دیمه‌ن ئیسماعیل ئازاد بۆ گەڕانەوەی خۆشه‌ویسته‌که‌ى دوای جیابونه‌وه‌یان، چەندین جار سه‌ردانى فاڵچی و جادووگەرەکانی کرد، له‌ماوه‌ى دو ساڵدا برى نۆ هەزار و هەشتسەد دۆلاری بەبه‌نوشته داوه. کە دەکات نزیکەی یەک دەفتەر دۆلار، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وەی له‌ده‌ستیدا ئیشه‌که‌ى بۆجێبه‌جێ نه‌کرا. ئازاد، ته‌مه‌ن 25 سال، پیشه‌ى پێشمه‌رگه‌یه، گه‌نجێکى دانیشتوى گەرمیانە، له‌باره‌ى سه‌ردانیکردنى بۆئه‌و شوێنانه بۆ هاوڵاتی وتى "خۆشه‌ویسته‌که‌م لێم جیابویه‌وه، هاورێیه‌کم پێى وتم سه‌ردانى جادوگه‌ره‌کان بکه‌م بۆگه‌رانه‌وه‌ى خۆشه‌ویسته‌که‌م". لەگەڵ ئەوەشدا ئازاد بە دەستی بەتاڵ دەرچوو هیچی بۆ نەکرا، هەم پارەکەشی چوو هەم خۆشەیستەکەی. ئازاد بەردەوام بوو، وتى "نوشته‌م کردو هێنامه‌وه له‌ژێر خۆل دا شاردمه‌وه، هه‌رچه‌نده چاوه‌ڕوان بوم گۆرانکاریه‌ک روبدات به‌ڵام بێسود بوو" ئازاد هه‌رجاره‌و دوعایه‌کی ده‌کرد و ٦٠٠ دۆلاری داوە بە جادووگەرو فالچیەکان، لەوێ پێیان وتووە ئەگەر کارەکە سەری گرت دەبێت ئەوەندەی تر بدات. ئەگەرچی رۆشیتن بۆلای جادوگەرو فاڵچیەکان شتێکی تازە نیەو لە چەند دەیەی رابردوودا خەلکانیک بروایان وابووە دەتوانن لەو رێگەیەوە خەوەناکانیان بەدەست بێنین و کاریان بۆ ئاسان بکەن، بەلام لەگەڵ کرانەوەی پێشکەوتنی زیاتری کۆمەڵگا ئەم دیارردەیە کۆتایی پێنەهاتوە، هێشتا خەڵکانێک هەن بروایان بەو کارانە هەیە تا ئەوکاتەی هەست دەکەن کە قۆلیان براوە. ئەوانەی زیاتر سەردانی فالچی و جادوگەرەکان دەکەن بە مەبەستی فاڵگرتنەوە یان نووشتە، زیاتر ئەو گەنجانەن لە کوڕ و لە کچ، کە کیشەی سۆزداییان هەیە. سارا، ته‌مه‌ن 30 سال، ئافره‌تێکى دانیشتوى که‌لاره، پیشه‌ى فه‌رمانبه‌ره نمونه‌ى یه‌کێکه له‌و ژنانه‌ى نوشته‌ى کردوه، ئەو بۆ هاولآتى وتى "به‌هۆى نه‌گونجانم له گه‌ل مێرده‌که‌م لێى جیابومه‌وه، ناره‌حه‌تى و نه‌هامه‌تى زۆرم دی، بریارم دا نوشته بکه‌م بۆئه‌وه‌ى شه‌نسى دوه‌م بکرم". سارا سه‌ردانى یه‌کێک له فالچیه‌کانى که‌لارى کرد به‌بره پاره‌یه‌ک نوشتەیەکی بۆ کرا. سارا وتی "دوجار نوشته‌م کرد، جارێک 120 هه‌زارم دا جارى دوه‌م 500 هه‌زار، سارا نه‌ک پاره‌که‌ى له‌ده‌ست دا، به‌ڵکو ئیشه‌که‌شى سه‌رى نه‌گرت، ئەو لەو ماوەیەدا به‌رده‌وام له‌ژێر فشارى ده‌رونیدا بووە، که ئیشه‌که‌ى ئاخۆ سه‌رده‌گرێت؟ ئه‌و ژنه سه‌باره‌ت به‌سه‌ردانیکردنى وتى "ساحیره‌که یان داواى وێنه‌ى ئه‌و که‌سه‌ت لێ دەکات، یان پارچه قوماشێکى که‌سه‌که، یاخود داواى مه‌ڕێک دەکەن کە به خوێنه‌که‌ى له‌سه‌ر وه‌ره‌قه‌یەک نووشتەکە دەنوسن". کاتێک سارا ئەمەی کردوە پییان وتتوە کە دوعاکه له ناو خۆڵ دا بشاریته‌وه یان به‌به‌کارهێنانى ده‌رزیه‌ک به‌خۆیه‌وه هەڵیواسێ. فاڵچی و جادوگەرەکان بە کڕیارەکانیان دەلێن کە ئەو نوشتەیە، ته‌نیا بۆ خۆشه‌ویست بون و هۆگربوون لاى که‌سى به‌رامبه‌ر ناکەن، بەڵکو دەشتوانن بۆ رقلێبونەوەش بیکەن، هەربۆیە هەندیک لەوانەی کشێەی کۆمەڵایەتیانەی هەیەو دەکەونە ژیر کاری قسەی فالچی و جادوگەرەکانەوە بۆ هەڵشرشتنی رقی خۆیان بەسەر ئەو کەسەی کە کیشەیان لەگەڵ هەیە، پەنا بۆ ئەم کارە دەبەن. سارا وتی "هه‌ندێک جار دژى که‌سێک به‌کارده‌هێنرێت بۆ تێکدانى ژیانى تایبه‌تى که‌سێک". ئامینه ژنێکى ته‌مه‌ن 50 ساڵە که مال و سامانێکى زۆرى هه‌یه وه‌کو خۆى ده‌لێت هه‌ر نوشته‌یه‌ک کردویەتی له دوو هەزار دۆلار که‌متر نه‌بوه. ئامینه وتی "بۆجیابونه‌وه‌ى براکه‌م له‌براژنم نوشته‌م کردوه، هه‌ندێ جار ده‌فته‌رێکم به نوشته داوه، به‌لام براژنم به ئیشه‌که‌ى زانیوه نوشته‌ى لە دژم کردوەو کردوه به‌تالى کردۆته‌وه". ئامینه نه‌یشارده‌وه بۆتێکدانى ژیانى زۆر که‌سێکى تر چه‌ندین نوشته‌ی به نرخێکى زۆر گران کردوه "گرنگ کاره‌که‌م سه‌ر بگرێت پاره هیچ گرنگ نه‌بوه به لامه‌وه". ئه‌و که‌سانه‌ى بونه‌ته قوربانى ده‌ستى ئه‌م نوشته‌یه به‌ده‌ست چه‌ندین کێشه‌و گرفت ده‌نالێنن، بەتایبەتی کاتێک شتەکە ئاشکرا دەبێت کیشەکە گەورەتر دەبێت. ئاڤان ته‌مه‌ن24 سال، دانیشتوى که‌لاره، ژنى ماله‌وه‌یه دەلێت له‌لایه‌ن خزمێکى نزیکى نوشته‌ى لێکراوه، به‌ده‌م گریانه‌وه بۆ هاوڵاتی وتی"ماوه‌ى 7 ساڵه هاوسه‌رگیریم کردوه، به‌رده‌وام کێشه‌م هه‌بوه له‌گه‌ل مێرده‌که‌م، هه‌میشه دلم ته‌نگه". وتی "کچێک داواى خۆشه‌ویستى له‌مێرده‌که‌م کردوه، گومان ده‌که‌م ئه‌و منى له‌پێش چاو مێرده‌که‌م خستبێت". له روى ئاینیشه‌وه سه‌ردانى ساحیرو فالچیکردن رێگه پێنه‌دراوه، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا خەڵکانیک وەکو دوا هیوایەک پەنای بۆ دەبەن ئەگەرچی هیچیشیان دەست ناکەوێت. ئه‌حمه‌د وه‌رتى، مامۆستاى ئاینیه بۆ هاولآتى وتی "ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌ردانى ساحیره‌کان ده‌که‌ن 40 رۆژ روژ و نوێژیان قبول نیه". وتیشی "ته‌نیا ئه‌و دوعا رێگه‌پێدراوه ئەویش تەنها ئەبی خۆت بۆخۆتى بکه‌ى نه‌ک له رێگه‌ى ساحیرو مه‌لاو فالچیه‌کانه‌وه بکرێت". وتیشی "ئه‌و کاره‌ى ساحیره‌کان ده‌یکه‌ن فریودانى خه‌لک و تێکدانى ژیانى خه‌لکه". لە چەند مانگی رابردوودا هەریەکە لە بەریوەبەرایەتیەکانی پۆلیسی گەرمیان و سلێمانی دژی ئەو فاڵچی و جادوگەرانە بریاری قورسیاه دەکرد. پۆلیسی سلیامنی لە نوسراوێکدا داوای لە هاولاتیان کرد کە هه‌ر جێگایه‌ک گومانى ئه‌و کارانه‌ى لێبکرێت با هاوڵاتیان ئاگاداریان بکەنەوە. عەلى جه‌مال، وته‌بێژى پۆلیسى گه‌رمیان، بۆ هاولآتى وتى "تاوه‌ک و ئێستا یه‌ک سکالا هاتۆته لامان بۆ داخستنى شوێنى فالچى و ساحیره‌کان". وته‌بێژه‌که‌ى پۆلیسى گه‌رمیان، ئاگادارى خه‌لک ده‌کاته‌وه له‌هه‌ر جێگایه‌ک گومان هه‌بێت به‌ئاگاداکردنه‌وه‌ى ده‌زگاکانى پۆلیس شوێنه‌که داده‌خرێت. جگە لە روە یاسایی و ئاینیەکەی کە رێگەپینەدراوە، هاوکات پسپۆرانی دەروونی دەلین نوشتەو جادو هیچ بنەمایەکی زانستی نەو تەنها بۆ هەڵخەلەتاندنی خەلکانی ساویلکەیە. سامان سیوه‌یلی پسپۆڕی ده‌رونى بۆ هاولآتى وتى "ئه‌و که‌سانه‌ى په‌نا بۆئه‌و حاله‌ته ده‌به‌ن له ته‌نگه‌ژه‌یه‌کى توند ده‌ژین و هاوسه‌نگى ده‌رونیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن، هیچ واقیعیه‌ک ناگۆرێت بۆ ئه‌وه‌ى به ئامانجه‌که‌ى بگات هه‌روه‌ها پاره‌که‌شى له‌ده‌ست ده‌دات" وتیشی "کەسەکە دواى ئه‌وه‌ش زیاتر هه‌ست به روخان ده‌کات، به‌هۆى نه‌گه‌شتن به‌و ئامانجه‌ى که‌سه‌که ده‌یه‌ویست، بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م کێشانه‌ش پێویسته خه‌لک هۆشیار بکرێته‌وه‌و دامو ده‌زگاکانى حکومه‌ت به‌م کاره هه‌ستن هه‌ر جێگایه‌ک ئه‌م کارانه‌ى تێدا ده‌کرێت دابخرێت". ئەگەرچی جادوگەرو فالجیەکان نەیانتوانی خۆشەویستیەکەی ئازاد بگەڕیننەوە، بەلام تووشی حاڵەتێکی دەرنیشیان کردوە، دوای بەفیرۆدانی پارەیەکی زۆریشی. ئازاد هه‌رکاتێک نوشته‌که‌ى سه‌رى نه‌ده‌گرت، جادوگەرو فاڵچیەکانی دەگۆڕی و ده‌رۆشت بۆلاى جادوگه‌رێکى تر، بەلام وەکو خۆی وتی "هه‌ر جاره‌و یه‌کێکیان به قسه هه‌ڵیان دەخەڵەتاندم".
شاناز حه‌سه‌ن یۆگا کۆمه‌ڵێک ڕاهێنان و ڕێوڕه‌سمى ڕوحییه و له بنه‌ڕه‌تدا له‌لایه‌ن هیندۆسه‌کانه‌وه پێنج هه‌زار ساڵه ڕێکخراوه و ئێسته به سه‌رتاسه‌رى دنیا بڵاوبووه‌ته‌وه. له سلێمانیش ماوه‌ى شه‌ش ساڵه، سه‌نته‌رى تایبه‌ت به یۆگا کراونه‌وه و ڕێژه‌یه‌کى زۆر هاوڵاتیان بۆ چاره‌سه‌رى نه‌خۆشى ڕوى تێده‌که‌ن. هیوا عه‌بدوڵڵا، مامۆستای یۆگایه، له سه‌نته‌رى هه‌ژان بۆ ڕۆشنبیرى یۆگا، له لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى وتى "یۆگا ڕێگه‌یه‌کى خود ناسییه، گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ خودى خۆت، هه‌وڵدانه بۆ ژیانێکى باشتر له ڕێى ته‌ندروستى ئه‌قڵى و زهنى". وتیشى "یۆگا له‌و کاته‌وه دروست بووه که مرۆڤ هه‌ستى به نامۆى کردو گه‌ڕا به شوێن ئه‌وه‌ى که جارێکى ترخۆى بدۆزێته‌وه". ئاماژه‌ى به‌وه‌دا وه‌رزش منداڵى یۆگایه‌و له یۆگاوه وه‌رزش ده‌رکه‌وتووه و وتى هه‌موو که‌س ده‌توانیت یۆگا بکات و به خودى خۆى بگاته‌وه، تاکه ڕێگایه ته‌مه‌ن دیارى کراو نیه بۆى، چونکه له ناوه‌وه‌ى مرۆڤ ڕوده‌دات و په‌یوه‌ندى به جه‌سته‌وه نیه. ئه‌م مامۆستایه باسى له‌وه‌کرد ڕێگایه‌کى یۆگا کردنه‌ده‌ره‌وه‌ى ژه‌هره به‌هۆى زۆرى شه‌کرى زۆر و خواردنى زۆر ورگت زل ده‌بێت و وتى"ئه‌مانه هه‌مووى ژه‌هره و به یۆگا دێنه ده‌ره‌وه‌ى له جه‌سته ده‌رده‌کرێن". ته‌کنیکى یۆگا زۆرن، نزیکه‌ى شه‌ش ملیۆن ته‌کنیکه، هه‌ر یه‌که‌ى سودى بۆ شتێک هه‌یه بۆنمونه ته‌کنیکى دره‌خت بۆ ئه‌و که‌سانه زۆر باشه که فلات فوتى بنى پێیان نیه یان که‌مه واده‌کات ورده ورده دروست بێت و جێگیریه‌کى زۆرت پێده‌دات و بۆ که‌مخه‌ویش زۆر باشه. له‌وه‌ش دوا ته‌رکیزى مرۆڤ له‌ڕێگه‌ى پێنج هه‌سته‌وه‌ره‌کانیه‌وه ده‌ڕوات، بۆیه ده‌بێت ئه‌وانه که‌مکه‌یته‌وه و سنورى بۆ دابنێت و وتى"ته‌مرینه‌کان ئیشى خۆى ناکات هه‌ستت بڕوات، بۆیه پێویسته فێڵ له ئه‌قڵت بکه‌یت و ڕێ له هه‌سته‌کان بگریت و که‌سه‌که بچێته‌وه ناو خۆى". جه‌ختى له‌وه‌ش کرده‌وه که‌سى یۆگى له‌شى پێویستى به هه‌ر شتێک بێت داواى ده‌کات و هیواش هیواش خۆى له‌وه دورده‌که‌ویته‌وه که پیویستى نیه، بۆیه له‌و ڕێگه‌یه‌وه سیسته‌مى خۆراکى رێک ده‌خرێت و ئه‌و خۆراکه زیاده‌ى خواردویه‌تى له‌رێگه‌ى یۆگاوه وه‌ک ژه‌هر وایه و ده‌یکاته ده‌ره‌وه. یۆگا ماوه‌ى دوو کاتژمێر ده‌خایه‌نێت و به‌چه‌ند ئاستێکدا ده‌ڕوات بۆ کشانى ماسولکه و خاوبونه‌وه و ته‌مرینى هه‌ناسه و چاودێرى و تێڕامان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى هه‌یه. هیوا وتیشى"که‌سى یۆگى نه‌رم و نیان پر خۆشه‌ویستى ده‌بێت و له‌کاتێکدا وه‌رزش نیه و بنکه‌ى ته‌ندروستیش نیه، به‌ڵام قه‌له‌قى و ڕوداوه‌کانى چوارده‌ور هیچ کاریگه‌رى له‌سه‌رى نابێت". له‌باره‌ى خواردنى گۆشته‌وه وتى "لایه‌نى میهره‌بانى و سۆز زیاد ده‌کات له‌و که‌سانه‌دا بۆیه که به‌مه گه‌یشت نایه‌ویت روح له‌به‌ره‌کانى تر بخوات". ئه‌م سه‌نته‌ره له ساڵى 2013دا دامه‌زراوه و چه‌نده‌ها که‌س سودیان لێوه‌رگرتووه و تائیستا که‌مترین ڕیکلام بۆ سه‌نته‌ره‌که کراوه، ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌ردان ده‌که‌ن سودى زۆریان لێبینوه و رۆژ به رۆژ به‌شداربونى تازه دێنه سه‌نته‌ره‌که. گله‌یى ئه‌م مامۆستایه له خه‌ڵک ئه‌وه بوو دوا ڕێگه چاره بۆ نه‌خۆشى، بیر له یۆگا ده‌کرێته‌وه و وتى" زۆربه‌ى که‌س بۆ لایه‌نه ته‌ندروستیه‌که دێن، بۆ ئه‌وه‌ش بیستویانه و کۆتا ڕێگه بیرى یۆگاى دێته‌وه و به خۆشحاڵیه‌وه لێره چاک ده‌بێته‌وه". په‌رژین محه‌مه‌د، 32ساڵ، یه‌کێکه له ئه‌نجامده‌رانى یۆگا، سێ منداڵى هه‌یه و له‌کاتێکدا که سه‌رقاڵى یۆگا بوو وتى" من بۆ ئارام بونه‌وه‌ى لایه‌نى ده‌رونى هاتم و سه‌ردانم کرد، به‌ڵام له هه‌ر دوو لایه‌نه‌که‌وه سودم لى بینیوه هه‌م ته‌ندروستیه‌که بۆ گرژبونى ماسولکه‌کانم و هه‌م بۆ ئارامى جه‌سته و مێشکم". ئه‌م خانمه ماوه‌ى ساڵێکه یۆگا ده‌کات باسى له‌وه‌کرد پێشتر به‌رده‌وام له دڵه‌ڕاوکێدا بووه و بارى ده‌رونى زۆر ناجێگیر بووه، زۆر بیرى له قسه کردۆته‌وه و وتیشى" زۆر بیرم له شت ده‌کرده‌وه و من له‌و که‌سانه بوم زوو شت کارى تێده‌کردمو ئێستا له سه‌دا هه‌شتا گۆڕانکارى له‌خۆمدا به‌دیده‌که‌م چوار ده‌وره‌که‌شم هه‌ستم پێده‌که‌ن". سه‌ره‌نج ئیسماعیل، 62ساڵ، ماوه‌ى 3ساڵه نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى هه‌یه‌و باس له‌وه ده‌کات زۆر وه‌رزشى تاقى کردۆته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى به‌سه‌ر نه‌خۆشیه‌که‌یدا زاڵ بێت و وتى" هیچ وه‌رزشێک ناگات به یۆگا بۆ ته‌مه‌نى من و چاره‌سه‌رى نه‌خۆشیه‌که‌م". باسى له‌وه‌کرد له ئه‌مریکا به‌رده‌وام وه‌رزشى کردووه و وتیشى" بۆ ژنان و بۆ ته‌مه‌نى ئێمه‌ش زۆر پێویسته بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌ژنۆ و جومگه‌کان، به‌ڵام له هه‌مووى باشتر و کاریگه‌رتر یۆگایه که زۆر باشه بۆ هه‌موو نه‌خۆشییه‌ک". کامه‌ران ئه‌حمه‌د، 50ساڵ، ماوه‌ى سێ ساڵه به‌رده‌وام یۆگا ده‌کات و وتى" گۆڕانکارى زۆر له خۆمدا به‌دى ده‌که‌م ئارامم و دڵخۆشم توره بم ده‌توانم بڵێَم توڕه‌م، چێژ له خواردن ده‌بینم و له‌مردن ناترسم". وتیشى" 17ساڵ له ئه‌وروپا ژیام، ئه‌چوم بۆ لاى پزیشک بۆئه‌وه‌ى چاره‌سه‌رم بکات، پێویستم به پشوو بوو بۆ ئه‌وه‌ى خۆم بناسم و خواردنم ده‌خوارد چێژم لێنه‌ده‌بینى، هه‌میشه په‌له‌م بوو ماندوو بوم، به‌ڵام چاره‌سه‌رم نه‌دۆزییه‌وه". باسى له‌وه‌شکرد بۆ خاوێنکردنه‌وه‌ى جه‌سته و زهن زۆر پێویسته و وتى" وات لێ دێت چیت حه‌ز لێیه و چیت پێویسته هه‌ستى پێده‌که‌یت و هه‌ست به بونى خۆت ده‌که‌یت". شه‌ماڵ فوئاد شاڵى، پزیشکى نه‌شته‌رگه‌رى جوانکارى، له لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى وتى" من خۆم ماوه‌یه‌ک یۆگام کردووه و ئه‌زمونم هه‌یه، سودى زۆره، به‌ڵام ناتوانین بڵین له ڕوى ته‌ندروستیه‌وه له سه‌دا سه‌د چاره‌سه‌رى نه‌خۆشى ده‌کات". باسى له‌وه‌کرد زۆر لایه‌ن هه‌یه له له‌شدا سودى لێده‌بینێت، ڕێکخستنه‌وه‌ى کۆئه‌ندامى هه‌ناسه‌یه، له‌گه‌ڵ ئه‌و وزه ناوه‌کیه‌ى له مرۆڤ دا هه‌یه". وتیشى" ئیشه‌کانى یۆگا قوڵه و که‌سه‌که خۆى یۆگاى کرد هه‌ست به‌و گۆرانکاریه ده‌کات". ریکخستنه‌وه‌ى هه‌ناسه و نه‌رمکردنه‌وه‌ى ماسولکه‌کان و به‌هیزکردنه‌وه‌یان و باشتر کردنى جومگه و کڕکڕگاگان به جوڵه‌یه‌کى نه‌رم و هێواش. سیسته‌مى به‌رگى له‌ش و هه‌زمى له‌ش چالاک ده‌کاته‌وه و له‌کاتى به‌رده‌وام بونیدا فشارى خوێن که‌مده‌کاته‌وه و شه‌کریش داده‌به‌زێنێت له له‌شدا. ئه‌م پزیشکه جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى که‌ره‌سته‌ى ده‌رمان ئامۆژگارى نه‌خۆشه‌کانى ده‌کات له‌پاڵ ده‌رمان خواردندا یۆگا بکه‌ن و وتى" له‌هه‌موو دنیادا کار بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى که‌ره‌سته‌ى ده‌رمانى ده‌کرێت، بۆئه‌وه‌ى وه‌رزش بتوانێت له‌گه‌ڵ ده‌رمانه‌که‌دا ببێته به‌شێک له چاره‌سه‌ر". میران شیروان، 27ساڵ، باسى له‌وه‌کرد له منداڵیه‌وه که‌سێکى بێده‌نگ و به‌هه‌ست بووه به‌رده‌وام به‌دواى خودى مرۆڤه‌کاندا گه‌ڕاوه و ماوه‌ى چه‌ند ساڵێکیشه هیچ به‌رهه‌مێکى ئاژه‌ڵىیش ناخوات، و وتى" سه‌ره‌تا هه‌موو رێگاکانى یۆگام تاقى کرده‌وه و ئیستا یۆگا بووه به به‌شێک له‌من". وتیشى" یۆگا زه‌برێکى به‌هێز بوو بۆ له‌ناو بردنى خۆپه‌رستى، که ئێمه به گشتى به ده‌ست ئه‌م منه‌وه ده‌ناڵێنین، زۆربه‌مان پیمان وایه من جیاوازم من تایبه‌تم، له راستیدا هیچ منێک بونى نیه، ئیمه‌ى مرۆڤ و ئاژه‌ڵ و سروشت یه‌کین". میران ده‌یه‌وێت ئه‌وه‌ى خۆى پێی گه‌یشتووه بیگه‌یه‌نێت به که‌سانى ترو وه‌کو خۆى وتى له‌و رێگه‌یه‌وه "خزمه‌ت به مرۆڤایه‌تى" بکات.
هاولآتى فراکسیۆنە کوردییەکانی پەرلەمانی عێراق کۆدەنگ نین لەسەر بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لە پارێزگای کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکانی دیکە، زۆربەیان لەگەڵ ئەنجامدانیدان، بەڵام پارتی لەگەڵ ئەنجامدانیدا نییە. ماوەی چەند مانگێکە کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق ئامادەکارییەکانی بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لەسەرتاسەری عێراق جگە لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان دەستپێکردووە، بەلام هێشتا وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکە نادیارە و دیارینەکراوە. پەرلەمانی عێراق لە ئێستادا سەرقاڵی هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاکانە، ئەوەش بەربەستی بەردەم دیاریکردنی وادەی هەڵبژاردنەکەیە، چونکە هێشتا کارەکانی پەرلەمان لەو بارەیەوە تەواونەبوون و کۆمسیۆن چاوەڕوانە بە پێی یاسا هەموارکراوەکە هەڵبژاردنەکە بەڕێوەببات. لەچەند رۆژی رابردوودا سەرۆکی پەرلەمانی عێراق و سەرۆکی فراکسیۆنەکان لەسەر هەڵبژاردنی پارێزگاکان کۆبوونەوە، هەروەها سەرۆکی فراکسیۆنە کوردییەکانیش بۆ هەمان مەبەست کۆبوونەوە، بەڵام هێشتا هەڵوێستێکی یەکگرتوویان نییە لەو بارەیەوە. ناکۆکی نێوان فراکسیۆنەکان لەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانە لە کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکانی دیکە، فراکسیۆنەکانی یەکێتی و گۆڕان و زۆربەی فراکسیۆنەکانی دیکە جگە لە فراکسیۆنی پارتی جەخت لەئەنجامدانی هەڵبژاردنەکە دەکەنەوە لەو ناوچانە، بەڵام فراکسیۆنی پارتی بە پاساوی ئاسایی نەبوونی دۆخی کەرکوک لەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەدا نییە. شیروان میرزا ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عێراق بە هاولآتى راگەیاند، کورد لە موسڵ و کەرکوک کێشەی لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان هەیە، بەڵام ئەوان پێیان وایە دەبێت هەڵبژاردنەکە لە پارێزگای کەرکوک لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی عێراق بەڕێوەبچێت. ئاماژەی بەوەشکرد، لەناو پێکهاتەکاندا تەنها تورکمان کێشەی هەیە لەسەر هەڵبژاردنەکە، لەناو کوردیشدا پارتی پێیوایە دەبێت رەوشەکە ئاسایی بکرێتەوە پاشان هەڵبژاردن بکرێت، بەلام لەرووی واقیعییەوە کەمێک زەحمەتە، چونکە دەکرێت هەڵبژاردن بکرێت و پاش بردنەوەی کورد هەوڵی ئاساییکردنەوەی رەوشەکە بدرێت. بەوتەی شیروان میرزا، هەرچەندە رەوشی ئەو ناوچانە وەک ئەوکاتە نییە کە بەدەست کوردەوە بوو، بەڵام ناکرێت هەروا دەستبەرداریی چارەنوسی ئەو ناوچانە بن. ماوەی ١٤ ساڵە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لەکەرکوک ئەنجامنەدراوە، بەهۆی ناکۆکی پێکهاتەکانی پارێزگاکەوە لەسەر تۆماری دەنگدەران و دۆخی پارێزگاکە. دوایین هەڵبژاردنی پارێزگاکان لەساڵی ٢٠١٣ لە عێراق ئەنجامدرا، بەڵام هەڵبژاردنەکە لە کەرکوک بەڕێوەنەچوو. ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک لە 41 ئەندام پێکهاتووە، ٢٦ ئەندامیان لە لیستی برایەتین (کورد) عەرەبەکانیش شەش ئەندام و تورکمانەکانیش نۆ ئەندامیان لەو ئەنجومەنە هەیە، کە لەدوای رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە کارەکانی رووی لە سستی کردووە. غالب محەمەد پەرلەمانتاری گۆڕان لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، ئەوان لەگەڵ ئەوەدان هەڵبژاردن لەکەرکوکیش بکرێت و دۆخی تایبەتی پێنەدرێت، بۆ ئەوەی خەڵک ئەنجومەنێکی نوێ هەڵبژێرێت، چونکە ساڵانێکی زۆرە ئەو هەڵبژاردنە لەکەرکوک نەکراوە و ئەنجومەنی ئێستاش کارا نییە. وتیشی «هەڵبژاردن بکرێت باشترە وەک لەوەی نەکرێت، چونکە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەو ناوچانەش کرا و خەڵک دەنگی خۆیدا، هەرچەندە ساختەکاریش کرا، ئێمە شەڕ دەکەین بۆ ئەوەی هەڵبژاردن لەکەرکوک و ناوچەکانی دیکەی وەکو خانەقین و شنگال و دوزخورماتوو بکرێت». غالب محەمەد پێیوایە کورد سودمەند دەبێت لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان، بەتایبەتی کە ئێستا کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان بەدەست ململانێی حزبییەوە دەناڵێنن و رەوشی ناوچەکان باش نییە. دوشەممەی رابردوو لیژنەی یاسایی پەرلەمانی عێراق بانگهێشتی کۆمسیۆنی کرد بۆ قسەکردن لەسەر هەڵبژاردنی پارێزگاکان لە کەرکوک و داواکرا لەسەر دۆسیەی تۆماری دەنگدەران و وردبینیکردنی گفتوگۆی زیاتر بکرێت بە ئامادەبوونی ئیدارەی پارێزگاکە. بەپێی ماددەی ٣٥ی یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاکان، پێویستە پێش هەڵبژاردن یان شەش مانگ دوای هەڵبژاردنەکە پێداچونەوە بە تۆماری دەنگدەراندا بکرێت، بەڵام بەوتەی کۆمسیۆن بەشی زۆری تۆماری دەنگدەران کێشەی نییە چونکە زیاتر لە نیوەیان ناویان لە سیستمی بایۆمەتری دەنگداندا تۆمارکردووە. لەدوای رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ و کشانەوەی پێشمەرگە و گەڕانەوەی سوپای عێراق بۆ کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان، رەوشی ئەو ناوچانە لەرووی ئەمنییەوە ناجێگیرە، ئەوەش پاساوی ئەو لایەنانەیە کە لەگەڵ ئەنجامدانی هەڵبژاردندا نین. رێبوار هادی ئەندامی فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق جەختیکردەوە تا بارودۆخی کەرکوک لە رووی سیاسیی و ئەمنییەوە ئاسایی نەکرێتەوە بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ناکەن، ئەو هەڵوێستەشیان لەکۆبوونەوەی فراکسیۆنە کوردییەکاندا راگەیاندووە. وتیشی «هەموو فراکسیۆنە کوردییەکان لەگەڵ ئەوەدان دۆخی کەرکوک ئاسایی بکرێتەوە، هەڵبژاردن پەیڕەوکردنی دیموکراسییە ناکرێت لە شارێکدا بکرێت کە ئیدارەی مەدەنی بەڕێوەی نەبات و ئیدارەی سەربازیی بەڕێوەی ببات». ئەو پەرلەمانتارەی پارتی باسی لەوەکرد، لایەنەکان بەتایبەتی لایەنە کوردییەکان پێویستیان بەوەیە دۆخێکی ئاسایی هەبێت تا بانگەشەی تێدا بکەن، بەڵام دۆخی ئێستای کەرکوک ئاسایی نییە، بۆیە بەشداری هەر هەڵبژاردنێکی پارێزگاکان ناکەن لەم کاتەدا. جگە لە لایەنە کوردییەکان، پێکهاتەکانی دیکەی کەرکوکیش وەکو عەرەب و تورکمان هەڵوێستی جیاجیان لەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان و پاککردنەوەی تۆماری دەنگدەران و دابەشکردنی پۆستە باڵاکانیان کردووەتە مەرج بۆ بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکە. تا ئێستا وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان دیارینەکراوە، کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان هەر سێ سەرۆکایەتییەکانی کۆمار و حکومەت و پەرلەمانی عێراقی ئاگادارکردووەتەوە کە ئەگەر تا یەکی مانگی داهاتوو یاسای هەڵبژاردنەکان هەمواربکرێتەوە، دەتوانن لەمانگی نیسانی ساڵی داهاتوودا هەڵبژاردنی پارێزگاکان ئەنجام بدەن. رزگار حاجی حەمە جێگری سەرۆکی کۆمسیۆن بە هاوڵاتی راگەیاند، کۆمسیۆن هەموو ئامادەکارییەکانی تەواوکردووە و چاوەڕوانی پەرلەمانی عێراقە تا یاسای هەڵبژاردنەکان هەمواربکاتەوە. وتیشیی «دیاریکردنی وادەی هەڵبژاردن لەدەسەڵاتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدایە بە هەماهەنگی لەگەڵ کۆمسیۆن، ئەگەر تا یەکی مانگی داهاتوو یاساکە هەمواربکرێتەوە دەتوانین لە مانگی نیسانی ٢٠٢٠ هەڵبژاردنەکە بەڕێوەببەین». وتیشی کەرکوک وەکو هەموو پارێزگاکانی دیکەی عێراق هەڵبژاردنی تێدا دەکرێت، لەسەدا ٦٤ی دەنگدەرانی کەرکوک بایۆمەتریان کردووە و کێشەیان نییە. جێگری سەرۆکی کۆمسیۆن ئەوەی خستەڕوو، کۆمسیۆن بۆ هەموو هەڵبژاردنێک و بۆ تەواوکردنی هەموو ئامادەکارییەکان پێویستی بە ٢٢٠ رۆژە بەبێ ئەوەی هیچ یەکێک لەو رۆژانە پشوو بێت، ئەگەر یاساکە تا سەرەتای مانگی داهاتوو هەمواربکرێتەوە ئەو کاتەیان لەبەردەستدایە، بەڵام ئەگەر تا ئەوکاتە هەموارنەکرێتەوە ئەو کاتەیان لەبەردەستدا نابێت.
.jpg)
