سوپاى ئیسرائیل تا ماوەیەکی نادیار لە سووریا دەمێننەوە 

سەرۆکی کۆمەڵەی کێڵگە پەلەوەریەکانی سلێمانی داوا دەکات کە ڕێگری نەکرێت لە هاتن و چوونی مریشکی زیندوو لە نێوان پارێزگای سلێمانی و هەولێر لە بازاڕەکان.  ئەو هەروەها داوای لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی ئاسایشی سلێمانی و هەولێر کردووە کە وەک پێشتر هاوکاری بن و ئێستاش هاوکارییان بکەن بۆ دڵنیابوون لە ئاسوودەیی و گەیاندنی ئەم بەرھەمە کشتوکاڵیە. نازم عبدوڵا جاف، سەرۆکی کۆمەڵەی کێڵگە پەلەوەریەکانی سلێمانی داوا دەکات وەزارەتی کشتوکاڵ بە خێرایی و بە فریاگوزارییەوە هەنگاو بنێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکەیان. ئەمەش بە مەبەستی دڵنیابوون لەوەی کە ڕێگەگرتن لە هاتن و چوونی مریشکی زیندوو لە نێوان پارێزگای سلێمانی و هەولێر نەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە بەرهەمهێنەران و بازاڕەکانی ناوچەکە.  سەرۆکی کۆمەڵەی کێڵگە پەلەوەریەکانی سلێمانی هەروەها داوای لە ئەندامانی پەرلەمانی عێراق کردووە کە بە فریاگوزارییەوە هەنگاو بنێن بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە. ئەو باسی لەوە کردووە کە حکوومەتی فیدراڵی عێراق ڕێگری لە گواستنەوەی مریشکی زیندوو دەکات بۆ خواروی عێراق ، لە کاتێکدا لە هەرێمی کوردستانیش ڕێگری لە گواستنەوەی مریشکی زیندوو لە نێوان دوو پارێزگای سلێمانی و هەولێر دەکرێت. نازم جاف ئاماژە بەوەشدەکات کۆمەڵەی کێڵگە پەلەوەریەکان بە هەزارەها هەلی کاری رەخساندووە و ئەم ڕێگرییانە دەبێتە هۆی دروستبوونی کێشەیەکی گەورە بۆ بەرهەمهێنەران و کاریگەری نەرێنی لەسەر ئابووری ناوچەکە. ئەم ڕێگرییانە نەک تەنها بەرهەمهێنانی مریشکی زیندوو پەک دەخات، بەڵکو دەبێتە هۆی لەدەستدانی هەزارەها هەلی کاری و دروستبوونی بێکارییەکی زۆر. پرۆژەکانی کێڵگە پەلەوەریەکان لە هەرێمی کوردستان مەزەندە دەکرێت بەزیاتر لە   ٥٠ ملیار دۆلار، ئێستا لە مەترسییەکی گەورەدان. ئەگەر ئەم ڕێگرییانە بەردەوام بن، دەکرێت ببێتە هۆی لەناوچوونی ئەم پرۆژانە و لەدەستدانی سەرمایەکانی گەورە کە تێیدا خەرجکراون. ئەمەش دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە ئابووری ناوچەکە و کەمکردنەوەی دەرفەتەکانی کار بۆ خەڵکی ناوچەکە. بۆیە، پێویستە حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵی عێراق بە فریاگوزارییەوە هەنگاو بنێن بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە.  سەرۆکی کۆمەڵەی کێڵگە پەلەوەریەکان ئاماژە بەوەش دەکات بەرهەمهێنەرانی کێڵگە پەلەوەریەکان لە کاتێکدا ڕووبەڕووی کێشەی گەورەی بەبازاڕکردن و کێشەی کارەبا و سوتەمەنی و بەرزبوونەوەی نرخەکان دەبنەوە، هیچ یارمەتییەکی گونجاویان لە حکوومەتی هەرێمی کوردستان وەرنەگرتووە لە ساڵی ٢٠١٤ەوە. ئەمەش بەرهەمهێنەران لە کێشەیەکی قوڵتردا جێگیر کردووە و کاریگەرییەکی نەرێنی لەسەر ئابووری ناوچەکە هەبووە. کێشەی کارەباو سوتەمەنی و بەرزبوونەوەی نرخەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر بەرهەمهێنانی مریشکی زیندوو هەبووە.  ماوەی چەند ڕۆژێکە ڕێگری لە مریشکی زندو دەکرێت لە نێوان پارێزگاکانی سلێمانی و هەولێر.

فەرماندەى هێزەکانى سوریاى دیموکرات ڕایدەگەیەنێت، بەردەوامی هێرش بۆ سەر هێزەکانمان لە ناوچەی قەرقۆزاک و ناوچەی بەنداوی تیشرین لەلایەن تورکیاوە، پلانێکە بۆ گەمارۆدانی کۆبانی، بەڵام بڕیاری هێزەکانمان بۆ ڕووبەڕووبوونەوە و بەرخۆدان بڕیارێکی یەکلاکەرەوەیە، ڕێگە نادەین هیچ هێرشبەرێک بەرەو ڕۆژهەڵاتی فورات بپەڕێتەوە. لەچاوپێکەوتنێکی ڕۆژنامەوانیدا، مەزڵوم عەبدى فەرماندەى هێزەکانى سوریاى دیموکرات، (هەسەدە) باس لەبارودۆخى سوریاو هێرشەکانى سەر بەنداوى تشرین و چەند تەوەرەکى دیکە دەکات. ئەو دەڵێت: سوریا شایەتی گۆڕانکاری مێژووییە، بەڵام ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگ دەبێتەوە، ئەمڕۆ وردە وردە وێنەکە ڕوونتر دەبێتەوە و زیاتر دەردەکەوێت، بەڵام تا ئێستا دۆخەکە ئاراستەیەکی ڕوونی بۆ هەمووان لە سووریا نەگرتووە. فەرماندەکەى هەسەدە ئەوەش دەخاتەڕوو ئەوان دەیانەوێت ئەو گۆڕانکارییەی کە ڕوویداوە ببێتە بنەمای قۆناغێکی نوێ لە سووریا، وتیشى: ئێمە ئیدارەیەکمان هەیە کە کار بۆ بەهێزکردنی بنەماکانی دیموکراسی دەکات و بە دڵنیاییەوە دەمانەوێت ڕۆڵێکی کاریگەر و گەورەمان لە سوریای نوێدا هەبێت. مەزڵوم عەبدى ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، ئێستاش دۆخی ئابوری بەرەو خراپی دەڕوات و هێشتا زیاتر بەرەو خراپتر دەڕوات، ئەوەش بەهۆی بەردەوامی سزا نێودەوڵەتییەکانەوە، وتیشى: هێرشەکانی تورکیا هەوڵەکان بۆ سەقامگیری و بنیاتنانی ئایندەی سووریا پەکدەخات. فەرماندەکەى هەسەدە دەڵێت هێرشە بەردەوامەکانی تورکیاو گروپە گرێدراوەکانی بۆ سەر ناوچەکانمان دژایەتییەکی گەورەیە لەگەڵ هەوڵەکان بۆ پێشخستنی سوریا، و ناکۆکی لەگەڵ هەوڵەکانی گەیشتن بە سەقامگیری و دەستپێکردنی گفتوگۆ و گفتوگۆی سیاسییە، ئێمە لە ڕێگەی ناوبژیوانانەوە چەندین پێشنیارمان خستووەتەڕوو، لەنێویاندا ئەمریکا، بۆ ڕاگرتنی هێرشەکان و گەیشتن بە ئاگربەستێکی هەمەلایەنە. هاوکات ئەوەش دەخاتەڕووپرۆسەی نێوەندگیری ئاگربەستێکی گشتگیر لە سەرانسەری چەندین لایەندا بەردەوامە، بەردەوامین لە پێداگری لەسەر زاڵبوونی دیالۆگ، بەڵام تورکیا و بەناو "سوپای نیشتمانی" پێداگری لەسەر شەڕ دەکەن. مەزڵوم عەبدى ڕاشیگەیاند هێرشەکان دژبەیەکن و ڕێگرن لە هەوڵە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا، هەروەها دەبێت ئیدارەی نوێ لە سوریا هەڵوێستی خۆی دەرببڕێت سەبارەت بەو شتانەی کە لەسەر خاکی سوریا ڕوودەدەن، وتیشى: پشتیوانی و کارکردنمان بۆ ئایندەی سوریا وابەستە و مەرجدارە بە وەستاندنی هێرشەکان بۆ سەر ناوچەکانمان. ئەوشى وت کە کار بۆ تەواوکردنی کۆبوونەوەکانی لایەنە سیاسییە کوردییەکان لە ناوچەی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بەردەوامە بۆ پێکهێنانی ئۆرگانێکی یەکگرتوو بە ناوی ڕۆژئاوا بۆ ئەوەی بچنە دیمەشق و داوای مافەکانیان بکەن. سەرەتا دەبێت لەسەر بەرنامەیەکی یەکگرتوو ڕێکبکەون، پاشان بچنە دیمەشق بۆ ئەوەی داواکارییەکانیان بخەنە بەردەم ئیدارەی دیمەشق.

بەپێی وتەی بەرپرسێک، بەرهەمهێنانی نەوت لە کێڵگەی گەورەکەى ڕومەیلەوە عێراق بە بڕی 300 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا کەمبووەتەوە، دوای ئاگرکەوتنەوەکەى هەفتەی ڕابردوو. محەمەد نەجار، نوێنەری حکومەتى عێراق لە ئۆپێک ڕایگەیاند، چارەسەرکردنى تەواوەتى هێڵەکە و کاتى گەڕانەوەى  بۆ ئاستەکانی پێشوو کە ڕۆژانە یەک ملیۆن و 200 هەزار بەرمیل بووە هێشتا نادیارە. ڕۆژی هەینی ڕابردوو وەزارەتی نەوتى عێراق ڕایگەیاند، دوای چەند کاتژمێرێک ئاگرەکە لە تانکی ژمارە 2 لە وێستگەی DS5 لە باکوری ڕومەیلەوە کوژوەتەوە. کێڵگەی ڕومەیلەوە کە یەکێکە لە گەورەترین کێڵگەکانی جیهان، بە هاوبەشی لەلایەن عێراق و بی پی پی ئێڵ سی و کۆمپانیای پترۆچینا بەڕێوەدەبرێت و پلانیش هەیە تا کۆتایی ئەمساڵ بەرهەمهێنان بۆ زیاتر لە دوو ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێکدا بەرزبکرێتەوە. پچڕانی دابینکردنی نەوت دەتوانێت عێراق زیاتر هاوتەریب بکات لەگەڵ ئەو ئاستە بەرزەی بەرهەمهێنان کە لەگەڵ هاوڕێکانی ئەندامانی ڕێکخراوی وڵاتانی هەناردەکاری نەوت ڕێککەوتوون، کە لە هەوڵێکدا بۆ بەرزکردنەوەی نرخی نەوتی خاو، دابینکردنی نەوتی سنووردار کردووە. دوای چەند مانگێک لە کەمکردنەوەی داهات، بەغدا لە مانگی کانوونی دووەمدا ئاستی بەرهەمهێنانی بۆ 4.019 ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێکدا دابەزاند، کە تەنها 19 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا لە سەرووی پشکی ئۆپێکەوە بوو، بەپێی ڕاپۆرتێکی مانگانەی ڕێکخراوەکە هەفتەی ڕابردوو. هەروەها وڵاتەکە بەڵێنی داوە کە دابینکردن لە خوار پشکەوە کەم بکاتەوە بۆ ئەوەی قەرەبووی زیادە بەرهەمهێنانی پێشووتر بکاتەوە. نرخی نەوت کاردانەوەیەکی کەمی بەرامبەر بە پچڕانی نەوت نیشان دا، ئەمڕۆ سێ شەممە نرخی نەوتی خاوی برێنت گۆڕانکارییەکی کەمی بەخۆیەوە بینی لە نزیک 78 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک لە لەندەن، دوای ئەوەی هەفتەی ڕابردوو بە ڕێژەی 2.8% پاشەکشەی کرد.  بازرگانان لەبری ئەوە سەرنجیان لەسەر ئاسۆی باجی بازرگانی لەسەر کۆمەڵێک بەکارهێنەر و بەرهەمهێنەری سەرەکی نەوتە کە لەلایەن دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکاوە هەڕەشەیان لێدەکرێت.

عومەر چەلیک وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان رایگەیاند، سەردانەکانی شاندی ئیمرالی کۆتاییانهات و ئێستا چاوەڕوانن بڕیار بدرێت لە هەڵوەشاندنەوە و چەکدادانانی پەکەکە. دوای کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی پارتەکەی، وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان سەبارەت بە سەردانی شاندی (دەم پارتی) بۆ ئیمراڵی وتی، قۆناخی سەردانەکان کۆتایی هات، ئەوەی لەمەودوا چاوەڕێ دەکرێت داوای هەڵوەشاندنەوەی په‌كه‌كه‌ یه‌. عومەر چەلیک هەروەهاراشیگه‌یاند: وەک تورکیا لەم قۆناخەدا ئامانجی یەکەممان تورکیایەکی بێ تیرۆرە، دووەمیش رێگری و لەنێوبردنی ئەو رێکخراوانه‌یه‌ کە بە ناوی گرووپی ئیتنیکی و مەزهەبییەوە دەیانەوێت لە ناوچەکانی نزیکمان لەسەر تێکدانی یەکپارچەیی و سەروەریی ئەو وڵاتانە، بۆ بەرژەوەندیی هەندێک وڵاتی دیکە خانەیەک دروست بکەن. پێشتر دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە رۆژی یەکی تشرینی یەکەمی 2024، کە رۆژی کردنەوەی خولی نوێی پەرلەمان بوو تەوقەی لەگەڵ هاوسەرۆکانی دەم پارتی کرد، رۆژی 22ـی تشرینی یەکەمی 2024 هەنگاوێکی دیکەی نا و داوای لە عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کرد کە "بێتە پەرلەمانی تورکیا و لە کۆبوونەوەی فراکسیۆنی دەم پارتی قسە بکات و بڵێت تیرۆر بە تەواوی کۆتاییهاتووە و رێکخراوەکە هەڵوەشێندراوەتەوە". دواتر داوای کرد شاندێکی دەم پارتی سەردانی ئۆجەلان له‌ ئیمرالی بکات.

وەزیری نەوتی عێراق ڕایگەیاند، حکومەت ڕەشنووسی یاسایەکى پێشکەش بە پەرلەمان کردووە سەبارەت بە وەرگرتنی نەوتی هەرێم و پێدانی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک وەک پێشینە. ئەمڕۆ دووشەممە، حه‌ییان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق، لە لێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا ئەوەى خستەڕوو پڕۆژەیەک هەیە کە لەلایەن حکومەتەوە پێشکەشی پەرلەمان کراوە و لێکۆڵینەوەی لەسەر دەکرێت سەبارەت بە وەرگرتنی نەوتی هەرێم و پێدانی ١٦ دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک وەکو پێشینه‌. وەزیرى ناوبراو ئاماژە بەوەشکرد ئەمە بەردەوام دەبێت تاوەکو تێچووی ڕاستەقینەی وەبەرهێنان لە غاز لە کێڵگەکانی هەرێم کە کار بۆ بەرهەمهێنانی نەوت دەکەن دووبارە دیراسە دەکرێتەوە وتیشى: لە بەرامبەریشدا هەرێم ڕۆژانە لە 250 بۆ 300 هەزار بەرمیل ڕاده‌ست بكات بۆ ئه‌وه‌ی له‌ ڕێگەی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراقییەوە (سۆمۆ) هه‌نارده‌بكرێت. سەبارەت بە نرخی نەوت، عەبدولغەنی دووپاتی کردەوە کە نرخی نەوت لە نێوان 70-80 دۆلاردایە بۆ هەر بەرمیلێک، هیوادارین لە چوارچێوەی ئەو ئاستانەدا بمێنێتەوە یان کەمێک بەرزبێتەوە لە پێناو دابینکردنی سەرچاوەی دارایی پێویست بۆ بودجەی دەوڵەتی عێراق. لەلایەکى دیکەوە وتەبێژی فەرمی حکومەتى عێراق، باسم ئەلعەوادی، ئەوەی ڕەتکردەوە کە لە بەیاننامەی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، سەبارەت بەو بانگەشەیەی کە نوێنەری حکومەتی فیدراڵی لە ئەنجومەنی نوێنەران ڕێگری لە هەموارکردنەوەی ئەو مادەی پەیوەستە بۆ ڕێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمەوە لە بودجەدا. ئەلعەوادی لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند: جەخت لەسەر گرنگی پابەندبوونی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە بڕگەکانی مادەکانی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی دەکەین، لەوانەش ڕادەستکردنی داهاتی دارایی، چ نەوت بێت یان نانەوت، بۆ حکومەتی فیدراڵی، بەپێی ئەوەی لە یاساکەدا هاتووە و بڕیاری دادگای فیدراڵی. ئاماژە بەوەشکرد پابەندبوون بەم ڕێکارانە هەنگاوێکی پێویستە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی پەیوەست بەم پرسه‌ و بەرزکردنەوەی هاوکاریی نێوان هەردوولا، حکومەتی فیدراڵیش هیوادارە ئەنجومەنی نوێنەران پەلە بکات لە پەسەندکردنی هەموارکردنەکە وه‌كو ئەو دەقەیەی کە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە پەسەندکراوە، بۆ بەرژەوەندی  هەموو عێراق.  

فەرماندەی ئیسرائیلی دکتۆر ئاڤی پانۆڤ ڕۆژی دووشەممە بەئاژانسى ڕۆیتەرى ڕاگەیاندوە هەندێک لە بارمتەکان کە لە غەززە ئازاد کراون بۆ ماوەی هەشت مانگ لە تونێلەکانی حەماس ڕاگیراون و تیشکی خۆریان نەبینیووە و پەیوەندیان لەگەڵ کەسدا نەبووە. پانۆڤ ئاماژەی بەوەشکرد، هەندێک لە بارمتەکان پێیان ڕاگەیاندوون کە لە چەند مانگی ڕابردوودا لە تونێلەکانی ژێر زەویدا بوون و هەندێکیشیان بە تەنیا جیا کرابوونەوە." سوپای ئیسرائیل پشکنینی پزیشکی بۆ سەرجەم بارمتە ئازادکراوەکان دەکات کە دەگەنە خاکی ئیسرائیل. بەگوێرەی بانۆڤ، بارمتە ئازادکراوەکانی ئیسرائیلی وتویانە لە ڕۆژانی پێش ئازادکردنیان مامەڵەکردن لەگەڵیاندا باشتربووە و دواتر ڕێگەیان پێدراوە گەرماو بکەن و جلەکانیان بگۆڕن و خواردنی باشتریان پێدراوە. پانۆڤ گوتی، بەهۆی پاراستنی نهێنی بارمتەکانەوە، ناتوانێت ئاشکرای بکات کە ئایا ئەو بارمتە ئازادکراوانە نیشانەی ئەشکەنجەدانیان پێوە دیارە یانیش دەستدرێژیان کراوەتە سەر یان نا. پانۆڤ وتیشی "ئەو سێ هاووڵاتییەی کە لە یەکەم ڕۆژی ئاگربەستدا ئازاد کرابوون ڕۆژی یەکشەممە نەخۆشخانەکەیان جێهێشت، بەڵام ئەو چوار سەربازەی کە لە دووەم ڕۆژی ئاڵوگۆڕی بارمتەکانی ڕۆژی شەممەدا ئازاد کرابوون هێشتا لە نەخۆشخانە چارەسەر وەردەگرن." بڕیارە لە قۆناغی یەکەمی ئاگربەستی ئەم 6 هەفتەیەدا، 26 بارمتە ئازاد بکرێن کە پێکهاتوون لە ژن و منداڵ و بەساڵاچوو و نەخۆش و بریندار.

ئەو سکاڵایانەی لەلایەن عەرەب و تورکمانەوە لە دادگای فیدراڵی عێراق تۆمار کران دژی نایاسایی بوونی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێیی کەرکوک ڕەتکرانەوە، بەڵام ئەو لایەنانە جارێکی تر دۆسیەکانیان لە دادگا تەمیز کردووەتەوە. بەشێک لە بەرپرسانی کەرکوک پێشبینی دەکەن، دوای یەکلایی بوونەوەی دۆسیە یاساییەکان و بڕیاردانی دادگا لەسەر تەمیزکردنەوەی سکاڵاکان، درز بکەوێتە نێو بەرەی تورکمانی و باڵێکیان ئەو پۆستانە وەربگرن کە بۆ پێکهاتەی تورکمان دانراون. بەرەی تورکمانی دوو کورسی لە کۆی 16 کورسی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بەدەستهێناوە، یەکێک لە ئەندامە دەرچووەکانیان نزیکە لە حەسەن تۆران سەرۆکی بەرەکەو ئەویتریان نزیکە لە ئەرشەد ساڵحی سەرۆکی پێشووی بەرەی تورکمانییەوە، کە دەوترێت ناکۆکی قوڵ لە نێوانیان هەیە. نەجات حسێن، سەرکردەی سیاسی تورکمانی لە کەرکوک، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"هیچ لایەنێک لاری نییە لە بەشداریکردنی بەرەی تورکمانی لە حکومەتی خۆجێیی کەرکوک، بەڵکو کێشە گرێدراوە بە هاوپەیمانی عەرەبییەوە." دەشڵێت،"ئەرشەد ساڵحی کاندیدی ئامادە کردووە بۆ جێگری پارێزگاری کەرکوک، بەڵام نازانین دۆخەکە چۆن دەبێت." ئەو دوو کورسییەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کە لەلایەن بەرەی تورکمانییەوە بەدەستهێنراون، سەوسەن جەدوع یەکێکە لە ئەندامانی ئەنجومەن و لە حەسەن تۆران سەرۆکی ئێستای بەرەکەوە نزیکە، بەڵام کورسییەکەی تر لەلایەن ئەحمەد رەمزییەوە بەدەستهێنراوە و نزیکە لە ئەرشەد ساڵحی سەرۆکی پێشووی بەرەی تورکمانییەوە. جگە لە جێگرانی پارێزگار و سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا، نزیکەی 30 پۆستی تری کەرکوک بۆ پێکهاتەی تورکمان دانراون، لە حاڵەتی بەشداریکردنی ئەرشەد ساڵحی لە حکومەتی خۆجێیی کەرکوک و جیابوونەوەی لە بەرەی تورکمانی زۆربەی ئەو پۆستانەی بەر دەکەوێت. سەباح حەبیب، پەرلەمانتاری یەکێتی و یەکێک لە نوێنەرانی کەرکوک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"پێموایە ئەرشەد ساڵحی نزیکە لە بەشداریکردن لە حکومەتی خۆجێی کەرکوک." شەوی 10 ی مانگی 8 ی 2024، فراکسیۆنی یەکێتی وکوتلەی بابلیۆن و سێ ئەندامی عەرەبی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کە خاوەنی 9 کورسی ئەنجومەنەکەن، بە بێ پارتی و هاوپەیمانی عەرەبی و بەرەی تورکمانی کە 7 کورسییان هەیە، لە ئوتێل رەشیدی شاری بەغدا کۆبوونەوەو پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی کەرکوکیان ڕاگەیاند. پارتی و هاوپەیمانی عەرەبی و بەرەی تورکمانی تا ئێستا بەشداری دانیشتنەکانی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوکیان نەکردووە و پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی بە نایاسایی ناو دەبەن، سەرباری ڕەتکردنەوەی سکاڵاکانیان بەڵام دۆسیەکانیان تەمیز کردووەتەوە.

فەرماندەیەکی باڵای سوپای پاسداران ئەمڕۆ دووشەممە ڕایگەیاند، ئێران فڕۆکەی جەنگی سوخۆی-35ی دروستکراوی ڕووسیای کڕیوە، ئەمەش لەکاتێکدایە کە وڵاتانى ئەوروپاو ئەمریکا نیگەرانن لە پەرەسەندنی هاوکارییە سەربازییەکانی نێوان ئێران و ڕووسیا. ئەمە یەکەمجارە بەرپرسێکی باڵاى ئێرانی کڕینی فڕۆکەی سیخۆی-35 پشتڕاست دەکاتەوە، بەڵام عەلى شادمانی کە لێدوانەکانی لەلایەن تۆڕی هەواڵی (SNN)ى ئێرانیەوە بڵاوکراوەتەوە، ژمارەی فڕۆکەکانی ئاشکرا نەکردووە یان ئایا ئێران  وەریگرتووە یان نا. عەلى شادمانی، جێگری ڕێکخەری بارەگای ناوەندیی بنکەی بەرگری ئاسمانی خاتەم ئەنبایە لە سوپاى پاسدارانى ئێران، وتی: ئێمە هەرکاتێک پێویست بکات، کڕینی چەکى سەربازی دەکڕین بۆ بەهێزکردنی هێزی ئاسمانی و زەمینی و دەریاییمان، بەرهەمهێنانی کەرەستەی سەربازیش خێراتر بووە. ناوبراو بە ئاماژەدان بە ئیسرائیل زیادی کرد: ئەگەر دوژمن گەمژانە مامەڵە بکات، تامی تاڵی بۆردومانی مووشەکەکانمان دەکات، هیچ کام لە بەرژەوەندییەکانی لە ناوچە داگیرکراوەکان بە سەلامەتی نامێننەوە. ئاژانسی هەواڵی تەسنیمی ئێران لە تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ ڕایگەیاند کە تاران  هەنگاوەکانى بۆ کڕینی فڕۆکەی جەنگی ڕووسی تەواو کردووە. فڕۆکەی سوخۆی 35 فڕۆکەی جەنگی نەوەی چوارەم و تایبەتمەندی بەرزی هەیە، بە یەک فڕۆکەوان فڕین دەکات، هەروەها کۆمەڵێک ئامێری تێدایە کە ڕێگەی پێدەدات بە پلەیەکی بەرزی وردبینی ئەرکەکانی ئەنجام بدات، بەجۆرێک بتوانێت شوێنپێی 30 ئامانج بگرێت، و هێرشکردنە سەر ٨ ئامانجی ئاسمانی لە یەک کاتدا یان دوو ئامانجی زەمینی. سەرەتای ئەم مانگە ئێران و ڕووسیا ڕێککەوتنێکى ستراتیژیی تۆکمەیان واژۆ کرد کە باس لە گواستنەوەی چەکى نەدەکرد بەڵکو ئاماژەیان بە بەهێزکردنی "هاوکاری سەربازی- تەکنیکی" لە نێوان هەردوو وڵاتدا کرد. ڕێککەوتنەکە لە کرێملین لەلایەن ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیا و مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران واژۆ کراوە و لە 47 ماددە پێکهاتووە کە زیاتر لە 30 بوارەکانی هاوکاری دەگرێتەوە، لە سیاسەت و ئابوورییەوە تا تەکنەلۆژیا و ئاسایش و بڕیارە بە ئۆتۆماتیک بۆ ماوەی 20 ساڵ بەردەوام بێت درێژکردنەوە بۆ ماوەی 5 ساڵی دواتر. هێزی ئاسمانی ئێران تەنها چەند دەیان فڕۆکەی هێرشبەری هەیە کە بریتین لە فڕۆکەی ڕووسی و مۆدێلی کۆنتری ئەمریکی کە ئەو وڵاتە پێش شۆڕشی ئیسلامی ساڵی ١٩٧٩ کڕیویەتی.

ئەنجومەنى ڕاژەى گشتى، رایدەگەیەنێت ڕێککارەکانى دامەزراندنى 500 کەس بە شێوەى گرێبەست، بۆ فەرمانگەکانى سنوورى پارێزگه‌ى هەڵەبجە تەواوکراوە. بەپێى ڕاگەیەندراوەکەى ئەنجومەنى ڕاژە، 48 کەس لە کۆى ئه‌و 500 فەرمانبەره‌ کەسوکارى پلەیەکى شەهیدان و ئەنفالکراوەکانن،  هەروەها ڕەچاوى (یاساى ماف و ئیمتیازاتى کەمئەندام و خاوەنپێداویستیى تایبەت) کراوەو 25 کەس لە کۆى ئەو 500 دەرچوو خاوەنپێداویستیى تایبەتن و بە سیستەمى کۆتا دەرچوون. ڕاگەیەندراوەکە ئەوەشى خستوەتەڕوو دەرچووان بەپێى پێداویستیى فەرمانگەکانى سنوورى پارێزگه‌ى هەڵەبجە (45) جۆر وەزیفەى گشتى لەئەستۆ دەگرن، بە شێوازێک بڕوانامە و بوارى پسپڕرییان لەگەڵ جۆرى کار و ناونیشانى وەزیفییان ده‌گونجێت و هیچ دەرچوویەک بە ئەرکێک هەڵناستێت لە بوارى پسپۆڕیى خۆى نەبێت. دەقى ڕاگەیەندراوەکەى ئەنجومەنى ڕاژە ئەنجومەنى ڕاژەى گشتى تەواوبوونى ڕێککارەکانى دامەزراندنى 500 کەس بە شێوەى گرێبەست، بۆ فەرمانگەکانى سنوورى پارێزگه‌ى هەڵەبجە ڕادەگەیه‌نێت. ئەمەش لەسەر فه‌رمانى مه‌سرور بارزانى، سه‌رۆكى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، لەپێناو دابینکردنى میلاکى پێویست بۆ دامودەزگه‌کانى سنوورى پارێزگه‌ى هەڵەبجە، بە مەبەستى باشتر ڕاییکردنى کاروبارى هاووڵاتییان. وێنەیەک لە فەرمانى ڕەزامەندیى سەرۆکایەتیى ئەنجومەنى وەزیران، تایبەت بە دامەزراندنى ناوبراوان بۆ کارى پێویست ئاراستەى ئەنجومەنى ڕاژەى گشتى کراوە و لە ئێستادا زانیاریى پەیوەست بە شوێنى دەوامى فەرمیى ناوبراوان لەلایەن ئەنجومەنى ڕاژەى گشتى بە فەرمى ڕەوانەى پارێزگەى هەڵەبجە دەکرێت بە مەبەستى جێبەجێکردنى ڕێکارە کارگێڕییەکانى پەیوەندیدار بە دامەزراندنیان بە پێى ڕێنماییى ژمارە (10) ساڵى 2019. شایانى ئاماژەیە (48) کەس لە کۆى ئه‌و 500 فەرمانبەره‌ کەسوکارى پلەیەکى شەهیدان و ئەنفالکراوەکانن و لە سیستەمى خاڵبەندیى گشتى، خاڵى تایبەتیان بۆ دیارى کرابوو وێڕاى ئەوەى ڕەچاوى (یاساى ماف و ئیمتیازاتى کەمئەندام و خاوەنپێداویستیى تایبەت) ژمارە (22)ى ساڵى (2011)ش کراوە، بە تەرخانکردنى ڕێژەى 5% لە تێکڕاى وەزیفەکان بۆ توێژى ئاماژەپێدراو، بە شێوازێک (25) کەس لە کۆى (500) دەرچوو خاوەنپێداویستیى تایبەتن و بە سیستەمى کۆتا دەرچوون. هەروەها دەرچووان بەپێى پێداویستیى فەرمانگەکانى سنوورى پارێزگه‌ى هەڵەبجە (45) جۆر وەزیفەى گشتى لەئەستۆ دەگرن، بە شێوازێک بڕوانامە و بوارى پسپڕرییان لەگەڵ جۆرى کار و ناونیشانى وەزیفییان ده‌گونجێت و هیچ دەرچوویەک بە ئەرکێک هەڵناستێت لە بوارى پسپۆڕیى خۆى نەبێت بە پێى بڕوانامەکەى.

تورکیا ئۆتۆمبێلێکى لە ڕانیە بۆردوومانکردو چوار کەس شەهیدبوون پەیامنێرى هاوڵاتى ڕاگەیاند لە ناوچەی گردجانی سەر بە ئیدارەی راپەڕین سوپای تورکیا  بە درۆن  ئۆتۆمبێلێکی کردە ئامانج. سەرچاوەیەکی ئاگادار ئاشکرایکرد فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی تورکیا ئۆتۆمبێلی جۆری تۆیۆتا لاندکرۆزەری لە گوندی گردجان لەچوارقوڕنە کردوەتە ئامانج و بەپێى زانیاریە سەرەتاییەکان چوار کەس شەهیدبوون. بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکانیش لە ئەنجامدا چوار کەس گیانیان لەدەستداوە کە (دوو کەسیان لە ڕەگەزی نێر و دووی تریشیان لە ڕەگەزی مێ)ن.  هەروەها هاووڵاتییەک کە ماتۆڕسواربووە بەهۆی بەرکەوتنی بە پارچەی بۆردوومانەکە برینداربووە. تا ئێستا ناسنامەی پێکراوەکان نەزانراوە. ئەمە لە کاتێکدایە، هەر ئەمڕۆ دەوڵەتی داگیرکەری تورک بە فڕۆکەی جەنگیی بۆردوومانی سنووری شارەدێی دینارتەی سەربە شارۆچکەی ئاکرێی کرد و بەهۆیەوە دوو هاوڵاتیی مەدەنی کە هاوژینی یەکدی بوون شەهیدبوون.  

وەزارەتى دەرەوەى عێراق ڕایدەگەیەنێت، ئەمڕۆ ڕێکارەکانی دیپۆرتکردنەوەی دوو هاوڵاتیان تەواوکردوە، لەلیبیا دەستگیرکراون، ویستویانە بە ڕێگەی کۆچى نایاسایی لە ڕێگەی لیبیا بچن بۆ ئەوروپا. ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەى عێراق، ئەمڕۆ دووشەممە، ڕایگەیاند: لە چوارچێوەی بەدواداچوونی باڵیۆزخانەی عێراق لە لیبیا، لەسەر دۆسێی گەڕانەوەی خۆبەخشانەو لە ڕێگەی هەماهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان لەوڵاتە  ڕێکارەکانی دیپۆرتکردنەوەی دوو هاوڵاتی تەواوبکرێت. وتەبێژەکەى وەزارەتى دەرەوە ئاماژەى بۆ ئەوەکردوە باڵیۆزخانەکە لە بەرزترین ئاستدا هەماهەنگیان کردوە لەگەڵ دەسەڵاتە ئەمنییە پەیوەندیدارەکان، بۆ ئەوەى ئەو هاولاتیانەى کۆچیانکردوە نەکەونە مەترسییەوە، هەروەها بپارێزرێن لەو تۆڕانەى کە هەڕەشەن  بۆیان، باڵوێزخانەکە ئەو دوو هاوڵاتیە عێراقیەى بردوەت شوێنێکى سەلامەت تا ئەو کاتەى دەگەڕینرێنەوە. بەپێى وتەى ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەى عێراق، باڵیۆزخانەى عێراق لە لیبیا توانیویەتى 39 هاوڵاتی عێراقی بە خۆبەخشانە بگەڕێنێتەوە، 25 کەس لەوانە لە ماوەی ساڵی 2024دابووە. هەروەها 12 کەسی دیکەشیان لە ماوەی ساڵی 2025و بەتایەت لەهەفتەی ڕابردوودا، ئەو کەسانە بە ئامانجی کۆچی نایاسایی چوونەتە ناو وڵاتى لیبیاو ویستویانە لەو ڕێگەیەوە بچنە وڵاتانى ئەوروپا.

میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردەوە، شارەزایانی ئەو وڵاتە داوا دەکەن سەروەت و سامانی بلۆک کراوی بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشووی سووریا بۆ ئاوەدانکردنەوە و بەرژەوەندی گەلی سووریا بەکاربهێنرێت. دوابەدوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە سووریا، هەواڵى ئەوە بڵاوبووەوە کە ئەسەد هەژمارێکی بلۆککراوى لە بانکێکی بەریتانیادا هەیە کە ٦٨.٣ ملیۆن دۆلاری تێدایە. لە لێدوانێکدا ئیان ئۆڤەرتۆن، بەڕێوەبەری چالاکیی دژی توندوتیژی چەکداری لە لەندەن ڕایگەیان داوای دەستبەسەرداگرتنی ئەو سەروەت و سامان و موڵکانە و ڕادەستکردنی بە حکومەتی دانپێدانراوی سوریایان کردووە، ئەو وتیشى:  دەبێت بۆ بەرژەوەندی گەلی سوریا بەکاربهێنرێت. ئۆڤەرتۆن ئاماژەی بەوەدا کە بوونی ئەم سەروەت و سامانە لە بەریتانیا نیگەرانییەکی جددی لەبارەی چاودێری دارایی و یاساکانی پەیوەندیدارەوە دروست دەکات. هۆشداریشیدا لەوەی ئەم دۆخە شانشینی یەکگرتوو دەکاتە پەناگەیەکی سەلامەت بۆ ئەو سەروەت و سامانە نایاساییانەی کە پەیوەندییان بە ڕژێمی دەرکراوی سوریاوە هەیە، سەرەڕای پابەندبوونی بە یاسا نێودەوڵەتییەکان. ئۆڤەرتۆن داوای بەکارهێنانی پارە بەستراوەکانی ئەسەد بۆ ئاوەدانکردنەوەی سوریا و بۆ بەرژەوەندی گەلی سوریای کرد و جەختی لەسەر پێویستی "هاوکاری نزیک لەگەڵ ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بۆ دەستەبەرکردنی شەفافیەت لە بەکارهێنانیان" کرد. بەرپرسێکی فەرمانگەی دەرەوەى بەریتانیا پشتڕاستی کردەوە کە شانشینی یەکگرتوو سزای بەسەر ٣١٠ کەس و ٧٤ قەوارەی پەیوەست بە ڕژێمی ئەسەد سەپاندووە، لەنێویاندا خودی بەشار ئەسەد. ئەو بەرپرسە کە ناوى خۆى ئاشکرا نەکردووە، وتی: بەریتانیا لە نزیکەوە لەگەڵ کۆمەڵگەی مەدەنی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کاردەکات بۆ ئەوەی ئەو کەسانەی بەرپرسیارن لە تاوانەکانی جەنگ و ئەشکەنجەدان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤،  گروپە چەکدارەکانى سوورییا دەستیان بەسەر دیمەشقی پایتەختدا گرت و کۆتایی بە ٦١ ساڵ ڕژێمی خوێناوی پارتی بەعس و ٥٣ ساڵ لە دەسەڵاتی بنەماڵەی ئەسەد هێنا.

فرۆکە جەنگییەکانی تورکیاى داگیرکار، سنووری ناحیەی دینارتەیان بۆردوومانکردووە، بەوتەى بەڕیوەبەرى ناحیەى دینارتە بەوهۆیەوە، دووهاوڵاتى مەدەنى (پیاو و ژنێک) شەهید بوون. پەیامنێرى هاوڵاتى ڕایگەیاند پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ دووشەممە، 27-01-2025، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا بۆردومانى گوندی شەهێ یانکردووە، سەربەست سەبری، بەڕێوەبەری ناحیەی دینارتە لەلێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت بەهۆى ئەو ڕوداوەوە دوو هاوڵاتى شەهیدبوون. بەپێى زانیاریەکان ئەو دووهاوڵاتیە خەڵکى گوندی بامشمشن، لە سنووری قەزای ئاکرێ و ئاژەڵدار بوون، ئەو پیاوەی شەهید بووە ناوی جەعفەر جەلالە و تەمەنی 58 ساڵە؛ ئافرەتەکەش تینا محەممەدە و تەمەنی 48 ساڵە هاوسەرى یەکبوون. ئێستا تەرمەکانیان ڕەوانەی پزیشکی دادی ئاکرێ کراوەو لێکۆڵینەوە لەڕووداوەکە دەستپێکردوە.  لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا، شەش هاووڵاتیی سڤیل لە سنووری ناحیەی دینارتەی ئاکرێ، بەهۆى بۆردوومانى فرۆکەکانى تورکیاوە شەهید بوون. هاوکات دوێنێ یەکشەممە، سوپای تورکیا لە یەکێک لەو بارەگا سەربازییە نوێیانەی کە لە ئۆپەراسیۆنی تەواوکاری چنگی قفڵ کە لە هاوینی ٢٠٢٤دا لە سنوری ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ دروستیکردبوون، ئۆتۆمبێلی پێشمەرگەیەکی لە لۆفەکانی زریزێ لە قەزای باتیفا بە ئامانج گرتوو و لە ئەنجامدا، پێشمەرگەکە برینداربوو. هەر دوێنێ تۆپخانەکانی سوپای تورکیا لە زنجیرە چیای زریزێ‌وە، خانووی هاووڵاتییەکی مەدەنی بەناوی (نەجیب زێڕەنگەر) لە گوندی دێمکا بەئامانج دەگرن و دەیتەقێننەوە.

ئەمرۆ دووشەممە، حکومەتی لوبنان ڕایگەیاند، دوای نێوەندگیریی ئەمریکا ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر درێژکردنەوەی ماوەی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئاگربەست لەگەڵ ئیسرائیل تا ١٨ی شوبات. هاوکات نەجیب میقاتی سەرۆک وەزیرانی کاتی لوبنان ڕایگەیاند: بەیروت بەردەوام دەبێت لەسەر ئاگربەستەکە و راگرتنى جەنگ تاوەکو ١٨ی شوبات . درێژکردنەوەی ئاگربەستەکەش دوای ئەوە دێت کە ئیسرائیل پابەندییەکانی بۆ کشانەوە لە خاکی لوبنان جێبەجێ ناکات، لە بەرانبەردا هێزەکانی حزبوڵای بە پێشێلکردنی ڕێکەوتنی ئاگربەست تۆمەتبار دەکات. کۆشکی سپی ئەمریکاش لە راگەیەنراوێکدا دەڵێت ئەمریکا لەگەڵ ئیسرائیل و لوبنان دانوستان دەکات بۆ گەڕاندنەوەی ئەو دەستگیرکراوانەی لوبنانی کە دوای هێرشەکەی حەماس لە ٧ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ بۆسەر ئیسرائیل دەستگیرکراون. نەجیب میقاتی سەرۆکوەزیرانی چاودێر داوای لەو وڵاتانە کرد کە پشتیوانى و نێوەندگرى ڕێککەوتنی ئاگربەستیان کردووە بەرپرسیارێتی خۆیان لە ڕێگریکردن لە هێرشەکانی ئیسرائیل بکەن. ئیسرائیل ناچار بکەن بۆ کشانەوە لەو ناوچانەى کە گرتوویەتى، هاوکات هۆشداریشیدا لەوەی هەر پاشەکشەیەک لە پابەندبوون بە بڕگەکانی ڕێککەوتنەکە و جێبەجێکردنی بڕیار نامەکەى ١٧٠١ دەرئەنجامى خراپى دەبێت.

دەزگای ئاسایشی هەرێم، ڕایدەگەیەنێت لەماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێردا تونیویانە بکوژی گەنجەکەى ڕووداوەکەی ڕانیە دەستگیربکەن، بەکاتێکدا دەیویست بچێتە دەرەوەى هەرێم. لەڕاگەیەندراوێکی ڕۆژنامەوانیدا، دەزگاى ئاسایش دەڵێن پاش ڕووداوەکە بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ڕاپەڕین دەستبەجێ لێکۆڵینەوە و بەدواداچونیان لەسەر ڕووداوەکە ئەنجامدا، بکوژەکەیان، لەگوندی (زه‌نگڵان) لەپشدەر کە لەهەوڵی دەربازبونیدابووە بۆ ئەودیو سنورەکانی هەرێمی کوردستان. بەرەبەیانیی دوێنێ یەکشەممە، 26-1-2025، لە گەڕەکی شەهیدانی رانیە چوار گەنج بە گوللـە بریندار بوون و بەهۆى سەختى برینەکەیەوە یەکێک لەو بریندارانەگیانی لەدەستدا.   کوژراوەکە ناوی ژیناڵ ئیبراهیم کەریمە، لەدایکبووی ساڵی 2004ـە و ئەندامی دژەتیرۆر بووە.  دەقى ڕاگەیەندراوەکەى دەزگاى ئاسایش دەزگای ئاسایشی هەرێم لەماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێر دەستگیرکردنی بکوژی ڕووداوەکەی ڕانیە ڕادەگەیەنێت. دوای ئەوەی شەوی ٢٥-٢٠٢٥/١/٢٦ لە گەڕەکی شەهیدانی شاری ڕانیە، بەهۆی دروستبوونی گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان چەند گەنجێکدا کەسێک دەکوژرێت بەناوی ( ژیناڵ ئیبراهیم کەریم )لەدایکبووی ساڵی ٢٠٠٤، سێ کەسیش بریندار دەبن. پاش ڕووداوەکە بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ڕاپەڕین دەستبەجێ لێکۆڵینەوە و بەدواداچونیان لەسەر ڕووداوەکە ئەنجامدا و بەبڕیاری دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش لەماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێر بکوژەکەیان بەناوی ( م ، م ، أ ) دەستگیرکرد لەگوندی (زه‌نگڵان) لەپشدەر کە لەهەوڵی دەربازبونیدابووە بۆ ئەودیو سنورەکانی هەرێمی کوردستان. لەئێستادا تۆمەتبار بەماددەی ( ٤٠٦ )لەیاسای سزادان ڕاگیراوە و دانیبەتاوانەکەیداناوە و لێکۆڵینەوە لە دۆسییەکەی بەردەوامە.