.jpeg)
.jpg)
دووشەممەی داهاتوو دادگای فیدراڵی دادبینی بۆ سکاڵایەکی تایبەت بە مووچەی هەرێمی کوردستان دەکات، سکاڵاکە داوا لە دادگای فیدراڵی دەکات فەرمانی وەلائی بۆ خەرجکردنی مووچە دەربکات. دادگای فیدراڵی، ڕۆژی دووشەممەی داهاتوو 14ـی تەممووزی 2025ـی دیاریی کرد بۆ کۆبوونەوە لەبارەی خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و دەرکردنی بڕیاری وەلائی لەم بارەوە. سکاڵا ئاڕاستەی دادگای فیدراڵی کراوە و داوای گرەنتی لە وەزارەتی دارایی عێراق کراوە بۆ خەرج کردنی مانگانەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بێ دواکەوتن، بێ ئەوەی پرسەکە تێکەڵ بە ناکۆکییەکە سیاسییەکانی نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵ بکرێت. 7ـی تەممووزی 2025، کۆبوونەوەی یەکەمی ڕاوێژکاریی بە سەرۆکایەتییە تازەکەی و ئامادەبوونی ئەندامەکانی کرد، بە مەبەستی گفتوگۆ دەربارەی شێوازی کاری دادگا. 19ـی حوزەیرانی 2025 "شەش ئەندامی سەرەکی و سێ ئەندامی یەدەگی دادگای فیدراڵی عێراق، دەستیان لە کار کێشایەوە، لە کاتێکدا بڕیار بوو هەمان ڕۆژ دادگا، دەربارەی کێشەی مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان کۆببێتەوە و بڕیارێکی وەلائی دەربکات." دەقى ڕاگەیەندراوەکە.. دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڵاویكردەوە: رۆژی (14)ی ئەم مانگەی دیاریكردووە بۆ كۆبونەوە لەبارەی سكاڵایەك كە لەلایەن فەرمانبەررانی هەرێمەوە پێشكەشەكراوە، تیایدا داوای فەرمان سالاری كراوە لە دادگا، بۆ پابەندكردنی وەزارەتی دارایی فیدراڵی بە پێدانی دەستبەجێ مووچە بە فەرمانبەران و خانەنشینان و کەسوکاری شەهیدان و سودمەندانی چاودێری کۆمەڵایەتی لە هەرێم، تا ئەو کاتەی ئەم داوایە یەکلایی.
عەبدولزەهرە هینداوی گوتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ڕایگەیاند، ئەمڕۆ کۆبوونەوەی لیژنە وزارییەکە بەڕێوەناچێت و وادەی کۆبوونەوەی داهاتووش دیارنییە. ئەو لیژنە وەزارییەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بۆ چارەسەری کێشەی نەوت و مووچەی هەرێمی کوردستان پێکیهێنا، دوێنێ یەکەم کۆبوونەوەی ئەنجامدا و بەگوێرەی راگەیەندراوی كۆبوونەوەكەش هەردوو پێشنیازی هەرێمی کوردستان و عێراق لەبارەی هەناردەکردنەوەی نەوت، بڕی نەوتی پێویست بۆ بەکاربردنی ناوخۆ، رادەستکردنی داهاتی نانەوتی و تەوتینکردنی مووچەی مووچەخۆران تاوتوێکراون. ئەندامانی لیژنەکە جەختیان لە گرنگی بەردەوامبوونی گفتوگۆكان کردووتەوە بۆ چارەسەری کێشەکان و دەستەبەرکردنی مافی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بەڵام گوتەبێژی وەزارەتی پلاندانان بەزوومی گوت، دیارنییە کەی گفتوگۆکان دەستپێدەکەنەوە. لەلایەکی دیکەوە و هەر لەبارەی هەوڵەکان بۆ چارەسەری کێشەکان، رێباز حەملان راوێکاریی ئابووریی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان گوتی، چارەسەری کێشەی مووچەخۆران لە کۆتا رۆژەکانیدایە و یەکلادەبێتەوە.
فراكسیۆنی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت: نوری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانێتیەكەیان، تاکە کاندیدی سەرۆک وەزیران دەبێت لە خولی داهاتووی پەرلەماندا. عەقیل فەتلاوی، وتەبێژی فراكسیۆنی دەوڵەتی یاسا، لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: تاکە کاندیدی ئێمە بۆ سەرۆک وەزیران نوری مالیکیە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەزموون و شارەزاییەکەی، کە وایكردووە شایستەی ئەوە بێت سەرکردایەتی قۆناغی داهاتوو بکات. ئاماژەی بەوەشکرد:خەڵک بە جۆش و خرۆشەوە پێشوازی لەم کاندیدکردنە دەكەن و، مالیکی بە گونجاوترین بژاردە دەزانن بۆ تێپەڕاندنی ئەو ئاستەنگانەی روبەڕوی وڵاتەکە دەبێتەوە، جەختیشیکردەوە لەوەی "مالیکی چارەسەرە". ئەم لێدوانەی فەتلاوی، یەکەم راگەیاندنی فەرمی هاوپەیمانییەتیەكەیە، لەبارەی كاندیدەكەی بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران، دوای بڕیاری دياريكردنى نورى مالیکی وەک کاندیدی ژمارە (١)ى هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا لە چوارچێوەی بازنەی بەغداد.
كۆما جڤاكێن كوردستان "كەجەكە" لەبارەی مەراسیمی "لەناوبردنی چەك" لەلایەن گەریلاكانی پەكەكە راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند "شوێنی دیاریكراو ئاشكراناكرێت بەڵام پاس بۆ گواستنەوەی ئامادەبووان دابینكراوە". كۆما جڤاكێن كوردستان "كەجەكە" لە راگەیەندراوێكدا رایگەیاند:" مەڕاسیمی لەناوبردنی چەك، سەرلەبەیانی ڕۆژی هەینی 11ـی تەمموز، كاتژمێر 8:00 بۆ 9:00 بەڕێوەدەچێت، شوێنی دیاریكراو ئاشكرا ناكرێت، بەڵام پاس دابینكراوە و هەموو بەشداربوان دەگەنێتە شوێنێك نزیك لە شوێنی دیاریكراوی مەڕاسیمەكە، بۆ ئەو مەبەستە لە (هۆتێل ئاشوور) لە شارۆچكەی دوكان ئامادە بن". دەقی ڕاگەیاندراوەکەی کەجەکە پەیوەست بە مەراسیمی چەک لەناوبردن وەهایە: مەڕاسیمی لەناوبردنی چەک، سەرلەبەیانی ڕۆژی هەینی ١١ـی تەمووز، کاتژمێر ٨:٠٠ بۆ ٩:٠٠ بەڕێوەدەچێت، شوێنی دیاریکراو ئاشکرا ناکرێت، بەڵام پاس دابینکراوە و هەموو بەشداربوان دەگەیەنێتە شوێنێک نزیک لە شوێنی دیاریکراوی مەڕاسیمەکە، بۆ ئەو مەبەستەش لە (هۆتێل ئاشوور) لە شارۆچکەی دوکان ئامادە بن. بەشداربوون پێویست بە هیچ خۆتۆمارکردنێکی پێشوەختە ناکات، بەڵام پێویستە باجی تایبەتی ڕۆژنامەوانیی و ناسنامەتان پێ بێت و خۆتان بناسێنن، لەو شوێنەی کە بۆی دەبرێن بۆ ڕووماڵکردن، مەڕاسیمەکە لە شاشەیەکی گەورەوە نیشان دەدرێت، هەروەها دەتوانن بە خواستی خۆتان دیمەن و دەنگی خامی مەڕاسیمەکە بەدەستبهێنن، ئەو شوێنە کارەبای لێ دەبێت، بە هۆکاری ئەمنیی ناتوانن لێدوان لە ئەندامانی گرووپەکە وەربگرن، بەڵام قسەکردن لەگەڵ چاودێرەکان ئاساییە. هەرچەند تا دوو رۆژ لەمەوبەر بڕیار بوو ڕێوڕەسمی چەكدانانەكە لە لایەن ڕۆژنامەنووسانەوە ڕووماڵ بكرێت و بە شێوەی ڕاستەوخۆ پەخش بكرێت، كەچی ڕاگەیەندراوێكی ناوەندی ڕاگەیاندنی كەجەكە لە درەنگانی شەودا بووە جێی سەرنج. كەجەكە لە ڕاگەیەندراوەكەیدا ئاماژەی بەوە داوە كە بەهۆی دۆخی ئەمنیەوە، ناچاربوون لە ماوەیەكی كورتدا وردەكارییەكان سەبارەت بەو مەراسیمە بگۆڕن كە پلانی بۆ دانرابوو لە سلێمانی بەڕێوەبچێت و دەڵێت: "مەراسیمەكە بەو شێوەیەی كە پلانی بۆ دانرابوو ئەنجام دەدرێت، بەڵام ڕاستەوخۆ پەخش ناكرێت و ڕۆژنامەنووسانیش ناتوانن ئامادەی بن".
سەرچاوەیەکى ئاگادار ڕایگەیاند، حکومەتى هەرێمی کوردستان تەنیا 48 کاتژمێر مۆڵەت بە بەغدا دەدات بۆ ناردنی مووچەی فەرمانبەران، ئەگەر وەڵامێکی ئەرێنی نەداتەوە، ئەوا دەست دەکات بە جێبەجێکردنی ئەو بژاردانەی کە لەبەردەمیدان، کشانەوەش لە پڕۆسەی سیاسی عێراق یەکێکە لە بژاردەکان. ئەمڕۆ لیژنە پێنج کەسیەکە یەکەم کۆبونەوەی خۆی لە بەغدا ئەنجامدا، دوای ئەوەی رۆژی 8-7-2025 لەلایەن سەرۆک وەزیرانەی عێراقەوە پێکهێنرا بۆ چارەسەرکردنی کیشەکانی نێوان هەولێر و بەغداد. فراکسیۆنی پارتی بڕیاریداوە ئیتر بەشداری هیچ دانیشتنێکی پەرلەمانی عێراق نەکات هەتا بەغدا بە ئەرێنی وەڵام دەداتەوە و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان دەنێرێت، ئەمە وەکو هەنگاوی یەکەمە. لەلایەکى دیکەوە لیژنە وەزارییەکەى عێراق بۆ چارەسەرى کێشەکانى نێوان هەولێر و بەغدا یەکەم کۆبووونەوەی خۆی کرد، بە گوێرەى راگەیێنراوێکى وەزارەتى پلاندانانى عێراق، کۆبوونەوەکە بۆ تاوتوێکردنی دۆسیە هەڵپەسێراوەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان بووە. لە راگەیێنراوەکەدا هاتووە: "لە کۆبوونەوەکەدا، هەردوو کارنامەی پێشکێشکراوی حکومەتی فیدراڵی و هەرێمی کوردستان خرانەڕوو، کە چەند تەوەرێکی گرنگیان لەخۆگرتبوو؛ لەوانە، دۆسیەی هەناردەکردنی نەوت و میکانیزمەکانی رێکخستنی، بڕى بەکارهێنانى ناوخۆیی بەرهەمە نەوتییەکان، هەروەها رادەستکردنی پشکی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتە نانەوتییەکان لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە، جگە لە گفتوگۆکردن لەبارەی بەجێکردنى مووچەی فەرمانبەران." لیژنەکە سێشەممە 8ـی تەممووز پێکهێنرا بۆ ئەوەى هەردوو رەشنووسی هەولێر و بەغدا لە بارەى داواکارییەکانى نێوانیان لەبارەى پرسى نەوت و مووچە یەکبخەن.
سەرۆکوەزیرانی عێراق، ڕایدەگەیەێت حکومەت پلانێکى هەیە بۆ سنووردارکردنی چەک لە دەوڵەتداو لەسەر ئەو کارەشى بەردەوامە. ڕۆژى چوارشەممەـ نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ئەوەى خستوەتەڕوو محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق سەردانی میوانخانەی میری هۆزەکانی بەنی حەسەنی لە قەزای ئەلحەیدەریەکردوە لە پارێزگای نەجەف. سودانی لەگەڵ شێخ و کەسایەتییەکانی قەزاکە و خەڵکی گشتی کۆبووەتەوە، لەبەشێکى قسەکانیدا ئەوەى ڕوونکردەوە، ڕێگە بە هیچ لایەن و قەوارەیەک نادەین لە پرەنسیپ و نەگۆڕەکان لابدات، بەتایبەتی کاتێک باس لە سەروەری یاسا دەکەین کە هەمووان دەپارێزێت. ئەو جەختیشی لەوە کردەوە "دەوڵەت، بە دامەزراوە فەرمییەکانییەوە، بەرپرسیارە لە بڕیاری ئاشتی، شەڕ، یان پەیوەندییەکانی دەرەوە"، بەرتەسککردنەوەی چەک بۆ دەوڵەت یەکێکە لە بنەماکانی بنیاتنانی دەوڵەت و حکومەت بەپێی پلانێک بۆ گەیشتن بەو ئامانجە بەردەوامە". ناوبراو هێمای بۆ ئەوەش کرد کە "عێراق لەناو ناوچەیەکی پڕ لە توندوتیژیدایە و نزیکە لە شەڕەکەو ئەو دەستدرێژییەی ئیسرائیل لەئێران دەستی پێکردوە. سودانی هەر لەو سەردانەیدا لە بارودۆخی ژیان و کۆمەڵایەتییان ئاگادارکراوەتەوە، داواکاری و پێداویستییەکانیشی وەرگرتووە، سوپاسی هۆزەکانی بەنی حەسەنی کردووە بۆ ئەو بانگهێشتە میهرەبانانە و لە نێو گەلەکەماندا بوون لە قەزای ئەلحەیدەرییە، کە وێستگەیەکی ناوەندی لەسەر ڕێگای حاجیان پێکدەهێنێت و پەناگەیەک بۆ هەموو سەردانکەران لەڕۆژانی ڕژێمی دیکتاتۆرو ئەمڕۆش خزمەتی سەردانکەرانی دەکەن. دووپاتیشی کردەوە "سەردانەکەی بۆ پارێزگاری نەجەفی پیرۆز درێژەپێدەری بەرنامەی حکومەتە و پشتڕاستکردنەوەی دروشمی حکومەتی خزمەتگوزارییە، بەو پێیەی ئێستا سەرجەم پارێزگاکان شاهیدی پڕۆژەی خزمەتگوزارین کە هاوتەریبن لەگەڵ هیوا و قوربانیدانی عێراقییەکان". ڕوونیشی کردەوە کە "ئێمە پابەندین بە پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکانی عێراق و عێراقییەکان، و ڕێگە نادەین وڵاتەکەمان بەشێک بێت لە گۆڕەپانی شەڕ و ململانێکان". ئەلسودانی لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: ئێمە بەردەوام دەبین لە پڕۆسەی بنیاتنانەوە و گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوەی وڵاتەکەمان، بە تێڕوانینێکی یەکسان و بێ جیاکاری بۆ هەموو عێراقییەکان، بە سپێکترۆمە هەمەچەشنەکانیانەوە.
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق کۆبوونەوە و تیایدا جەختیان لەسەر گرنگیی هەماهەنگیی ئەمنیی نێوان پێشمەرگە و سوپای عێراق، دوورخستنەوەی عێراق لە کێشەکانی ناوچەکە و پاراستنی سەقامگیری کردەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە، 9ی تەممووزی 2025، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق و شاندێکی یاوەری کرد. بەپێی راگەیێندراوێکی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەکەدا دوا پێشهاتە ئەمنییەکانی عێراق تاوتوێ کراون و هەردوولا هاوڕا بوون لەسەر گرنگیی بەردەوامیی هاریکاریی ئەمنیی نێوان هێزەکانی پێشمەرگە، سوپای عێراق و هێزە ئەمنییەکان. هەروەها، لە بەشێکی دیکەی گفتوگۆکاندا، باس لە دوا هەوڵ و هەنگاوەکانی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا کرا. سەبارەت بە دۆخی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و کاریگەرییەکانی لەسەر ناوچەکە، نێچیرڤان بارزانی و قاسم ئەعرەجی هاوڕا بوون کە پێویستە عێراق تێکەڵی کێشە و ئاڵۆزییەکان نەکرێت و کار بۆ پاراستنی ئارامی و سەقامگیریی وڵات بکرێت. لایەنێکی دیکەی کۆبوونەوەکە، کە رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان ئامادەی بوو، تایبەت بوو بە پرسی پاراستنی ئاسایشی سنوورەکان و چەند بابەتێکی دیکەی ئەمنی.
بەپێى ڕاپۆرتێکى هەواڵگری بەهۆى هێرشەکانى ئیسرائیل و بەردەوامى شەڕەکە، ئێران نیوەی کۆگای مووشەکەکانی لەدەستداوە، تاران نزیکەی سێ هەزار مووشەکى بەکارهێناوە لەشەڕەکەداو ئێستا نزیکەی هەزار مووشەکی ماوە. لەکاتێکدا ئاگربەست هەیە، ئێران بەردەوامە لە هۆشداریدان بە ئەمریکا و ئیسرائیل کە توانای زیانگەیاندنی بەرچاوی هەیە لە ئەگەری دەستپێکردنەوەى جەنگدا. کاربەدەستانی ئێران بانگەشەی ئەوەیان کردووە کە وڵاتەکەیان توانای ئەنجامدانی هێرشی مووشەکی ڕۆژانەی هەیە بۆ ماوەی دوو ساڵ، ئەو بانگەشەیە کە زیاتر لێکۆڵینەوەی شارەزایانی سەربازی و شرۆڤەکارانی هەواڵگری لە ڕۆژئاوای بۆ خۆی ڕادەکێشێت. بەپێى شیکاری هەواڵگریە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەم لێدوانانەی ئێران ڕەنگە زیانێکی بەرچاو بشارنەوە، بەگوێرەی فۆکس نیوز. بەگوێرەی ڕاپۆرتێکى هەواڵگری، تاران بە جبەخانەیەک کە بە نزیکەی ٣٠٠٠ مووشەک و ٥٠٠ بۆ ٦٠٠ لانچەر مەزەندە دەکرێت، ململانێکانی دەستپێکردووە. بەڵام تا کۆتایی ئەو شەڕەی کە بە "جەنگی ١٢ ڕۆژە" ناسرا، کە زنجیرەیەک هێرشی ئیسرائیلی لەخۆگرتبوو کە کۆگاکانی عەمبارکردنی سەربازی و دامەزراوە بەرهەمهێنانەکانی کردە ئامانج، دواتر هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر شوێنە ئەتۆمییەکان و وەڵامدانەوەی ئێران، جبەخانەی ئێران کەمکرابووەوە بۆ نێوان هەزار بۆ هەزار و ٥٠٠ مووشەک و تەنها ١٥٠ بۆ ٢٠٠ مووشەک هەڵگر. لەم پێوەندییەدا فۆکس نیوز لەزارى چەند شارەزایەکى دامەزراوە سەربازى و بەرگرییەکانى ئێرانەوە دەڵێت: بە لەبەرچاوگرتنی ئامانجە مووشەکهاوێژەکانی ئیسرائیل، ڕژێمی ئێران تا دێت ناچارە لەنێوان بەکارهێنانی ئەو مووشەکانە یان لەدەستدانیان هەڵبژێرێت. لای خۆیەوە، دانی سیترینۆڤیچ، پسپۆڕی ئێران لە ئینستیتیوتی لێکۆڵینەوەکانی ئاسایشی نیشتمانی، ئاماژەی بەوەدا کە "گۆڕینی شێوازەکانى هەڵدانی دوای ئەوەی ئیسرائیل تواناکانی بەرهەمهێنانی لەناوبرد، لەڕادەبەدەر قورس دەبێت". سیترینۆڤیچ بۆ فۆکس نیوز زیادی کرد: ئیسرائیل هێرشی کردە سەر هەموو شوێنێک کە ئێرانییەکان مووشەکیان لێ دروست دەکرد. ئاماژەی بەوەشکردووە، ڕەنگە ئێران بتوانێت بە مووشەکەکانی هێرش بکاتە سەر ئیسرائیل، "بەڵام بە سەدان نا". جەختی لەوە کردەوە کە سەرەڕای ئەو پاشەکشەیانەی ئێران تووشی بووە، بەڵام "هەروەها وەک گەورەترین هێزی مووشەکی بالیستی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەمێنێتەوە". ئاماژەی بەوەشکرد، ئێمە ئەمەمان لە کاتی جەنگدا بینی، کاتێک ئێران توانی بچێتە ناو ئاسمانی ئیسرائیلەوە، تەنانەت لە کاتێکدا کە سیستەمی ئاسنی دۆم و سیستەمی ئەمریکی بەردەوام مووشەکی ڕێگرییان لێدەدا بۆ ئەوەی تەنها یەک مووشەکی بالیستیکی بوەستێنن.
رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لە پاش پەیامە ڤیدیۆییەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاند، "دەیان ساڵە میللەتی ئێمە چاوەڕێی ئاشتییە و دەبێ پرۆسەکە زوو بەرەوپێش بچێت". عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کە لە ساڵی 1999وە لە زیندانی دوورگەی ئیمرالییە، دوای نزیکەی 27 ساڵ پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاوکردەوە. ئەردۆغان سەرۆکی پارتی داد و گەشەپێدان لە کۆبوونەوەی گروپی پەرلەمانی پارتەکەیدا لەپەرلەمان وتارێکى پێشکەشکرد، وتى: کاتێک دیواری تیرۆر ڕووخێنرا ان شاءاللە هەموو شتێک زۆر باشتر دەبێت. براوەکان هەموو وڵاتەکەمان دەبن، کورد، تورک، عەرەب. سەبارەت بەدیدارەکەى لەگەڵ شاندى ئیمرالى ئەوەى خستەڕوو ڕۆژی دووشەممە پێشوازیم لە شاندی پارتی دیموکرات کرد. ئەو دەڵێت: دیدارێکی زۆر بەرهەمدار و بنیاتنەرمان لەگەڵ ئەوان ئەنجامدا. ئێمە ئامانجی خۆمان بۆ تورکیایەکی بێ تیرۆر دووپات کردەوە. ئێمە دەچینە قۆناغێکەوە کە لە ڕۆژانی داهاتوودا هەواڵی ئەرێنیمان پێدەگات. هیوادارین ئەم پڕۆسە بەختەوەرییە لە زووترین کاتدا بە سەرکەوتوویی تەواو بێت، بەبێ ئەوەی هیچ ڕووداوێک ڕووبدات. قسەکانی ئەردۆغان لە پاش پەیامە ڤیدیۆییەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە دێت کە سەرلەبەیانیی ئەمڕۆ بڵاویکردەوە. پەیامەکەی ئۆجەلان کە بەیانی ئەمڕۆ چوارشەممە، 9ی تەمموز بۆ رای گشتیی بڵاوکرایەوە، لە 19ی حوزەیرانی 2025 تۆمارکراوە. ئۆجەلان لە پەیامەکەدا پێداگری لەسەر بانگەوازەکەی 27 ـی شوباتی ئەم ساڵی دەکاتەوە کە تێدا داوای خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی لە پەکەکە کرد و دەڵێ، ئەو بانگەوازەی بۆ بەدەستهێنانی ئاشتی و بنیادنانی كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراسی کردووە.
قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق گەیشتە هەولێرو رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستانی بینی. وەكو خۆی دەڵێ؛ ئەعرەجی لەسەر فەرمانی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە، بەمەبەستی ئەنجامدانی زنجیرەیەك دیداری سیاسی و ئەمنیی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم. بەمدواییە هەرێمی كوردستان روبەڕووی شەپۆلێك هێرشی درۆنی بووەوە، وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان ژمارەیەك گروپی سەربە حەشدی شەعبی تۆمەتبار كرد بەوەی لە پشت هێرشەكانەوەن، ئەمە محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكارەكانی عێراقی توڕەكرد. نوسینگەی سودانی راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو تۆمەباركردنی بێ بەڵگەی هێزێكی سەربە سوپای عێراق "مەبەستی حەشدی شەعبی بوو" بە كارێكی قبوڵنەكراو ناوبرد. وەزارەتی ناوخۆی هەرێم راگەیەندراوێكی تری دژ بە راگەیەندراوەكەی سودانی بڵاوكردەوەو تێیدا ئاماژەی بەوەكرد" بەداخەوە هەستدەکەین جۆرێك لە پەردەپۆشكردن و خۆدزینەوە لە بەرپرسیارێتی هەیە بەرانبەر ئەو زێدەڕۆییە ئەمنییانەی كە لە دژی هەرێمی كوردستان ئەنجام دەدرێن. لە ساڵانی رابردووش كە بە دەیان جار هەرێم بەر پەلاماری درۆن و موشەكەكان دەكەوت، هەرچەندە ئاراستە و سەرچاوەی موشەك و درۆنەكانیش دیار بوون و چەندین جار بۆ دەرخستنی ڕاستییەكان لیژنەی هاوبەشی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵ دروست بوون، بەڵام دیسان بەداخەوە نە دەرئەنجامی لێكۆلینەوەكان بۆ ڕای گشتی ئاشكرا دەكران و نە لەسەر ئەو تاوانە ئاشكرا و كردەوە نایاساییانە كەس سزا دەدرا و هیچ ڕێوشوێنێكیش لەبەرانبەر هیچ لایەنێك نەگیرایەبەر".
وەزارەتی کارەبای حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕاگەیەندراوێکدا خۆشحاڵی خۆی دەردەبڕێت بەوەی، لە چوارچێوەی پرۆژەی ڕووناکی کارەبای 24 کاتژمێری گەیشتووەتە زیاتر لە دوو ملیۆن هاووڵاتی، کە دەکاتە نزیکەی 30%ـی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، دوابەدوای ئەم فراوانبوونەی ئەمڕۆ، زۆرینەی هاوڵاتییان لەسەر ئاستی شارەکانی هەولێر، دهۆک و سلێمانی دەستییان دەگات بە کارەبای 24 کاتژمێری، و فراوانبوونەکەش تەواوی هەردوو بازنەی 150 مەتری لە هەولێر و 60 مەتری لە سلێمانی دەگرێتەوە. هەروەها ئاماژەیداوە، ئەم دەستکەوتە هەنگاوێکی گرنگە بەرەو دابینکردنی کارەبایەکی بەردەوام و هەرزانتر لەپاڵ ژینگەیەکی پاکتر لە هەرێمی کوردستان. بە گوێرەی ئەو ڕووپێوەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بڵاوی کردووەتەوە، زیاتر لە 2 ملیۆن هاوڵاتی و 544 هەزار هاوبەش لە کارەبای 24 کاتژمێری سوودمەند بوون، هەرروەها، زیاتر لە 2,100 مۆلیدەی گازوایل لە گەڕەکەکان کوژێنراونەتەوە، و تا کۆتایی ساڵی 2026یش، حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە پلانیدایە زیاتر لە 7,000 مۆلیدە بکوژێنێتەوە. حکوومەتی هەرێمی کوردستان مانگی پێشووتر ڕایگەیاند بوو کە هاوڵاتییان کەمترین پارەی کارەبایان دابوو لە پسوولەکانی مانگی پێنج. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نرخە نوێیەکان کەوا بۆ پاراستنی خێزانە کەمدەرامەتەکان و هاندانی هاوڵاتییان بۆ بەکارهێنانی بەرپرسیارانەی کارەباوە دانراون. لەژێر نرخە نوێیەکاندا، 80%ـی هاوڵاتییان پارەیەکی کەمتر دەدەن بە کارەبا بە بەراورد بەو پارەیەی دەیاندا بە هەردوو کارەبای نیشتیمانی و کارەبای مۆلیدە گازوایلەکان. مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2024، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، پڕۆژەی ڕووناکی ڕاگەیاند بە مەبەستی گەیاندنی کارەبای 24 کاتژمێری بۆ سەرجەم ماڵ و شوێنە بازرگانییەکان تاوەکو کۆتایی ساڵی 2026. لە 14ـی ئایاریش، ئەنجومەنی وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بەکۆی دەنگ بڕیاری پەسەندکردنی پڕۆژەکەی دەرکرد. بە گوێرەی ئەو پلانەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە پرۆژەی ڕووناکی دایناوە، تاوەکو کۆتایی 2025 سەنتەری هەر چوار پارێزگای هەولێر، سلێمانی، دهۆک و هەڵەبجە کارەبایان دەکرێتە 24 کاتژمێری.
.jpg)
ستیڤ ویتکۆف، نوێنەری ئەمریکا بۆ کاروبارى ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەمڕۆ چوارشەممە ڕایگەیاند، لە ڕێگەی نێوەندگیرەکانەوە بزووتنەوەی حەماسیان ئاگادارکردووەتەوە، کە ئەگەر دانوستانەکان بەردەوام بن، ئاگربەستەکە لە دوای ئاگربەستی 60 ڕۆژە بەردەوام دەبێت، هەروەها ئیدارەی ترەمپ پابەندە بە دڵنیابوون لەمە. لە لێدوانەکانیدا بۆ ئەکسیۆس، ویتکۆف ئاماژەی بەوەشکردووە، ئیسرائیل داواکارییەکەی حەماس بۆ کشانەوە بۆ سەر هێڵەکان پێش دەستپێکردنى ئاگربەستەکە ڕەتکردووەتەوە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سەرچاوە دیپلۆماسییەکان پشتڕاستی دەکەنەوە کە حەماس و ئیسرائیل لە ئەنجامدانی ڕێککەوتنی ئاگربەستی ٦٠ ڕۆژە نزیکبوونەتەوە. پێشکەوتنەکانی دانوستانەکان هاوکات بوو لەگەڵ کۆبوونەوەی دووەمی نێوان دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، ڕۆژی سێشەممە لە کۆشکی سپی. لە میانی دیدارەکەدا باس لە دۆسیەی غەززە کرا، هەروەها پێویستی بە خێرایی گەیشتن بە ڕێککەوتنی ئاگربەست و ئازادکردنی ئەو دەستگیرکراوانەی کە لە کەرتی غەززە ماونەتەوە. دوابەدوای کۆبوونەوەکە، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل نیازی خۆی بۆ نەهێشتنی توانای سەربازی و ئیداریی حەماس دووپاتکردەوە، لەگەڵ ئەگەری ئازادکردنی دەستگیرکراوەکان. ڕۆژی یەکشەممە گەڕێکی نوێی دانوستانی ناڕاستەوخۆی نێوان حەماس و ئیسرائیل لە قەتەر دەستیپێکرد، بە ئامانجی گەیشتن بە ڕێککەوتنی ئاگربەست. ئامانج لێی گەیشتن بە پێشنیارێکی نوێ بوو دوای ئەوەی ناوبژیوانان پێشنیارێکی نوێیان پێشکەش بە هەردوولا کرد. بەپێی سەرچاوە ئاگادارەکان ئەم پێشنیازە لەسەر بنەمای پێشنیارێکی ستیڤ ویتکۆف نوێنەری ئەمریکایە. پێشنیارەکانی ئەمریکا ئاگربەستی دوو مانگ لەخۆدەگرێت و لەو ماوەیەدا حەماس دە دەستگیرکراوی زیندوو ئازاد دەکات کە لە کاتی هێرشەکەی ٧ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣دا بردیانە کەرتی غەززە.
هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق، رایدەگەیانێت، محەمەد شیاع سودانى، سەرۆکوەزیرانى عێراق، زۆر گەشبینانە دەردەکەوت، ئێمەش گەشبینین بە چارەسەرکردنى کێشەکان لە نێوان هەردوو حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق. هەروەها راشیگەیاند، دروستکردنى لیژنە لەسەر ئاستى وەزیرەکانى حکومەتى عێراق، هەنگاوێکە بۆ چارەسەرکردنى کێشەکان. هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق، لەچاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا ئەوەدەخاتەڕوو لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، وەک دواچارەسەر لیژنەیەکى باڵا لە وەزیرەکان پێکهێنراوە، کە رەشنووسى پێشنیازی هەردوو حکومەتى عێراق و هەرێمى کوردستانى لەلایە و لەماوەیەکى کورتدا 24 کاتژمێر یاخود 48 کاتژمێر بابەتەکان یەکلادەکاتەوە. راشیگەیاند، محەمەد شیاع سودانى، گوتى، " ئامادەیە پاش چارەسەرکردنى بابەتەکان کۆبوونەوەیەکى نائاسایی ئەنجوومەنى وەزیران بکەن ئەگەر رۆژى هەینى یاخود شەممەش بێت"، کە پشووى فەرمییە لە عێراق. وەزیرى ژینگەى عێراق، راشگەیاند، لە کۆبوونەوەى رۆژى سێشەممەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، ئەوەیان راگەیاندووە کە ماوەى 68 رۆژە مووچەخۆرانى هەرێمى کوردستان مووچەیان وەرنەگرتووە. ئاماژەى بەوەشکرد، سەرۆکوەزیرانى عێراق، راوبۆچوونى وەزیرەکانى لەسەر کێشەکان وەرگرت، گوتیشى ، "سەرجەم وەزیرە کوردەکان هاوڕابووین کە پێویستە دانوستان لەگەڵ حکومەتى هەرێمى کوردستان هەبێت بۆ ئەوەى ئەو کێشانە چارەسەر ببێت". عەسکەرى جەختى لەوەشکردەوە، کە ئەوەیان دووپاتکردووەتەوە کە راستە کێشەکان سیاسی و ئابوورین، بەڵام روویەکى مرۆیی هەیە کە ماوەى 68 رۆژى مووچە دابەشنەکراوە. هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق ئەوەشی راگەیاند، لە کۆبوونەوەى رۆژى سێشەممەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، من و خالید شوانى وەزیری داد، داوامان کرد مووچەیەک خەرجبکرێت تا ئەو کاتەی حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق دەگەنە رێککەوتن. هەروەها ئاماژەى بەوەشکرد، بە راى ئێمە ئەوە باشترین چارەسەرە تاوەکو ئەوکاتەى لە دانیشتن و گفتوگۆى دیکەدا کێشەکان لەنێوان حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق چارەسەر دەکرێن. هەڵۆ عەسکەرى ئەوەشی راگەیاند، لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق بۆ ماوەى زیاتر لە دوو کاتژمێر گفتوگۆ لە بارەى کێشەى مووچە کراوە. راشیگەیاند، ئەو لیژنە و شاندانەى هەردوو حکومەتى هەرێمى کوردستان و حکومەتى فیدراڵی کە گفتوگۆیان کردووە تەکنیکى بوون و بڕیار بەدەست نەبوون.
دوای 26 ساڵ زیندانیکردن یەکەم پەیامی ڤیدیۆیی عەبدوڵا ئۆجالان بڵاوکرایەوەو تیایدا ئەوەدەخاتەڕوو پێداگرە له‌سەر بانگه‌وازییه مێژووییه‌كه‌ی ٢٧ـی شوباتی ٢٠٢٥ بۆ (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی). هاوکات جەخت دەکاتەوە بڕوام به هێزی سیاسه‌ت و ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه، نه‌ك چه‌ك. بانگه‌وازی له ئێوه‌ش ده‌كه‌م ئه‌م پره‌نسیپه. ڕێبەر ئاپۆ لە دوورگەی ئیمراڵییەوە پەیوەست بە بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک پەیامێکی ڤیدۆیی بڵاوکردوە. پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیە: هاوڕێیانی هێژا سه‌باره‌ت به‌كێشه و ڕێگه‌چاره‌كانی دۆخی به‌رجه‌سته‌ی ئه‌م قۆناغه‌ی ته‌ڤگه‌ڕی هاوڕێیه‌تی كۆمیناڵیمان پێی گه‌یشتووه به ئه‌ركێكی ئه‌خلاقییانه‌م زانی كه به نامه‌یه‌كی به‌رفراوانی دووباره‌ش بێت، وه‌ڵامی ئاشكرا و خوڵقێنه‌رتان بده‌مه‌وه. ١- پێداگرم له‌سەر بانگه‌وازییه مێژووییه‌كه‌ی ٢٧ـی شووباتی ٢٠٢٥ بۆ (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی). ٢- به كۆنگره‌ی ١٢ و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی (پەکەکە) وه‌ڵامێكی تاكۆتا ڕاست و ئه‌رێنی و به‌رفراوانی ئه‌مه‌تان دایه‌وه، ئه‌م هه‌ڵوێسته‌تان به وه‌ڵامێكی مێژووییانه له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌م. ٣- ده‌بێت ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا كه وه‌كو ئه‌نجامێكی به بایه‌خ و مێژوویی په‌سه‌ند بكرێت. هاوكات ڕه‌نجی ئه‌و هاوڕێیانه‌ی كه ڕۆڵی پرد ده‌گێڕن شایسته‌ی ڕێز و گرنگی پێدانێكی هاوئاسته. ٤- له سه‌ره‌نجامی سه‌رجه‌م گۆڕانكارییه‌كاندا، مانیفێستۆیه‌كی كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتیم ئاماده‌كرد كه ده‌بێت به‌وه‌رچه‌رخانێكی مێژوویی بژمێردرێت. ئه‌م مانیفێستۆیه بە سەرکەوتوویی شوێنی مانیفێستۆی ٥٠ ساڵەی “ڕێگای شۆڕشی كوردستان” دەگرێتەوە. له‌و بڕوایه‌دام كه نه‌ك ته‌نیا بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی مێژوویی كورد، بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌رێمی و گه‌ردوونیش ناوه‌ڕۆكێكی كۆمه‌ڵگه‌یی مێژوویی هه‌ڵگرتووه، گومانم نییه كه ئه‌مه نموونه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووی نه‌ریتی مانیفێستۆی مێژووییه. ٥- ده‌بێت به‌ئاشكرا ئه‌وه بڵێم كه هه‌موو ئه‌و گۆڕانكارییانه سه‌ره‌نجامی ئه‌و دانیشتنانه‌ن له ئیمراڵی ئه‌نجامم داون. به وریاییه‌كی به‌رزه‌وه كار كراوه بۆ ئه‌وه‌ی دانیشتنه‌كان له‌سه‌ر بنچینه‌ی ئیراده‌ی ئازاد بن. ٦- ئه‌م قۆناغه‌ی پێیگه‌یشتووین، هه‌نگاوی نوێ بۆ پراكتیزه‌كردن ده‌سه‌پێنێت. به بایه‌خه‌وه جه‌ختكردنه‌وه، تێگه‌یشتن و پابه‌ندبوون به بنەماکانی ئه‌م قۆناخه و ئه‌م هه‌نگاوه پێویستانه‌ی گرنگییه‌كی مێژووییان هه‌یه، مه‌رجی درێژه پێدانن به‌هه‌نگاوه‌كان. لێرەدا كۆتایی به‌ته‌ڤگه‌ڕی پەکەکە دەهێنین کە وەک کاردانەوەیەک له دژی نكۆڵیكردن له هه‌بوونی کورد دەرکەوت و بە ئامانجی دامەزراندنی دەوڵەتێکی جیا ستراتیژییەکەی شه‌ڕی ڕزگاری نه‌ته‌وه‌یی بوو. ئێدی دان بە هەبوونی گەلی کورددا نراو و لەم سۆنگه‌یه‌وه ئامانجە سەرەکییەکە بەدی هاتووە. لەم واتایەدایە کە ماوەکەی بەسەر چووە. ئه‌وه‌ی تر به دووباره‌یه‌كی زۆر و چه‌قبه‌ستن هه‌ڵده‌سه‌نگێندرێت. له‌م سۆنگه‌یه‌شه‌وه درێژه به ڕه‌خنه و ڕه‌خنه‌دانی به‌رفراوان ده‌دات. به‌و پێیه‌ی سیاسه‌ت بۆشایی هه‌ڵناگرێت، ده‌بێت ئه‌و بۆشاییه به به‌رنامه‌ی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی)، به‌ستراتیژی (سیاسه‌تی دیموكراتی) و وه‌ك ته‌كتیكی سه‌ره‌كیش به‌حقوقی گشتگیرانه پڕ بكرێته‌وه. ئامانجمان قۆناغێكی مێژوویی و چاره‌نووسسازه. له چوارچێوه‌ی پرۆسه‌كه‌دا؛ ئارەزوومەندانە دانانی چه‌ك و هه‌نگاوی دامه‌زراندنی كۆمسیۆنێكی به‌رفراوان كه وا بیری لێده‌كرێته‌وه له په‌رله‌مانی توركیادا به‌یاسایی بكرێت و ده‌ستڕۆیشتوو بێت هه‌نگاوی گرنگن. مه‌رجه هه‌نگاوه‌كان به وریایی و هه‌ستیارییه‌وه و دوور له لۆژیكی نه‌زۆك و ململانێی من و تۆیی، بنرێن. ده‌زانم كه هه‌نگاوه‌كانمان مایه‌پووچ نابن. ئه‌و ڕاشكاوییه ده‌بینم و متمانه‌م پێیه‌تی. هاوكات هه‌وڵی چوونه ناو هه‌نگاوی كرداریتر و كلیل ئاساییانه‌ی به‌رجه‌سته له‌ئارادایه. ئه‌و تێزانه‌ی من دامناون سه‌ره‌كیترینیان ئه‌مانه‌ن؛ ١- هەموو لایەک ئه‌ركه‌كانی سەر شانیان جێبەجێ بکەن، گه‌یشتن به ئامانجی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی) به گه‌یشتن به ڕێنماییه‌كی ئینته‌گراسیۆنیستی ئه‌رێنی به‌دیدێت. له سه‌ره‌نجامی هه‌موو باسه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت كە پەکەکە: ده‌ستبه‌رداری ئامانجی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه بووه، له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌ردان له‌و ئامانجه بنچینه‌ییه ده‌ستبه‌رداری ستراتیژییه‌تی بنچینه‌یی شه‌ڕیش بووه، كۆتایی به‌هه‌بوونی خۆی هێناوه. چاوه‌ڕێ ده‌كرێت ئه‌م قۆناغه مێژووییه به‌ره‌و پێشتر ببردرێت. ٢- به‌شێوه‌یه‌ك كه ببێته مایه‌ی واتادان به په‌رله‌مان و كۆمسیۆن و گومانه‌كانی ڕای گشتیی لاببات و ببێت به‌وه‌ڵامی پێویستییه‌كانی جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كه‌مان، ده‌بێت ئه‌وه ئاساییانه لێكبدرێته‌وه كه زه‌مینه‌سازكار بن بۆ ئه‌وه‌ی چه‌كدانان بۆ لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار و ڕای گشتی به‌شێوه‌یه‌كی كراوه بكرێت. دروستكردنی میكانیزمی چه‌كدانان پرۆسه‌كه به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌بات. ئه‌وەی دەکرێت هه‌نگاوێكی دڵخوازانه‌یه له قۆناغی تێكۆشانی چه‌كدارییه‌وه به‌ره‌و قۆناغی حقوقی و سیاسه‌تی دیموكراتیاینه. ئه‌مه نه‌ك به شكست، به‌ڵكو ده‌بێت به‌سه‌ركه‌وتنێكی مێژوویی بزانرێت. ورده‌كاری چه‌كدانان ده‌ستنیشان ده‌كرێن و به خێرایی پراكتیزه ده‌كرێن. ٣- ده‌م پارتی له‌گه‌ڵ پارتییه‌كانی تری ژێر چه‌تری په‌رله‌مان بۆ گه‌یاندنی ئه‌م پرۆسه‌یه به‌سه‌ركه‌وتن پێكه‌وه ئه‌ركی سه‌رشانیان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن. ٤- له‌م نێوه‌دا سه‌باره‌ت به‌دۆخی ئازادبوونی من كه وه‌كو مه‌رجێكی سه‌ره‌كی له سه‌رجه‌م نوسراو و بڕیاره‌كاندا هاتووه: خۆشتان ده‌زانن كه هه‌رگیز ئازادی خۆمم به كێشه‌یه‌كی تاكه‌كه‌سی دانه‌ناوه. له ڕووی فه‌لسه‌فیشه‌وه ئازادی تاك؛ دوور له كۆمه‌ڵگه نابێت. تاچه‌ند (تاك) ئازاد ببێت (كۆمه‌ڵگه) و تاچه‌ند (كۆمه‌ڵگه) ئازاد ببێت (تاك)ـیش ئازاد ده‌بێت. مه‌رجه به‌پێی ئه‌م مه‌یله مامه‌ڵه بكرێت. باوەڕم به هێزی سیاسه‌ت و ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه، نه‌ك چه‌ك. بانگه‌وازی له ئێوه‌ش ده‌كه‌م ئه‌م پره‌نسیپه پراكتیزه بكه‌ن. پێشهاته‌كانی ئه‌م ڕۆژانه‌ی دوایی له هه‌رێمه‌كه‌دا، به ئاشكرا گرنگی و پێویستیی ئه‌م هه‌نگاوه مێژووییه‌مان ده‌سه‌لمێنێت. ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم كه سه‌باره‌ت به پرۆسه‌كه پڕ به‌دڵ چاوه‌ڕێی هه‌موو جۆره ڕه‌خنه و پێشنیار و هاوكارییه‌كتانم. ده‌توانم به حه‌ز و جۆشه‌وه جه‌ختی له‌سه‌ر بكه‌مه‌وه و خۆم به گەشبین و ئاماده ده‌زانم كه ئه‌م گفتوگۆیانه لەسەر ئاستی ناوچه‌كه و جیهانیشدا ئێمه و هێزه‌كانی مۆدێرنیته‌ی دیموكراتی به به‌رنامه‌یه‌كی تیۆری و قۆناغێكی ستراتیژی و ته‌كتیكی ده‌گه‌یه‌نێت و له ئێستاوه له‌ناو هه‌وڵ و ئاماده‌كاری ئه‌مه‌دان. بانگه‌وازیم بۆ قۆناغی داهاتوومان؛ با له‌سه‌ر بنچینه‌ی بڕیاره‌كانی كۆنگره و ئه‌و بۆچوون و پێشنیارانه‌ی له‌م نوسراوه‌دا باسم كردوون، قورسایی بخه‌ینه سه‌ر هه‌وڵه‌كانمان و پێشكه‌وتن و وه‌رچه‌رخانی سه‌ركه‌وتووانه به‌دی بهێنین. له‌گه‌ڵ سڵاو و خۆشه‌ویستی هاوڕێیه‌تی هه‌میشه‌ییم ١٩ـی حوزه‌یرانی ٢٠٢٥ عەبدوڵا ئۆجالان
رەشنوسی حكومەتی عێراق، بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت و چارەسەركردنی پرسی داهات و مووچەی فەرمانبەران یەكەم رادەستكردنی نەوت أ-قۆناغی یەكەم: 1-رادەستكردنی نەوت: دەستبەجێ دەستكردن بە رادەستكردنی تەواوی ئەو بڕەی ئێستا بەرهەمدەهێنرێت لە هەرێم، لەگەڵ هەر زیادەیەك لە ئایندەدا، بە مەبەستی هەناردەكردن و رەوانەكردنی داهاتەكەی بۆ خەزێنەی فیدراڵی، جگە لەو بڕەی بۆ بەكارهێنانی ناوخۆیە. بەواتای رادەستكردنی دەستبەجێی (236) هەزار بەرمیلی رۆژانە، (رونكردنەوە بەرهەمی ئێستا 282 هەزار بەرمیلە، 46 هەزاری بۆ بەكارهێنانی ناوخۆ لێدەردەكرێت). 2-بەكارهێنانی ناوخۆی نەوت: بەكارهێنانی ناوخۆ لە چوارچێوەی بەرپرسیارێتی هەرێم دەبێت لەم قۆناغەدا ( ئیدارەو دابەشكردن و پێدانی بڕی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك بە كۆمپانیاكان، لەبری گواستنەوەو بەرهەمهێنان). ب-قۆناغی دووەم (دەستبەجێ دەستپێدەكات هاوشانی قۆناغی یەكەم و بۆ ماوەی مانگێك بەردەوام دەبێت): حسابكردنی بڕی بەكارهێنانی پێویست بۆ ناوخۆ، كە وەزارەتی نەوتی فیدراڵی بە هەماهەنگی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان، شیكاری بڕی پێویستی هاوڵاتیانی هەرێم دەكات لەبەرهەمە نەوتیەكان. دووەم: رادەستكردنی داهاتە نانەوتیەكان، كە لە بڕی (200) ملیار دیناری مانگانە كەمتر نەبێت (كە بەپێی تەرازوى پێداچونەوە داهاتە ناوتیەكان ساڵانە دەگاتە (4,7) ترلیۆن دینار). سێیەم: پێكهێنانی لیژنەیەكی هاوبەش لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ تەواوكردنی تەوتیكردنی مووچەی هەرێم بەگوێرەی بڕیاری دادگا فیدراڵی، كە وادەكەی (90) رۆژ تێپەڕنەكات، دوای كۆتایی هاتنی ئەو ماوەیەش تەنها مووچەی ئەوانە دەدرێت كە تەوتین كراون. چوارەم: پێكهێنانی لیژنەیەكی یاسایی و هونەری هاوبەش لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و هەرێم بۆ چارەسەركردنی كێشەی زیادەڕۆیی پشكی هەرێم لەبودجە لەسەربنەمای خەرجی فیعلی، ئامادەكردنی دیراسیەكی یاسایی و پێشكەشەكردنی بە ئەنجومەنی وەزیران لەماوەی دوو هەفتەدا. پێنجەم: وەزارەتی دارایی فیدراڵی دەستدەكات بە ناردنی مووچەی هەرێم، دوای جێبەجێكردنی بڕگەكانی (یەكەم/قۆناغی یەكەم،دووەم سێیەم چوارەم) لەلایەن هەرێمەوە، دوای رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی.
