سازدانی: شاناز حه‌سه‌ن د.سه‌باح به‌رزنجى، پسپۆڕی یاساو شەریعەت و فکری ئیسلامی رەخنە لە وتاری هەنێک لە وتاربێژانی ئاینی دەگرێت کە لە رەوتی زاناینی ئاینی کورد دەرچوون و دەشڵێت حوجرەکانی کوردستان جاران باشتربوون و زانای ئاینی باشتریان پیدەگەیاند. د.سه‌باح به‌رزنجى، خاوەنی بڕوانامه‌ى دکتۆرایه له چه‌مک و بنه‌ماکانى یاسا، ئێستا مامۆستایه له‌کۆلیژى زانکۆى گۆیژه بۆ دیراساتى دینى. لەم چاوپێکەوتنەی هاوڵاتى-دا باس لە تایبەتمەندیەکانی وتاربیژی ئاینی دەکات و هەروەها رەخنە لەو وتاربێژە ئاینیانە دەگرێت کە خەلکی تەکفیر دەکەن. ئاماژه‌ى به‌وه‌شدەکات کە ئه‌و وتاربێژانه‌ى خەڵکی بە بیدعه‌چى ناودەبەن له ڕوتى زاناى کورده‌کان ده‌رچون. د.سه‌باح به‌رزنجى دەڵێت «جاران حوجره‌کانى کوردستان باشتر بون، زاناى گه‌وره‌تر و کاریگه‌رتر دانیشمه‌نتر و پڕتر له زانسته‌کانى ئاین په‌روه‌رده ده‌کرد، به‌ڵام ئێستا به پێچه‌وانه‌وه حوجره‌کان، لاوازبون و زاناى ئاینى گه‌وره پێک ناهێنن، هه‌ندێکیان کاریگه‌ریان هه‌بوه بۆ پێگه‌یاندنى مه‌لاى ئاینى زانا و زیره‌ک، به‌ڵام هه‌ندێکیشیان به‌و ئاسته نه‌بون». هەروەها دەڵێت «ئه‌مه حاڵه‌تێکه له‌هه‌ندێک وتاربێژدا هه‌یه و ده‌کرێت به قسه‌کردن له‌گه‌ڵ ئه‌م وتاربێژانه ئه‌و حاڵه‌تانه چاره‌سه‌ر بکرێن، چونکه به‌ڕاستى به کافرکردن، بیدعه‌چى دانان کارێکى ده‌سه‌ڵاتێکى دادوه‌ریه، کارى وتاربێژ نیه له‌سه‌ر مینبه‌ر بۆیه خه‌ڵکێکیش پێیان وایه ئه‌و وتارانه‌ى که ئه‌و باسانه‌ى تیایه له ڕه‌وتى زانا کورده‌کان ده‌رچون». هاوڵاتى: پێوه‌ره‌کانى وتار چین و پێویسته وتارى بانگخوازو مه‌لاکان چۆن بن؟ سه‌باح به‌رزنجى: که بمانه‌وێت قسه له‌سه‌ر وتار بکه‌ین، پێویسته وتاربێژ ئاماده‌که‌ین، وتاربێژى سه‌رکه‌وتوو ئه‌و که‌سه‌یه که خاوه‌نى زانستێکى به‌رز، ڕۆشنبیریه‌کى به‌رز، روئیا و جیهان بینیه‌کى به‌رز بێت، ئه‌وسا که وتاربێژى باشمان پێگه‌یاند که بتوانێت وتارێکى پێشکه‌وتووى کاریگه‌رى و ئامانجدار پێشکه‌ش بکه‌ین، پێوه‌ره‌کانى وتار، پێوه‌رێکى زاتیمان هه‌یه، که پێویسته خاوه‌نى زانست و خاوه‌نى جیهانبینى، دلسۆزى ئاین و گه‌ل و خاک بێت، وه پێوه‌رى بابه‌تیانه، پێویسته ئه‌و وتاره له ئاستى جه‌ماوه‌ردابێت و به زمانێکى پاراو له‌ده‌رگاى دڵه‌کان بدات، وه کێشه‌و گرفته‌کانى خه‌ڵک به دابونه‌ریتێکى جوان، دور له ناوزڕاندن پێشکه‌ش بکات. هاوڵاتى: ئه‌و مه‌لاو بانخوازانه‌ى له وتاره‌کانیاندا توندن یان هێرش ده‌که‌نه سه‌ر خه‌لکى و ناو زڕاندن ده‌که‌ن ده‌چنه ڕێڕه‌وى وتارى ئاینى ته‌ندروسته‌وه؟ سه‌باح به‌رزنجى: پێویسته وتاربێژ سه‌ره‌تا ئامانجى وتاره‌که‌ى دیاریبکات، که ئامانجى له‌وتاردان چییه، له‌ئیسلامدا یه‌که‌م ڕازیکردنى خواى په‌روه‌ردگاره و وشیارکردنه‌وه و ئاگادارکردنه‌وه‌ى خه‌ڵکه، دیاریکردنى هه‌ڵوێستى شه‌رعى و دروست سه‌باره‌ت به ڕوداوه‌کان و کاروبارى ڕۆژانه، هه‌موو ئه‌مانه له چوارچێوه‌ى وتارێکى دروست و کورت و پوختدا بن، پێشکه‌ش بکرێت به‌دور له‌ناوزراندن و ته‌شیرکردن، باسکردنى که‌سانێکى تایبه‌ت پێشکه‌ش به جه‌ماوه‌ر بکرێت، به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له‌وتارى ئاینیدا نابێت ناوى که‌سێکى تایبه‌تى ببات، به‌شێوه‌یه‌ک ناوى بزرێنێت، ئابڕوى ببان و ته‌نانه‌ت که کاره‌که‌شى دزێو بێت، ئه‌بێت به شێوه‌ى وه‌سف خه‌ڵک ئاگادار بکاته‌وه له کاره خراپه‌که‌ى ئه‌و که‌سه، به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له‌وتارى ته‌ندروستدا جێگه‌ى ناوزراندن و ته‌شیر نابێته‌وه، جێگه‌ى هێرش کردن بۆ خه‌ڵک نابێته‌وه. هاوڵاتى: به‌راوردى مه‌لاکانى ئێستاو مه‌لاکانى ڕابردوو چون ده‌که‌ى به تایبه‌ت تا پێش ڕاپه‌ڕین که ڕه‌وته ئیسلامیه‌کان ده‌رنه‌که‌وتبوون؟ سه‌باح به‌رزنجى: به به‌راورد کردنى مه‌لاکانى ڕابردوو و ئێستا، له‌ڕاستیدا به‌راوردکردنه‌که زۆر لایه‌ن ده‌گرێته‌وه، له‌ڕوى پێکهاته و پێگه‌یاندنى مامۆستاى ئاینیه‌وه جاران حوجره‌کانى کوردستان باشتر بون، زاناى گه‌وره‌تر و کاریگه‌رتر دانیشمه‌نتر و پڕتر له زانسته‌کانى ئاین په‌روه‌رده ده‌کرد، به‌ڵام ئێستا به پێچه‌وانه‌وه حوجره‌کان، لاوازبون و زاناى ئاینى گه‌وره پێک ناهێنن، هه‌ندێکیان کاریگه‌ریان هه‌بوه بۆ پێگه‌یاندنى مه‌لاى ئاینى زانا و زیره‌ک، به‌ڵام هه‌ندێکیشیان به‌و ئاسته نه‌بون. هاوڵاتى: ناوه‌ڕۆکى وتارى مه‌لاکان له ئێستا تاچه‌ند گونجاون و هه‌ڵقوڵاوى کلتورى کۆمه‌ڵگان؟ سه‌باح به‌رزنجى: له‌ئێستادا زۆر له‌و وتاربێژانه، که رۆژانى هه‌ینى وتار ده‌ده‌ن یان له بۆنه‌کاندا من پێم وایه زۆربه‌یان شیاون و وشیارن و وتارى گونجاویان هه‌یه و ناوه‌ڕۆکه‌که‌یان په‌یوه‌سته به ژیانى ئه‌مرۆى خه‌ڵکه‌وه و به‌ڵام هه‌ندێکیشیان پڕگیرن و زۆر ناچنه ناو ئه‌وه‌وه که جه‌ماوه‌رى کوردستان ده‌یه‌وێت، که ئاینێکى بێ گرێ و گۆڵ ئاینێکى ساده و ساکار، تێکه‌ڵ بوبێت به ژیانى ڕۆژانه‌یان، پێویسته له‌و ئاراسته‌یه‌دا بن، پێم وایه هه‌ندێک وتار له‌ئاستى پێویستدا نیه. هاوڵاتى: ئایا پێت وا نیه هه‌ندێ وتارى ئاینى زیاتر له وتارێکى هاورده ده‌چن به تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى زیاتر خه‌ڵکى ته‌کفیر ده‌که‌ن یان ده‌یانکه‌ن بیدعه‌چى؟ سه‌باح به‌رزنجى: زۆر سروشتییه که ببینین له‌زۆر وتاربێژدا ئه‌فکارى ئه‌ملاولا بهێنن، به‌ڵام ئه‌مه حاڵه‌تێکه له‌هه‌ندێک وتاربێژدا هه‌یه و ده‌کرێت به قسه‌کردن له‌گه‌ڵ ئه‌م وتاربێژانه ئه‌و حاڵه‌تانه چاره‌سه‌ر بکرێن، چونکه به‌ڕاستى به کافرکردن، بیدعه‌چى دانان کارێکى ده‌سه‌ڵاتێکى دادوه‌ریه، کارى وتاربێژ نیه له‌سه‌ر مینبه‌ر بۆیه خه‌ڵکێکیش پێیان وایه ئه‌و وتارانه‌ى که ئه‌و باسانه‌ى تیایه له ڕه‌وتى زانا کورده‌کان ده‌رچون به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئێمه پێشینه‌یه‌کى ئاوامان نیه. هاوڵاتى: هه‌ست ناکه‌یت دیندارى خه‌ڵکى گۆڕانى به‌سه‌ردا هاتوه له‌م چه‌ند ساڵه‌ى داهاتودا له‌ژێر سێبه‌رى هه‌ندێک له‌و مه‌لایانه، بۆ نمونه دین له ناوه‌ڕۆکه‌وه بۆته باسى جل و به‌رگ و ڕییش دانان له‌کاتێکدا پێشتر وا نه‌بووه؟ سه‌باح به‌رزنجى: دیندارى خه‌ڵک له هه‌موو چه‌رخ و سه‌رده‌مێکدا و له‌هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌کدا، قابیلى گۆڕانه و به‌ره‌و باشتر بون ده‌ڕوات، یان به‌ره‌و لاواز بون، پێم وایه له‌هه‌ندێک ڕووه‌وه دیندارى خه‌ڵک باشتر بوه له ڕوى هۆشیاریه‌وه، ئاگادارى و شاره‌زابون له حوکمه‌کان و ئاگاداربون له مێژووى ئاینى و مه‌لا و وتاربێژه‌کان ده‌ورى باشیان بینیوه و ئه‌مه‌ش ماناى ئه‌وه‌یه که ئاینى ئیسلام هێشتا له‌هه‌ناو و ویژدانى میلله‌تى ئێمه‌دا زیندووه، که هه‌ندێک که‌سانیش هه‌ن که بونه‌ته بار به‌سه‌ر ئاینى پیرۆزى ئیسلامه‌وه پێم وایه که گاریگه‌ریه‌کى ئه‌وتۆى نیه. هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر بڕیاربێ خه‌ڵکى بگه‌ڕێنه‌وه سه‌ر دیندارى ڕاسته‌قینه‌ى خۆیان ده‌بێت چى بکرێت؟ سه‌باح به‌رزنجى: دیندارى ڕاسته‌قینه پێناسه‌ى جۆراوجۆرى بۆکراوه و پیناسه‌ى دروست که مرۆڤ پابه‌ندبێت به بنه‌ماکاى ئیسلام ئه‌وه‌ى که هه‌موو زاناکان له‌سه‌رى کۆکن، ئه‌و شتانه‌ش که جیاوازى هه‌یه، په‌یڕه‌وى له زانایه‌کى دانپێدانراوى و ناسراوى جدی متمانه بکات و ئه‌وه‌ى ده‌یزانێت له دیندا کارى پێبکات، و لێى لانه‌دات، پێم وایه خه‌ڵک هه‌موویان پێشوازى له‌م جۆره دینداریه ده‌که‌ن و ئه‌مه‌ش پێویستى به کارکردن و وشیارکردنه‌وه‌یه و کارى میدیاى و کارى سه‌نته‌ر و گرنگیدان به خوێندنه ئیسلامیه‌کان، پشگیرى ده‌سه‌ڵاته بۆ هه‌موو هه‌نگاوێک له‌و بواره‌دا. وتارى ئاینى بابه‌تێکى زۆر هه‌ستیاره وبابه‌تێکه له جیهانى ئیسلامیدا گرنگى زۆرى پێده‌درێت و کۆنفرانس و کۆبونه‌وه‌ى جۆراوجۆرى بۆ ده‌به‌سترێت و چه‌ندیدن کتیب و دیراسه‌ى له‌سه‌ر کراوه و پێم وایه له‌وتاردا ڕه‌چاوى تایبه‌تمه‌ندى هه‌موو کۆمه‌ڵگایه‌ک بکرێت، که تیایدا وتاره‌که ده‌درێت و هه‌لومه‌رجى سیاسى به‌لام به‌شێوه‌یه‌ک نه‌بێت کێشه دروست بکات و فیتنه بنێته‌وه، دنیا دابه‌ش بکات له‌نێوان که‌سانى موته‌دین و ناموته‌دین.
سازدانى: شاناز حه‌سه‌ن فه‌رهه‌نگ تاهیر گۆمه‌شینى، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى و لاوان سه‌باره‌ت به شێوازی خه‌رجکردنى 20 ملیار دینار له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیری و هونه‌ری سلێمانى ده‌ڵێت به‌پێی بڕیارێک ده‌بوو هه‌موو ساڵێک 20 ملیار دینار بۆ پایته‌ختى رۆشنبیری ته‌خانبکرێت، به‌ڵام به‌هۆى قه‌یرانى داراییه‌وه راگیراوه. فه‌رهه‌نگ تاهیر گۆمه‌شینى، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى هاوڵاتىدا باسی ئه‌وله‌ویاتى کاره‌کانی وه‌زاره‌تى رۆشنبیری و ئه‌و ره‌خنانه ده‌کات که لێیان ده‌گیرێت. هاوڵاتى: ئه‌وله‌ویاتى کاره‌کانتان چیه وه‌ک وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى و لاوان؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: ئێمه له‌چوارچێوه‌ى پلانى کاره‌کانمان وه‌ک کابینه‌ى تازه، به‌رنامه‌ى پێداچونه‌وه‌مان هه‌یه به‌کۆى سێکته‌ره‌کانى وه‌زاره‌ت له‌کوێدا که‌موکورتى هه‌یه، ئه‌و به‌رنامانه‌ى نه‌توانراوه ته‌واو بکرێت له‌کابینه‌که‌ى تر، یان سێکته‌رێک وه‌ک پێویست خزمه‌تى نه‌کراوه‌و په‌راوێز کراوه، هه‌موو ئه‌مانه له ڕێگه‌ى ڕاگه‌یاندراوێکه‌وه، له‌سه‌ره‌تاوه ئاراسته‌ى نوسه‌ران و ڕوناکبیران و ئه‌دیبان و ڕۆژنامه‌نوسان و هونه‌رمه‌ندان و وه‌زشکاران و لاوان و هه‌موو ئه‌وانه‌ى په‌یوه‌ستن به‌وه‌زاره‌ته‌که‌ى ئێمه‌وه، له‌گه‌ڵ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه گشتیه‌کان هه‌مویان داوامان لێکردون به‌پێى کارو چالاکییان بۆمان به‌رزبکه‌نه‌وه له‌ماوه‌ى چوار ساڵى داهاتوو چیمان پێویسته که‌کۆى ڕاپۆرته‌که ئاماده ده‌بێت له‌چه‌ند رۆژى داهاتوودا ئه‌وله‌ویاتى کاره‌کانمان و بودجه‌ى ته‌رخانکراویش به‌رچاومان ڕونده‌بێت. هاوڵاتى: بۆچى زۆربه‌ى هونه‌رمه‌ندان به گشتى گله‌ییان له وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى و لاوان هه‌یه؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: به‌پێى تایبه‌تمه‌ندى وه‌زاره‌ته‌که‌مان پڕه له‌جوڵه‌و پڕه له‌هونه‌رو ئه‌و ناوه‌نده ناوه‌ندێکى ناسکه‌و په‌یوه‌ندى ڕاسته‌وخۆمان له‌گه‌ڵ ئه‌م توێژه هه‌یه‌و ده‌شزانین هونه‌رمه‌ندان دنیایه‌کى تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه، ئه‌مانه‌وێت ئاشتیان بکه‌ینه‌وه، به ده‌رگاکانى وه‌زاره‌ته‌که‌مان و ئه‌رکی یه‌که‌ممان چۆنیه‌تى ڕێکخستنه‌وه‌ى خزمه‌ته له‌هه‌موو بواره‌کانى هونه‌ردا. هاوڵاتى: بۆچى زۆربه‌ى هونه‌رمه‌ندان گله‌یى ئه‌وه ده‌که‌ن جیاوازى ده‌کرێت؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: کارى داهاتومان له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌بێت، به‌پێى کاره‌که‌ى خۆى هه‌موو هونه‌رمه‌ندێک، له‌ڕێگه‌ى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌که‌یه‌وه یان بێته وه‌زاره‌ته‌که‌ى ئێمه له‌گه‌ڵ تیمه تایبه‌ته‌کان به‌پێى پێداویستیه‌که‌ى و چۆنیه‌تى کاره هونه‌ریه‌که‌ى که تاچه‌ند پێویستى به هاوکاری کردنه‌و چۆن هاوکارى بکرێت و به‌پێى چه‌ند خاڵێک به‌و پێیه‌ى جیاوازى نه‌کرێت له‌نێوان هونه‌رمه‌ندێک بۆ هونه‌رمه‌ندێکى ترو شانۆو کارى سینه‌مایى و کلیپ و کارى گۆرانى واته جارێکى تر ڕێکده‌خرێنه‌وه، وابکه‌ین هونه‌رمه‌ندان به هونه‌ره‌که‌ى خۆیانه‌وه بژین، ئه‌رکى ئه‌وان سوکتر بکه‌ین، له دونیاى ده‌ره‌وه‌دا هونه‌رمه‌ندان له‌سه‌ر هونه‌ره‌که‌ى خۆیان ده‌ژین، ده‌بێت ئێمه که‌شێکى وا له‌بارو ئارامیان بۆ بڕه‌خسێنین بۆئه‌وه‌ى له چوارچێوه‌ى وه‌زاره‌ته‌که‌ى ئێمه‌وه بتوانن کارئاسانى بێت بۆیان، هیوامان وایه له‌م کابینه‌یه‌دا بتوانین هونه‌رمه‌ند له‌سه‌ر هونه‌ره‌که‌ى خۆى بژێت. هاوڵاتى: ئایا ڕیزبه‌ندى و پله‌به‌ندى هه‌یه له‌نێوان هونه‌رمه‌ندان و گۆرانیبێژان به‌گشتى؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: بیگومان جیاکراونه‌ته‌وه‌و هونه‌رمه‌ندان خۆیان له سه‌ندیکاش جیاکراونه‌ته‌وه و به‌پێى پله‌به‌ندى ده‌کرێت و خۆى له خۆیدا هونه‌رمه‌ند و گۆرانیبێژ دوو چه‌مکى جیان و هه‌ریه‌که‌ى گرنگى تایبه‌تى خۆى و تایبه‌تمه‌ندێتى خۆى هه‌یه که‌پێویسته به‌پێى کاره‌که‌ى گرنگى پێبدرێت. هاوڵاتى: بۆچى زۆربه‌ى هونه‌رمه‌ندان پێیان وایه زیاتر هاوکارى هونه‌رمه‌نده تازه‌کان ده‌کرێت؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: به‌ڕاى من هه‌موو هونه‌رمه‌ندێک له جوڵه و کاره‌کانیدا که کارده‌که‌ن ئێمه ڕێزیان لێده‌گرین و گله‌ییه‌کانیان وه‌رده‌گرین، دیراسه‌شمان کردووه‌و هه‌ر هونه‌رمه‌ندێک که‌سه‌ردانى کردوین، له‌ڕابردوو ئێستاش و داهاتوو ده‌رگاکانمان کراوه‌یه، به‌ڵام وه‌ک پاڵپشتى هونه‌رمه‌نده تازه‌کان ده‌مانه‌وێت پشتگیرییان بکه‌ین، هانیان بده‌ین و ده‌ستیان بگرین، لاوان سێکته‌رێکى گه‌وره‌ى وه‌زاره‌ته‌که‌ن، به‌بڕواى من پێویسته تێکهه‌ڵکێشى بکه‌ین، هه‌م سود له‌تواناو ئیمکانیه‌ت و ڕۆڵى هونه‌رمه‌نده گه‌وره‌کان ببینین و ده‌ستگیرۆیى هونه‌رمه‌نده تازه‌کان بکه‌ین له‌پێناوى ئه‌وه‌ى خزمه‌تى هه‌مویان بکه‌ین له‌یه‌ک بوارو به یه‌ک چاو. هاوڵاتى: له ڕوى هاوکارییه‌کانه‌وه پێتوایه له‌کابینه‌کانى پێشتردا جیاوازى کراوه له‌نێوان هونه‌رمه‌ندان؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: ڕه‌نگه تۆزێک له بێبه‌رنامه‌یى هه‌بوبێت، به‌ڵام ده‌رگامان به‌ڕوى هیچ که‌سێکدا دانه‌خستووه‌و دوپاتى ده‌که‌مه‌وه گوێ له‌سه‌رنج و داواکاریه‌کانیان ده‌گرین، ئه‌مه به‌به‌رنامه و پلان نه‌کراوه که‌زیاتر هاوکارى کرابێت، بۆیه گه‌نجێک هاتووه به‌پێى قه‌باره‌ى کاره‌که‌ى هاوکاریمان کردووه. هاوڵاتى: به‌پێى چ ستاندارێک بودجه ته‌رخانده‌کرێت بۆ کارێکى هونه‌رى جا چ کارێکى درامى بێت یان کلیپێکى هونه‌رمه‌ندان بێت؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: ده‌بێت له‌ڕێگه‌ى به‌رێوبه‌رایه‌تیه‌که‌ى شاره‌که‌ى خۆیه‌وه پشگیرى ته‌واوى ده‌ق و ئاوازو به‌رهه‌مه‌که بکات و به‌پێى ئه‌وه ده‌رخسته‌یه‌ک ده‌کرێت و ڕه‌وانه‌ى وه‌زاره‌ت ده‌کرێت، ئێمه‌ش له‌ڕێگه‌ى لیژنه‌ى وردبینى خۆمانه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ى بزانین ئه‌و کاره له‌و بڕه پاره‌یه زۆرترى تێده‌چێت یان که‌متر، چونکه ئێستا چاودێرى دارایى له‌سه‌ر خه‌ته‌و داواکارى گشتى، بۆیه کاره‌کان وردتره‌و که‌س ناتوانێت جیاوازى تێدا بکات. له‌ئێستاشدا نوسراومان بۆ ده‌یان هونه‌رمه‌ند کردووه بۆ وه‌زاره‌تى دارایى بۆ هاوکاریکردنیان. له رێگه‌ى لیژنه‌ى وردبینى خۆمانه‌وه بزانین که ئه‌و بڕه پاره‌یه زۆرتره له‌م کاره یان که‌متره، مه‌سه‌له‌ى داواکردنى پاره زۆر ئاسان نیه، ئێستا چاودێرى دارایى له‌سه‌ر خه‌ته‌و داواکارى گشتى هه‌یه، بۆیه کاره‌کان وردتره. هاوڵاتى: باس له‌وه ده‌کرێت پایته‌ختى ڕۆشنبیرى ته‌نیا ناوێکى ڕوکه‌شه؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: له‌ساڵى 2012 له‌په‌رله‌ماندا سلێمانى وه‌ک پایته‌ختى ڕۆشنبیرى ناسێندرا، له‌ئاستى گه‌وره‌یى و پێشکه‌وتوویى له‌بارى هونه‌رى و سیاسى و کۆمه‌ڵایه‌تى و فه‌رهه‌نگى نازناوه‌که پڕ به‌پێستیه‌تى، هه‌ر ئه‌و کاته‌ش بڕیاریدا پاره‌یه‌کى بۆ دابنێت بۆ دروستکردن و خستنه‌سه‌ر پێى ژێرخانى ڕۆشنبیرى ئه‌و شاره، به‌ڵام به‌هۆى شه‌ڕی داعشه‌وه بودجه بڕاو وه‌ک پێویست نه‌توانرا خزمه‌ت بکرێت و به‌پێى تواناش زۆرترین خزمه‌ت کراوه به‌سلێمانى که‌ده‌یسه‌لمێنێت ناوه‌که‌ى هه‌ر ڕوکه‌ش نه‌بوه. هاوڵاتى: گله‌یى زۆر هه‌یه بۆ 20 ملیار دیناره‌که‌ى شارى سلێمانى؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: بڕیاره‌که وا دانرابوو که‌هه‌موو سالێک بێت ئه‌و 20 ملیاره، به‌ڵام دواى تێکچونى دۆخى سیاسى و ئابورى له‌گه‌ڵ عێراق پاره‌که ڕاگیرا، که له 2105 و 2016 بریارماندا ئه‌م پاره‌یه بۆ هه‌ڵساندنه‌وه‌و بنیاتنانه‌وه‌ى ژێرخانه‌که بێت، هه‌موو بابه‌کانى به‌پێى پێویستى سه‌رف کراوه، به‌ڵام بۆ ڕونکردنه‌وه‌ى چۆنیه‌تى سه‌رفکردنه‌که‌ى لیژنه‌ى ڕۆشنبیرى سلێمانى له‌گه‌ڵ بۆردى پایته‌خت دانیشتبون و به‌پێى جێگه‌و ڕێگه‌ى خۆى له‌ئێستادا مه‌وداى خۆى وه‌رگرتووه‌و لیژنه‌ى په‌رله‌مان که‌گه‌یشتنه هه‌ر بڕیارێک ڕونکردنه‌وه ده‌دات. هاوڵاتى: هۆڵى ته‌لارى هونه‌ر له‌سلێمانى، ده‌وترێت ئه‌وه‌نده‌ى چالاکى سیاسى تێدا ده‌کرێت، چالاکى هونه‌رى تێدا ناکرێت، ئایا ئه‌مه هه‌ر بۆ ئه‌وه‌یه وه‌ک هۆڵه‌که یان نا؟ فه‌رهه‌نگ تاهیر: ته‌لارى هونه‌ر سه‌ر به‌به‌ڕێوبه‌رایه‌تى ڕۆشنبیرى سلێمانیه‌و ئێمه ڕێز له‌هه‌موو که‌س ده‌گرین و ئه‌م هۆڵه به‌پاره‌یه، هه‌ر که‌سێک بێت کۆمپانیا بێت، یان حزب بێت، یان رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى هه‌ر لایه‌نێک بێت، چالاکى هونه‌رى بێت یان حزبى به‌پاره ده‌یگرن، به‌ڵام چالاکیه هونه‌رییه‌کان هه‌مووى له‌وێدا ده‌کرێت، هه‌ندێکیان ته‌نیا پاره‌ى خزمه‌تگوزارییان لێوه‌رده‌گرین، ئه‌گینا بێ پاره نه‌دراوه به‌که‌س، داهاته‌که‌شى ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ وه‌زاره‌تى دارایى حکومه‌ت.
هاوڵاتى- لاڤین محمود مێردە توڕەکەی نەسرین بڕیاریدا ژنەکەی فڕێبداتە سەرجادەو چیتر دەرگای بەڕوونادا نەکاتەوە، بڕیاریشیدا چیتر رێگە نەدات هەردوو مناڵەکەی ببینێت کە ساڵانێک لە کۆشی خۆیدا گەورەی کردبوون. ئیتر لەم رۆژە بەدواوە ژیانی ئەم ژنە تەمەن ٤٧ ساڵانە بوو بە دۆزەخ، چونکە رۆژێک لەکاتی نانخواردن نەسرین وتبووی ژەهر کراوەتە خواردنەکەیەوە، بەڵام مێردکەی لەوە تێنەگەیشتبوو کە دووچاری نەخۆشی دەرونی بووەو دەتوانێت چارەسەری بکات، بەڵکو تا دەهات رقی خۆی دەباراند بە سەریدا، تا کار گەیشتە ئەوەی بیخاتە کۆڵان و بەو هۆیەشەوە رووبەڕووی دەستدریژی سێکسی بوویەوە. نەسرین تەمەنی 47ساڵەو ناویکی خوازراوە بۆ ئەو ژنە سەرگەردانە کە رۆژنامەی هاوڵاتى بەکاری دێنێت، چونکە لە رووی ئیعتیباری کۆمەڵایەتیەوە قورسە بۆ ژنێک ناوی تەواوی بهێنرێت، کە ئێستا لە دەرەوەی شارەکەی خۆی لەنەخۆشخانەیەکی حکومی لە ژێر چاودێریدا ژیان بەسەردەبات. کاتێک مێردەکەی نەسرین لە شارۆچکەی خانەقین ژنەکەی خۆی فرێدایە سەر کۆڵان و دەرگای بە روویدا داخست، پیاوێک کە بە چیرۆکەی زانی، گەیاندیە نەخۆشخانە، ئەمە بۆ ئەو وەکو فڕیادرەسێک وابوو کە دوربخرێتەوەو لەدەستدریژی سێکسی و هەروەها پزیشکیش بیبینێت، بەڵام دوور لەمنداڵەکانی کە هیشتا لە رووی یاساییەوە قۆناغی منداڵیان بە جێنەهیشتبوو. بەتەنها نەسرین نیە کە لە ماڵ دەرکراوە بەهۆی نەخۆشی دەرونیەوە، بەڵکو چەندین خێزانی تریش هەن، ئەو ژنانە ناگرنە خۆ ئە دووچاری نەخۆشی دەرونی دەبن بەتایبەتی ئەوانەیان بە هۆی قورسی نەخۆشیەکەیانەوە ماڵ بە جێدێڵن. جێهشیتنی ماڵ لە لایەن نەخۆشەوە چ پیاو بیت یان ژن لە رووی پزیشکیەوە شتیکی ئاساییەو قابیلی رودانە، بەلام لە رووە کۆمەڵایەتیەکەوە دۆزەخیکە بۆ ژنان، بەتایبەتی بۆ ئەو خیزانانەی کە ئاستی رۆشنبرییان لاوازە، یان ئەوانەی کە زیاتر دەکەونە قسەو قسەڵۆکی خەڵکەوە. بەڵام هەرچۆنیک بێت نەخۆشخانەی سۆزی دەوونی لە سلیمانی بۆتە پەناگەیەک بۆ ئەو ژنانە، لە لایەک دەتوانن چارەسەر وەرگرن لەلایەکی تریشەوە دەتوانن بمێننەوە. تا ئەوکاتەی پەیامنێری هاوڵاتى سەردانی نەخۆشخانەکەی کرد، ٣٣ نەخۆشی لێ بوو، کە حەوت کەس لەوانە کەس و کارەکانیان ئامادە نەبوون وەریان بگرنەوە، ئەمانەش زیاتر ئەو ژنانەن لەکاتی دووچاربوون بە نەخۆشیەکە ماڵیان جێهێشتوە، چونکە وای دادەنێن کە دەستدریژی کرابێتە سەریان، ئەمەش وەکو عەیبەیەک سەیردەکەن. لـەگەڵ سەردانیکردنی پەیامنێری هاوڵاتى بۆ نەخۆشخانەی سۆز، چوار خانمی نەخۆش لەپێش دەرگاکە بەخێرهاتنیان دەکرد، ئەگەرچی بە سەردانی هەرکەسێک بۆلایان دڵخۆش دەبن بەڵام ئەو نیگەرانیە قوڵە هەر بە دەموچاویانەوە دیارە، ئەویش دوریە لە ماڵ و منداڵ و مەحاڵیی گەڕانەوەیانە. »سۆز «نەخۆشخانەیەکی دەرونیە لەساڵی 2009 دروست بووە ئەم نەخۆشخانەیە تایبەتە بەچارەسەرکردنی ئەو خانمانەی کە کێشەی دەرونیان هەیە کە دوونهۆمە و توانایی وەرگرتنی 60 نەخۆشی هەیە، لەکاتی دروستبونیەوە تائێستا زیاتر لە 300نەخۆشی لەخۆ گرتوە، ئەم نەخۆشخانەیە لەلایەن وەزارەتی تەندروستی و بەهاوکاری رێکخراوێکی ژنان لە سنوورەکەدا کراوەتەوە. شەمسە یەکێکی ترە لەو ژنانەو تەمەنی ٥٩ ساڵە، بەپێی وتەی توێژەکەی لە نەخۆشخانەکە، ژنەکە خاوەنی دوو کور و کچێکە و منداڵەکانی لە تەمەنێکی بچوکدابوون کە ئەو تووشی نەخۆشی دەروونی بووە. ئەم ژنە ماڵەوە بەجێدێڵیت و لە کەلاوەیەک ژیان بەرێ دەکات و لەلایەن خەڵکەوە هاوکاری دەکرێت. دواتر رێکخراوێک شەمسە دەدۆزێتەوە کە ناوەکەی خوازراوە، بۆ نەخۆشخانەی سۆزی دەبات. مونێر عەبدوڵا کە توێژەری دەرونییە لە نەخۆشخانەکە ئاماژەی بەوەکرد کە بەپێی لێکولینەوەی رێکخراوەکە چەندین جار دەستدرێژی کراوەتە سەر شەمسە. مونێر بە هاوڵاتى وت «زۆربەی ئەوخانمانەی لەسەر جادە دەهێنرێن گریمانی ئەوە دادەنین کە دەستدێژی کراوەتە سەریان». لەبارەی شوێنەکەی شەمسەوە وتی «جێگەکەی، جێگای بەخێوکردنی ئاژەڵیش نەبوو، شەمسە بەئەندازەیەک بارودۆخی تێک چووبوو سەرەتا نەیزانیوە هاوسەرگیری کردوە و منداڵیشی هەیە». دوای ئەوەی چارەسەری لە نەخۆشخانەکە وەرگرتوەو باردودۆخی بەرەو باشبوونەوە رۆشیتووە و لە نەخۆشخانەکە بەدواداچوون دەکەن و بۆیان دەردەکەوێت منداڵی هەیە، تەنانەت منداڵەکانیشی وەری ناگرنەوە، چونکە ئەوکات ئەوان مندال بوون باوکیان ژنی هێناوەو لەلایەن باەژنیانەوە بەخێوکراوە. مونێر وتی «منداڵەکانیان دایکیان نەناسیوەتەوە و وتوویانە ئێمە بەتەمەنێکی منداڵیەوە لەلایەن باوەژن بەخێوکراوین ئەو کەسێکی غەریبە بۆ ئێمە و هیچ هەست و سۆزێکمان بۆی نیە». وتیشی «منداڵەکانی نەیانزانیوە دایکیان نەخۆش بووە، بەڵام دوای ئەوە قسەمان بۆ کردن و باردۆخی دایکمان بۆباسکردن، بەڵێنیان دا کە سەردانی بکەن لە نەخۆشانە بۆئەوەی وەریبگرنەوە، بەڵام تا ئێستا وەریان نەگرتۆتەوە». هەندێک جار نەخۆشخانەکە پەنا بۆ ڕیەگی تر دەبەن بۆ ئەوەی ژنەکان وەربگیرێنەوە بەلام ئەوەش ئاسان نابێت. «ئێمە لەگەڵ کەسوکاری ئەو کەسانەی وەرناگیرێنەوە رێگەی یاسایی دەگرینە بەرو لەرێگەی پۆلیس و مەحکمە شکاتیان لێدەکەین ئەگەر پێویستیش بکات بە زۆر دەیبەینەوە «د.لاڤە دارا بەڕیوەبەری نەخۆشخانە بۆ هاوڵاتى وای وت. نەخۆشخانەکە تەنها ئەو نەخۆشانە وەدەگرێ کە لە رەگەزی مێن و تەمەنیان لەنیوان 18بۆ60 ساڵاندایە. بەڵام ئەو نەخۆشانە لە خۆناگرێت کە کەسوکارەکانیان بە خەمیانەوەن، بەڵکو تەنها نەخۆشخانەی بێلانەکانە. د. لاڤە دارا عەلی بەرێوبەری نەخۆشخانەکە باسی لەوە کرد کە ئەوان دووجۆر نەخۆش وەردەگرن، ئەویش ئەوکەسانەی کە تووشی شیزۆفرینیا و تیکچونی مەزاج بوون، کە ئەوانەش دوو جۆری قورسی نەخۆشی دەروونین، وتی کە بەدەر لەو دوو جۆرە ناتوانن هیچ جۆرێکی تر وەربگرن. دوای وەرگرتنیان لەم نەخۆشخانەیە چارەسەریان دەکەن و چەندین چالاکی جۆراوجۆریان پی ئەنجامدەدەن. د. لاڤە وتی «جگە لەدەرمان راهێنانی دەرونیان پئ ئەکرێت، لەرێگەی جەندین کارو چالاکی وەک وەرزش و کاری دەستی و ژووری سینما و موسیقا» هەندیک جار وا ریک دەکەویت نەخۆشەکە چاک دەبێتەوەو دەنێردرێتەوە بۆ ماڵەوە بەلام لەبەر ئەوەی بەباشی مامەڵە لەگەل نەخۆشەکە ناکرێت دووبارە تێکدەچێتەوە. د.لاڤە وتی «زۆرجار نەخۆشمان بووە چاک بوەتەوە بەڵام دوای گەڕاندەوە بۆ ماڵەوە زەختێکی زۆری لەسەر بووە و خزمەتێکی باش نەکراون بۆیە دووبارە تێکچوونە» ئەو باس لەوەدەکات بەهەموو شێوەیەکیش هەوڵیان داوە ئەو کێشەیە چارەسەربکەن بەسەردانی کردنی مالی نەخۆشەکە کە توێژەری دەرونی و کۆمەڵایەتی و دکتۆر دەچنە ماڵی نەخۆشەکە و جەن ئامۆژگاریەکیان دەکەن بەڵام سەرەرای ئەوەی هەندێکی جێبەجێ دەکات بەڵام بەشێکی تر جێبەجی ناکات بۆیە دووبارە بارۆدۆخی نەخۆشەکە خراپ ئەبێت. شەهلا حامید کە ماستەری هەیە لە پەرستیاری دەرونی و لە نەخۆشخانەکە دەوام دەکات دەڵێت «زۆرجار زەحمەتی دەبینین بەپیدانی دەرمان بەڵام دەبێت هەوڵیان لەگەڵ بدەین هەندێ نەخۆش کەسەرەتا دێنە ئێرە تەنها بەدەرمان چارەسەر ئەکرین و لەهەمان کات هەندێک تەنها بەقسە هەوەها لێرەش ژووری جیاکاری هەیە بۆ ئەونەخۆشانەی باردۆخیان زۆر خراپە لەو ژوورە دەمێننەوە سەرەتا» بەشێکی تر لەونەخۆشانە ئەوانەن کە دوای چاکبونەوەیان لەلایەن خێزانەکانیان قبوڵ ناکرینەوە کە لەکاتی دروستبونی نەخۆشخانەکە تائێستا رێژەیان گەشتوتە 7 کەس. مونیر عەبدوڵا توێژەری کۆمەڵایەتی ژوور بەژووری خەستەخانەکە دەگەرا لەوکاتەدا خانمێکی بینی کە بە پێی پەتی دەسورایەوە پرسیاری ئەوەی لێکرد کە بۆچی هیچت لەپێنەکردوە، ئەو لەوەلامدا وتی کە نایەوێت نەعلەکانی خۆی بە هاورێیەکەی بەخشیوە بۆ ئەوەی ئەو پئ پەتی نەبێت کاتێک دەچیت بۆ سەرەی نانخواردن. مونێر سەرسورمانی خۆی بە دیمەنەکە نیشانداو وتی «هیچ شتێک ناتوانیت مهرەبانی خانم کەم بکاتەوە». ئیتر مونیر چیرۆکی ئەو ژنەی گێرانەوە کە ئەویش نەسرین بوو، ئەو ژنەی کە لە خانەقینەوە پیاوێکی گەیاندیە نەخۆشخانەی سۆز لە سلێمانی، دوای دەرکردنی لە لایەن مێردەکەیەوە. نەسرین تا نەخۆش نەکەوتبوو، بە ئاشتی و خۆشی لە ژێر سەقفێکدا لەگەڵ منداڵ و مێردەکەیدا دەژیا، بەڵام ئەم ژیانە خۆشە بەردەوام نەبوو، ئیتر هێلانەکەی بەیەکجاری تێکچوو، ئەو ئێستا دور لەماڵ و منداڵ و میردەکەی دەژیت. تەنانەت دوای ئەوەی ئەو رووداوە کوڕەکەی بە رووداوی هاتووچۆ گیانی لەدەستدا بەڵام هێشتا هەواڵەکەیان پێنەداوە، کچەکەشی لەگەڵ باوک و باوەژنەکەیدا دەژیت. ئەم خانمە ژیانێکی سەخت و ناخۆش بەرێ دەکات و دەستدرێژی دەکرێتە سەری. نەسرین کوڕەکەی رووداوی هاتوچۆ مردوە، بەڵام کچەکەی بەدزیی باوکیەوە ناو بەناو پەیوەندی بەدایکیەوە دەکات، بەڵام دواتر کە باوکی بەمە دەزانێت داوای لێ دەکات کە هەرگیز جارێکی تر پەیوەندی بەدایکیەوە نەکات، ئێستا نەسرین باش بووەتەوە بەڵام کەسو کاری ئامادەنیە قبوڵی بکاتەوە و بە «بەرەڵا» ناوی دەبەن. دوای ئەوەی پەیامنیری هاوڵاتى قسەی لەگەڵ ژمارەیەک لەو ژنانە کرد ئەوان لەگەڵیدا دەهاتن تاکو لای دەرگای حەوشەکە، دوای مالئاوایی کردن لێیان، خانمێک زیاتر بەدوای پەیامنیرەکەی هاوڵاتىدا هات و دەستی کرد بەگریان. کە پەیامنێری هاوڵاتى پرسیاری ئەوەی لێکرد بۆچی دەگرێت بەئاهێکی قوڵەوە وتی «بیری ماڵ و منداڵەکانم دەکەم».
