وەزیرى کارەباى عێراق: هاوینێکی گەرم چاوەڕێمان دەکات

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ڤلادمیر پوتین، سەرۆكی روسیا، رایگەیاند، وڵاتەكەی پشتیوانی لە هەڵوەشاندنەوەی هەسەدەو تێكەڵكردنی بە حكومەتی ناوەندیی سوریا دەكات. بەپێی راگەیەندراوێكی سەرۆكایەتی كۆماری توركیا، ئەمڕۆ هەینی، ئەردۆغان و پوتین لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا تاوتوێی پەیوەندییە دوقۆڵییەكانی نێوان وڵاتەكانیان و چەند پرسێكی ناوچەكە و جیهانیان كردوە. بەگوێرەی راگەیەندراوەكە، ئەردۆغان وتویەتی، توركیا گرنگییەكی زۆر بە هەماهەنگیكردن لەگەڵ روسیا دەدات لەبارەی پرسی سوریاوەو ئاماژەی بەوەشداوە كە گرنگە توركیاو روسیا پێكەوە كاربكەن لەپێناو مسۆگەركردنی هێنانەدی ئاشتی و سەقامگیریی هەمیشەیی لە سوریا لەسەر بنەمای یەكپارچەیی خاكی ئەو وڵاتە و دەشتوانن پێكەوە كاربكەن لەدژی ئەو هەوڵانەی كە دەدرێن بۆ پەكخستنی یەكێتی سوریا و دەستوپەنجە نەرمكردن لەگەڵ جیاكاری ئەتنیكی و تائیفی و هەروەك دەشتوانن پێكەوە كاربكەن بۆ هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا بەتەواوەتی. ئەردۆغان جەختیشی كردۆتەوە كە دەبێت سەرچاوەكانی سوریا بەدەست حكومەتی سوریاوە بن و توركیاش پشتیوانی هەڵوەشاندنەوەی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە و تێكەڵكردنیان بە ئیدارەی ناوەندیی سوریا دەكات و گرنگترین شتیش بەقسەی ئەردۆغان بۆ سەقامگیری سوریا ئەوەیە رێگەبگیرێت لەوەی سوریا بكرێتە "ناوچەیەكی لەبار بۆ رێكخراوە تیرۆریستییەكان." لە بەشێكی دیكەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا تاوتوێی پرسی كۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆكرانیا كراوەو لەوبارەیەوە ئەردۆغان وتویەتی، توركیا لە نزیكەوە چاودێری پڕۆسەی كۆتاییهێنان بە شەڕی نێوان روسیاو ئۆكرانیا دەكات و ئامادەیە بۆ هەر جۆرە پشتیوانییەكی پڕۆسەكە لەوانەش میوانداریكردنی دانوستانەكانی ئاشتی نێوان هەردو وڵات. ئاسایشی هاتوچۆی كەشتییەكان لە دەریای رەش یەكێكی تر بوە لەو پرسانەی كە پوتین و ئەردۆغان تاوتوێیان كردوە، ئەردۆغان لەوبارەیەوە وتویەتی، توركیا بەردەوام دەبێت لەسەر رۆڵی خۆی بۆ رێگریی لەوەی كە دەریای رەش ببێتە ناوچەیەكی ململانێ و شەڕ. 

  حکومەتی نوێی سوریا بە سەرۆکایەتی ئەحمەد شەرع، یەک رەنگ دەبێت، پێکهاتەکانی وەک کورد، دروز و عەلەوی تێدا بەشدار نابن وەک لایەنی سیاسی، بەڵکو مەرجی ئەوەی ئەو کەسانە هاوسۆزی تەحریر شام بن. بەپێی سەرچاوەکان، حکومەتی نوێی سوریا، یەک رەنگ دەبێت، جیهادییەکانی نزیک لە ئەبو محەمەدی جۆلانی رۆڵی کاریگەریان دەبێت لە پێکهاتەی حکومەتەکەدا، کە پێکدێت لە 22 وەزارەت و بڕیارە سبەینێ شەممە 29ـی ئازار رابگەیەنرێت. بەپێی دەستوری نوێی سوریا، حکومەتەکە سەرۆک وەزیرانی تێدا نییە، سیستمی حوکمڕانی سوریا سەرۆکایەتی دەبێت، بەڵکو سکرتێری گشتی سەرۆک وەزیرانی تێدایە. سەبارەت بە رۆڵی پێکهاتەکان لە حکومەتی نوێی سوریا، بەپێی زانیارییە، وەزیرەکانی حکومەتەکەی ئەحمەد شەرع لە روی نەتەوەو مەزهەبەوە ژمارەیەک عەرەب، کورد، مەسیحی، سوننە، عەلەوی و دروزی لە خۆدەگرێت وەک کەسایەتی سەر بە تەحریر شام و نزیک لە ئەحمەد شەرع، نەک نوێنەرایەتی پێکهاتە و لایەنە سیاسییە کاریگەرەکان، بازرگان و دەرچوانی زانکۆکانی رۆژائاواش لە خۆدەگرێت، تەنانەت یەک وەزیری رژێمی بەشار ئەسەد-یش تێدا دەبێت. سەبارەت بە رۆڵی ژنانیش، بەپێی سەرچاوەکان، یەک وەزیری ژن لە خۆدەگرێت. وەزارەتەکانی بەرگری، دەرەوە، داد و ناوخۆ بۆ لایەنی تەحریر شام دەبن. پێشبینی دەکرێت موحەمەد بەشیر، سەرۆک وەزیرانی ئێستا رۆڵی دیکەی وەزاری پێبدرێت. حکومەتەکەی شەرع بلۆکی سیاسی (حزبی سیاسی) تێدا نابێت، ئەو کەسانەشی دەبنە وەزیر دەبێت هاوسۆزی تەحریر شام بن.

  محەمەد كازم ئال سادق، باڵیۆزی ئێران لە عێراق ئاشكرایدەكات، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، لە نامەكەیدا بۆ تاران، داوای هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی و گروپە چەكدارەكانی عێراقی لە ئێران كردووە. باڵیۆزی ئێران، لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی " الشرقیە" وتیشی، حەشدی شەعبی دامەزراوەیەكی ئەمنیی یاسایی عێراقییەو بەغداد بڕیاری لەبارەوە دەدات، ئێران چی پەیوەندیەكی بەوەوە هەیە تا لەگەڵ واشنتۆن گفتوگۆی لەبارەوە بكات. سەبارەت بە داواكەی واشنتۆن لە تاران، ئال سادق وتی، داوای هەڵوەشاندنەوەو تێكەڵاوكردنی حەشدی كردووە بە هێزە ئەمنیەكانی عێراق، جەختیشكرد لەوەی، تاران ئامادەیە تەنها گفتوگۆ لەبارەی دۆسیەی ئەتۆمی لەگەڵ واشنتۆن بكات، ئەوە لەكاتێكدایە، لە دوای دەستبەكاربونی دۆناڵد ترەمپەوە، ئەمریكا داواكارییەكانی لە تاران لە دوو دۆسیەوە زیادكردووە بۆ چوار دۆسیە، كە ئەوانیش: دۆسیەی بەرنامەی ئەتۆمییەكەى، دۆسیەی بەرنامە موشەكییەكانی ئێران، دۆسیەی حەشدی شەعبی، دۆسیەی گروپە چەكدارەكان (كە پێدەچێت تەواوی گروپە هاوپەیمانەكانى ئێران لەناوچەكە بگرێتەوە نەك تەنها گروپەكانی عێراق). قسەكانی باڵیۆزی ئێران لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی لەكاتێدایە، تائێستا چەندین بەرپرسی عێراق لە سەرویانەوە، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران، لە چەندین بۆنەی جیاوازدا رەتیكردووەتەوە، ئەمریكا هیچ دوایەكی لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی و تێكەڵاوكردنی بە هێزە ئەمنیەكانی عێراق پێشكەش بە عێراق كردبێت.

لە شەوی رابردووەوە هەتا بەرەبەیانی ئەمڕۆ، ئەمریکا زیاتر لە 40 جار پارێزگا جیاجیاکانی یەمەنی بۆردومان کردووە. بەگوێرەی زانیاری میدیا جیهانییەکان، ئەمریکا هێرشی کردووەتەسەر پارێزگاکانی سەنعا، سەعدە، حودەیدە، جەوف و عومران، ئامانجیشی لەم هێرشانە لەناوبردنی پێگەی حوسییەکانە کە لە دوو هەفتەی رابردوودا بە شێوەیەکی چڕ هێرشەکانی لەدژیان چڕکردووەتەوە. لە دیمەنەکانی ئاژانسی فرانس پرێس دەردەکەوێت، بەهۆی هێرشی ئەمریکا بۆسەر سەنعای پایتەختی یەمەن، چەندین شوێنی بازرگانی زیانیان بەرکەوتووە. بەگوێرەی زانیارییەکان، تەنها لەو ماوەیەدا ئەمریکا 100 ئامانجی حوسییەکانی پێکاوە، زۆرترین هێرش کراوەتەسەر عومران، دەنگۆی ئەوەش هەیە چەند سەرکردەیەکی باڵای حوسییەکان کوژرابن.

  ڕێبه‌ری ڕه‌وتی نیشتمانیی شیعه‌، دەڵێت: بەشداریی لە پرۆسەیەکدا ناکەین کە گەندەڵکارانی تێدان و هەژموونی دەرەکی دەستی بەسەر جوومگەکانی دەسەڵاتدا گرتووە. پێنجشەممە 27ـی ئاداری 2025، موقتەدا سەدر، ڕێبه‌ری ڕه‌وتی نیشتمانیی شیعه‌، لە پەیامێکدا ئاماژەی بەوە داوە، ئەم هەڵبژاردنە هیچ گرنگییەکی نییە، تەنیا لەپێناو بەرژەوەندی تائیفی و حزبییە. جەختی لەوەش کردەوە، ئێمە پابەندین بە خواست و  فەرمایشتی بنکەی جەماوەریی خۆمان، هەروەها  پابەندیی قوربانیی و ئەو خۆشەویستییە دەبین کە جەماوەر بۆ ئێمە هەیانە. هەر لەبارەی هەڵبژرادنەوەی پەرلەمانی عێراقە، سەدر، گوتی: سوودی چییە بەشداریی لە پرۆسەیەکدا بکەین کە گەندەڵکاران تێیدان و هەژموونی دەرەکی دەستی بەسەر جوومگەکانی دەسەڵاتدا گرتووە. بڕیارە لە 25ـی تشرینی دووەمی ئەمساڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوە بچێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کۆمیسیۆن هەموو ئامادەکارییەکانی تەواو کردووە بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی عێراق لە کاتی خۆیدا بکرێت. بە پێی زانیارییەکانی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق، نزیکەی 28 ملیۆن کەس لەم هەڵبژاردنە مافی دەنگ دانیان هەیە، بە تایبەت بۆ ئەم ساڵ لەدایکبووانی 2007ـیش دەنگ دەدەن کە ئەوانیش ملیۆنێک کەس دەبن.

  دوای بڵاوبوونەوەی دەنگۆی ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە پێش جەژن، وەزیری دادی تورکیا رایگەیاند، ئەو دەنگۆیە راست نییە.    شەوی چوارشەممە، 26ـی ئادار، رۆژنامەڤانێکی تورک لە پەخشی راستەوخۆی بەرنامەکەیەدا گوتی، یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا رایگەیاندووە، "سەلاحەدین دەمیرتاش سزای زیندانیکردنی 10 ساڵەی یەکلاکەرەوەی هەیە بەهۆی ئەوەی ئەندامی رێکخراوێکی تیرۆریستییە، چۆن ئازاد دەکرێت؟" وەزیر ئاماژەی بەوەشداوە کە ئازادکردنی دەمیرتاش لە کارنامەی ئەواندا نییە.   دوای بانگەوازەکەی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە لە 22ـی تشرینی یەکەمی پار لە عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و چەکدانان، لە 27ـی شوباتی ئەمساڵدا ئۆجەلان داوای لە پەکەکە کرد چەک دابنێت خۆی هەڵبوەشێنێتەوە.    لە چەند رۆژی رابردوودا لە هەندێک لە دەزگاکانی هەواڵ و سۆشیاڵمیدیا لە تورکیا، دەنگۆی ئازادکردنی دەمیرتاش پێش جەژنی رەمەزان بڵاوبووەوە. شەوی رابردوو لە بەرنامەیەکی تەلەڤیزیۆنیی TGRT Haber ئەو بابەتە بووە جێگەی باس.     پێشکێشکاری بەرنامەکە ئاماژەی بەوەدا، لەگەڵ سەرچاوەکانی دەم پارتی پەیوەندیی تەلەفۆنی کردووە و پێیانگوتووە، "دەنگۆیەکی لەو شێوەیەیان پێگەیشتووە، بەڵام ناتوانن پشتڕاستی بکەنەوە".   ئەو پێشکێشکارە ئاماژەی بەوەدا، سەبارەت بەو بابەتە پرسیاری لە یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا کردووە و گوتی، "کاتێک گوتم بەڕێز باخچەلی بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ سەڵاحەدین دەمیرتاش کردووە. هەر بۆیە چاوەڕوانییەکی وا هەیە، وەزیری داد لە وەڵامدا گوتی، 'سەڵاحەدین دەمیرتاش سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە بەهۆی ئەوەی ئەندامی رێکخراوێکی تیرۆریستییە، چۆن ئازاد دەکرێت؟' هیچ ئەگەرێکی لەو شێوەیە نییە بۆ ئازادکردن".    عەبدولڕەحمان کارابوڵوت کە یەکێک لە پارێزەرانی سەڵاحەدین دەمیرتاشە، ئێوارەی رۆژی چوارشەممە، 26ـی ئاداری 2025، لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس وێنەیەکی سەڵاحەدین دەمیرتاشی بڵاوکردەوە و نووسی: "پەنا بەخوا جەژن لەگەڵمان دەبێت".   هەر بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی دەست رووداو کەوتوون، هەوڵی جددی لە کەناڵە یاسایی و سیاسییەکان بۆ ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش هەیە، بەجۆرێک رۆژانە داواکاری بۆ ئازادکردنی دەمیرتاش پێشکێشی دادگە دەکرێت.    ئێوارەی هەمان رۆژ سلێمان دەمیرتاش، برای سەڵاحەدین دەمیرتاش لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس نووسی: "لەوانەیە سبەی! لەوانەیە لە سبەیش زووتر! دەی پەنا بەخوا".   دوای ئەم پۆستە، براکەی دەمیرتاش پۆستێکی دیکەی لە ئێکس بڵاوکردەوە و ئەمجارەیان نووسی، "بە دڵنیاییەوە ئەم نادادپەروەرییە رۆژێک کۆتایی دێت، ئێمە بڕوامان بە زیندوویی دەهێڵینەوە، بەڵام ئەمە رستەیەک نییە کە لەسەر بنەمای داتای کۆنکرێتی نووسیومە، پێویستە بە زووترین کات رووبدات".

  حکومەتى عێراق هۆکارى دواکەوتنى ناردنى خشتەى بودجەى ئەمساڵ بۆ پەرلەمان دەگەڕێنێتەوە بۆ گۆڕانکاریکردن لە داهات و خەرجییەکان، ئەوەش بەهۆى هەموارى یاساى بودجە تایبەت بە هەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمى کوردستان. ناردنى خشتەى بودجەى 2025 لەلایەن حکومەتەوە بۆ پەرلەمانى عێراق نزیکەى پێنج مانگ دواکەوتووە، بەو پێیەى بەپێی یاساى رێکخستن و بەرێوەبردنى دارایی، دەبوو لە تشرینى یەکەمى 2024 بودجە رەوانەى پەرلەمان بکرایە، بۆ ئەوەى پێش ساڵى نوێ پەسەند بکرایە، بەڵام تا ئێستا رەوانە نەکراوە. مەزهەر محەمەد ساڵح، ڕاوێژکاری دارایی و ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق، هۆکاری دواکەوتنی ناردنى خشتەى بودجە دەگەڕێنێتەوە بۆ هەموارى یاساى بودجە لەلایەن پەرلەمانەوە، کە بەهۆیەوە ناچاربوون گۆڕانکاریی لە داهات و خەرجییەکاندا بکەن. رۆژى دووى شوباتى ئەمساڵ، پەرلەمانى عێراق ماددەى 12 ى یاساى بودجەى سێ ساڵەى هەموارکردەوە بەمەبەستى هەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمى کوردستان، بەڵام پڕۆسەکە تا ئێستا دەستیپێنەکردووەتەوە. ئامانجی هەموارکردنەکە دیاریکردنى لیژنەیەکى ڕاوێژکاری تەکنیکی نێودەوڵەتی تایبەتمەندە بۆ دیاریکردنى تێچووی خەمڵێنراوی دادپەروەرانەی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت لە هەرێمی کوردستان و بۆ هەر کێڵگەیەک بە جیا، بەرزکردنەوەی داهاتی فیدراڵی، هەناردەکردنى نەوتى هەرێم لەلایەن کۆمپانیاى سۆمۆوە. مەزهەر محەمەد ساڵح دەڵێت، بەهۆى ئەو گۆڕانکارییانەوە پێویست بوو گۆڕانکاریی لە داهات و خەرجببەکان بکرێت لە خشتەکانی بودجەی گشتی ساڵی 2025. جەختیشیکردەوە، دواکەوتنی ناردنى خشتەى بودجە، بە هیچ شێوەیەک کاریگەری لەسەر دۆخى دارایی وڵات نەبووە و پێشبینی دەکرێت دوای پشووی جەژنی ڕەمەزان خشتەى بودجە رەوانەى پەرلەمان بکرێت. کۆى گشتى بودجەى 2025 نزیکەى 200 تریلیۆن دینارە و دوو لەسەر سێی بۆ موچە تەرخانکراوە، لەگەڵ کورتهێنانى گریمانەیی بەبڕى (64) تریلیۆن دینار، محەممەد تەمیم وەزیری پلاندانان رۆژى چوارشەممە لەکۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ لیژنەى دارایی پەرلەمانى عێراق کۆتایی هاتنى کارەکانى ئامادەکردنى خشتەى بودجەى راگەیاند و جەختیکردەوە، خشتەی بودجە هیچ پڕۆژەیەکی نوێ لەخۆناگرێت، بەڵام پارە بۆ پڕۆژە بەردەوامەکان تەرخاندەکرێت.   حکومەتى هەرێمى کوردستان رۆژى 5 شوبات 10 بڕیارى دەرکرد بۆ رێکخستنى رێکارە داراییەکانى لەگەڵ بەغداد، تا پەسەندکردنى خشتەکانى بودجەى 2025 لەلایەن پەرلەمانى عێراقەوە کە وادەکەى نادیارە. بەپێی رێکارەکان، لیستى موچەى مانگى یەکى ئەمساڵ دەکرێتە بنەما بۆ ژمارەى موچەخۆرانى هەرێمى کوردستان و تەرخانکراوە داراییەکان. رێکارێکى دیکە تایبەتە بە راگرتنی دامەزراندن بە هەموو شێوازەكانی (هەمیشەیی- گریبەست- كاتی- دامەزراندن لەسەر داهاتی ناوخۆ- بەلەجیاتی دانان- وانەبێژ- خۆبەخش)، گەڕانەوە بۆ وەزیفە یان هەر شێوازێکى دیکەى دامەزراندن. راگرتنی بەخشین و بەستنی دەرماڵە بۆ موچەخۆران و پابەندبوون بەو رێژەو بڕانەی كە لە لیست موچەی مانگى یەکى ئەمساڵ هاتووە، رێکارێکى دیکە کە ئەنجومەنى وەزیرانى هەرێمى کوردستان بڕیارى لەسەرداوە. هەر بەپێی رێکارەکان، دامەزراندن بە پلەى تایبەت لەبەڕێوەبەرى گشتى بەرە سەرەوە رادەگیرێت، لەگەڵ قەدەغەکردنى گواستنەوەى راژەى فەرمانبەران، راگرتنى ئەژمارکردنى خزمەت، کارکردن بە بڕیارەکانى وەزارەتى دارایی عێراق لەبارەى سەرموچە و پلە بەرزکردنەوە. رێکارێکى دیکە تایبەتە بە پابەندکردنى وەزارەتەکان بۆ بەرزنەکردنەوەى داواى درێژکردنەوەى تەمەنى خانەنشینى. ئەنجومەنى وەزیران جەختیکردووەتەوە، کارکردن بەو رێکارانە کاتییە و سەرتاسەرییە، تا پەسەندکردنى خشتەکانى بودجە لەلایەن پەرلەمانى عێراقەوە بەردەوام دەبێت و پێویستە سەرجەم وەزارەتەکان بیخەنە بوارى جێبەجێکردنەوە.

  فەرماندەی هێزی زەومینیی سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند، هەر دەستدرێژییەک بکرێتە سەر سنوورەکانیان، وەڵامێکی یەکلاکەرەوەیان بۆی دەبێت.   ڕۆژى چوارشەممە، 26ـی ئاداری 2025، محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی زەوینیی سوپای پاسدارانی ئێران سەردانی سنوورەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی کرد و رایگەیاند: "هەموو سنوورەکانی وڵات بە تایبەت باکوور و رۆژئاوای وڵات لەژێر چاودێرییەکی چڕدان و هەر هەنگاوێک بە مەبەستی نائارامکردنی ئێران و ناوچەکانی دەوروبەری وڵات هەبێت، رووبەڕووی وەڵامێکی یەکلاکەرەوەی هێزە چەکدارەکان دەبێتەوە".   محەممەد پاکپوور گوتی: "ئەو هێزە چەکدارانەی لە سنوورەکانی وڵات جێگیرکراون، وریا و بە توانان و ئامادەیی تەواویان هەیە و رێگە نادەن بچووکترین زیان بە ئاو و خاکی وڵات بگات."   ئەو سەردانەی محەممەد پاکپوور لە کاتێکدایە، دوێنی چوارشەممە سەرۆکی رێکخراوی دادوەریی هێزە چەکدارەکانی ئێران رایگەیاند: "بە بڕیاری عەلی خامنەیی، دیوار لەسەر سنوورەکانی ئەو وڵاتە دروست دەکرێت".   دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی، ئێران چەند جارێک مانۆڕی سەربازی کردووە، بەرپرسانی وڵاتەکە بەردەوام باس لەوە دەکەن لە ئامادەیی تەواودان بۆ هەر شتێک کە رووبدات.

  ئاژانسی ڕۆیتەرز ئاشکرایکرد، وڵاتانی ئەوروپا بە وردی چاودێری سەرکردایەتی ئەحمەد شەرع دەکەن لە سوریا، داوای ڕێوشوێنی توند دەکەن بەرامبەر بە "جیهادیەکان" کە بەرپرسن لە كۆمەڵكوژی عەلەویەكان لە كەناراوەكانی ئەو وڵاتە، هاوکات لەگەڵ پێکهێنانی حکومەتێکی گشتگیر، کە دامەزراوەكانی کاریگەر بێت بۆ دەستەبەرکردنی سەقامگیری و رێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش یان قاعیدە. بەگوێرەی سەرچاوە دیپلۆماسییەکان، لە (١١)ی ئازاردا، کۆبونەوەیەکی رانەگەیەندراو لە دیمەشق بەڕێوەچووە، کە سێ دیپلۆماتکاری ئەوروپی و ئەسعەد شەیبانی، وەزیری دەرەوەی سوریا بەشداربوون.  وەفدەكەی ئەورووپا  سوریایان ئاگادار کردەوە کە، ئەولەویەتی سەرەکی جڵەوكردنی چەکدارە جیهادییەكانە، هۆشداریشیانداوە لەوەی، هەنگاوی یەکلاکەرەوە نەگیرێتەبەر پاڵپشتی نێودەوڵەتی بۆ حکومەتی تازەی سوریا رەنگە ببێت بەهەڵم. هۆشداریی وڵاتانی ئەوروپا بۆ دەسەڵاتدارانی دیمەشق لەكاتێكدایە، پێشتر رۆیتەرز بڵاویكردەوە، ئەمریكا لیستێك مەرجی رادەستی سوریا كردووەو دەیەوێت لەبەرامبەر سوككردنی بەشێك لە سزاكان، دیمەشق پابەند بێت بەو مەرجانەوە.  ناتاشا فرانشیسكی  جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری سوریا لیستی داواكارییەكانی رادەستی ئەسعەد شیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا كردووە، ئەمەش لە كۆبونەوەیەكی تایبەتدا لە پەراوێزی كۆنگرەی وڵاتانی كۆمەكبەخشی سوریا لە برۆكسل كە 18ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو. یەكێك لە مەرجەكانی ئەمریكا بۆ دەسەڵاتدارانی دیمەشق ئەوەیە خەڵكانی بیانی پۆستی باڵا لەناو حكومەتی سوریادا وەرنەگرن (مەبەست لە شەڕكەرە بیانییەكانە لەریزی هێزەكانی دەستەی تەحریر شام لە رێبەرایەتی ئەحمەد شەرع)؛ رۆیتەرز دەڵێ سوریا بەكردەیی ژمارەیەك ئیگۆرو ئوردنی و توركی لە پۆستەكانی وەزارەتی بەرگریدا داناوەو ئەمەش نیگەرانی حكومەتە بیانییەكانی لێكەوتوەتەوە.  مەرجێكی تری ئەمریكا بۆ سوككردنی سزاكانی سەر سوریا ئەوەیە دەسەڵاتی نوێی دیمەشق هەر ئەمبارێكی چەكی كیمیاویی كە مابێتەوە لەناوببات و لەبواری روبەڕووبونەوەی تیرۆردا هاوكار بێت.

  سەرۆکوەزیرانی عێراق سەرپەرشتیی واژۆکردنی گرێبەستێکی لەنێوان وەزارەتی نەوت و کۆمپانیای BPی بەریتانی کرد، ئەوەش بە مەبەستی پەرەپێدان و بەرهەمهێنان لە کێڵگەکانی بای حەسەن، باوەگوڕگوڕ و ئاڤانا، جەمبور و خەبازەی کەرکووک.   بەگوێرەی راگەیێندراوێکی نووسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق، کە ئەمڕۆ چوارشەممە بڵاویکردووەتەوە، "نۆژەنکردنەوە و پەرەپێدانی ئەو چوار کێڵگەیە، یەدەگی سامانی هایدرۆکاربۆنی زیاتر دەکات، هەروەها بەرهەمهێنانی نەوتی خاو زیاد دەکات، بەئامانجی گەیشتن بە 420 هەزار بەرمیلی رۆژانە."   بەگوێرەی گرێبەستەکە، وەبەرهێنان لە گازی هاوەڵ لە چوارچێوەی پەرەپێدان و فراوانکردنی سەکۆکانی گازی باکوور دەکرێت، بۆ بەرهەمهێنانی رۆژانە بە بڕی 400 ملیۆن پێ سێجا، لەگەڵ دروستکردنی وێستگەی کارەبا بە توانای 400 مێگاوات."   نووسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق ئاماژە بەوەش دەکات، "پڕۆژەکە هاوکار دەبێت بۆ راگرتنی سووتانی بەردەوامی گازی هاوەڵ و دابینکردنی سووتەمەنیی پێویست بۆ وێستگەکانی کارەبا."   ئەمەش لە کاتێکدایە، رۆژی 10ی ئەم مانگە، وەزارەتی نەوتی عێراق، واژۆکردنی گرێبەستی گشتگیری پەرەپێدانی هەر چوار کێڵگەی بای حەسەن، باوەگوڕگوڕ و ئاڤانا، جەمبور و خەبازەی کەرکووک لەگەڵ کۆمپانیای BPـی بەریتانی راگەیاند.   رۆژی سێشەممە 14-01-2025 سەرۆکوەزیرانی عێراق و شاندێکی یاوەری گەیشتە لەندەن و لەلایەن کیەر ستامەر، هاوتا بەریتانییەکەی پێشوازیی لێکرا.   رۆژی 1ی ئابی 2024 محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق سەرپەرشتیی رێوڕەسمی واژۆکردنی یاداشتێکی لێکتێگەیشتنی نەوتی گشتگیری لەنێوان وەزارەتی نەوت و کۆمپانیای نەوتی BP کرد بۆ پەرەپێدانی کێڵگەکانی بەرهەمهێنانی نەوت و گازی کەرکووک.   یاداشتەکە لەلایەن حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت بە نوێنەرایەتیی عێراق و مورای ئۆشینکڵۆس، سەرۆکی جێبەجێکار و نوێنەری کۆمپانیاکە واژۆکرا.   کۆمپانیای BP لە 1920ـەوە لە کەرکووک کاری کردووە و دەڵێت، کەرکووک و دەورووبەری "نزیکەی 9 ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگیان هەیە."

  وەزیری دادی تورکیا رایگەیاند، لەلایەن کەسوکاری عەبدوڵا ئۆجالانەوە داواکاری پێشکەشکراوە تاوەکو سەردانی ئیمراڵی بکەن، راشیگەیاند لەئێستادا هەڵسەنگاندن بۆ داواکارییەکە دەکەن. بەگوێرەی هەواڵێکی پێگەى تی 24، یڵماز تونچ  وەزیری دادی تورکیا رایگەیاندووە، هێشتا وادەى چوارەم دیداری شاندی ئیمراڵی لەگەڵ ئۆجالان دیار نییە. راشیگەیاندووە، بەگوێرەى یاساکانى وڵاتەکەی، هەڵسەنگاندن بۆ داواکاریی کەسوکاری ئۆجالان دەکەن کە رەنگە لە جەژندا سەردانی دوورگەى ئیمراڵی بکەن. لە چەند مانگی رابردوودا، عومەر ئۆجالان برازای عەبدوڵا ئۆجالان سەرۆکی پەکەکە، سەردانی دوورگەى ئیمراڵی کردبوو. لە ماوەی رابردوودا کەسوکار و پارێزەرانی ئۆجالان سەدان داواکارییان پێشکەش بە لایەنی پەیوەندیدار کردووە بۆ ئەوەى سەردانی ئۆجالان بکەن، بەڵام داواکەیان رەتکراوەتەوە، دواجاریش لە 2015 بوو رێگەدرا کەسوکار و پارێزەرانی ئۆجالان سەردانی دوورگەى ئیمراڵی بکەن.

ماڵپەڕی ئەنساروڵای سەر بە حوسييەکان بڵاویکردەوە، فڕۆکە شەڕکەرەکانی ئەمريکا 17 هێرشیان کردووەتە سەر پارێزگاکانی سەعدە و عەمران لە باکووری رۆژئاوای یەمەن. ئاژانسی فرانس پرێس لەزاری سەرچاوەيەکی ئەمنييەوە بڵاویکردووەتەوە، "فڕۆکەکانی ئەمريکا 17 هێرشی ئاسمانییان بۆسەر ناوچە جیاجیاکانی پارێزگای سەعدە دەستپێکردووە، لەوانە دوو هێرش لە رۆژهەڵاتی شارەکە، سێ هێرش بۆ سەر شارۆچکەى سالم، شەش هێرشيش بۆ سەر شارۆچکەى سەحەر، سەرجەم هێرشەکانیش زیانی ماددییان بە ماڵ و سامانی هاوڵاتییان گەیاندووە". لە 15ـی ئازارەوە ئەمریکا هێرشی چڕی بۆ سەر حوسییەکان دەستپێکردووە، لە بەرامبەردا ئەو گرووپە وەڵامیان داوەتەوە و چەند جارێک کەشتییەکی فڕۆکەهەڵگری ئەمریکییان لە دەریای سوور کردووەتە ئامانج. لەو ماوەيەدا ئەمریکا چەندین هێرشی ئاسمانی بۆسەر حوسييەکان ئەنجامداوە و بانگەشەی ئەوە دەکات بەرپرسانی باڵای ئەو بزووتنەوەیە کراونەتە ئامانج، هاوکات بزووتنەوەکە کوژرانی 53 کەسی لە ئەنجامی هێرشەکانی ئەمریکا راگەیاندووە. هەفتەی رابردوو دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا هەڕەشەى لەناوبردنى حوسييەکان کرد، بە گوتەی ترەمپ،  حوسییەکان لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەکرێن، هۆشداريشيدا بە تاران لە بەردەوامبوون لە پشتیوانیکردنی ئەو گرووپە.

  وته‌بێژی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ڕایگه‌یاند، بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق ده‌ست به‌ نوێكردنه‌وه‌ی تۆماری ده‌نگده‌ران ده‌كرێت. هەورەها داوا له‌ هاوڵاتیان ده‌كه‌ن كه‌ تۆماره‌كه‌یان نوێ نییه‌ سه‌ردانی لقه‌كانی كۆمسیۆن بكه‌ن له‌ پارێزگاكان، ده‌شڵێت، "هاوڵاتیان له‌ نێو پارێزگا ده‌توانرێت ناوخۆیان بگۆڕن، به‌ڵام له‌ كه‌ركوك، ئه‌نبار، نه‌ینه‌وا و سه‌ڵاحه‌دین ناتوانرێت ناوه‌كانیان بگۆڕن". جومانه‌ غه‌لای، وته‌بێژی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ له‌ كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌وانیدا ڕایگه‌یاند، "دوێنێ پڕۆسه‌ی نوێكردنه‌وه‌ی تۆماری ده‌نگده‌ران له‌ 179 ناوه‌ند ده‌ستیپێكرد تاوه‌كو هه‌ڵبژاردنی داهاتو به‌پێی تۆماری ده‌نگده‌رانی نوێ به‌ڕێوه‌بچێت. ئەو وتیشى: ئه‌مه‌ قۆناغی یه‌كه‌می هه‌ڵبژاردنه‌ كه‌ قۆناغێكی گرنگه‌، ئه‌وانه‌ی پێشتر ناویان تۆمارنه‌كراوه‌ مافی خۆیانه‌ سه‌ردانی نزیكترین بنكه‌ی ده‌نگدان له‌ ماڵی خۆیان بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی زانیاری و داتای بایۆمه‌تریان نوێ بكه‌نه‌وه‌، كه‌ یه‌كێك له‌ فاكته‌ره‌كانی پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، زیاتر له‌ 29 ملیۆن ده‌نگده‌ر هه‌ن كه‌ ده‌توانن ده‌نگ بده‌ن، ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌ دایكبوی ساڵی 2007ن ده‌توانن سه‌ردانی نزیكترین بنكه‌ بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ناوی خۆیان تۆمار بكه‌ن تا كاتی بایۆمه‌تر وه‌ربگرن، ئه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ی له‌ دایكبوی 2007ن ده‌بێت كارتی نیشتیمانیان هه‌بێت و به‌بێ ئه‌و كارته‌ ناتوانن ناوی خۆیان بنوسن. له‌باره‌ی گۆڕینی ناو له‌ پارێزگایه‌ك بۆ پارێزگایه‌كی دیكه‌، وته‌بێژی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان وتی، "له‌ نێو پارێزگا ده‌توانرێت ناوخۆیان بگۆڕن، به‌ڵام له‌ كه‌ركوك، ئه‌نبار، نه‌ینه‌وا و سه‌ڵاحه‌دین ناتوانرێت ناوه‌كانیان بگۆڕن". ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، هه‌ر ده‌نگده‌رێكی دیكه‌ كه‌ كارتی كۆبۆنی هه‌یه‌ پێشت 9ی 12ی 2003 ده‌توانێت شوێنی ده‌نگدانی خۆی بگۆڕێت و له‌دوای ئه‌وه‌ مافی نییه‌، گۆڕانكاری له‌ نێو پارێزگایه‌ك ئه‌گه‌ر كه‌سێك كارتی كۆبۆنی نه‌بو بۆ 2020 -2021 ئه‌وا ده‌توانێت له‌ نێو پارێزگا شوێنی ده‌نگدانه‌كه‌ی بگۆڕێت، هه‌ر كه‌سێك ئه‌وه‌شی هه‌بێت ده‌توانێت له‌ بری كارته‌كانی دیكه‌ به‌كاریبهێنێت.

حەشدى شەعبى لە عێراق دەبێتە خاوەنى دەسەڵاتى هاوتەریب لەگەڵ سوپا و راوێژى ئەمنى پێشکەشى حکومەت دەکات و ئۆپەراسیۆنی سەربازی و هەواڵگری ئەنجام دەدات، ئەوەش بەپێی پڕۆژە یاساى دەستەى حەشدى شەعبى. بەپێی پڕۆژە یاساکە، دەستەى حەشدى شەعبى بەشێک دەبێت لە هێزە چەکدارەکان و پەیوەستە بە فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانەوە، لە هەمان کاتدا مافی چەکدارکردنی پێدەبەخشێت بۆ پاراستنی سیستەمی دیموکراسی و دەستووری لە وڵاتەکەدا. پڕۆژە یاساکە رۆژى 24ى ئازار لەلایەن پەرلەمانى عێراقەوە خوێندنەوەى یەکەمى بۆ کرا، دوای ئەوەی حکومەتی عێراق پڕۆژەى "خزمەت و خانەنشینی حەشدى شەعبى" کشاندەوە و ناوەکەى گۆڕى بۆ  یاسای دەستەى حەشدى شەعبى. یاسا نوێیەکە پێناسەی "هێزەکانی حەشد" دەکات کە بەشێک لە هێزە چەکدارەکان، پەیوەستن بە فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان و قەدەغەیە ئەندامەکانی سەر بە هیچ لایەنێک بن یان بەشداری چالاکیی سیاسی بکەن. پەسەندکردنی یاسا نوێیەکە دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی یاسای پێشوو کە لە ساڵی ٢٠١٦ پەسەندکرا، هەروەها دەستەیەکى نوێ، کە لەسەر بنەمای یاسا هەموارکراوەکە دادەمەزرێنرێت، جێگەی دەستەى ئێستا دەگرێتەوە. بەپێی یاسا نوێیەکە، ئەرکی هێزەکانی حەشدى شەعبى بریتیە لە: بەشداریکردن لە پاراستنی سیستەمی دیموکراسی لە عێراق، بەرگریکردن لە وڵات، پاراستنی یەکگرتوویی و یەکپارچەیی خاکەکەی، بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بە هەموو شێوەکانییەوە، بەشداریکردن لە دەستەبەرکردن و پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی. هەروەها حەشد پابەند دەکرێت بە دروستکردن و ڕێکخستنی سیستمێکى سەربازی یەکگرتوو لە ڕووی مەشق و پەرەپێدان چەکدارکردن و دابینکردنی نوێترین ئامێری تەکنەلۆژی، تەکنەلۆژیای مۆدێرن و سیستەمی زانیاری بۆ پەرەپێدانی شێوازی کارکردنی. هەر بەپێی یاساکە، دەستەکە زانیاری و راوێژ پێشکەش بە حکومەت دەکات لەسەر بابەتەکانی پەیوەست بە ئاسایشی نیشتمانی و یەکپارچەیی خاکی عێراق، لەکاتێکدا ئەوە یەکێکە لە ئەرکەکانی دەزگای هەواڵگری کە بڕیارە ڕاوێژکار بداتە دەسەڵاتداران سەبارەت بە هەڕەشەکان.

ئامارى دەستگیراوانى خۆپیشاندانەکانى تورکیا بۆ زیاتر لە هەزار و 400 کەس بەرزبووەوە، سەرۆکى گشتى جەهەپەش جەخت لەبەردەوامى خۆپیشاندان دەکاتەوە و دەڵێت ئەم جەژنە دەبێتە سوپرایز بۆ ئەردۆغان. عەلی یەرلیکایا وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند، لە 19ی ئازاری 2025ەوە هەزار و 418 گومانلێکراو دەستبەسەرکراون، لەو رێژەیە 979 کەسیان لە زینداندان و  478یان دەدرێنە دادگا. خۆپیشاندانەکان ماوەى هەفتەیەکە بەردەوامن لە دژى دەستگیرکردنى ئەکرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆکى شارەوانى گەورەى ئیستانبوڵ و زیاتر لە 100 کەسى دیکە، بەتۆمەتى گەندەڵى و بەرتیل وەرگرتن، لەکاتێکدا جەهەپە دەڵێت پرۆسەکە بەکارهێنانى دادگایە بۆ مەرامى سیاسی و ئامانج لێی رێگریکردنە لەوەى ئیمامئۆغڵو نەتوانێت لە هەڵبژاردنى سەرۆکایەتیدا کێبڕکێی ئەردۆغان بکات. خۆپیشاندانەکە گەورەترین خۆپیشاندانە لە تورکیا لە دوای ناڕەزایەتییەکانی ساڵی ٢٠١٣ کە لە ئەستەنبوڵ لەسەر ڕووخاندنی پارکێک سەریهەڵدا. ئۆزگور ئۆزەل سەرۆکی جەهەپە، رۆژى سێشەممە بۆ یەکەمجار لە زیندان چاوى بە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو کەوت، کە 19ى ئازار لەلایەن هێزە ئەمنییەکانى تورکیاوە دەستبەسەرکرا و چوار رۆژ دواتر لەلایەن دادگاوە بڕیارى زیندانیکردنى درا لەدۆسیەى تایبەت بە گەندەڵیدا، کە ئیمامئۆغڵو و جەهەپە رەتیدەکەنەوە. ئۆزگور جەختیکردەوە کە دەستگیرکردنی سەرۆکی شارەوانیی ئیستانبوڵ پێشێلکردنی یاسایە و بڕیاریداوە وەک کاردانەوەیەک رۆژانی جەژن سەردانی سەرۆکى پارتەکانى ئاکپارتی و مەهەپە نەکات و دەڵێت، بەردەوام دەبن لەسەر هەڵوێستی خۆیان و ئەم جەژنە دەبێتە سوپرایز بۆ ئەردۆغان. رۆژى (19ـی ئاداری 2025)، لەسەر دوو دۆسیەی جیاواز و بە تۆمەتی ڕەخساندنی هەلی کار لە دامەزراوەکانی شارەوانی بۆ ئەندامانی پەکەکە و ئەنجامدانی گەندەڵی و بەرتیل وەرگرتن، ئەکرەم ئیمامئۆعڵو کە دوو خولە لەسەریەک بە سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ هەڵدەبژێردرێت دەستبەسەرکرا و دواى بڕیارى زیندانیکردنى لەلایەن دادگاوە، سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ دورخرایەوە. دەستگیرکردنی ناوبراو لە کاتێکدایە ماوەیەکە ناوی ناوبراو پەسەند کراوە وەک کاندیدی کاندیدا بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرکۆماری تورکیا ئەمڕۆیش لە هەڵبژاردنی ناوخۆیی جەهەپە توانی نزیکەی 15 ملیۆن دەنگ بە دەستبهێنێت. زیندانیکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو'ی تەمەن 54 ساڵ دوای ئەوە دێت لە چەندین ناوچەی تورکیا ڕەتکراوەتەوە هۆڵی دیدار و کۆبوونەوە بە ئیمامئۆغڵو بدرێت تا وەک کاندیدی جەهەپە بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرکۆماری تورکیا، وتاری تێدا بدات و لە نوێترین پێشهاتیشدا  ڕۆژێک بەر لە دەستگیرکردنی، بە گوشاری ئاک پارتیی دەسەڵاتدار سەرۆکایەتیی زانکۆی ئیستانبوڵ بڕیاریدا دانپێدانان بەو بڕوانامەیەی کاتی خۆی بە ئەکرەم ئیمامئۆعڵوی داوە هەڵبوەشێنێتەوە. هۆکاری ئەمەش بۆ ئەوە گەڕێندراوەتەوە کە گوایە هەڵەی زەق کراوە و نەدەبوو بڕوانامە بە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو و 28 قوتابی دیکە بدرێت. لەو ڕۆژەوەی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو دەستگیر کراوە، شارەکانی تورکیا بە تەواوی خرۆشاون، دەستگیرکردنی چەندین خۆپیشاندەر و ڕووبەڕووبوونەوەیان بە توندترین شێوە، شەقامەکانی بە خۆپیشاندەران چۆڵ نەکردووە.