.png)
.jpg)
هاوڵاتی، ئینتسار نوری ئومێد محێدین، 31ساڵ، له‌کافتریایه‌کى زانکۆى سلێمانى ئیش ده‌کات و ماوه‌ى ساڵێکه، ژنه‌که‌ى داواى جیابونه‌وه‌ى تۆمارکردووه و تا ئێستا یه‌کلاى نه‌بۆته‌وه، له‌ماوه‌ى ئه‌م ساڵه‌دا چوار دانیشتنى دادگایان کردووه و هه‌ر جاره‌ى به به‌هانه‌یه‌ک دواده‌خرێت. ئومێد ئاماژه‌ى به‌وه‌دا که پێشتر بیزانیایه که دادگا ئه‌م هه‌موو هاتوچۆیه‌ى پێدەکەن ۆەنای بۆ دادگا نەدەبرد. ئومێد بە هاوڵاتی وت "ێ‌ەگەر بمزانیانە ئاوەها دوادەکەوێ ده‌ست و قاچى ژنه‌که‌م ماچ ده‌کرد و جیانەدەبوومەوە". بەهۆی دواکەوتنی دۆسیەکەوە لە دادگا، ئه‌م پیاوه جار چۆته ماڵى باوکی ژنه‌که‌ى و داواى لێکردون که هه‌ر چییه‌کیان ده‌وێت له رێگه‌ى سوڵحى عه‌شایه‌رى بیکه‌ین "ڵێیان پاڕاومه‌وه، به‌ڵام ماڵى باوکى کچه‌که رازی نەبوون، پێیان وایه دادگا زیاتر هه‌ق به کچه‌که‌یان ده‌دات". زۆرجار واڕێکدەکەوێت کەیسی جیابوونەوەی ژن و مێرد لە دادگاکان درێژەدەکیشیت بەهۆی قوڵی کیشەکانیانەوە، بەتایبەتی لە سالانی رابردوودا کە بەهۆی قەیرانی داراییەوە دەوامی فەرمانگەکان کەمبوونەوتەوە کیشەش زیادبوون داداگان ناتوانن بە خێرایی کەیسەکان یەکلایی بکەنەوە. هەروەها بەهۆی کەمی ژمارەی دادوەرەکان و زۆری کەسەکانەوە ناتوانرێت بە ئاسانی دۆسیەکان بەلایەکدا بخرێن بەلکو هەندیک کەس پەنا بۆ سولحی عەشایەری دەبەن. تریفه عوسمان، ۲٥ساڵ، نۆ مانگه داواى تۆمار کردووه بۆ جیابونه‌وه، ئێستا سێ یه‌م دانیشتنى دادگایه‌تى و مێرده‌که‌ى ژنى عه‌ره‌بى هێناوه، بۆیه ده‌یه‌وێت لێی جیابێته‌وه. له‌کاتێکدا ئه‌م ژن و پیاوه له هه‌موو دانیشتنه‌کانى دادگادا هه‌ردووکیان ئاماده بون و هیچ کێشه‌یه‌ک له داواکه‌یاندا نیه، به‌ڵام هه‌ر جاره‌ى به هۆکارێک دواده‌که‌وێت. ماوه‌ى هه‌ر دانیشتنێک تا دانیشتنێکى تر دوو مانگ ده‌خایه‌نێت. له‌باره‌ى تێچووى هاتوچۆوه ئه‌م ژنه به خه‌مباریه‌وه باسى له‌وه‌کرد که پاره‌ى له براکه‌ى قه‌رز کردووه بۆ بژێوی ژیانی کچەکەی لەکاتێکدا چاوەڕێ دەکات دادگا نەفەقەکە بخاتە سەر میردەکەی، تریفە وتى" کچێکم هه‌یه، دایک و باوکم نیه، و بومه‌ته بارگرانى بۆسه‌ر براکه‌م". تریفە له خه‌مى دابین کردنى نه‌فه‌قه یه بۆ خۆى و کچه‌که‌ی وەکو خۆی وتی بۆئه‌وه‌ى نەبێتە بارگرناى بۆسه‌ر هیچ که‌سێک، "داواکارمه له دادگا هیچ نه‌بێت نه‌فه‌قه‌که‌م بۆ دابینکه‌ن، تا به‌ته‌واوى جیاده‌بنه‌وه". ژماره‌ى ئه‌و داوایانه‌ى که له‌ساڵى2017دا له دادگاى سلێمانى 101797 داوا تۆمارکراوه، 62125داواى یه‌کلاى بۆته‌وه، له‌کاتێکدا له‌ساڵى 2018دا 117070داوا کراوه و 82758ى یه‌کلا کراوه‌ته‌وه. عومه‌ر ئه‌حمه‌د، وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچونه‌وه‌ى سلێمانى، وتى خه‌ڵک به‌گشتى هه‌قى خۆیانه گله‌یى بکه‌ن، "چونکه راسته دواده‌که‌وێت و مافى خۆشیانه، به‌پێى یاسا به‌رکاره‌کان مافه‌کانیان دابین بکه‌ن". هۆکارى سه‌ره‌کیشى گیرایه‌وه بۆ" که‌مى دادوه‌ر و فه‌رمانبه‌ر و لێکۆله‌ر که ژماره‌یان زۆر که‌مه و پێویستمان به زۆر زیاتر هه‌یه". وتیشى"پیویسته هه‌ر پێنج بۆشه‌ش هه‌زار که‌سێک دادوه‌رێکى هه‌بێت". له‌ئێستادا 69 دادوه‌ر هه‌یه له سنورى سلێمانى، که بۆ هه‌ر 28بۆ30 هه‌زار که‌سێک دادوه‌رێکیان به‌رده‌که‌وێت. وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچونه‌وه‌ى سلێمانى وتیشى "زۆربون و که‌له‌که‌بونى داواى زۆر و هیلاک بونێکى زۆرى دادوه‌ره‌کان که له ماڵەوه‌ش پێویسته کارى به‌رده‌وام بکه‌ن بۆ وردبینى کردن و نوسینه‌وه‌ى بریاره‌کان، که‌هه‌ر دادگایه‌کى لێکۆڵینه‌وه رۆژانه 150بۆ 200که‌یس ده‌چێته لایان. سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچونه‌وه‌ى سلێمانى 832 فه‌رمانبه‌رى تێدایه، به وته‌ى ئه‌م وته‌بیژه له‌کاتێکدا "تۆمارکردنى داواکان له هه‌ڵکشانێکى به‌رده‌وامدایه، پێویسته له‌گه‌ڵ زۆربونى داواکان، دادوه‌ر و لێکۆڵه‌ر و فه‌رمانبه‌ر زیادبکرێت، بۆ خێرا به‌ڕێکردنى کاره‌کانى خه‌ڵک، که ئه‌مانه هیچ ى نه‌کراون". ئاماژه‌شى به‌وه‌دا که‌ئێستا " سه‌رۆکى تێهه‌ڵچونه‌وه‌ى دادگاى سلێمانى ده‌ستبه‌کاره بۆ کردنى نوسراو بۆ په‌یمانگاى دادوه‌رى بۆ کردنه‌وه‌ى خولى پێگه‌یاندنى دادوه‌ر و ئه‌ندامانى داواکارى گشتى که بریاریان داوه 60 که‌س به‌شداربن و ه‌ک دادوه‌ر له خوله‌که بۆئه‌وه‌ى بیانکه‌نه دادوه‌ر و ئه‌و کێشه‌یه چاره‌سه‌ربێت". دادگاى بارى که‌سێتى و دادگاى به‌رایى رۆژانه هه‌ر دادوه‌رێک 28داوا ده‌بینێت، دادگاى تاوان 17بۆ18 داوا له رۆژێکدا ده‌بینێت، 102لێکۆڵه‌رى دادوه‌رى هه‌یه. جگە لە کەمی ژمارەی دادوەرەکان، هەندێک لە هۆکارەکانی تری دواکەوتنی کەسیەکان پەیوەستە بە یاساکانەوە کە دەستی دەستی دەکات بە ژن و مێرد بۆ ئەوەی هەوڵدەن کێشەکانیان چارەسەربکەن پێش ئەوەی دادوەر بگاتە بریاری جیابوونەوە. یان هەندێک جار بەپێی یاسا دەبێت دادگا کەسی سکاڵالێکراو لەکاتی دیارنەبوونیدا لە ریگەی رۆژنامەیەکەوە ئاگاداربکرێتەوە و مۆڵەتی ئامادەبوونی دەدرێتی لەبەردەم دادگا. کۆسره‌ت عومه‌ر، پارێزه‌ر، له‌باره‌ى دواکه‌وتنى دۆسیه‌کان ى ناو دادگاوه وتى "ئێمه هه‌ر به یاساى کۆنه‌کان ئیش ده‌که‌ین و له‌ئێستادا کێشه‌کان زۆر بون و خه‌ڵک یش زۆر بوه، پێویسته ئه‌و یاسایانه به پێى بارودۆخه‌که بگۆڕێن و پێویستمان به ده‌رکردنى یاساى تازه هه‌یه که بگونجێت له‌گه‌ڵ زۆر بونى خه‌ڵک و زۆرى کێشه‌کان و کێشه جۆراوجۆره‌کان". هەندێک جار ئاگادار کردنه‌وه‌کانى دادگا درەنگوەخت دەگات به‌ده‌ست ئەو هاوڵاتیانەی هاوڵاتى ده‌گات، هۆکارێکى سه‌ره‌کییه، وتى "خۆى پێویسته له‌ماوه‌ى سێ ڕۆژدا بگاته ده‌ستى هاوڵاتى که داواکه‌ى هه‌یه، به‌ڵام دوو بۆ سێ هه‌فته ده‌خایه‌نێت تاده‌گاته ده‌ستى". به‌ڕاى ئه‌م پاریزه‌ره چاره‌سه‌ریش ئه‌وه‌یه"که له‌ڕێگه‌ى ئیمێله‌وه و یان ژماره‌ى ته‌له‌فون که‌سه‌کان ئاگادار بکرێنه‌وه له کات و رۆژى دادگاییه‌که". له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى که یاساى کۆن به‌کارده‌هێنن له‌ناو دادگاکاندا عومه‌ر ئه‌حمه‌د، وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچونه‌وه‌ى سلێمانى وتى"ڕاسته یاساى بنه‌ماى داواکاریه یاساییه‌کانى سالى1971یه، به‌ڵام زۆرى و گۆرانکارى له داواکان به‌رده‌وام هه‌موار ده‌کرێنه‌وه به‌پێى په‌رله‌مانى کوردستان ، وه هه‌ندێک مادده‌ش له‌کارخراون و یاساش هه‌یه که کارى پێناکرێت". باسى له‌وه‌شکرد که موچه‌ى هه‌موو فه‌رمانبه‌رێک به‌ر پاشه‌که‌وت که‌وتوه، بۆیه له هه‌موو دام و ده‌زگایه‌کدا کاریگه‌رى له‌سه‌ر ڕاپه‌ڕاندنى کاره‌کان هه‌یه و وتى" پۆلیس ڕاپه‌ڕێنه‌رى کاره‌کانى دادگایه بۆیه ئه‌وانیش کێشه‌ى پێداویستى و که‌مى فه‌رمانبه‌ریان هه‌یه و کاره‌کان دواده‌خات". له‌باره‌ى ئەوەی کە هەندێک کەس پەنا بۆ سوڵحی عه‌شایه‌ریی دەبات، وتى" یه‌که‌م هۆکار ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ په‌یوه‌ندى کۆمه‌ڵایه‌تى له‌هه‌ریمدا" که کیشه‌که‌ى به‌زووى یه‌کلانه بێته‌وه و مافه‌کانى به‌زوى یه‌کلابێته‌وه له‌وانه‌یه په‌نا به‌رنه به‌ر ئه‌وه. بەپێی یاسا کارپێکراوەکانی هەرێم بڕگه‌یه‌ک دیارى کراوه که پێی ده‌وترێت "سوڵح" واته ڕێکه‌وتن له‌نێوان هاوڵاتیان خۆیان، که مافه‌کانیان مافى که‌سى خۆیانه، ئەمە تەنها بۆ ئەو دۆسیەیانەیە کە گەورەنین، به‌ڵام ئه‌و ماددانه‌ى که سزاکانیان قورسه، ئه‌و که‌سانه خۆشیان له‌ناو خۆیاندا سوڵح بکه‌ن، دۆسیه‌کانیان داناخرێت و کاریگه‌رى له‌سه‌ر دادگا نابێت. هه‌ندێک حاڵه‌ت هه‌یه که په‌یوه‌ندى به که‌سه‌کان خۆیانه‌وه هه‌یه که لایه‌نه‌کان خۆیان سکاڵا نه‌که‌ن، ناتوانرێت دۆسیه‌ى بۆ بکرێته‌وه وه‌ک کێشه خیزانیه‌کان په‌یوه‌ندى نێوان ژن و مێرد یان دزى کوڕ له باوک جا دزى بێت یاخود کێشه‌یه‌ک له‌نێوان خۆیاندا له‌و کاته‌دا به‌پێى دادگا ناتوانرێت کێشه‌که ببرێته دادگا تا که‌سه‌کان خۆیان داوا به‌رز نه‌که‌نه‌وه.
هاوڵاتى خۆبەرێوەبەرى رۆژئاواى کوردستان و کۆنگرەى نەتەوەیی کوردستان لە رۆژئاوا (کەنەکە) هەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە بۆ دروستکردنى مەرجەعى باڵاى کورد لەو ناوچەیە، بەمەبەستى ئامادەکاریی بۆ قۆناغێکى نوێی سیاسی لەدواى شەڕى دژى داعش و تێکشکاندنى خەلافەتەکەى لەسەر دەستى شەڕڤانانى کورد بە پاڵپشتى هاوپەیمانى نێودەوڵەتى. لە تشرینى یەکەمى ساڵى رابردوودا کۆنگرەى نەتەوەیی کوردستان لە رۆژئاوا (کەنەکە) هەوڵەکانى دەستپێکرد بۆ دروستکردنى مەرجەعەێکى سیاسی کورد لە رۆژئاوا، بۆ ئەو مەبەستەش لەگەڵ لایەنەکان و خۆبەرێوەبەرى رۆژئاوادا کۆبوونەوە. رۆژى حەوتى ئەم مانگەش، کەنەکە قۆناغى دووەمى پرۆسەکەى دەستپێکرد و کۆبوونەوەى دیکەى لەگەڵ ٢٧ لایەنى سیاسی و ئیدارەى خۆبەرێوەبەرى لە قامیشلۆ ئەنجامدا و دوو لیژنەیان بەمەبەستى ئامادەکاریی بۆ ئەو پرسە پێکهێنا. دلاوەر زنکى وتەبێژى کۆبوونەوەکە بە رۆژنامەنوسانى رایگەیاند، ئەو دوو لیژنەیە بەدواداچوون دەکەن بۆ کارەکانى پەیوەست بە دروستکردنى مەرجەعێکى کوردى هاوبەش، یەکێتى سیاسی و ئامادەکردنى بەڵگەنامەى سیاسی. لیژنەکان پێکهاتون لە لیژنەى سیاسی کە لە حەوت ئەندام پێکهاتووە، لەگەڵ لیژنەى پەیوەندییەکان کە لە شەش ئەندام پێکهاتووە. لیژنەکان ١٥ رۆژیان لەبەردەستە بۆ ئامادەکردنى پرۆژەى تایبەت بە دروستکردنى مەرجەع. دلاوەر زنکى وتى "لیژنەکان سەردانى ئەو لایەنانەش دەکەن کە بەشدارى ئەم کۆبوونەوەیە نەبوون، بۆ ئەوەى ئەو پرسەیان لەگەڵدا تاوتوێ بکەن". ئەو هەوڵە هاوکاتە لەگەڵ کۆتایی هێنان بە رێکخراوى داعش لە دواین پێگەى خۆى لە سوریا و ئەو مەترسیانەى کە ئەگەر هەیە روبەڕووى چارەنوسى رۆژئاواى کوردستان ببێتەوە، لەدواى کۆتایی هاتنى شەڕى ئەو رێکخراوە، بەتایبەت کە تورکیا بەردەوام هەرەشەى لەشکرکێشى دەکات بۆ ئەو ناوچانەى بەدەست شەڕڤانانى سوریاى دیموکراتەوەیە کە یەکینەکانى پاراستنى گەل (یەپەگە) پێکهێنەرى سەرەکییەتى. ئامینە عومەر هاوسەرۆکى ئەنجومەنى سوریاى دیموکرات (مەسەدە)، ئەو ئەنجومەنەى کۆنترۆڵى ناوچەکانى رۆژئاوا و باکورى سوریاى بەدەستەوەیە بە هاوڵاتى رایگەیاند، لەم قۆناغە سیاسییەى ئیستادا کە داعش تەواو بووە و قۆناغێکى تازە هاتووەتە ئاراوە، پێویستە مەرجەعێکى سیاسی کوردى لە رۆژئاوا دروستبکرێت، بۆ ئەوەى یەکدەنگى دروستبێت لەسەر پاراستنى خۆبەرێوەبەرى رۆژئاوا و ئەو ئەزمونە دیموکراسییەى لەو ناوچانە دایان مەزراندووە. وتیشى "لەو چوارچێوەیەدا پێویستە یەک گوتار و یەک سیاسەت و یەک سوپا و یەک مەرجەع هەبێت، تا بتوانین بەرەنگارى سەرجەم هەڕەشە و مەترسییەکان ببینەوە و خۆمان بپارێزین". دیارترین مەترسی کە چاوەڕوانى ئەزمونى خۆبەرێوەبەرى رۆژئاواى کوردستان دەکات تورکیایە، کە بەردەوام هەڕەشەى لەشکرکیشى دەکات و ماوەى چەند مانگێکە بەهەزاران سەربازانى لەسەر سنورەکانى لەگەڵ رۆژئاوا کۆکردووەتەوە، سەربارى سوریا کە بەردەوام جەخت لە کۆنترۆڵکردنەوەى تەواوى خاکەکەى دەکاتەوە. ئامینە عومەر وتى "زۆر گرنگە ئێمە لە رۆژئاوا یەکدەنگ بین بەرانبەر هەڕەشەکانى تورکیا، بەهەموو هەوڵمانەوە پارێزگارى لە ئەزموونەکەمان بکەین، رێگە نەدەین تورکیا هێرشى بکاتە سەر و ناوچەکانمان داگیر بکات". دواى چه‌ند ده‌یه‌یه‌ک له په‌راوێزخستنیان، کوردانى سوریا له‌ساڵانى شه‌ڕى ناوخۆى سوریادا توانییان سیسته‌مى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دابمه‌زرێنن و کۆنترۆڵى سێ یه‌کى روبه‌رى خاکى سوریا بکه‌ن، له‌کاتى شه‌ڕیشدا له‌دژى داعش توانیان پشتیوانییه‌کى گه‌وره‌ى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کان به‌ده‌ستبهێنن. کوردانى رۆژئاواى کوردستان سێیەکى خاکى سوریایان بەدەستەوەیە، کە گەورەترین روبەرى دەرەوەى کۆنترۆڵى حکومەتى دیمەشقە. سەرەڕاى پیشڕەوییە خێراکانى دیمەشق لە ساڵى رابردوودا بەرەو ناوچەکانى ژێر دەستى ئۆپۆزسیۆن نەیتوانیوە بەرەو ناوچەکانى ژیر دەستى شەڕڤانان پەلبهاوێژێت. بەڵام تورکیا ساڵى رابردوو بە هاوکارى گروپە چەکدارەکانى ئۆپۆزسیۆن دەستى بەسەر کانتۆنى عەفریندا گرت و تا ئیستاش لەژێر دەستیدا ماوەتەوە. ئامینە عومەر باسى لەوەکرد، ئەوان دەستپێشخەرییان کردووە بۆ سوریا بۆ ئەنجامدانى گفتوگۆ، تا بگەن بەرێککەوتن لەو بارەیەوە، بەڵام سوریا تا ئێستا وەڵامى نەداونەتەوە و دیارە نایەوێت دان بە مافەکانى کورد و هەسەدەدا بنێت، تورکیاش لە هەڕەشەکانى بەردەوامە، ئەوانەش مەترسین بۆ سەر ئیدارەى رۆژئاوا و پێویستە روبەڕوویان بینەوە. لەچەند مانگى رابردوودا ئەنجومەنى سوریاى دیموکرات نەخشە رێگاکەى رادەستى مۆسکۆ کرد کە پشتیوانى سەرەکى رژێمى بەشارە ئەسەدە بۆ ئەوەى لەرێگەى ئەوەوە رادەستى سوریا بکرێت، بەڵام تا ئێستا سوریا هەڵویستى لەبارەیەوە دەرنەبڕیوە. ئەو ناوچانەى بەدەست کوردەوەیە لەسوریا زیاتر لە نیوەى داهات و سامانى نەوتى سوریاى تێدایە، ئەوەش هەم کارتێکى گرنگە بەدەست کوردەوە، هەمیش وایکردووە ناوچەکانیان زیاتر چاوى تێببردرێت لەلایەن سوریا و تورکیاوە کە دەیانەوێت هەژمونى خۆیان لەو ناوچانە زیاتر بکەن. هۆشەنگ دەروێش ئەندامى ئەنجومەنى سەرۆکایەتى ئەنجومەنى سوریاى دیموکرات دروستکردنى یەکێتى نەتەوەیی و مەرجەعێکى سیاسی بۆ کوردانى رۆژئاواى کوردستان بە پێویست دەزانێت بۆ ئەوەى بەیەک گوتار مامەڵە و سیاسەت بکەن بەتایبەت لە ئیستادا کە قۆناغێکى نوێ هاتووەتە ئاراوە. هەروەها بۆ هاوڵاتى وتیشی "پێویستە سەرجەم پارتەکان لەسەر یەک مێز دابنیشن، رەوشێکى تازە هەیە، پێویستە بڕیارەکان هاوبەش بن، ئەوەش هەنگاوى یەکەمە بۆ دروستکردنى مەرجەع لە رۆژئاواى کوردستان". هۆشەنگ دەروێش باسی لەوەشکرد، پێویستە لەسەر ئاستى هەر چوار پارچەکەى کوردستان، ئەو هەوڵە هەبێت، بۆ ئەوەى هەموو لایەنەکان بە یەک هەڵوێستەوە روبەرووى تەحەدییەکان ببنەوە. لەگەڵ هەوڵى ئەو پارتانەى رۆژئاواى کوردستان و خۆبەرێوەبەرى رۆژئاوا بە ئاڕاستەى دروستکردنى مەرجەع و یەک هەڵوێستى لەسەر پرسەکان، بەڵام تا ئیستا ەنجومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا (ئەنەکەسە) لەدەرەوەى ئەو بازنەیە و بانگهێشت نەکراوە. ئەندامەکەى ئەنجومەنى سەرۆکایەتى مەسەدە هۆکارى بەشدارى پێنەکردنى ئەنەکەسەى گەراندەوە، بۆ ئەوەى ئەو ئەنجومەنە بووەتە بەشێک لەو گروپانەى ئۆپۆزسیۆنى سوریا کە بە بارەگاکەیان لە تورکیایە و دەبێت پابەندى بریارى ئەو گروپانە بن، جگە لەوەش لە پرسی دەستبەسەرداگرتنى عەفریندا لەلایەن تورکیاوە هەڵوێستیان نەبووە.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم ئه‌میندارى گشتى حزبى یه‌زیدى دیموکراتى ده‌ڵێت چوار هێزى جیاواز له‌ناو شه‌نگالدا هه‌یه که زیاتر لە پێنج هه‌زار چەک به‌ده‌ست بوونیان هه‌یه. حه‌یده‌ر شه‌شۆ، ئه‌میندارى گشتى حزبى یه‌زیدى دیموکراتى له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتی ئاماژه به‌وه ده‌دات که هه‌زار پێشمه‌رگه‌ى حزبه‌که‌یان خراونه‌ته سه‌ر وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه. شه‌شۆ ده‌شڵێت «داعش که هێرشى کردۆته سه‌ر شه‌نگال له 2014دا، ته‌نها پۆلیسى حکومه‌تى عێراقى لێبووه‌و زۆرینه‌ى پێشمه‌رگه‌ى پارتى لێبووه و به‌رنامه‌مان هه‌یه، ئه‌و که‌سانه دادگایى بکه‌ن که دۆخى شه‌نگالیان به‌و رۆژه گه‌یاندووه که کچ و کوڕو ژن و مناڵى ئێزیدى بوونه‌ته قوربانى، به‌تایبه‌ت به‌رپرسى میحوه‌رى شاره‌که«. هه‌روه‌ها هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد، راوێژکارێکى ئه‌بو مه‌هدى موهه‌ندیس فه‌رمانده‌ى هێزه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى، ملیۆنان دۆلارى خه‌ڵکى شه‌نگالى خواردووه‌و سکاڵایشیان له‌سه‌ر ئه‌و که‌سه تۆمار کردووه‌و به فالح فه‌یاز راوێژکارى ئه‌منى قه‌ومى عێراقى راگه‌یاندووه. حه‌یده‌ر شه‌شۆ جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه، وه‌ک حزبه‌که‌یان داکۆکى له‌خه‌ڵکى شه‌نگال ده‌که‌ن و به‌رگرییان لێ ده‌که‌ن و به پێویستى ده‌زانێت سه‌رجه‌م هێزه‌که‌یان له‌لایه‌ن حکومه‌تى عێراقییه‌وه، وه‌ک شه‌رڤانى یه‌زیدى بۆ پاراستنى شه‌نگال، دابمه‌زرێندرێت. هاوڵاتی: فالح فه‌یاز راوێژکارى ئه‌منى نیشتمانى عێراق هاتبوو بۆ شه‌نگال، باسى چى کرد له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا که ئێوه‌ش ئاماده‌بوون؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: پێش چه‌ند رۆژێک فالح فه‌یاز، راوێژکارى ئه‌منى قه‌ومى عێراق هاتبووه شه‌نگال، ئه‌و باسى ئیداره‌ى شه‌نگالى کرد که ئیداره‌ى نوێ بێته هه‌ڵبژاردن لاى خه‌ڵک، منیش پێم وت که زیاتر له‌سه‌دا هه‌شتاى خه‌ڵکى شه‌نگال ئاواره‌بوون، چۆن ده‌توانن ئیداره‌یه‌ک ئیختیار بکه‌ین و هه‌ڵیبژێرین که زۆرینه‌ى خه‌ڵکه‌که‌ى له‌ده‌ره‌وه‌ى شه‌نگالدان، ئێمه داخوازى ده‌که‌ین که ئیداره بگه‌رێته‌وه بۆ شاره‌که‌و ئه‌گه‌ر قایمقام وه‌کو شه‌خس بگۆڕێت هیچ کێشه نیه، به‌ڵام ئیداره بگه‌ڕێته‌وه تا کار بکرێت ئاواره‌کان بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر زێدو ماڵ و حاڵى خۆیان و پێداویستیه‌کانیان بۆ دابین بکرێت، چونکه ئه‌وانه ماڵیان وێرانبووه‌و پێویستیان به هاوکارى حکومه‌ته. هاوڵاتی: ئێوه ده‌تانه‌وێت خۆتان ئیداره‌ى ئه‌منى شه‌نگال بکه‌ن به فالح فه‌یازتان راگه‌یاندووه؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: ئێمه هێزێکى عه‌سکه‌ریمان هه‌یه له دواى 2014 له شه‌نگال ماینه‌وه‌و به‌رگریمان کرد، دواى ئه‌وه‌ى داعش کۆتایى پێهاتووه، فالح فه‌یاز له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه به‌شێک له هێزه‌کانى ئێمه وه‌کو پۆلیس قبوڵ بکرێن، بخرێنه سه‌ر وه‌زاره‌تى ناوخۆ و فه‌یاز وتى نابێت هێزى جیاواز جیاواز بمێنێت و ده‌بێت له‌ژێر فه‌رمانى ده‌وڵه‌تى عێراق بن، له شه‌نگال و به‌عشیقه‌و به‌عه‌در ئه‌مه قسه‌ى فالح فه‌یاز بوو. وه‌ک حه‌یده‌ر شه‌شۆ ئه‌وه‌نده‌ى پێشبینى ده‌که‌م ئه‌وه‌یه که ره‌نگه حکومه‌تى عێراق بیه‌وێت به‌کشێکى که‌م له هێزه‌کانى وه‌ک پۆلیس تۆمار بکات که ره‌نگه نه‌گاته سێ هه‌زار که‌س، به‌ڵام ئه‌مه غه‌دره له‌خه‌ڵکى شه‌نگال ده‌کرێت، چونکه هێزه‌کانى ئێمه بووین به‌رگریمان له شه‌نگال کردووه و پێویسته سه‌رجه‌میان دابمه‌زرێندرێن وه‌ک هێزى شه‌رڤانى پاراستنى شه‌نگال. هاوڵاتی: ژماره‌ى هێزه‌که‌ى ئێوه وه‌ک پارتى ئێزیدى دیموکراتى له‌ناو شه‌نگالدا چه‌نده؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: وه‌کو پاراستنى هێزى یه‌زیدخان، یه‌ک لیوامان له‌سه‌ر وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان قبوڵکرا که ژماره‌یان هه‌زار که‌س بووه، به‌ڵام ئێمه هێزه‌که‌مان زۆر له‌و ژماره زیاتره، چونکه ئێمه هه‌شت هه‌زار کچ و کورمان چه‌کداربوون ته‌نها یه‌ک هه‌زار قبوڵ کراوه، ئه‌وه‌ش به ره‌زامه‌ندى پارتى و یه‌کێتى به ئه‌مرى مه‌سعود بارزانى جێبه‌جێ کراوه. هاوڵاتی: چه‌ند هێزى جیاواز له‌ناو شه‌نگالدا هه‌یه؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: ئێستا یه‌به‌شه ئه‌وانه‌ى نزیکن له‌په‌که‌که هه‌زارو 500 بۆ دوو هه‌زار چه‌کداریان هه‌یه و ته‌نها 500 که‌سیان هاوکارى له‌به‌غدا وه‌رده‌گرن. دوو هه‌زار له‌خه‌ڵکى شه‌نگال چه‌کدارن له‌ناو حه‌شدى شه‌عبى له‌به‌ر بژێوى ژیانى خۆیان، دوو هه‌زار چه‌کدار لاى قاسم شه‌شۆیه فه‌رمانده‌یى شه‌نگال له‌سه‌ر وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌یه هه‌یه. واتە نزیکه‌ى شه‌ش هه‌زار چەک به‌ده‌ستى ئه‌و هێزانه‌ش بوونیان هه‌یه. هاوڵاتی: پارچه ڤیدیۆیه‌ک بڵاوبویه‌وه که گفتوگۆى به‌رێزتان پیشان ده‌دات له‌گه‌ڵ فالح فه‌یاز و ده‌ست بۆ که‌سێکى دیاریکراو راده‌کێشیت شه‌نگالى فرۆشتووه؟ ئه‌و که‌سه کێیه و چ به‌رپرسیارێتیه‌کى هه‌یه؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: ئه‌و که‌سه ناوى موراد مینا شه‌رۆ سلێمان کالۆیه له‌ناو حه‌شدى شه‌عبیدایه و وه‌کو راوێژکارى ئه‌بو مه‌هدى موهه‌ندیس فه‌رمانده‌ى باڵاى هێزه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى، که‌له‌به‌ر قودسیه‌تى یه‌زیدیان ئه‌و که‌سه‌ى کردوه‌ته راوێژکارى خۆى، ملیۆنه‌ها دۆلارى له‌سه‌ر خوێنى یه‌زیدیان و شه‌رڤانانى یه‌زیدى خواردووه‌و موچه‌ى چه‌کداره‌کانى شه‌نگالى بردووه بۆ خۆى. سکاڵاى یاسایمان له‌دادگاى که‌راده له‌به‌غداد له‌سه‌ر تۆمار کردووه و له‌رۆژنامه‌ى وه‌قایعى عێراقى بڵاوکراوه‌ته‌وه که ملیۆن دۆلارى خواردووه، به‌ڵام ئه‌و که‌سانه‌ى ناو حه‌شد نزیکین، ئاگادارى بردنى ئه‌و پاره‌یه‌ن یان شه‌ریکى ئه‌و کاره‌ین بۆیه لێپرسینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا ناکرێت. هاوڵاتی: پێتانوایه وه‌ک ئه‌میندارى حزبى یه‌زیدى دیموکراسى کێ نه‌یتوانى شه‌نگال بپارێزێت؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: له رووداوى هاتنى داعش بۆ شه‌نگال هێزى عێراقى تێدا نه‌بوو، به‌س هێزى عێراقى له موسڵ هه‌بوو، له‌به‌عه‌درو ته‌له‌عفه‌رو ره‌بیعه هێزى عێراقى هه‌بوون. له‌ناو شنگال پۆلیسى عێراقى هه‌بوو، به‌ڵام له‌ناو شه‌نگالدا هێزێکى زۆرى پێشمه‌رگه‌ى پارتى لێبوو که ته‌حه‌مولى به‌رپرسیارێتى روداوه‌کان ده‌که‌وێته ئه‌ستۆى ئه‌وان. ئێ نابێژین یه‌کێتى ته‌حه‌مولى مه‌سئولیه‌تى شه‌نگال ناکات، به‌س مه‌سئوله‌یه‌تى هه‌ره مه‌زن له‌سه‌ر ملى پارتى بووه له‌به‌رئه‌وه‌ى سه‌دا 80 بۆ سه‌دا 90ى هێزى چه‌کدارى پێشمه‌رگه‌ى پارتى له شه‌نگالدا بووه.هێزى یه‌کێتى له شنگال هه‌بووه به‌س بێ ده‌سه‌ڵات بوون. هاوڵاتی: ئێستا ئێوه وه‌کو حزبێکى سه‌ربه‌خۆ وان یان نزیکن له پارتى یا یه‌کێتیه‌وه؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: ئێمه حزبێکى سه‌ربه‌خۆمان هه‌یه وه‌کو پارتى دیموکراتى ئێزیدى له حکومه‌تى عێراقى مۆڵه‌تمان وه‌رگرتووه، له‌کوردستان دوامان کردبوو که له‌هه‌ڵبژاردنى کوردستان به‌شداربین، به‌ڵام وه‌زاره‌تى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم ره‌تیکرده‌وه، ئێستا ته‌نها مۆڵه‌تمان لاى حکومه‌تى عێراقى هه‌یه. وه‌کو حه‌یده‌ر شه‌شۆ هیچ په‌یوه‌ندیه‌کم به یه‌کێتى و پارتییه‌وه نییه، به‌ڵام وه‌ک حزب په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه. هاوڵاتی: ده‌تانه‌وێت کێ و چ لایه‌نێک به‌دادگایى بگه‌یه‌نن له‌سه‌ر ئه‌و روداوانه‌ى به‌سه‌ر شه‌نگالدا هاتووه له‌لایه‌ن داعشه‌وه؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: حکومه‌تى عێراق که هێزى هه‌بووه له موسڵ ده‌بێت به‌رپرسه عه‌سکه‌ریه‌کانیان دادگایى بکرێن. فه‌رمانده‌ى پێشمه‌رگه و هه‌ر ئه‌فسه‌رێکى پێشمه‌رگه که له‌ناو شه‌نگال بووبێت به‌تایبه‌ت ئه‌و که‌سانه‌ى که به‌پرسى میحوه‌رى شه‌نگال بوون پێویسته دادگایى بکرێن، چونکه ده‌یانتوانى به‌رگرى له خه‌ڵکى یه‌زیدى و شه‌نگال بکه‌ن و ئه‌و کچ و کورو ژن و مناڵ نه‌بنه قوربانى ده‌ستى تیرۆرستانى داعش.
.jpg)
.jpg)