جەلالى مەلەکشا شێعری رۆحی ئازادیی و خەمی سەربەخۆیی نیشتمان

بەبۆنەی پێنجەمین ساڵوەگەڕی کۆچی دوایی شاعێری نەتەوەیی کورد مامۆستا جەلال مەلەکشا
ئاخۆ دەبێ
ئەو رۆژە بێ
کاوەی کوڕم 

جانتای سەفەر کاتە شانی
دەڵاڵانی بەرگەراجی شاری سنە
هاواربکەن

سلێمانی ... سلێمانی
داویین دێڕەکانی ژیانی ئەم وتە بوو توانیم شەڕافەتمەندانە بژیم و بە ویژدانێکی ئاسوودەوە بمرم ،مامۆستس جەلال مەلەکشا، شاعیری ناوداری کورد، ئێوارەی ڕۆژی شەممە ٣١ی ئۆکتۆبر، لە تەمەنی ٦٩ ساڵیدا بە هۆی پیری کۆچی دوایی کرد.

بنەماڵەی مەلەکشا ئەو هەواڵەیان پشتڕاست کردەوە و ڕایانگەیاند کە هۆکاری مردنی ئەم شاعیرە دیاری کوردە "نەخۆشی درێژخایەنی ناوەوە" بووە.
ئەم شاعیرە کوردە لە ساڵی ١٩٥١ لە گوندی "مەلەکشا" کە بەشێکە لە ناوچەی سنە لەدایک بووە و دوای وەرگرتنی بڕوانامەی ئەدەبی، سەرەتا بە زمانی فارسی و پاشان بە زمانی کوردی دەستی کردووە بە ئاوازدانان.

مەلەکشا لە ساڵانی چلەکاندا بەهۆی چالاکییە سیاسییەکانی دژی دەسەڵاتی پاشایەتی بۆ ماوەی چەند ساڵێک زیندانی کرا. چالاکییە جێی سەرنجەکانی مەلەکشا و توانای ناوازەی لە بواری شیعر و خەیاڵیدا وای لێکرد کە ببێتە ئەندامی کۆمەڵەی نووسەرانی ئێران، سەرەڕای ئەوەی کە هەرگیز هیچ کتێبێکی چاپ نەکردبوو.

دوای ڕووخانی ڕژێمی پەهلەوی، مەلەکشا کە تا ئەو کاتە نووسین و شیعرەکانی بە زمانی فارسی دەنووسی، گۆڕا بۆ زمانی زگماکی خۆی. دوای ناسینی شاعیری بەتوانا مامۆستاهێمن موکریانی و بانگهێشتکردنی، ماوەیەکی زۆر لە بڵاوکراوەکانی سەلاحەدین ئەیوبی و بۆ ماوەی ١٤ ساڵ لە بەشی گۆڤاری سروە کاری کردووە، کە بەرپرسی بەشی ئەدەبی ئەم گۆڤارە بووە. دوای ئەوە ٥ ژمارەی گۆڤاری "پەرشەنگ"ی لە شاری هەولێر دەرکرد. هەروەها مەلەکشا ماوەیەکی زۆر لە نووسین و پەروەردەکردنی شاعیرانی لاو لە ئینستیتیوتی فەرهەنگیی هزری ئەحمەد خانی لە ورمێ بەسەر بردووە.

شیعرەکانی مەلەکشا بە هەردوو زمانی کوردی و فارسی چاپ کراون و شیعرەکانیشی بە یەکێک لە خاڵە بەهێزەکانی شیعر و ئەدەبی کوردی دادەنرێت. شیعرەکانی مەلەکشا سادە و بێ خۆنمایش و پڕن لە مانا.
ژیانی سەختی مەلەکشا کاریگەرییەکی زۆری لەسەر شیعرەکانی هەبووە و ئەم ئازار و مەینەتییە بە ڕوونی لە شیعرەکانی مەلەکشادا دەبینرێت.
شیعرەکانی جەلال بوارەکانی وەک دەربڕینی ئازارەکانی مرۆڤ و لاوازییەکانی کۆمەڵگا و نایەکسانی کۆمەڵایەتی و لە لایەکی دیکەوە بوارەکانی وەک دەربڕینی باری کەسی و ئازاری دەروونی و فشارەکانی ژیان دەگرێتەوە.

لە بوارى دووەمدا شیعرەکانى جەلال قوڵ و پتەو و بیرکردنەوە و پشت بە زانستى ئەفسانە دەبەستن. تێڕوانینی فەلسەفیی مەلەکشا و ئاشنابوونی بە ئەفسانەی جیهانی، لە نێوان شاعیراندا جیای کردووەتەوە.

"شیرکۆ بێکس"، شاعیری ناوداری  کوردستانی ، سەبارەت بە شیعری مەلەکشا دەڵێت: "شیعری مەلەکشا بووەتە هۆی پەرەسەندن و پێشکەوتنی زمان و ئەدەبی کوردی، زمانەکەی زمانێکی دەربڕین و وردە لەسەر لاپەڕەی ئەدەبی ئێمە. شیعرەکەی لە دڵەوە هەڵدەستێت و لەسەر دڵ دادەنیشێت".

"ئەحمەد شاملوو" سەبارەت بە جەلال مەلەکشا دەڵێت "ئەگەر کەسێک لە ئایندەدا لە شیعرقسەی هەبێت ئەوە جەلال مەلەکشایە".
مەلەکشا بە یەکێک لە شاعیرە دیارەکانی کورد لە بواری شیعری هاوچەرخی کوردیدا ناسراوە. یەکێک لە بەرهەمەکانی جەلال مەلەکشا، کتێبێکە بە ناوی ، زنجیر و دەمی دیلەکان / ماتەمینی زنجیرەی وشە دیلەکان" کە شیعری کوردی شاعیر لەخۆدەگرێت و لە ساڵی ٢٠٠٤ لە شاری سنە چاپ و بڵاوکراوەتەوە.

جەلال مەلەکشا بەھۆی شارەزایی باش و زاڵبوونی بە سەر زمانی کوردی و فارسی و تا ڕادەیەکیش عەرەبیدا، کۆمەڵێک کاری وەرگێڕانی ئەنجامداوە. لە گرنگترین بەرھەمەکانی دەتوانین، وەرگێڕانی شیعری شاعیرانی وەکوو شێرکۆ بێکەس، عەبدوڵڵا پەشێو، لەتیف ھەڵمەت و جەوھەر کرمان بۆ سەر زمانی فارسی ناو ببەین.

ھەروەھا زۆر کورتە چیرۆکی لە کوردییەوە بۆ سەر زمانی فارسی و بە پێچەوانەشەوە ئەنجام داوە. جیا لە بەرھەم بە چاپ گەیشتووەکانی لە بواری وەرگێڕاندا، چەندین ڕۆمانیش لە ڕیزی وەرگێڕانەکانی مەلەکشادان کە تاکوو ئێستا بە چاپ نەگەیشتوون.

بەشێک لە شیعرەکانی مەلەکشا بە زمانەکانی ئینگلیزی، فەرەنسی، ڕووسی و عەرەبی وەرگێڕدراون و چاپ کراون.