سوودو زیانه‌کانی گۆشه‌گیری!
6 ساڵ لەمەوپێش
چۆمان ئه‌حمه‌د
گۆشه‌گیری بریتیه له لاوازبوونی په‌یوه‌ندییه‌کانی تاکه‌که‌س له‌گه‌ڵ چوارده‌ورو ئاماده‌نه‌بوونی له‌چالاکییه کۆمه‌ڵایه‌تییه جۆراوجۆره‌کاندا، کاریگه‌ری له‌سه‌ر مرۆڤ هه‌یه‌و شێوازی ژیانی دیاری ده‌کات. ئه‌وه‌ی گرنگه پێش ئه‌وه‌ی بچینه ناوه‌ڕۆکی نوسینه‌که‌وه ئاماژه به‌وه بکه‌ین که‌گۆشه‌گیری چه‌ند جۆرێکی هه‌یه ، که به‌پێی جیاوازییه‌کانی سوودو زیانه‌کانی و ئاست و بڕه‌که‌ی گۆڕانکاری به‌سه‌ردادێت .
زانای ده‌رونناس (جولی باوکر) سێ جۆر گۆشه‌گیری له‌یه‌کتری جیاده‌کاته‌وه : یه‌که‌میان ئه‌و گۆشه‌گیرییه‌یه که له‌ژێر پاڵنه‌ری ترس و دڵه‌ڕاوکێدا دروستده‌بێت، له‌دووه‌م جۆریدا که‌سه‌کان ئاره‌زووی تێکه‌ڵاوی و دروستکردنی په‌یوه‌ندی ناکه‌ن و خوودی خۆیان نایانه‌وێت تێکه‌ڵاو ببن، جۆری سێیه‌می گۆشه‌گیری، مه‌یل و ویستێکی ئاساییه بۆ گۆشه‌گیری و سروشتی که‌سایه‌تی که‌سه‌که به‌وجۆره‌یه که‌تێکه‌ڵ به‌کۆمه‌ڵگا نابێت به‌بێ ئه‌وه‌ی ترس و دڵه‌ڕاوکێی هه‌بێت یان په‌یوه‌ندی به‌حه‌زو ئاره‌زوی که‌سه‌که‌وه هه‌بێت بۆ تێکه‌ڵ نه‌بوون ، خودی خۆی ناچێته ناو کۆڕو کۆبوونه‌وه‌کانه‌وه. له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌م پۆلێنکردنانه، جۆری یه‌که‌می گۆشه‌گیری زیانی زۆرتره‌و لایه‌نی نه‌رێنی زیاتره، چونکه ترس و دڵه‌ڕاوکێ هۆکاره‌که‌یه‌تی و به‌به‌رده‌وامبوونی که‌سه‌کان دۆخی ده‌رونیان زیاتر ئاڵۆز ده‌کات و کاریگه‌ری زیاتر ده‌کاته‌سه‌ر ژیانیان، به‌ڵام سه‌باره‌ت به‌جۆره‌کانی تری گۆشه‌گیری زیانیان که‌متره.
له‌ڕوانگه‌ی توێژه‌ران و به‌تایبه‌تی زانایانی کۆمه‌ڵناسی ده‌رونییه‌وه گۆشه‌گیری کۆمه‌ڵێک ڕووی نه‌رێنی هه‌یه‌و کاریگه‌رییه‌کی خراپی له‌سه‌ر ژیانی مرۆڤ هه‌یه، گرنگترینیان هۆکاره بۆ دابڕانی تاکه‌که‌س له‌گه‌ڵ چوارده‌ورو دروستکردنی جیهانێکی تایبه‌تى جیاواز له‌و جیهانه تایبه‌ته‌ی که‌تێیدایه، ده‌بێته هۆی په‌یدابوونی بێزاری و دڵه‌ڕاوکێ، (دۆرکایم) پێی وایه لاوازبوونی په‌یوه‌ندی تاک له‌گه‌ڵ چوارده‌ورو بڵاوبوونه‌وه‌ی تاکگه‌رایی یه‌کێکه له‌هۆکاره‌کانی خۆکوشتن و کۆتایی هێنان به‌ژیان، ئه‌مه‌ش ده‌ره‌نجامی ئه‌و به‌ته‌نها که‌وتنه‌یه که‌مرۆڤی تێده‌که‌وێت و هه‌ست به‌بێزاری و ته‌نهایی ده‌کات و دواجار گۆشه‌گیری جیهانێکی بۆ دروستده‌کات که ته‌نها خۆیه‌تی و پاڵپشتی کۆمه‌ڵایه‌تی نیه.
هه‌روه‌ها گۆشه‌گیری وه‌ک باسکرا جیهانێکی تایبه‌تی دروستده‌کات که تاک هه‌ست ده‌کات هه‌رخۆیه‌تی و یاساو ڕێسای تایبه‌ت به‌خۆی هه‌یه، ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی جیهانه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌که‌یه که له‌ده‌ره‌وه‌ی ژیانی تایبه‌تیدا هه‌یه‌و کۆمه‌ڵێک یاسای تر ده‌یبات به‌ڕێوه، که‌سی گۆشه‌گیر به‌تایبه‌تی ئه‌و مرۆڤه‌ی به‌ته‌واوه‌تی دابڕاوه شاره‌زای جیهانی کۆمه‌ڵایه‌تی نییه، نازانێت چۆن مامه‌ڵه‌بکات و خۆی بگونجێنێت ، بۆ نمونه کاتێک ده‌چێته ناو کۆڕو کۆبوونه‌وه‌کانه‌وه شاره‌زایی پێویستی نییه که‌چۆن کۆنتڕۆڵی په‌یوه‌ندییه‌کان بکات و له‌کات و شوێنی گونجاودا قسه‌بکات و گوزارشت له‌دڵخۆشی و بێزارییه‌کانی بکات، ئه‌و مرۆڤه به‌ره به‌ره هه‌ستی نه‌گونجان و دورکه‌وتنه‌وه‌ی له‌چوارده‌ور زیاتر له‌لا به‌رجه‌سته ده‌بێت، به‌ره‌و دونیایه‌کی تایبه‌تی خۆی زۆرتر هه‌نگاوده‌نێت. پاشان گۆشه‌گیری و لاوازبوونی په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان به‌تایبه‌تی ئه‌و جۆره‌ی که‌پاڵنه‌ره‌که‌ی ترس و دڵه‌ڕاوکێیه له‌تێکه‌ڵبوون ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌رنه‌کرێت، ئه‌وا به‌پێی ڕۆیشتنی کات گۆشه‌گیری زیاتری به‌دوادادێت و دۆخی ژیانی که‌سه‌که زیاتر ئاڵۆز ده‌بێت. ئه‌مه‌ش ڕاسته‌وخۆ کاریگه‌ری بۆ سه‌ر ئاسایشی ده‌رون و زیاتربوونی ترس و دڵه‌ڕاوکێ و دواتر هه‌ستنه‌کردنی که‌سه‌که به‌ئاسووده‌یی و به‌خته‌وه‌ری له‌ژیاندا ده‌بێت، هه‌ڵبه‌ت وه‌کو پێشتریش باسکرا ئه‌مه که‌متر بۆ ئه‌و که‌سانه‌یه که به‌سروشتی که‌سایه‌تی خۆیان ئاره‌زوویان به‌تێکه‌ڵی نیه‌و خوودی خۆیان نایانه‌وێت زۆر تێکه‌ڵ به‌کۆمه‌مه‌ڵگا ببن به‌بێ ئه‌وه‌ی کێشه‌ی ترسیان هه‌بێت له چوونه ناو کۆمه‌ڵگا.
به‌ڵام جگه له‌م ڕووه نه‌رێنیانه مه‌رج نییه هه‌موو کات و له‌هه‌موو ئاسته‌کاندا گۆشه‌گیریش به‌ته‌واوه‌تی خراپ بێت ، به‌ڵکو هه‌ندێک لایه‌نی ئه‌رێنیشی هه‌یه به‌تایبه‌تی ئه‌و گۆشه‌گیرییه‌ی که‌سه‌رچاوه‌که‌ی ترس و دڵه‌ڕاوکێ نییه‌و که‌سه‌که به‌ئاره‌زووی خۆی هه‌ڵیبژاردووه، گرنگترین سوودی بریتیه له‌و دۆخه ئارام و بێده‌نگه‌ی که که‌سه‌که تێیده‌که‌وێت، ئه‌مه‌ش هه‌روه‌ک ده‌رونناس ( باوکر ) باسی ده‌کات هۆکاره بۆ بیرکردنه‌وه‌یه‌کی قوڵ و دواتر په‌یدابوونی بیرکردنه‌وه‌یه‌کی داهێنه‌رانه، چونکه خودی داهێنان زیاتر ئه‌و که‌سانه ئه‌نجامی ده‌ده‌ن که‌زۆرتر بیرده‌که‌نه‌وه‌و ته‌نهان و خۆیانن. ئاشکرایه مرۆڤه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان زیاتر له‌ناو خه‌ڵکدان و ده‌رفه‌تی بیرکردنه‌وه‌و تێفکرینیان نییه، له‌گه‌ڵیشیدا له‌به‌رئه‌وه‌ی چوارده‌وریان زۆربه‌ی کات قه‌ره‌باڵغییه له‌گه‌ڵ له‌دایکبوونی هه‌ر بیرکردنه‌وه‌یه‌کی جیاوازی داهێنه‌رانه‌دا ڕووبه‌ڕووی تانه‌و ته‌شه‌ر ده‌بنه‌وه‌و وایان لێده‌کات پاشگه‌ز ببنه‌وه له‌و بیرۆکه نوێیه‌ی که بۆیان دروستبووه ، به‌ڵام مرۆڤی گۆشه‌گیر یان گۆشه نشین له‌م کارتێکه‌ره ده‌ره‌کییه‌ی کۆمه‌ڵگا به‌دووره‌و باشتر ده‌توانێت بیربکاته‌وه.
دواتر ئه‌و که‌سانه‌ی که‌که‌متر تێکه‌ڵاو به‌چوارده‌ور ده‌بن، زیاتر سه‌ربه‌خۆن و که‌متر له‌ژێر کاریگه‌ری چوارده‌ورو کۆمه‌ڵگادان، به‌و واتایه‌ی خاوه‌نی ڕاوبۆچوونی تایبه‌ت به‌خۆیانن و به‌بێلایه‌نی شیکارو هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ڕووداوه‌کان و دیارده‌کانی چوارده‌وریان ده‌که‌ن و ده‌شتوانن بڕیاربده‌ن، به‌و جۆره‌ی که‌خۆیان ده‌یانه‌وێت و مه‌به‌ستیانه‌و بۆیان ده‌گونجێت، به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌و مرۆڤه زۆر کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه‌ی که‌کاریگه‌رییه‌کی زۆری کۆمه‌ڵگای له‌سه‌ره‌و بڕیاره‌کانی له‌بۆچوونی چوارده‌وره‌که‌یه‌وه ده‌رده‌کات .
دواتر گۆشه‌گیری، به‌تایبه‌تی ئه‌وکه‌سه‌ی که‌خۆی ئه‌و ژیانه‌ی هه‌ڵبژاردووه به بێ ئه‌وه‌ی کێشه‌ی هه‌بێت، هۆکارێکه بۆ ئاسووده‌یی و چێژبینین له‌ته‌نهایی، هه‌روه‌ک فه‌یله‌سووفی هندی (ئۆشۆ) ده‌ڵێت خۆشترین کاتم ئه‌و کاته بووه که‌جارێکیان باوکم سزای داوم و ده‌رگای لێداخستوم و به‌ته‌نها جێی هێشتووم، کاتێک که چووه‌ته ده‌ره‌وه بۆ کارکردن له‌دوکانه‌که‌یداو له‌پڕ که‌بیری ده‌که‌وێته‌وه منی به‌ته‌نها به‌جێهێشتووه به منداڵێکدا هه‌واڵ بۆ دایکم ئه‌نێرێت که ده‌رگام لێبکاته‌وه، دوای ئه‌وه‌ی دایکم پێم ده‌ڵێت وه‌ره ده‌ره‌وه ، منیش له‌وه‌ڵامدا پێم وت (وازم لێبێنه‌و جه‌وم لێ تێکمه‌ده !). ئه‌مه یه‌کێکه له‌و نمونانه‌ی که ده‌کرێت هه‌ندێکجار گۆشه‌گیری ببێته هۆکاری ئارامی و ئاسووده‌یی .
به‌گشتی ده‌کرێت بوترێت گۆشه‌گیری ته‌نها یه‌ک جۆری نیه‌و کاریگه‌رییه‌کانیشی له‌سه‌ر ژیانی مرۆڤ جۆراوجۆره، ئه‌و جۆره‌ی که‌سه‌رچاوه‌که‌ی لاوازی که‌سێتی تاکه‌که‌س و ترس و دڵه‌ڕاوکێیه‌تی له‌چوارده‌ورو زه‌ره‌رو زیانه‌کانی زیاتره له‌و گۆشه‌گیرییه‌ی له‌ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی ئازادانه‌ی که‌سه‌کانه‌وه‌یه، به‌ڵام به‌گشتیش پێیوسته گۆشه‌گیری سنوری هه‌بێت و پێویسته مرۆڤ به‌پێی پێویست تێکه‌ڵ به‌کۆمه‌ڵگا ببێت، چونکه په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانیش بۆ ژیانی مرۆڤ گرنگه‌و به‌شێک له‌پێداویستییه‌کان له‌ڕێگای په‌یوه‌ندی کردن و تێکه‌ڵاوی به‌خه‌ڵکه‌وه پڕده‌بێته‌وه ، وه‌ک به هاناوه‌چوون له‌کاتی لێقه‌وماندا و بوونی کێشه‌دا، هه‌روه‌ها ده‌ستکه‌وتنی ئاسووده‌یی و خۆشبه‌ختی له‌ڕێگای تێکه‌ڵبوون و کۆبوونه‌وه له‌گه‌ڵ که‌سانی خۆشه‌ویستدا. به‌ڵام مه‌رج نییه ته‌نها بوونیش هه‌موو کات خراپ بێت، به‌ڵکو پێویسته هه‌ندێک کات مرۆڤ ته‌نهایی هه‌ڵبژێرێت له‌پێناو دوورکه‌وتنه‌وه له‌جه‌نجاڵی ژیان و بیرکردنه‌وه‌ی قوڵ و خۆدۆزینه‌وه‌و به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆیی له‌ژیاندا.
* ماسته‌ر له‌مرۆڤناسی ( ئه‌نسرۆپۆلۆجی )
(1).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
