ڕێکەوتنەکان ڕێزیان لێبگیرێت، ئەگەر بێتو هەمان نیەت بەدی نەکەین لە حکومەتی فیدڕاڵ حکومەتی هەرێم بەدوای چارەسەری دیکەدا دەگەڕێت". باسی لەوەشکردووە، " ساڵی 2024 وەک ساڵی دەر ئەنجامی ئەو کۆبوونەوانە سەیر دەکەین، وە ئەو هەموو کاتەی بە کۆبوونەوە کوشتمان بە نیەتی دۆزینەوەی ڕێگە چارە، پێم وانیە ئەمساڵ ئەوەندە کات بدرێت بە کۆبوونەوەکان، چونکە ئەوەی پێویست بوو کردمان."
هاوڵاتی نوسینگەی رزگاركردنی رفێنراوانی ئێزدی ڕایگەیاند، گەنجێكی تری ئێزدی تەمەن 19ساڵ لەژێر دەستی داعش رزگاركراوە وهەر ئەمرۆ بەكەسوكاری خۆی شادبووەتەوە. خەیری بۆزانی، سەرپەرشتیاری دۆسیەی رزگاركردنی رفێنراوانی ئێزدی بە هاوڵاتی وت: ئەوگەنجە تەمەنی 19ساڵە، خەڵكی كۆمەڵگای سیبا شێخ خدرە سەر بەقەزای شنگال، ئەمرۆ بەكەسوكاری خۆی شاد دەبێتەوە ئەوەش دوای زیاتر لە نۆ ساڵ مانەوە لەژێر دەستی داعش. لەكۆی شەش هەزار 417 رفێنراوی ئێزدی ، تاوەكو ئێستا سێ هەزار 576 كەس رزگاركراون، سەرووی دوو هەزار كەسی تر تا ئێستا چارەنوسیان دیارنیە.
هاوڵاتی دادگای باڵای فیدراڵی بۆ بڕیاردان لەبارەی سكاڵایەكی تایبەت بە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كۆدەبێتەوە، وتەبێژی یەكێتیش دەڵێت دادگای فیدراڵی هەر بڕیارێك بدات یەكێتی رێزی لێدەگرێت. بەگوێرەی خشتەی كۆبوونەوەكانی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق، بڕیارە رۆژی چوارشەممە 27-12-2023 دادگەكە بۆ بڕیاردان لەبارەی سكاڵایەك، كە پێشتر دوو سكاڵا بوون و یەكخراون، لە دژی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ژمارە یەكـی ساڵی 1992ـی هەمواركراو تۆماركراوە، كۆببێتەوە. سكاڵاكە دوایینجار لە رۆژی 3-12-2023 دواخرا، ژمارە 83ـی فیدراڵی /2023ـی هەیە و لەلایەن زیاد جەبار، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لە خولی پێنجەمی پەرلەمان كوردستان و ئامانج نەجیب شەمعوون، سەرۆكی فراكسیۆنی رافیدەینی ئەنجوومەنی پارێزگای سلێمانی تۆماركراوە، تێیدا سكاڵاكاران داوای نادەستووریبوونی مادەكانی (1، 9، 12، 15 و 36)ـی یاسای هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستانیان كردووە. سكاڵاكان پەیوەندییان بە ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان، كورسیی كۆتاكان، تۆماری دەنگدەران و بازنەكانی هەڵبژاردنەوە هەیە. ئەو مادانەی یاسای هەڵبژاردن كە سكاڵاكەیان لەسەر تۆماركراوە: مادەی یەكەم: پەرلەمانی كوردستان - عێراق لە 111 ئەندام پێكدێت. مادەی نۆیەم: هەرێمی كوردستانی عێراق بە یەك بازنەی دەنگدان دادەنرێت. مادەی 15: بۆ هەرێمی كوردستان تۆمار بە ناوی دەنگدەران بۆ دەنگدان، بەپێی سەنتەرەكانی هەڵبژاردن ئامادە دەكرێن، بەپێی ریزبەندیی پیتە ئەبجەدییەكان. مادەی 22: هەر كیانێكی سیاسی لە هەرێمی كوردستان مافی هەیە لیستێكی تایبەت بە بەربژێرەكانی خۆی لەسەر ئاستی كوردستانی عێراق پێشكێش بكات، كە رێژەیەك ئافرەتی تێدابێت رێژەیان 30٪ كەمتر نەبێت. مادەی 36: یەكەم: پێنج كورسی بۆ كلدان، سریان و ئاشووری تەرخان دەكرێت؛ كاندیدەكانی ئەو پێكهاتەیە كێبڕكێیان لەسەر دەكەن. دووەم: پێنج كورسی بۆ توركمان تەرخان دەكرێن؛ كاندیدانی ئەو پێكهاتەیە كێبڕكێیان لەسەر دەكەن. سێیەم: یەك كورسی بۆ ئەرمەن تەرخان دەكرێت؛ كاندیدانی ئەو پێكهاتەیە كێبڕكێی لەسەر دەكەن. لەوبارەیەوە سەعدی ئەحمەد پیرە، وتەبێژی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بۆ سایتی فەرمی حزبەكەی ڕایگەیاندووە: یەكێتیی ئامادەیی تەواوی هەیە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، یەكێتیی لەدوای هەر هەڵبژاردنێكیش ئامادەبووە بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە. وتیشی: لەلایەن سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە لەخولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان، سكاڵایەكمان پێشكەش بە دادگای فیدراڵی كردوەو یەكێتی داوایكردووە پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردن لەهەرێم بە نادەستووری دابنرێت. سەعدی پیرە دەشڵێت: پێمانوایە ئەو بڕیارە بدات قازانجە، چونكە هەر بڕ‌‌یارێكی تر نادادپەروەرییەو راستییەكەی ئەوەیە كە یەكێتی داوای دەكات، هاوكات دادگای فیدراڵی هەر بڕیارێك بدات یەكێتی رێزی لێدەگرێت، پێویستە لەهەرێمی كوردستان كۆتایی بەوە بهێنرێت، كە كەسێك یان لایەنێك بەناوێك خۆی كاندید دەكات و بۆ ناوێكی تر ئیش دەكات. رۆژی 30ـی ئایاری 2023، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستانی بە نادەستووری دانا و رایگەیاند، بەگوێرەی بڕیارەكە، هەموو ئەو بڕیارانەی لەدوای درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی كوردستانەوە دراون (واتە دوای 6ـی 11ـی 2022)، بە پووچەڵ دەژمێردرێن، لەنێویاندا شەش یاسا و بڕیاری ژمارە 10ـی پەرلەمان، كە بەپێی بڕیارەكە، پارتی دەیوت كۆمیسیۆن كاراكراوەتەوە، یەكێتیش رەتیكردەوە و ناكۆكی لەنێوان هەردوولادا دروستكرد. لە كۆبوونەوەی رۆژی 9-10-2022ـی پەرلەمانی كوردستان، بە دەنگی زۆرینەی پەرلەمانتاران، خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان بۆ 31-12-2023 درێژكرایەوە، لە كاتێكدا 6-11-2022 تەمەنی خولەكە كۆتایی دەهات. رۆژی 3ـی ئابی 2023، دڵشاد شەهاب، وتەبێژی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، سەرۆكی هەرێمی كوردستان بڕیاری دا بە دیاریكردنی 25ـی شوباتی 2024 وەكو رۆژی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان.
هاوڵاتی پۆلیسی سلێمانی ئاشكرایكرد لەسەر سكاڵای هاوڵاتییەك و لەلایەن مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی ئەزمەڕەوە تۆمەتبارێك دەستگیركراو دەستگیراوە بەسەر ئۆتۆمبێلێكی نەفەرهەڵگر (پاس)دا . پۆلیسی سلێمانی بڵاویكردەوە: دوای ئەوەی هاوڵاتییەك سكاڵای تۆماركرد كە ئۆتۆمبێلە نەفەرهەڵگرەكەی لای كەسێك داناوە لەئێستادا نایداتەوە و شاردویەتییەوە، هێزەكانی پۆلیس لێكۆڵینەوەو بەدواداچوونەكانیان دەستپێكردوو دوای وەرگرتنی بڕیاری داوەری لێكۆڵینەوە توانرا لەلایەن بنكەی پۆلیسی ئەزمەڕەوە تۆمەتبار بدۆزرێتەوەو دەستگیربكرێت و دەستیش بگیرێت بەسەر ئۆتۆمبێلەكەدا . پۆلیسی سلێمانی ئەوەشی خستووەتەڕوو: تۆمەتبار ( أ،م،ق لەدایكبووی 1983 ) بەبڕیاری دادوەر ڕاگیراوەو لێكۆڵینەوەلەگەڵیدا بەردەوامە.
هاوڵاتی وەفدێكی وەزارەتی ناوخۆی عێراق بۆ تەواوكردنی رێكارەكانی رادەستكردنی دۆسییەی ئەمنیی پارێزگای كەركووك بە پۆلیسی فیدراڵی لە كەركووكن، بڕیارە لە سێ مانگی یەكەمی ساڵی داهاتوودا ئەو دۆسیە لە سوپاوە بدرێتە دەستی پۆلیس. موقەدەم عامر نووری، وتەبێژی پۆلیسی پارێزگای كەركوك بەمیدیای پارتی وتووە: ماوەی سێ رۆژ دەبێت وەفدێكی وەزارەتی ناوخۆی عێراق هاتوونەتە شاری كەركووك بەمەبەستی ئامادەكردنی راپۆرتێك لەبارەی رێكارەكانی گواستنەوەی دۆسییەی ئەمنیی لە سوپاوە بۆ پۆلیسی كەركووك وەكو ئەوەی لە كارنامەی حكومەتی عێراقدا هاتووە. وتیشی: سێ لیژنە بۆ ئەو مەبەستە پێكهێنراون لیژنەی پڕچەككردن و پێداویستییەكانی چەك و تەقەمەنی لەوە دەكۆڵێتەوە چەند چەكمان هەیە و چیمان پێویستە، لیژنەی فریاكەوتن كە پێویستییەكانی پۆلیسی فریاكەوتن تاوتوێ دەكات، لەگەڵ لیژنەی تایبەت بە پۆلیسی نەهێشتنی تاوان، ئەو لیژنانە راپۆرتێك بۆ فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان و سەرۆكوەزیران ئامادە دەكەن، دواتر رەزامەندی لەسەر دەدات بۆ گواستنەوەی دۆسیەی ئەمنیی بۆ پۆلیس. لەدوای تێكشكاندنی داعش، دۆسیەی ئەمنی شەش پارێزگای عێراق لە سوپاوە رادەستی پۆلیس كراوەتەوە. سەبارەت بە كاتی رادەستكردنەوەی دۆسیەی ئەمنیی كەركووك بە هێزەكانی پۆلیس، پۆلیسی پارێزگای كەركووك دەڵێت چاوەڕوان دەكەین لە سێ مانگی یەكەمی ساڵی داهاتوودا دۆسیەی ئەمنیی كەركووك بكەوێتە دەستی پۆلیس، چونكە 80٪ـی رێكارەكان تەواوبوون." لە ساڵی 2003ـوە تاوەكو ساڵی 2017 دۆسیەی ئەمنیی كەركووك بەدەستی پۆلیسەوە بوو، بەڵام دوای هێرشەكانی 16ـی ئۆكتۆبەری 2017 بۆ سەر شاری كەركووك، دۆسیەكە رادەستی سوپا كرایەوە.
هاوڵاتی زیاتر لە 100 ڕۆژە هۆڵەكانی خوێندن لەسنوری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و ڕاپەڕین بەداخراوی ماونەتەوە، نوێنەری مامۆستایانی ناڕازیش دەڵێت ئاسۆیەكی ڕوون بەڕێوەیە بۆ وەرگرتنەوەی مافی مامۆستایان، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژیش دەڵێت داوای مووچەكانیان لەژمارەیەك مامۆستای وانەبێژ كردووەتەوە. دڵشاد میرانی نوێنەری دەستەی داكۆكیكار لە مامۆستایانی ناڕازی ڕایگەیاند: "بەنوێنەرایەتی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی كوردستان ڕۆژی ٢٤ی مانگ ئامادەبووین لە دووەم دانیشتنی دادگایكردنی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەدادگای فیدراڵی عێراق لەسەر ئەوەی كە ئەم حكومەتە بەشێوەیەكی نایاسایی پلە بەرزكردنەوە كە مافی هەموو فەرمانبەرێكی میریە وەستاندووە، هاوكاتی ئەوەش بەبێ بوونی هیچ بنەمایەكی یاسای مووچەی مووچەخۆران نادات ". دڵشاد میرانی وتیشی :" لە دانیشتنەكەدا كە حكومەتی هەرێم بە دوو پارێزەر بەشداربوو، بۆمان ڕونبوویەوە كەوا ئاسۆیەكی ڕوون بەڕێوەیە بۆ وەرگرتنەوەی مافە خوراوەكانمان ، چۆن لە شەقام بەڵێنمان پێدان مافەكانتان وەردەگرینەوە، دڵنیاتان دەكەینەوە ٢١ی مانگی داهاتوو كە دانیشتنی سێهەمی دادگایە دادگا ئەم كەیسە لە سودی مامۆستایان و فەرمانبەران یەكلایی دەكاتەوە، هەموومان دڵخۆش دەبین و بەمافی ڕەوای چەند ساڵەمان دەگەین". نوێنەری دەستەی داكۆكیكار لە مامۆستایانی ناڕازی ڕاشیگەیاند : "لێرەوە پەیاممان ئەوەیە كە هەموومان بەتاسەوە چاوەڕیی ئەو سەركەوتنە بكەین لەمانگی داهاتوو كە حكومەت ناچار دەكەین مل بۆ داوا ڕەواكانمان بدات، دڵنیابن تاسەندنەوەی مافەكانمان هەرگیز كۆلنادەین و پشوونادەین" . هاوكات، كارزان فیزیك، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"لەپاش وەرگرتنی شایستەی دارایی ژمارەیەك مامۆستای وانەبێژ لەسلێمانی لەلایەن پەروەردەوە داوایان لێكراوە پارەكە بگەڕێننەوە بۆ خەزێنە". وتیشی:"بەو مامۆستایانەیان وتووە كەمتر لە 12 بەشە وانەتان هەبووە و بەوهۆیەوە دەبێت ئەو پارەیەی وەرتان گرتووە بیگەڕێننەوە بۆ خەزێنە، لەكاتێكدا وەزیری پەروەردە خۆی وتوویەتی مامۆستایانی وانەبێژ كەمتر لە 12 وانەش بڵێنەوە جگە لەو پارە جێگیرەی بۆیان دانراوە پارەی وانەكانیان بۆ هەژمار دەكرێت". كارزان فیزیك دەشڵێت:"لەكاتێكدا وەزارەتی پەروەردە داوای پارەی بەشە وانەكان لەمامۆستایان دەكاتەوە هێشتا داواكاری مامۆستایانی جێبەجێنەكردووە كە خۆی لەپێدانی مووچە لەكاتی خۆیدا و پلەبەرزكردنەوە و ڕێگرینەكردن لەچوونە سەر بەغدای مووچەی مامۆستایان دەبینێتەوە". هاوڵاتی لەسەر ئەو پرسە پەیوەندی بەچەند بەرپرسێكی وەزارەتی پەروەردەوە كرد بەڵام پەیوەندیەكانیان بەردەست نەبوون. زیاتر لەسێ مانگ و بەدیاریكراوی 103 رۆژ بەسەر وادەی دەستپێكردنەوەی وەرزی خوێندنی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ تێپەڕدەبێت، بەڵام تائێستا لەپارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان دەرگای ناوەندەكانی خوێندن نەكراونەتەوەو مامۆستایان ئامادەنین بایكۆت بشكێنن، وەزیری پەروەردەش دەڵێت هەموو هەوڵێكیان بۆ ئەوەیە خوێندنی ئەمساڵ لەسلێمانی و هەڵەبجە نەفەوتێت. بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژی ١٣ی ئەیلولی ٢٠٢٣ بەیەكەم رۆژی دەسپێكردنەوەی ساڵی نوێی خوێندن دیاریكرا، بەڵام بەهۆی دواكەوتنی موچەكانیانەوە مامۆستایانی سنووری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان بایكۆتی هۆڵەكانی خوێندنیان كردو تائێستاش چارەنووسی پڕۆسەكە نادیارە. بەهۆی چارەسەرنەكردنی كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغدا دابەشكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان دواكەوتنێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە بەجۆرێك، تائێستاش چارەنووسی موچەی مانگەكانی تشرینی یەكەم و تشرینی دووەم و كانوونی یەكەم نادیارە، بەهۆی ئەم دواكەوتنەشەوە مامۆستایان نەچوونەوە هۆڵەكانی خوێندن و بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی بەنیازن وەزری دووەمیش درێژە بەبایكۆت دەدەن، بەو هۆیەشەوە لەسنووری سلێمانیدا خوێندن لەهەزارو ٣٩٠ ناوەندی خوێندندا پەكیكەوتووە بەم شێوەیە دابەشبوون: ١٠٦ باخچەو هەزار قوتابخانەی بنەڕەتی و ٢١ دواناوەندی و ٢١٧ ئامادەیی و ٢٣ ناوەندی فێركردنی خێراو ١٦ ناوەندی پیشەیی و دوو كۆمەڵگەو پێنج ناوەندی نەهێشتنی نەخوێندەواری. رۆژی ١٧ی كانوونی یەكەمی ٢٠٢٣، ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەقوتابخانەی «نالی بنەڕەتی تێكەڵاو» لەهەولێر بەبۆنەی رۆی ئاڵاوە وتەیەكی پێشكەشكردو وتی: هەموو هەوڵێكی ئێمە ئەوەیە كە خوێندنی ئەمساڵی ئەو ناوچانە نەفەوتێت، ئەوەی پێویست بێت لەسەر شانی ئێمە وەك وەزارەتی پەروەردە لەڕووی تەكنیكییەوە ئامادەین بۆ ئەوەی بتوانین هاوكاری بەڕێوبەرایەتییە گشتییەكانی سلێمانی و هەڵەبجەو راپەڕین و گەرمیان بین. وەزیری پەروەردەی حكومەتی هەرێم وتیشی: ئومێدەوارین مامۆستایان بگەڕێنەوە ناوەندەكانی خوێندن و دەستبكەنەوە بەپڕۆسەكە، چونكە كاتێكی زۆر رۆیشتووە، دەستپێنەكردنی دەوام كاریگەریی لەسەر پڕۆسەی خوێندنی ئەو ناوچانە هەبووە كەدەوامیان تێدا نەكراوە، بەڵام ساڵی خوێندن دواناخرێت.
هاوڵاتی وەڵامی ئەمریكا بۆ برینداربوونی سەربازەكانی لەهەولێر دوانەكەوت، كە لەڕێگەی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانەوە دوێنێ كرایە سەر بنكەیەكی سەربازانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەنزیك فڕۆكەخانەی هەولێر . لەوەڵامەكەی ئەمریكادا كە بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 26-12-2023 بوو بۆ سەر پێگەی چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران بووە هۆی كوژرانی چەكدارێك و برینداربوونی 24 چەكدار و سەربازی عێراقی كە 10 یان سەربازی عێراقین. ئەمجارە ئەمریكا چەند بنكەیەكی میلیشیا شیعەكانی لەنزیك بابل و واست كردە ئامانج و وێرانكارییەكی گەورەی لەو بنكانە جێهێشت، هەرزووش پنتاگۆن پشتڕاستیكردەوە كە چەند پێگەیەكی چەكدارانی نزیك لەئێرانیان لەعێراق كردووەتە ئامانج. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ئەوەشی خستووەتەڕوو هێرشەكان وەك وەڵامێك بوون بۆ ئەو هێرشانەی كراونەتە سەر فەرمانبەران و سەربازانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا لەلایەن ئەو میلیشیایانەی ئێران پشتیوانییان دەكات، باسی لەوەشكردووە ئەو هێرشەی لەلایەن گروپێكی سەربەئێران كرایە سەر بنكەی هاوپەیمانان لەهەولێر بووەتە هۆی برینداربوونی سێ سەربازیان. پنتاگۆن دەشڵێـت ئەمریكا نایەوێت ئاڵۆزیەكان لەناوچەكەدا زیاتر ببن بەڵام ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی. بەپێی ئامارێك لەحەوتی ئۆكتۆبەری ڕابردوەوە كە شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس هەڵگیرساوە دەیان هێرشكراوەتە سەر بنكەكانی ئەمریكا لەعێراق و سوریا و لە 17 ی ئۆكتۆبەریشەوە بەدیاریكراوی 103 جار هێرشكراوەتەسەر بنكەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانانی لەعێراق و سوریا. هێرشی گروپە چەكدارەكانی نزیك لەئێران هەر بەوەوە نەوەستاوە كە بنكە سەربازیەكانی ئەمریكا لەناوچەكە بكاتە ئامانج، بەڵكو هەشتی ئەم مانگە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا بە مووشەك هێرشكرایەسەری بەڵام هیچ زیانێكی گیانی بەدواوە نەبوو و هیچ لایەنێكیش بەرپرسیارێتی خۆی ڕانەگەیاند. هەرچەندە حكومەتی عێراق ڕایگەیاندووە چەند كەسێكیان دەستگیركردووە لەو كەسانەی كە ئەمریكیەكان لەعێراق دەكەنە ئامانج و پەیوەندییان بە هێزە ئەمنیەكانەوە هەبووە، بەڵام زۆربەی ئەو هێرشانەی دەكرێنە سەر ئەمریكیەكان لەعێراق گروپێك بەناوی "بەرگری ئیسلامی" بەرپرسیارێتییان دەگرێتە ئەستۆ.
هاوڵاتی بەپێی ئامارێك لەمساڵدا 73 كرێكار بەهۆی ڕووداوی جیاجیای كارەوە گیانیان لەدەست داوە. بەپێی ئامارێك كە دەنگی كرێكار بڵاویكردوەتەوە: دۆخی كرێكاران لەنەبوونی مەرجەكانی سەلامەتی شوێنی كار، نەبوونی پێداویستیەكانی خۆپارێزی، ناهوشیار كردنەوەی كرێكاران لەلایەن كۆمپانیاو خاوەنكارەوە لەمەترسیدایە. ئاماری قوربانیانی شوێنی كار لەبەرواری ١-١-٢٠٢٣ هەتا ١٠-١٢-٢٠٢٣ كۆی گشتی گیانلەدەستدان: ٧٣ كرێكار بووە ٥٢ قوربانی لەهەرێمی كوردستان و ٢١ قوربانیش لەكەركوك و ناوچە كێشە لەسەرەكان بووە سلێمانی ١٩قوربانی هەولێر ٢٢ قوربانی دهۆك ٦ قوربانی هەڵەبجە ٥ قوربانی كەركوك و ناوچە كێشە لەسەرەكان ٢١ قوربانی هۆكارە باوەكانی قوربانیەكان ئەمانەی لای خوارەوەیە: ١-كەوتنە خوارەوە ٢-كارەبا گرتن ٣-بوون بەژێر ئامرازەكانی كاركردنەوە ٤-سوتان ٥-خنكان ٦-تەقینەوەی ئامێرو ئامرازەكان بەپێی ئامارەكە تەمەنی قوربانییەكان لەنێوان ١٥ ساڵ بۆ ٧٠ ساڵ بووەو لەكۆی قوربانییەكانیش ١٨ كرێكاریان بیانی بوون.
هاوڵاتی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر دامەزراوە نەوتی و غازی و خزمەتگوزارییەكانی رۆژئاڤای كوردستان بەردەوامەو زیانەكانیشی بە سەدان ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنرێت، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتیش دەڵێت: بۆردومانی دووبارەی توركیا بۆ سەر ژێرخان و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكانی رۆژئاوای كوردستان سیاسەتی برسیكردن و داگیركارییەو ئەمەش تاوانی جەنگە. پەیامنێری هاوڵاتی لەڕۆژئاڤا سەبارەت بەهێرشەكانی توركیا ڕایگەیاند: لەشاری كۆبانێ كارگەیەكی چیمەنتۆ و لەشاری قامیشلۆش چەندین كارگەو دامەزراوە كراونەتە ئامانج، دەشڵێت: ئەو شوێنانەی بەئامانج گیراون شوێنی بیناسازی و كارگەو كۆگای شتومەكی ڕۆژانەو چاپەمەنی و كارگەی چیمەنتۆ و دروومانن. بەوتەی پەیامنێری هاوڵاتی لەڕۆژئاڤای كوردستان، ئەمڕۆ بەگشتی ٣٧ جار هێرش كراوەتە سەر ڕۆژئاوای كوردستان و هەشت كەس شەهیدبوون و 13 ی دیكەش برینداربوون. وەك پەیامنێری هاوڵاتی دەڵێت هێرشەكان لە كۆبانێ و قامیشلۆ و ئامودێ و شێراوا و منبج ئەنجامدراون، و هەریەك لە ناوەندی پەتڕۆڵ و كارگەی خواردەمەنی و چاپخانە و ناوەندی وەرشەی ئۆتۆمبێل و نەخۆشخانە و ناوەندی كۆگای كشتوكاڵ و كۆمپانیای كاروباری گشتی و كۆگای پەین و شتومەكی ڕۆژانە كراونەتە ئامانج. چڕبونەوەی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر ناوچەكانی ڕۆژئاڤای كوردستان دوای پەسەندكردنی دەستوری رۆژئاوای كوردستان دێت كە دوای سێ ساڵ لەگفتوگۆو راگۆڕینەوە ئەنجومەنی یاسادانانی رۆژئاوای كوردستان رۆژی 12-12-2023 لەشاری رەققە ئەنجومەنی گشتی بەڕێوەبەرایەتی خۆبەڕێوەبەری باكوورو رۆژهەڵاتی سووریا لەكۆبوونەوەیەكدا ئەو رێككەوتنە كۆمەڵایەتییەی پەسەند كردو ڕۆژئاوای كوردستان بووە خاوەن دەستوری خۆی. بەڕێوبەری خۆسەری لە رۆژئاڤای كوردستان داوای لە نەتەوە یەكگرتوەكان و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان دەكات چاودێری هێرشەكانی توركیا بكەن بۆ سەر دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان لە رۆژئاوای كوردستان و هۆشداریشیداوە لە كاریگەری نەرێنی لە سەرتاسەری ناوچەكەو دروستبوونی قەیران. بەڕێوبەری خۆسەری لە راگەیەنراوەكەیدا دەشڵێت: داوا لەنەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان دەكەین لێكۆڵینەوە بكەن و لێژنەی دۆزینەوەی ڕاستییەكان پێكبهێنن بۆ چاودێری و بەڵگەكردنی هێرشەكانی توركیا. مەزلوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاند: بۆردومانی دووبارەی توركیا بۆ سەر ژێرخان و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان لە رۆژئاوای كوردستان سیاسەتی برسیكردن و داگیركارییە ئەمەش تاوانی جەنگە. عەبدی لە تویتێكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە راشیگەیاند: لەماوەی ئەمساڵدا ئەوە سێیەمین جارە هێرشی لەم شێوەیە لەلایەن توركیاوە دەكرێتە سەر رۆژئاوای كوردستان كە ئامانج لێی تێكدانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكەیە. فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات دەشڵێت: لە كاتێكدا دانیشتوانی ناوچەكە خۆیان ئامادە دەكەن بۆ پێشوازیكردن لە ساڵێكی نوێ و سەرەڕای هەوڵە بەردەوامەكانمان لەگەڵ هاوپەیمانان بۆ هێنانەدی سەقامگیری، كەچی ئەنقەرە پێداگری دەكات لەسەر سیاسەتە شەڕانگێزە ناڕەواكانی و هەناردەكردنی كێشە ناوخۆییەكانی. بەپێی راپۆرتەكانیش، زیانی بۆردومانەكەكانی توركیا بۆ سەر دامەزراوەكانی نەوت و غازو كارەباو دامەزراوە خزمەتگوزارییەكانی تری رۆژئاڤای كوردستان ملیارێك دۆلاری تێپەڕاندووە. ئەكرەم سلێمان، هاوسەرۆكی فەرمانگەی وزە لە ناوچەی جەزیرە ڕایگەیاند: وێستگەكانی گواستنەوەی دێرك، تەربەسپی، تەل كۆچەر، تەل حەمیس، تەل عەلۆ، باكوری قامشلۆ، باشووری قامشلۆ، عامودێ و وێستگەی تەربەسپی هەموویان بەهۆی بۆردومانی توركیاوە لەكاركەتوون كە كارەبای زیاتر لە نیوەی ڕووبەری ناوچەكەیان دابین دەكرد. هاوسەرۆكی فەرمانگەی وزە لە ناوچەی جەزیرە ئاماژە بەوەشدەكات، ناوچەكە بەشێوەیەكی سەرەكی بەدەست كێشەی كارەباو سوتەمەنی و گازەوە دەناڵێنێت، بەئامانجگرتنی ئەو دامەزراوانەش بە تاوانی جەنگ دەزانێت دژی گەلی سوریا. بەپێی ئەو ئامارانەشی لەبارەی زیانە گیانیەكانی بۆردومانەكانی توركیاشەوە بۆ سەر ناوچەكانی رۆژئاڤای كوردستان بڵاوكراونەتەوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا كۆتایی مانگی تشرینی دووەمی رابردوو زیاتر لە 136 هاوڵاتی شەهیدو بریندار بوون. ئاوارە حسێن هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە یاسای نێودەوڵەتی و راگری كۆلێژی یاسا لە زانكۆی هەڵەبجە ئاماژە بەوەدەكات كە هێرشەكانی توركیا بۆ سەر رۆژئاڤای كوردستان تاوانی نێودەوڵەتیەو، دەڵێت: ئەو داگیركاری و بۆردومانانەی توركیا دەیكات بەرامبەر بە رۆژئاوای كوردستان تاوانی نێودەوڵەتییەو بەمەبەست دەكرێت. ئەو مامۆستایەی زانكۆ ئەوەشی وت: دەوڵەتی توركیا تاوانی جەنگ و جینۆساید تاوانی دوژمنكاری بەرامبەر خەڵكی رۆژئاوای كوردستان ئەنجامداوە. هەر لەوبارەیەوە نوسەر سەردار عەزیز، دەڵێت : بۆمبارانكردنی ژێرخان و بنكەی مەدەنی و ئابورییەكانی ڕۆژئاڤا لە لایەن توركیاوە، تاوانی جەنگە.
هاوڵاتی سەرچاوەیەكی پارتی كرێكارانی كوردستان هەواڵی تیرۆركردنی ئەندامێكیان لەسلێمانی ڕەتدەكاتەوە و دەڵێت "نۆ مانگ لەمەوبەر ئەو هەڤاڵەمان لەشەڕێكدا شەهیدبووە و خۆمان هەواڵی شەهیدبوونەكەیمان بڵاوكردوەتەوە". سەرچاوەیەكی باڵا لەباڵی سەربازی پەكەكە بە هاوڵاتی وت:"ئەو هەواڵەی كە گوایە میت لە سلێمانی ئۆپەراسیۆنی كردووە و هەڤاڵێكمانی شەهید كردووە، سەرتاپا درۆیە". ئەو سەرچاوەیە وتیشی:" ئەو هەڤاڵەمان لە شەڕدا و لە هەرێمەكانی پاراستنی میدیا لە گەڵ دوو هەڤاڵی دیكەی نۆ مانگ لەمەوپێش لە مانگی ئاداردا شەهید بوون و خۆشمان ١٥ی ئەم مانگە هەواڵی شەهیدبوونی ئەو سێ هەڤاڵەمان بڵاوكردووەتەوە". بەوتەی ئەو سەرچاوە باڵایەی پەكەكە، "سوپای توركیا كە شكستێكی جەرگبڕ لە سەر دەستی گەریلا خواردووە، بە بڵاوكردنەوەی هەواڵی چەواشەكارانە ، كە گوایە ئۆپەراسیۆنێكی نوێیە، دەیەوێت ورە بداتە ئەو گروپە فاشیست و بەكرێگیراوانەی كە پشتیوانی لێ دەكەن." "كاتێك كە هیچ بەڵگەیەكیان نییە سەركەوتنی خۆیان نیشانبدەن، لە ناو ئەرشیفی راگەیاندنەكانی هەپەگە دەگەڕێن و وێنە و ڤیدیۆكان كۆپی دەكەن و وەك هەواڵی دەست یەكی خۆیان رایدەگەینن، ئەمە ئاستی داماوبوون و بێچارەبوونی دەوڵەتی فاشیستی توركیا لە ئاست خۆڕاگری گەریلا نیشان دەدات". سەرچاوە باڵاكەی پەكەكە وای وت. جێی ئاماژەیە ڕۆژی 15 ی ئەم مانگە ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە سەبارەت بە سێ گەریلا لە هەڕێمەكانی پاراستنی میدیادا شەهید بوون ڕاگەیەندراوێكی بلاو كردەوە. لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە: ١٠ی ئازاری ٢٠٢٣ لە ئەنجامی هێرشێكی دوژمن بۆ سەر هەرێمەكانی پاراستنی میدیا، هەڤالانمان عەلی خەبات، ڕێناس و جەسور شەهید بوون.
