دوای جیاکردنەوەی دەنگەکان، هەیبەت حەلبووسی وەک سەرۆکی پەرلەمانی عێراق هەڵبژێردرا و دەنگدان بۆ جێگرانی سەرۆکی پەرلەمان دەستپێدەکات. هەیبەت حەلبوسی بە زۆرینەی دەنگ وەک سەرۆکی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق هەڵبژێردرا. لەکۆی 309 دەنگ، هەیبەت حەلبوسی توانی 208 دەنگ بەدەستبهێنێت. دووشەممە، 29ـی کانوونی یەکەمی 2025، سەرچاوەیەکى ئاگادار لە پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند، هەیبەت حەلبووسی کاندیدی حزبی تەقەدووم بە زۆرینەی دەنگ بە سەرۆکی پەرلەمانی عێراق هەڵبژێردرا. هەیبەت حەلبووسی لە خولی چوارەم و پێنجەمی پەرلەمان سەرۆکی لیژنەی نەوت و وزە بووە. هەروەها هەر یەکێکە لە سالم عیساوی 66 دەنگی بەدەستهێنا و عامر عەبدولجەبار 9 دەنگ و 26 دەنگیش پووچەڵ بوون. کاتژمێر 01:15 خولەکی دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دووشەممە، 29ـی کانوونی یەکەمی 2025، یەکەم دانیشتنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق بە ئامادەبوونی 292 ئەندامی دەرچوو، دەستیپێکرد. عامر فایز کە وەک بەتەمەنترین پەرلەمانتاری دەرچوو؛ سەرۆکایەتیی یەکەم دانیشتنی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق کرد؛ دوای خوێندنەوەی ناوی دەرچووانی پەرلەمان و سوێندخواردنی پەرلەمانتارانی دەرچوو، دەرگای خۆکاندیدکردنی بۆ دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان کردەوە.
لە ئۆپەراسیۆنێکی هێزە ئەمنییەکان بۆ سەر حەشارگەیەکی ڕێکخراوی داعش لە پارێزگای یالۆڤا لە باکووری ڕۆژئاوای تورکیا، سێ پۆلیس گیانیان لەدەستدا و شەش چەکداری داعشیش کوژران. دووشەممە 29ی کانوونی یەکەمی 2025، عەلی یەرلیکایا، وەزیری ناوخۆی تورکیا ڕایگەیاند، هێزەکانی پۆلیس لە گەڕەکی عیسمەت پاشا لە ناوەندی یالۆڤا، هەڵیانکوتاوەتە سەر ماڵێک کە چەکدارانی داعشی تێدا بووە، بەڵام لە کاتی دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکەدا چەکدارەکان تەقەیان لە هێزە ئەمنییەکان کردووە. یەرلیکایا لەبارەی زیانەکانەوە ئاماژەی دا: "بەهۆی هێرشەکەوە، سێ پۆلیس گیانیان لەدەستداوە، هەروەها هەشت پۆلیس و پاسەوانێکی گەڕەکەکە بریندار بوون. بەهۆی هەبوونی ژن و منداڵ لەناو ماڵەکەدا، ئۆپەراسیۆنەکە بە وردی و هەستیارییەکی زۆرەوە بەڕێوەچوو، توانرا پێنج ئافرەت و شەش منداڵ بە سەلامەتی ڕزگار بکرێن." وەزیری ناوخۆی تورکیا جەختی لەوەشکردەوە، هەر شەش چەکدارە کوژراوەکە "هاووڵاتیی تورکیان" و ئۆپەراسیۆنەکە کاتژمێر 09:40ـی بەیانی ئەمڕۆ دووشەممە کۆتایی هاتووە. هەروەها ئاماژەیداوە، تەنیا لە مانگی ڕابردوودا لە ئۆپەراسیۆنە جیاوازەکاندا 137 گومانلێکراوی داعش دەستگیرکراون، هاوکات بەرەبەیانی ئەمڕۆش لە 15 پارێزگای تورکیا، 108ئۆپەراسیۆن لە شوێنی جیاواز بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتبارانی سەر بە داعش ئەنجامدراوە. ئەمە لە کاتێکدایە بەرەبەیانی ئەمڕۆ، میدیاکانی تورکیا بڵاویان کردبووەوە لەو ئۆپەراسیۆنە ئەمنییەی شاری یالۆڤا، حەوت ئەفسەری هێزی پۆلیسی تورکیا لە کاتی بەرەنگاربوونەوەی شانەیەکی نووستووی داعش برینداربوون. هەفتەی ڕابردوو فەرماندەیی جەندەرمەی تورکیا هۆشداری لە ئەگەری هێرشی داعش لە شوێنە گشتیی و قەرەباڵغەکانی تورکیا ڕاگەیاندبوو، هەر لە هۆشدارییەکەدا ئاماژەیداوە، کە ڕێکخراوی داعش لە پلانیدایە لە ئاهەنگەکانی پێشوازی ساڵی نوێی 2026، هێرشی تیرۆریستی ئەنجام بدات.
فەرماندەی قەسەدە و یەپەژە سۆزدار حەجی ئاماژەی بەوەدا، داوی ڕووخانی ڕژێمی بەعس هاوسەنگییەکانی سووریا گۆڕاون و دەڵێت، ڕێککەوتنی ١٠ـی ئادار وەڵامگۆی داواکانی گەلانە، بەڵام هەندێک خاڵی جێبەجێ نەکراوە. ئەندامی فەرماندەیی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (قەسەدە) و یەکینەکانی پاراستنی ژن (یەپەژە) سۆزدار حەجی کە لە هەمانکاتدا ئەندامی شاندی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریایە بۆ دانوستان لەگەڵ دیمەشق، دۆخ و ئەو ڕووداوانەی لە ماوەی ساڵێکدا لە سووریا ڕوویانداوە بۆ ئاژانسی هەواڵیی فورات (ANF) هەڵسەنگاند. سۆزدار حەجی ئاماژەی بەوەدا لە سووریا لە ماوەی ساڵێک چەندین ڕووداوی خێرا ڕوویداوە و گوتی: "سیستەمی ڕژێمی بەعس کە زیاتر لە ٦٠ ساڵ حوکمڕانی سووریای کرد، ڕووخا. ئەمەش تەواوی هاوسەنگییەکەی گۆڕی. سووریا لە ڕووی جوگرافییەوە شوێنێکی ستراتیژییە و دراوسێی چەندین دەوڵەتە. هەربۆیە ئەم گۆڕانکارییە کاریگەرییەکی زۆری لەسەر هەرێمەکە هەبوو. دەوڵەتانی دراوسێ هەمیشە دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ئەو سیستەمەدا سەپاندووە. ڕووخانی سیستەمی ئێستا سوودێکی زۆری بۆ گەلان هەبوو، بەڵام ئەوەی جێگەی گرتەوە ئەگەر سیستەمێکی دیموکراتیک بوایە، ئەوا شتگەلێکی باش درووست دەبوو. لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا وەک هێز و سیستەم کارە سیاسی و ئیدارییەکانمان لەسەر بنەمای دیموکراسی کۆمەڵایەتی بەڕێوە دەبەین. زیاتر لە ١٠ ساڵە لەسەر ئەم سیستەمە دەڕۆین. گۆڕانکارییەکان کاریگەری لەسەر ئێمە و لەسەر پەیوەندییەکان لەگەڵ سووریا هەبوو. ئێران و ڕووسیا پەیوەندییەکی بەهێزیان لەگەڵ سووریا هەبوو. بە تایبەت ڕووسیا کە تا ئێستاش پەیوەندیی لەگەڵ سووریا هەیە، بەڵام دوای ڕووخانی ئەو سیستەمەی ئێستا و ئەو سیستەمەی جێگەی گرتەوە، هیچ گۆڕانکارییەک لە ئایدۆلۆژیای بەعسییەکاندا ڕووینەداوە. ئەم گۆڕانکارییانە بۆ سووریا و هەموو هەرێمەکە گۆڕانکاریی مێژوویین". ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە بەردەوامی قسەکانییدا سۆزدار حەجی باسی لە پڕۆسەی ڕووخانی ڕژێمی بەعس و کاریگەرییەکانی لەسەر سووریا و هەرێمەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا کرد و گوتی: "لە ٢٧ـی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ ئۆپەراسیۆنێک لە سووریا لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەتەشەوە دەستی پێ کرد. ئەمە لە سەرەتادا وەک پلانێکی بەرفراوان نەدەهاتە بەرچاو، بەڵام دواتر ئەوە ڕوون بووەوە کە لەگەڵ ئەو ڕێککەوتنەی کە هەتەشە دواتر باسیشی کرد، ڕێگە بۆ هەیئەی تەحریر ئەل شام کرابووەوە کە دەست بەسەر هەموو سووریادا بگرێت. ئەمەش بەو مانایە دێت ئیدی لەگەڵ ڕژێمی بەعسدا نین و بەپێی ئەو ڕێککەوتنەی ئەنجامیان دا ڕژێمی بەعس خزمەتی دەوڵەتە گەورەکان و دروسێکانی نەدەکرد، بەڵام ڕووخانی دەوڵەتێکی وەها ڕەگداکوتاو، خاوەن سوپا و ڕێکخراو لە ماوەی ١٢ ڕۆژدا کاری هێزە دەرەکییەکانە، نەک هێزە ناوخۆییەکان. یەکێک لەو گرووپانەی کە هێرشەکەیان ئەنجامدا هەتەشە بوو، کە گەشتنە دیمەشق، لە حەلەبەوە تا دیمەشق شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوە ڕووینەدا و دەستیان بەسەر دیمەشقدا گرت". هێرشەکان لەسەر حەلەب، تەل ڕەفعەت و شەهبا سۆزدار حەجی ڕایگەیاند، ئەو هەرێمانەی کە ئەوانی تێدان و هەرێمی شەهبا کە خەڵکی عەفرین پەنایان بردووە، هاوشان لەگەڵ حەلەب، کەوتۆتە بەر هێرشی قورسی گرووپە چەتەکانی سەر بە دەوڵەتی تورک و گوتی: "وەک هەنگاوی دەستپێک هێرش کرایە سەر تەل ڕەفعەت، شەهبا و تەنانەت لەسەر هەردوو گەڕەکەکانی شێخ مەقسوود و ئەشرەفیەی حەلەب، کە تا ئێستاش هەرکاتێک دەرفەتیان بۆ ڕەخسا هێرش دەکەنە سەریان. لە ناوچەکانی شێراوا، تەل ڕەفعەت و هەرێمی شەهبا بەرخۆدانێکی بێهاوتا لە بەرانبەر ئەو گرووپانە ئەنجام درا. بەوپێیەی گەلەکەمان بە کۆمەڵکوژییدا تێپەڕیبوو، وەک فەرماندەکانی قەسەدە و یەپەژە دۆخەکەمان هەڵسەنگاند و ئەو ڕاستییەی باسمان کرد زۆر ڕوون بوو. هەربۆیە پێش ئەوەی ئەو گرووپانە دەست بە هێرشەکانیان بکەن، پێویستمان بە جێگیرکردنی درووست هەبوو، بۆ ئەوەی گەل بپارێزین، تاوەکو بڕیارێکی دیکە دەدرێت". بەرخۆدانی گەل و منداڵان لە بەنداوی تشرین فەرماندە سۆزدار حەجی باسی لە بەرخۆدانی هێڵی بەنداوی تشرین و قەرەقۆزاق کرد و گوتی: "دوای ئەوە شەڕەکە لە مەنبەج، قەرەقۆزاق، بەنداوی تشرین و تەنانەت دێر حافر بڵاوبووەوە. لەو هێڵانەدا شەڕ و بەرخۆدانێکی زۆر بەرفراوان ئەنجام درا. هەروەها بەرخۆدان لەو هەرێمانەی کە پێشتر دەمانویست لە سیستەمی بەعس ڕزگاریان بکەین و گەلان لە گرووپە چەتەکان و داعش بپارێزین بڵاوبووەوە. ئێمە خۆمان لە دژی گرووپە چەتەکان لە دێر حافر و گوندی مەسکەنە، هێڵی ئەسریا و تا دێرەزوور جێگیرکرد. چونکە نزیکایەتی ئەو گرووپانە لە دژی ئێمە هەمان ئەو نزیکایەتییەیە کە ساڵانێک ئەنجام دەدرا. چونکە زیهنیەتی ئەوان بۆ ڕزگارکردنی سووریا لە ڕژێمی بەعس و شۆڕشێکی ئازادیی نەبوو کە گەلان ڕزگار بکات. شەڕی ئەوان دژی سیستەمی دیموکراسی و خۆبەڕێوەبەری بوو. ئەو هێرشانەی کە بۆ سەر هێزەکانمان ئەنجامدرا هەموویان بە تەکنەلۆژیا و هاوکاری دەوڵەتی دووەمی ناتۆ بوو، بەڵام لە بەرانبەردا گەنجانی هەرێمەکە لە هەموو پێکهاتەکانەوە بە تاکتیکی شەڕی ئەو قۆناغە، بەرخۆدانێکی بێهاوتایان پەرەپێدا. لەم لایەنەوە لە بەنداوی تشرین گەل و منداڵانی گەل، بە هەموو پێکهاتەکانییەوە بۆ ماوەی چەند مانگێک بەرخۆدانێکیان بۆ پاراستنی بەنداوەکە ئەنجامدا و گوزارشتیان لە کۆمەڵگەی دیموکراتیک کرد کە چۆن خۆیان و شەڕڤانەکانیان بپارێزن". 'قەسەدە ڕێگەی لە سەرهەڵدانەوەی داعش گرت' فەرماندە سۆزدار حەجی ئاماژەی بەوەشدا، قەسەدە ڕێگەی لە سەرهەڵدانەوەی داعش گرتووە، گوتی: "بەهۆی ئەم شەڕەەوە بۆشاییەکی ئەمنی دروست بوو و داعش جارێکی دیکە ویستی سوود لەم زەمینە وەربگرێت و بەشێوەیەکی بەهێز بگەڕێتەوە هەرێمەکە. دەربازبوونی هێزەکانی قەسەدە بۆ شارەکانی دێرەزوور، مەیادین و بو کەمال ڕێگری لەمە کرد. هەروەها پێشتر لەو هەرێمانە، لە بەرانبەر ئێمە و هەرێمەکەمان، هێرشەکانیان بە ناوی دیفاع ئەل وەتانی و هۆزەکان کە دۆستایەتی ڕژێمی بەعسیان دەکرد لە ڕێگەی داعشەوە ئەنجامیان دا. ئەو هەنگاوەی قەسەدە لە دێرەزوو گریتەبەر، ڕێگری لە خەون و خەیاڵەکانی داعش کرد. دەربازبوونی قەسەدە بۆ ئەو هەرێمانە بە شێوەیەکی سەلامەت بوو. هەروەها بە شێوەیەکی سەلامەت هەرێمەکە ڕادەستی حکومەتی ڕاگوزەر کرا. ئەمەش بە ئامانجی ئەوەی ئێمە گوزارشت لە هەمان وڵات دەکەین و تەماحێکی جیاوازمان نییە. بەم شێوەیە هەنگاوی زۆر سەرکەوتوو لە بەرانبەر داعش نرا. داعش ئێستا دەیەوێت هەرکاتێک دەرفەتی بۆ ڕەخسا خۆی لە هەرێمەکەدا جێگیر بکات. دەیان هێرش هەبووە کە داعش ویستویەتی لە ماوەی ئەمساڵدا لە دژی ئێمە ئەنجامی بدات، لە بەرانبەر ئەوەشدا ئۆپەراسیۆنەکانی قەسەدە بە هاوکاری هاوپەیمانانی نێونەتەوەیی لە دژی داعش ئەنجام درا و سەرکەوتووبوون". 'بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ لە کات و شوێنی خۆیدا بوو' سۆزدار حەجی لەسەر کاریگەریی بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی ڕێبەر ئاپۆ قسەی کرد و ئاماژەی بەوەدا، ئەم بانگەوازە کاریگەری ئەرێنی و گەورەی لەسەر سووریا و باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا هەبووە و گوتی: "لە ماوەی ئەمساڵدا بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی ڕێبەر ئاپۆ ئەنجام درا. ئەم بانگەوازە وەک دەرمانێک بوو بۆ ڕاگرتنی شەڕەکان. لە پڕۆسەیەکدا کە تێیدا کوشتنی یەکتر و سەپاندنی دەسەڵات بەسەر هەموو بەهاکانی کۆمەڵگە و بەتایبەتی لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە کە هەمیشە ئێمەی وەک هەڕەشەیەک دەبینی، ئەم بانگەوازە کرا. ئەم بانگەوازە لە کاتی خۆیدا بوو. ڕێبەر ئاپۆ لە پڕۆسەیەکی هێندە هەستیاردا بانگەوازی ڕاگرتنی شەڕی کرد کە پرسەکان لە ڕێگەی دیالۆگەوە چارەسەر بکرێن. پێویستە ئەم دانوستانانە بە شێوەیەکی ئازاد و دیموکراتیک بن. بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ کاریگەریی لەسەر باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا و لەسەر تەواوی سووریا هەبوو. داوای بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ هاوپەیمانێتییەک درووستکرا. هەربۆیە بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ لە کات و شوێنی خۆیدا بوو. چونکە متمانەیەکی زۆر بەم بانگەوازە هەیە". 'ڕێککەوتنی ١٠ـی ئادار ڕێگەی لە قڕکردنی کۆمەڵگە گرت' لە کۆتایی قسەکانییدا سۆزدار حەجی باسی لە ڕێککەوتنەکەی ١٠ـی ئاداری کرد لە نێوان قەسەدە و حکومەتی ڕاگوزەری سووریا واژۆکرا و گوتی: "لە ١٠ـی ئاداری ٢٠٢٥ ڕێککەوتنێک واژۆ کرا. ڕێککەوتنێکی بەجێ بوو و وەڵامگۆی بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ بوو. ڕێککەوتنی ١٠ـی ئادار ڕێگری لە قڕکردنی کۆمەڵگە گرت و دەرفەتێکی بۆ هەموو هێزەکان ڕەخساند کە چۆن بتوانن دانوستاندن لەگەڵ یەکتردا بکەن. خاڵەکانی ڕێکەوتنەکەش گرنگن و پێویستە پابەندی بن بۆ ئەوەی گەل لەناونەبرێت و ئەو ڕووداوانەی لە ڕابردوودا ڕوویانداوە دووبارە نەبنەوە. چونکە ئێمە بە ئامانجی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەی دیموکراتیک، ئیکۆلۆژی و ئازادی ژن تێکۆشانمان ئەنجام داوە و هەزاران شەهیدمان داوە. هەربۆیە ناتوانین وەک پێشتر بژین. ئەم ڕێککەوتنە کە واژۆ کرا، ڕووداو و ئەوشتانەی پێشتر ئەنجام دراوە پەسەند ناکات. وەڵامێک بۆ هەموو پێکهاتەکان و بەتایبەت بۆ گەلی کورد بوو. گەلی کورد لەم ڕێککەوتنەدا مافی خۆیەتی وەک هاووڵاتی هەموو وڵاتان بژی و خزمەت بە وڵاتەکەی بکات. پێویستە هەموو پێکهاتەکان بە ناسنامە، زمان و کەلتووری خۆیان بژین. تا ئێستا هیچ کام لە خاڵەکانی ئەو ڕێککەوتنە جێبەجێ نەکراون. تاکە خاڵێک کە جێبەجێ کراوە، نەبوونی شەڕە و سەرەڕای ئەوەش هەمیشە شەڕ لە سەرتاسەری سووریادا هەبووە".
کێ باڵادەست دەبێت و کێ دەیباتەوە؟ ئامادەکردنى هاوڵاتى ئیسرائیل و تورکیا هەردووکیان سوپای بەهێزیان هەیە کە بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بە نوێترین تەکنەلۆجیا دەبەستن، بەڵام ئەگەر دژی یەک شەڕ بکەن، چەند هۆکارێک دەبێتە هۆی دۆڕان یان بردنەوەی هەر لایەکیان. من گریمانەی ئەوە دەخەمەڕوو کە کێ براوەی جەنگ دەبێت. سەرەتا دەبێت لە هێزی وشکانی، ئاسمانی و دەریایی هەر یەکێکیانەوە دەستپێبکەین، بەڵام لەگەڵم بمێننەوە چونکە بابەتەکەتان دواتر بۆ یەکلاییدەکەمەوە. لەرووی ژماری سەربازییەوە، تورکیا باڵادەستە چونکە زیاتر لە 355 هەزار سەربازی ئامادەی هەیە، لەکاتێکدا ئیسرائیل تەنها خاوەنی 170 هەزارە، بەڵام لە ژمارەی سەربازی یەدەگ، ئیسرائیل زیاتری هەیە و 465 هەزار بەرامبەر 378 هەزار سەربازە. لە رووی هێزی ئاسمانییەوە، ئیسرائیل باڵادەستییەکی گەورەی هەیە چونکە خاوەنی فڕۆکەی زۆر پێشکەوتووە. یەکێک لەوانە ئێف-35ـی تۆقێنەرە کە وەک تارمایی وایە و سیستمە بەرگرییەکان هەستی پێناکەن. ئیسرائیل تاکە وڵاتە بە ئارەزووی خۆی ئەو فرۆکەیەی دەستکاری کردووە و بەپێی خواستی خۆی شتی بۆ زیاد کردووە. هەرچەندە لە 20 ساڵی رابردوودا، تورکیا پێشکەوتنێکی گەورەی بەخۆیەوە بینیوە لە رووی هێزی ئاسمانییەوە، بەڵام هێشتا ناگاتەوە بە هێزی ئیسرائیل. بەگشتی، ئیسرائیل 611 فڕۆکە و هێلیکۆپتەری جەنگی هەیە، بەڵام تورکیا خاوەنی زیاتر لە هەزار فڕۆکە و هێلیکۆپتەرە. بەڵام دەبێت ئەوە بزانرێت زۆری و بۆری گرنگ نییە، ئەوەی گرنگە ئاستی پێشکەوتوویی فڕۆکەکانە. تورکیا لەبەرامبەر ئێف-35ـە تۆقێنەرەکەی ئیسرائیل ئێف-16ـی هەیە کە لەرووی تەکنەلۆجییەوە زۆر لێکەوە دوورن. لەم چەند ساڵەی کۆتاییدا تاکتیکی جەنگ بەتەواوی گۆڕاوە و ئێستا درۆن بەشێوەیەکی بەرچاو بەکاردەهێنرێت، هەر بۆیە تورکیا لەم دوو دەیەیەدا پشتی بەستووە بە توانستی ناوخۆ بۆ بەرهەمهێنانی بەلێشاوی درۆن، کە دیارترینیان بایرەکتار TB2ـە. ئەم درۆنە درۆنێکی پراکتیکییە چونکە تێچووەکەی هەرزانە و تورکیا دەتوانێت لەکاتی جەنگدا بەلێشاو دروستی بکات. ئەم درۆنە لە شەڕی ئۆکراین و روسیا و جەنگی قەرەباغ بە سەرکەوتووی بەرکارهێنراوە. درۆنی ئاکنجییش درۆنێکی بەهێزتر و گەورەترە لە بایرەکتار و بۆ هێرشی چڕتر بەکاردەهێرێت، بەڵام ئەوەی داهاتووی هێزی ئاسمانی تورکیا یەکلادەکاتەوە فڕۆکەی جەنگی بێ فڕۆکەوانی کیزلێلمایە، کە مانگی رابردوو بەسەرکەوتوویی یەکەم تاقیکردنەوەی خۆی ئەنجامدا و لەداهاتوودا رەنگە پێگەی بەو فڕۆکانە لێژ بکات کە بە فڕۆکەوان هەڵدەفڕن. ئیسرائیلیش بەدەر نییە لە پێشکەوتنی درۆن و خاوەنی کۆمەڵێک لە درۆنە هەرە پێشکەوتووەکانە، وەک: هێرۆن، هێرمس 900 و هارۆپە. درۆنی هارۆپ خۆکوژییە و دووانەکەی دیکەش توانایان هەیە بۆ ئاستێکی بەرز بفڕن و لە ئاسمان بمێننەوە، ئەمە جگە لەوەی هەڵگری چەکی قورسیشن. ئەوەی دەمێنیتەوە هێزی ئاسمانییە، کە لەمەیاندا تورکیا خاوەنی کەشتیگەلێکی گەورەیە لە رووبەرێکی ئاویی فراواندا بەپشت بەستن بەشوێنە جوگرافییەکەی، بەڵام ئیسرائیل خاوەنی گەشتیەگلێکی جەنگی بچووکترە و زیاتر بۆ مەبەستی بەرگری دروستکراون وەک بۆ ئامانجی هێرشبردن. بە گشتی ئیسرائیل خاوەنی 62 کەشتی جەنگی جۆراوجۆرە کە پێنج دانەیان ژێردەریایین، لەکاتێکدا تورکیا 182 کەشتی جەنگی هەیە و 13 دانەیان ژێردەریایین. ئێستا کاتی وەڵامدانەوەی پرسیارە گرنگەکەیە کە کامیان براوە دەبێت لە جەنگدا. ئەم دوو وڵاتە سنوورییان بەیەکەوە نییە، بۆیە هەر جەنگێک لەنێوانیان رووبدات یان دەبێت لەسەر خاکی وڵاتێکی دیکە بێت، یان دەبێت ناراستەوخۆ بێت لە رێگەی هێزی ئاسمانی یان دەریاییەوە. بەهێزترین چەکی ئیسرائیل لە جەنگدا هێزی ئاسمانییەتی کە باڵادەستییەکی گەورە و تۆکمەی هەیە لەگەڵ سیستمی بەرگرییەکەی کە بە چوار سیستمی جیاواز ئیسرائیل دەپارێزێت. تورکیاش بەهێزترین چەک بەدەستییەوە درۆنە پێشکەوتووەکانییەتی لەگەڵ هێزی دەریایی و تارادەیەکیش هێزی وشکانی. بۆیە وەڵامی ئەوەی کێ براوە دەبێت لەم جەنگەدا، ئەگەر ئەمریکا دەستوەردان نەکات و یارمەتی ئیسرائیل نەدات، ئەمەیە: ئەگەر جەنگەکە کورتخایەن بێت، بەشێوەیەکی سەرەکی لە هێزی ئاسمانیدا چڕببێتەوە و لەو ماوە کورتەدا شەڕێکی سەخت رووبدات، ئەوا ئیسرائیل باڵادەست دەبێت و دەتوانێت زاڵ ببێت بەسەر تورکیا، چونکە ئەم جۆرە جەنگە پشت بە هێرشی ورد، خێرایی، زانیاریی هەواڵگری، جەنگی ئەلیکترۆنی دەبەستێت کە ئیسرائیل لە هەموویاندا کارامەیە. بەڵام ئەگەر جەنگەکە درێژخایەن بێت و لەمەودایەکی فراواندا رووبدات، ئەوا تورکیا باڵادەستی خۆی دەسەلمێنێت، چونکە ئەم جۆرە جەنگە پشت دەبەستێت بە ئۆپەراسیۆنی لۆجیستی بۆ هێزی وشکانی، شەڕی درۆن و ئۆپەراسیۆنی دەریایی کە تورکیا لە سەرجەمیاندا لێزانە و دەتوانێت بۆ ماوەیەکی زۆر بەرگە بگرێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەری عێراق، دان بەوەدا دەنێت لە رێگەی لایەنی سێیەمەوە هەڕەشەی ئیسرائیلیان پێگەیشتووە، دەشڵێت حكومەتەكەی بە هۆشدارییەوە مامەڵەی لەگەڵ كردووە تا بەدوور بێت لە ئاڵۆزی. سەرۆك وەزیرانی عێراق لە چاوپێكەوتنێكدا، جەخت دەكاتەوە، بەغداد هەڕەشەی تەلئەبیی لە رێگەی لایەنی سێیەمەوە پێگەیشتووە، ئەمەش یەكەم دانپێدانانی فەرمیی عێراقە بەوەی لەلایەن ئیسرائیلەوە هەڕەشەی ئەوەكراوە هێرش دەكرێتەسەر گروپە چەكدارەكان، پاش ئەوەی رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد، بەڵام دەزگای هەواڵگری عێراق رەتیكردەوە. سودانی رایگەیاند:"هەڕەشەكانی ئیسرائیل بەردەوامن و لە رێگەی لایەنی سێیەمەوە پێمان گەیشتووە". بەبێ ئەوەی باس لە ناوەڕۆكی هەڕەشەكە و لایەنی گوێزەرەوە بكات، بەڵام ئاماژەی بەوەدا حكومەت بە هەستیارییەوە مامەڵەی لەگەڵ كردووە تا خۆی بەدوور بگرێت لە ئاڵۆزی زیاتر. هەشت رۆژ لەمەوبەر، رۆژنامەی "شەرقولئەوسەت" بڵاویكردەوە: حكومەتی عێراق و لایەنە سیاسییە چالاكەكان لەماوەی دوو هەفتەی رابردوودا، پەیامی هۆشداری نائاساییان لە وڵاتانی عەرەبی و دەزگا هەواڵگرییە رۆژئاواییەكانەوە پێگەیشتووە، كە زانیاریی جددی تێدایە سەبارەت بە نزیكبوونەوەی گورزی سەربازیی فراوان لە عێراق، بەرپرسێكی عێراقی جەختیكردۆتەوە "دەوڵەتێكی دۆست" بەغدادی لە ناوەڕۆكی هەڕەشەكان ئاگادار كردۆتەوە پێش ئەوەی گروپە شیعیەكان پەلە بكەن لە سازش كردن.
مزەفەر کەرخی، ئەندامی هاوپەیمانیی عەزم: محەممەد حەلبووسی لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی پەرلەمان کشاوەتەوە. ئێستا ئەنجومەنی سیاسیی نیشتمانیی سوننەکان، بۆ دیاریکردنی کاندیدێک بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق لەکۆبونەوەدان. سەرکردەیەکی هاوپەیمانی عەزم رایگەیاند، هاوپەیمانییەتییەکەی مکوڕە لەسەر بەربژێرکردنی موسەننا سامەڕایی. هەروەها ئاماژەی بەوە کرد، بەگوێرەى زانیارییە دزە پێکراوەکان، "محەممەد حەلبووسی لە خۆبەربژێرکردن بۆ پۆستى سەرۆکى پەرلەمان کشاوەتەوە و دوو پەرلەمانتاری دیکەى بەربژێر کردووە." ئەمڕۆ یەکشەممە 28ى کانوونى یەکەمى 2025، ئەنجوومەنى سیاسیى نیشتیمانى سوننە لە ماڵى خەمیس خەنجەر، سەرۆکى هاوپەیمانیى سەروەرى کۆبوونەوە بۆ یەکلاکردنەوەى پرسی بەربژێرى سەرۆکى پەرلەمان. موزەفەر کەرخى، کە یەکێکە لە رێگەپێدراوانى هاوپەیمانى عەزم بۆ لێدوانی میدیایی، لەکاتی بەشداریکردنى لە بووڵتەنى کاژێر 17:00ى رووداو رایگەیاند: "کۆبوونەوەکەی ئەنجوومەنی سیاسیی نیشتمانی سوننە بۆ دیاریکردنی ئەوەیە کە ئایا یەک یان دوو بەربژێریان دەبێت." موزەفەر کەرخى گوتى: "هاوپەیمانیی عەزم مکوڕە لەسەر بەربژێرکردنی موسەننا سامەڕایی، سەرۆکی هاوپەیمانییەتییەکەى بۆ پۆستى سەرۆکى پەرلەمان. بەپێى زانیارییە دزەپێکراوەکان کە پێمان گەیشتووە، محەممەد حەلبووسی، سەرۆکى پارتى تەقەدووم کشاوەتەوە و ئەگەر هەیە دوو پەرلەمانتاری دیکە بەربژێر بکات، کە ئەوانیش هەیبەت حەلبووسی و محەممەد نوورین." رۆژى دووشەممە 29ى کانوونى یەکەم، یەکەم کۆبوونەوەى خولى نوێى پەرلەمان دەکرێت و بڕیارە تێیدا سەرۆکى پەرلەمان و دوو جێگرەکەى هەڵبژێردێن. موزەفەر کەرخى رایگەیاند، "سەرکردەکانی سوننە لەو کۆبوونەوەیەدا تاوتوێی ئەوە دەکەن کە موسەننا سامەڕایی بەتەنیا بەربژێریان بێت یان لەگەڵ کەسێکی دیکەی پارتی تەقەدووم بچنە کۆبوونەوەی پەرلەمان بۆ یەکلاکردنەوە و، پێشبینی دەکرێت بە دوو بەربژێرەوە بچنە کۆبوونەوەی پەرلەمان." ئەو سەرکردەیەى هاوپەیمانیی عەزم گوتى: "هاوپەیمانیی تەقەدووم مکوڕە لەسەر ئەوەی یەک بەربژێر هەبێت بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمان، بەڵام لایەنەکانی دیکە لەگەڵ ئەوەن دوو بەربژێر هەبێت."
لە خۆپیشاندانەکانی عەلەوییەکان لە لازقییەی سوریا کە داوای فیدڕاڵی دەکەن، چەند خۆپیشاندەرێک ئاڵای تورکیا دەسووتێن جارێکیتر عەلەوییەکانی سوریا دەستیان بە خۆپیشاندان کردەوە و داوای مافی چارەی خۆنوسین و جیابونەوە لە سوریا دەکەن، لە خۆپیشاندانەکاندا، گرژی دروست بوو لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی سوریا و تەقەیان لەیەکتری کرد، بەهۆیەوە کوژراو و بریندار هەیە. ئەمڕۆ یەکشەممە، دوابەدوای "دەسەڵاتی باڵای مەعنەوی کۆمەڵگەی عەلەوییەکان" و سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عەلەوییەکان، بۆ خۆپیشاندان لە ناوچەی کەناراوەکانی سوریا، سەدان خۆپیشاندەر لە شارەکانی لازقییە و تەرتوس لەژێر دروشمی "چارەی خۆنوسین" رژانە سەر شەقامەکان و گرژی و ئاڵۆزی دروستبوو لە نێوان هێزەکانی حکومەتی سوریا و چەکدارەعەلەویەکان. میدیا عەرەبییەکان بڵاویانکردوەتەوە، لە خۆپیشاندانی عەلەوییەکاندا، لە تەرتوس و لازقییە، هیزەکانی حومەتی سوریا و چەکدارە عەلەوییەکان روبەڕووی یەکتری بونەتەوە،. بە گوێرەی زانیارییەکانو ئەو گرتە ڤیدیۆیانەی لە تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراونەتەوە تا ئێستا، جەگە لە برینداربون، ژمارەیەک هاووڵاتی مەدەنی کوژراون ولە بەرانبەریشدا یەکێک لە سەربازەکانی حکومەتی سوریاش کوژراوە. لای خۆیەوە وەزارەتی ناوخۆ رایگەیاند، ژمارەیەک سەربازیان برینداربوون "دوای ئەوەی لە لازقیە و جەبلە لەلایەن پاشماوەکانی رژێمی ئەسەدەوە هێرشیان کرایە سەر". گەرچی وەزارەتی ناوخۆی سوریا دەڵێت کۆنتڕۆڵی رەوشەکیان کردوە، بەڵام بە گویڕەی گرتە ڤیدیۆییەکان، خۆپیشاندان و روبەروبوەنەوە بەردەامی هەیە.
بڕیارە سبەی کۆبوونەوەی یەکەمی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت. بەربژێرێکی سەرکەوتووی پارتی دەڵێت، پشتگریی محەممەد حەلبووسی ناکەن. نوێنەرانی یەکێتی، هەڵوێست و یەکگرتوو دەڵێن، سبەی بڕیاری کۆتایی دەدەن. سەرۆکی پەرلەمانی عێراق وەک نەریتێك بۆ عەرەبی سوننەیە و ئێستا دابەشی سەر دوو ئاراستە بوون. عەلی مەحموود، ئەندامی حیزبی تەقەدووم، ئەمڕۆ یەکشەممە بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، سوننەکان 72 پەرلەمانتاریان هەیە و تەقەدووم خاوەنی 35 پەرلەمانتارە. "تاکە بەربژێری ئێمە محەممەد حەلبووسییە و هیچ ناوێکی دیکە لەئارادا نییە". ئەنجوومەنی سیاسیی سوننەکان لە پارتەکانی تەقەدووم و جەماوەری نیشتمانی، هاوپەیمانێتییەکانی سەروەری، عەزم و حەسم پێکدێت. محەممەد دەحام، ئەندامی سەرکردایەتیی عەزم و یەکێک لە رێگەپێدراوانی لایەنە سوننەکان بۆ لێدوانن بۆ میدیا، بە تۆڕی میدیایی رووداوی رایگەیاند: "پرۆسەی یەکلاییکردنەوەی پۆستی سەرۆکی پەرلەمان لە هەموو دۆخێکدا بەرەو دوو بەربژێر دەڕوات و بە هیچ شێوەیەک ناتوانرێ بگەینە تەنیا یەک بەربژێر. هاوپەیمانیی عەزم رژدە لەسەر بەربژێرەکەی خۆی کە بەڕێز موسەننا سامەڕاییە و هیچ گۆڕانکارییەک لەو بڕیارەدا نییە". شێروان دووبەردانی، بەربژێری دەرچووی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان، ئەمڕۆ یەکشەممە بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "تاوەکو ئێستا دانوستاندن و گفتوگۆکان بەردەوامن. سبەی شاندێکی مەکتەبی سیاسیی پارتی دێتە بەغدا و گفتوگۆی زیاتری لەبارەوە دەکرێ". دووبەردانی گوتی: "سبەی شاندی پارتی بڕیاری جەنابی سەرۆک بارزانی دەگەیێنێتە ئێمە و ئێمەش پێیەوە پابەند دەبین، بەڵام ئەوەی روون بووەتەوە ئەوەیە ئێمە پشتگیریی محەممەد حەلبووسی ناکەین. رکابەرەکان سبەی دەردەکەون و پێدەچێ زیاتر بن لە دوو کەس، نەوەک تەنیا حەلبووسی و سامەڕایی". سروە محەممەد، بەربژێری دەرچووی خولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق، ئەمڕۆ بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "تاوەکو ئێستا گفتوگۆکان بۆ کۆبوونەوەی سبەی بەردەوامن. ئەوەی لای ئێمە گرنگە ئەوەیە، جێگری سەرۆکی پەرلەمان بۆ کورد بێت. سەرۆکیش کەسێک بێت ئێستا و رابردوو دژی بەرژەوەندییەکانی هەرێمی کوردستان نەبووبێت". هەر ئەمڕۆ دەرچوویەکی دیکەی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکێتی بە رووداوی گوت: "هێڵی سوورمان لەسەر هیچ بەربژێرێکی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق نییە. کۆبوونەوەکانیشمان بەردەوام دەبن بۆ پشتگیری بەربژێرێکی سەرۆکی پەرلەمان". سروە محەممەد گوتی: "تاوەکو یەک کاژێر پێش چوونە کۆبوونەوەی پەرلەمان گفتوگۆکانمان بۆ پشتیوانی بەربژێرێک بەردەوام دەبن. زۆرکات هەبووە چەند خولەکێک پێش دانیشتنی پەرلەمان بڕیارمان داوە". بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە عێراقییەکان لە بەغدایە. سروە محەممەد دەڵێ، کۆبوونەوەکانی بەغدا بەردەوامن و تاوەکو ئەمڕۆ بە فەرمی پشتگیرییان بۆ هیچ بەربژێرێکی سەرۆکی پەرلەمان یەکلایی نەبووەتەوە. ئەو بەربژێرە دەرچووە گوتی: "جێگری سەرۆکی پەرلەمان زۆر گرنگە بۆ کورد بێ کە پێشتر بۆ پارتی بووە وەک نەریتێک و بۆ یەکێتیش سەرۆککۆمار بووە. تاوەکو ئەمڕۆ هیچ بەربژێرێکمان نییە بۆ جێگری سەرۆکی پەرلەمان". ئیدریس محەممەد، بەرپرسی هەڵبژاردنی رەوتی هەڵوێست و ئەندامی ئەنجوومەنی رەوتەکە، ئەمڕۆ یەکشەممە بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "گفتوگۆکانمان بۆ پشتگیریکردنی بەربژێرێک بۆ سەرۆکی پەرلەمان بەردەوامن و تاوەکو ئەمڕۆ بڕیاری کۆتاییمان نەداوە". ئەو بەرپرسەی رەوتی هەڵوێست گوتی: "ئێمە لە هەرێمی کوردستان ئۆپۆزیسیۆنین، بەڵام لە بەغدا نا، بۆیە هێڵی سوورمان لەسەر هیچ بەربژێرێک نییە. ئەوەی گرنگە بەلامانەوە کەسێک بێ دژی مافی خەڵکی کوردستان، قەوارەی هەرێمی کوردستان و مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان نەبێ". د. موسەنا ئەمین، پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق و سەرکەوتووی خولی شەشەم، ئەمڕۆ یەکشەممە بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "کۆبوونەوەکانمان بەردەوامن. تاوەکو ئەمڕۆ بڕیاری پشتگیری هیچ بەربژێرێکمان نەداوە. سبەی بڕیار دەدەین و پشتگیری ئەو کەسە دەکەین پشتگیری ئێمە بکات".
محەمەد شیاع سودانى سەرۆک وەزیرانى عێراق رایگەیاند، لە هەوڵدان بۆ رێکخستنی دیدارێکی دوو قۆڵی لە نێوان ئەمەریکا و ئێران لە بەغداد و لایەنى ئەمەریکا رەزامەندە، ئێرانیش داواى گرەنتى دەکات و زمانى هەڕەشە رەتدەکاتەوە. سودانى لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵى “مەیادین” ئاماژەى بەوەدا، "لە زیاتر لە وێستگەیەک ئێمە لایەنێک بووین بۆ هێمنکردنەوەی ئەو ئاڵۆزییەی کە لە نێوان ئەمەریکا و ئێران دروستدەبوو، ئێستا لە هەوڵێکی گرنگداین بۆ رێکخستنی دیدارێکی دوو قۆڵی لە نێوان ئەو دوو وڵاتە لە بەغداد بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکانی نێوانیان". رونیشیکردەوە "لە هەوڵ و پەیوەندیداین لە بەرزترین ئاستدا، بەڵام پرسەکە پێویستی بە هەندێک گەرەنتییە و زمانی هەڕەشەدا لەلایەنی ئێرانیەوە رەتدەکرێتەوە". لەبارەى ئەوەى ئایا ئیدارەى ئەمەریکا رازییە بەو پڕۆسەیە، سودانى ئاماژەى بەدا لە دواین سەردانی تۆم باراک نێردەی ئەمەریکا بۆ سوریا بەشێک لە گفتوگۆکانیان لەسەر ئەو پرسە بووە و ئەمەریکا رەزامەندە لەسەر رۆڵى عێراق بەو ئاڕاستەیە. جەختیشیکردەوە، پەیوەندییەکانی عێراق لەگەڵ هەردوو وڵاتی ئێران و ئەمریکا دەسەڵاتی پێدەبەخشێت بۆ ئەوەی ڕۆڵێکی بەرچاو بگێڕێت لە پەرەپێدانی لێکنزیکبوونەوە لە نێوانیاندا. سودانى دەشڵێت، بە لایەنی ئەمەریکیان راگەیاندووە کە بە ڕێزەوە مامەڵە لەگەڵ ئێران بکەن و خۆیان لە هەڕەشە بەدوور بگرن، چونکە دانوستان پێویستی بە متمانەیە و ناتوانرێت لەدۆخى لەو شێوەیەدا ئەنجام بدرێت. باسى لەوەشکردووە، عێراق جەختی لە سەر پێویستی هەڵگرتنی گەمارۆ ئابوورییەکانی سەر ئێران کردەوە وەک ئاماژەیەکی نیازپاکی بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان تاران و واشنتۆن. "حکومەتەکەمان بە بێدەنگی لەسەر هەموو پرسەکان کاری کردووە بۆ گەڕاندنەوەی ڕۆڵی پێشەنگی عێراق لە ناوچەکەدا، ئێستاش بەشێکە لە چارەسەری کێشەکان کە پێشتر گۆڕەپانێک بووە بۆ شەڕەکان و یەکلاکردنەوەیان". لەبارەى پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئێران، سودانى رایگەیاند، پەیوەندی وڵاتەکەى لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر بناغە پتەوەکان بنیات نراوە و ئێران دەستوەردانى نەکردووە لە کاروبارى ناوخۆى عێراقدا و پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانیان لەسەر ڕێڕەوێکی ئەرێنی ماونەتەوە. هەروەها پەیوەندییەکانى عێراق لەگەڵ ئەمەریکاى بە "ناوازە" دانا و وتى ئەمەریکا هاوبەشێکی ستراتیژی عێراقە و بەشداریی لە ڕووخاندنی ڕژێمی دیکتاتۆری کردووە و لە ڕێگەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە هاوکاریان بووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داعش. ئەوەشى خستەڕوو، رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی لەگەڵ ئەمەریکا بوارێکى بەرفراوان دەگرێتەوە لە پەیوەندییە ئەمنی و سەربازییەکان زیاتر درێژدەبێتەوە. خولى دووەم لەبەشێکى دیکەى چاوپێکەوتنەکەدا سودانى رایگەیاند، خولی دووەمى سەرۆک وەزیران خواستێکى تاکەکەسى نییە، بەڵکو ئامادەییە بۆ لەئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتی و تەواوکردنی پڕۆژەیەک کە دەستیان پێکردووە. وتیشى "هاووڵاتی چاوەڕێی ئەنجامی بەشداریکردنی دەکات لە هەڵبژاردنەکاندا لە ڕێگەی گۆڕانکاری لە ئاستی خزمەتگوزاری و ئاستی بژێوی و ئابووری و چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری لە وڵات و بەهێزکردنی ڕۆڵی میحوەری عێراق". سودانى جەختیکردەوە "ڕێژەی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکاندا بەڵگەیە لەسەر ئاستی ڕەزامەندی و متمانە بە ئاستی ئەدای جێبەجێکردنی حکومەت و ئەم هۆکارانەش وای لە هاووڵاتیان کردووە بەشدارییەکی بەرفراوان لە هەڵبژاردنەکاندا بکەن". دەشڵێت، زۆرینەی هێزەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی پەرۆشن بۆ پێکهێانى حکومەتێکی بەهێز کە رووبەڕووی ئاڵنگارییەکانی داهاتوو ببێتەوە "هێشتا لە شوێنی خۆمانین و بڕیاری کۆتایی لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیران نەدراوە، هەر بۆیە دەستپێشخەرییەکمان پێشکەش کرد بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەو بارەیەوە".
بڕیارە سبەی دووشەممە یەکەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت، دانیشتنەکە کاتژمێر 12:00ـی نیوەڕۆ ئەنجام دەدرێت و لە یەکەمین کۆبوونەوەدا پەرلەمانتاران سوێندی یاسایی دەخۆن و دواتر سەرۆک و دوو جێگرەکەی هەڵدەبژێردرێن . یەکشەممە 28ـی کانوونی یەکەمی 2025، بەگوێرەی زانیارییەکانى سەرچاوەیەکى ئاگادار لەبەغدا ڕایگەیاند، ئامادەکارییەکان بۆ بەڕێوەچوونی یەکەم دانیشتنی خوولی شەشەمی پەرلەمانی عێراق تەواوکراوە، وابڕیارە سبەی دووشەمە 29ـی کانوونی یەکەمی 2025، یەکەم دانیشتنی پەرلەمان لە کاتژمێر 12ـی نیوەڕۆ بەڕێوەبچێت. ئاماژەی بەوەشکرد، دوای تەواو بوونی پرۆسەی سوێند خواردنی ئەندامانی پەرلەمان، دواتر بە شێوەیەکی نهێنی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان دەکرێت، کە پێک دێت لە سەرۆک و هەردوو جێگرەکەی. پەیامنێری کوردستان24، دەڵێت بۆ ئامادەبوون لە یەکەم دانیشتنی پەرلەمان، فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان گەیشتوونەتە شاری بەغدا، ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمڕۆ ئێوارە شاندێکی دیکەی پارتی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ فراکسیۆنەکە دەگاتە بەغدا و لە بارەی بەشداریکردن و دیاریکردنی کاندیدی پارتی بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی پەرلەمان کۆدەبنەوە، هاوکات وابڕیارە لەگەڵ لایەنە شیعە و سوننەکانی عێراق کۆببنەوە لە بارەی یەکلایی کردنەوەی پۆستی سەرۆکی پەرلەمان. لە بارەی کۆبونەوەی شاندی پارتی لەگەڵ لایەنەکان و یەکەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق، دکتۆر زیرەک زێباری تایبەت بۆ کوردستان24، گوتی:"ئێمە وەکو فراکسیۆنی پارتی سبەی کاتژمێر 11ـی پێش نیوەڕۆ کاتژمێرێک پێش دەسپێکردنی یەکەم دانیشتنی پەرلەمان بڕیاری ئەوە دەدەین کێ کاندیدی پارتی دەبێت بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی پەرلەمان". ئاماژەی بەوەشکرد:"بۆ دیاریکردنی سەرۆکی فراکسیۆن و جێگری سەرۆکی پەرلەمان پارتی دوو بۆ سێ کاندیدی دەبێت، ئەمەش سبەی لە کۆبونەوەی شاند و فراکسیۆنی پارتی بە گوێرەی بڕیاری سەرکردایەتی حزب یەکلایی دەبێتەوە". بە گوێرەی زانیارییەکان، تاوەکو ئێستا لایەنە سوننەکان نەیانتوانیوە کاندیدێک بۆ سەرۆکی پەرلەمان یەکلایی بکەنەوە، بۆ ئەم مەبەستەش هەریەکە لە محەممەد حەلبوسی و موسەننا سامەڕایی ڕکابەرایەتی یەکتر دەکەن و تاوەکو ئێستاش لەسەر کاندیدێکی دیاری کراو ڕێکنەوکەوتوون.
ڕوانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ (SOHR) بڵاویکردەوە، لە سەرەتای مانگی کانوونی دووەمی 2025ەوە، تا ئێستا، 13 هێرشی ڕێکخراوی داعش لە ناوچەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا تۆمار کراون. دەشڵێت: لە ئەنجامی ئەم هێرشانەدا 5 ئەندامی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) کوژراون، کە فەرماندەیەکیان تێدایە، هەروەها 6 ئەندامی دیکەیان بریندار بوون کە یەکێکیان فەرماندەیە. بەگوێرەی ڕاپۆرتێکی ڕوانگەکە کە بڵاویکردووەتەوە، شانە نهێنییەکانی داعش زنجیرەیەک هێرشیان لە پارێزگاکانی دێرەزوور و حەسەکە ئەنجامداوە، تێیدا چەکدارانی هەسەدە و دامەزراوە نەوتی و سەربازییەکانیان کردووەتە ئامانج. وردەکاری ئۆپەراسیۆنەکان و زیانەکان: ڕوانگەکە ئاماژەی بەوە کردووە 13 ئۆپەراسیۆنەکە بەم شێوەیە بوون؛ لە حەسەکە دوو ئەندامی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) کوژراون. لە دێرەزوور سێ ئەندامی هەسەدە (فەرماندەیەکیان تێدایە) کوژراون، هەروەها شەش سەربازی دیکە بریندار بوون یەکێکیان فەرماندەیە. هەروەها دەشڵێت: لەم ڕووبەڕووبوونەوانەدا دوو ئەندامی داعش کوژراون و یەکێکی دیکەشیان بریندار بووە. ڕوانگەی سووری جەخت دەکاتەوە؛ ئەم هێرشانە نیشاندەری بەردەوامی و پەرەسەندنی ئەو هەڕەشە ئەمنیانەیە کە داعش لە ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی هەسەدەدا دروستی دەکات. هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) کە لەلایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاوە پاڵپشتی دەکرێن، کۆنترۆڵی ناوچەیەکی بەرفراوان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەکەن، کێڵگە گرنگەکانی نەوت و گازی تێدایە. ئەم هێزە لە ساڵی 2019دا، توانی بە هاوکاری هاوپەیمانان کۆتایی بە دەسەڵاتی مەیدانی داعش لە دوایین مۆڵگەکانی لە ڕۆژهەڵاتی سووریا بهێنێت.
حەیدەر مەلا، سەرکردە لە هاوپەیمانی عەزم ئاشکرای دەكات: ئەنجومەنی نیشتمانی سوننەكان بە نیازە سبەی یەکشەممە کۆبوونەوەیەک ئەنجام بدات، بۆ بڕیاردان لەسەر یەكلاكردنەوەی پۆستی سەرۆکی پەرلەمان. حەیدەر مەلا، لە لێدوانێکیدا بە ماڵپەڕی "ئەلجبال"ی راگەیاندووە: كۆبونەوەی سبەینێ دوا هەوڵە بۆ یەكلاكردنەوەی دۆسییەی سەرۆکی پەرلەمان و رێککەوتن لەسەر کاندید بۆ ئەو پۆستە، ئەگەر رێککەوتن نەکرێت، بە زیاتر لە کاندیدێک دەچینە دانیشتنەكەوە، پرسەكەش بۆ نوێنەرانی چوارچێوەی هەماهەنگی و هێزە کوردییەکان جێدەهێڵین. لەلایەکی دیکەوە، موهەنەد خەزرەجی، ئەندامی هاوپەیمانی سەروەری رایگەیاند: تا ئێستا کاندیدەکانی ئەنجومەنی سیاسی بۆ سەرۆکی پەرلەمان محەمەد حەلبوسی و موسەننا سەمەڕائی_ن. وتیشی:کۆبونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی سیاسی، هەوڵی کۆتایی دەبێت بۆ رێککەوتن لەسەر یەک کاندید، كە هەموو لایەك پشتیوانی بكەن، هەرچەندە قورسە ئەمە رووبدات، بەهۆی پێداگریی سەمەڕائی و حەلبوسی لەسەر کاندیدبونیان. ئاماژەی بەوەشکردووە: تا ئێستا هیچ ڤیتۆیەکی فەرمی لە سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی سەبارەت بە کاندیدکردنی كەسیایەتیەكی دیاریکراویان بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمان پێنەگەیشتووە، ئەوەی لەبارەیەوە دەیبیستن لەڕێگەی میدیاكانەوە یان لە سەرچاوە نافەرمیەکانەوەیە. لەلایەکی دیکەوە، هەندێك سەرچاوەی تر باسیان لە ئەگەری ئەوە کردووە، هیبەت حەلبوسی، سەرکردە لە حزبی تەقەدوم، کاندیدبونی خۆی بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمان رابگەیەنێت، ئەوەش لە پێشهاتێكی نوێدا، كە ئاماژەیە بۆ لێكترازان لەناو حزبەکەدا. جەمال کەربولی، سەرۆکی حزبە حەل، لە سەكۆی "ئێكس" ئاماژەی بە ئەگەری کودەتاو دابەشبون لەناو حزبی تەقەدوم کردووەو رایگەیاندووە، ئەگەرى گۆڕانكاری ریشەی و ئاوەژووبونەوەی دۆخەكە هەیە.
كاردیناڵ (لویس روفائیل ساكۆ) سەرۆكی كڵێسای كلدانی لە عێراق و جیهان؛ لە نامەیەكدا بۆ (موقتەدا سەدر)ی رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعە دەڵێت: دڵتەنگم بەوەی وتارەكەم لە شەوی یادی لەدایكبوونی حەزرەتی مەسیح لە 24ی ئەم مانگە، لەچوارچێوەی راستەقینەی خۆی دەرهێنراوە. لویس ساکۆ داوا لە موقتەدا سەدریش دەکات روونکردنەوەیەک بڵاوبکاتەوە بۆ "هێورکردنەوەی دۆخەکە"، ئەمەش دوای ئەو مشتومڕەی لەبارەی دەستەواژەی "ئاساییکردنەوە" لە گوتارێکی ساکۆدا دروستبوو. رۆژی شەممە، 27-12-2025، کاردیناڵ لویس ساکۆ، پاتریارکی کلدانەکان لە عێراق و جیهان لە نامەیەکدا کە ئاراستەی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی نیشتمانیی شیعەی کردووە دەڵێت، "بە داخەوە ئاگاداری ئەو دەنگۆیانە بووم لەسەر گوتارەکەم لە شەوی لەدایکبوونی مەسیح دروستکراون، زۆر نیگەرانم کە قسەکانم لە چوارچێوە راستەقینەکەی خۆیان دەرهێنراون." ساکۆ لە نامەکەیدا بۆ سەدر جەختی کردووەتەوە، "دەمەوێت بۆ جەنابتان و تەواوی گەلی عێراق دووپاتی بکەمەوە کە من بە هیچ شێوەیەک ئاماژەم بە هیچ جۆرە ئاساییکردنەوەیەکی سیاسی لەگەڵ قەوارەی زایۆنی نەکردووە، چونکە بە تەواوی درک بە هەستیاری و لێکەوتەکانی ئەم بابەتە دەکەم." پاتریارکی کلدانەکان داوای لە موقتەدا سەدر کردووە، لەپێناو یەکڕیزیی نیشتمانی و پاراستنی سەقامگیریی کۆمەڵایەتی، روونکردنەوەیەک بدات بۆ ئەوەی "دەرفەت بەو کەسانە نەدرێت کە دەیانەوێت یاری بە ئاسایشی عێراقەوە بکەن." لویس ساکۆ ئاماژەی بەوە کردووە، لە کۆڕ و کۆبوونەوە نێودەوڵەتییەکانی وەک ئەنجوومەنی ئاسایش و پەرلەمانی ئەورووپا هەمیشە بەرگری لە عێراق کردووە و جەختی کردووەتەوە "داعش نوێنەرایەتیی ئیسلام ناکات." هەروەها گوتیشی، "کەنیسە چەندین جار ئاهەنگەکانی خۆی هەڵوەشاندووەتەوە وەک رێزێک بۆ مانگی ڕەمزان و یادی عاشوورا." کێشەکە دوای گوتارەکەی ساکۆ لە قەداسی شەوی کریسمس لە کەنیسەی مار یوسف لە بەغدا دەستیپێکرد، کاتێک رووی دەمی کردە سوودانی و گوتی: "جەنابی سەرۆکوەزیران، قسە لەسەر ئاساییکردنەوە هەیە، من هیوادارم حکومەتی نوێ کار بکات بۆ ئەوەی ئاساییکردنەوە لەنێو عێراق و لەگەڵ عێراقدا بێت." دوای ئەو گوتارە، موقتەدا سەدر داوای لە لایەنە فەرمییەکان کرد "دەستبەجێ" ئەرکی خۆیان جێبەجێ بکەن و جەختی کردەوە کە ئاساییکردنەوە تاوانێکە و یاسای عێراقی سزای لەسەر داناوە. دواتر ساکۆ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "من داوای ئاساییکردنەوەی سیاسیم نەکردووە و هیچ رێککەوتنێکم لەگەڵ ئیسرائیل واژۆ نەکردووە، بەڵکو داوای ئاساییکردنەوەم لەپێناو عێراقدا کردووە."
كارنامەی یەكەم دانیشتنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاوكرایەوە، كە رۆژی دوو شەممەی ئەم هەفتەیە بەڕێوەدەچێت. دوای سوێندخواردنی كاندیدە سەركەوتووەكان، بەگوێرەی بەرنامەی كار دەبێت سەرۆكی پەرلەمان و دوو جێگرەكەی هەڵبژێردرێن. لە كۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ (سەرۆكی تەمەن)؛ فایەق زەیدان سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق هۆشداریدا لەوەی بەگوێرەی دەستور نابێت دانیشتنی یەكەمی پەرلەمان دوابخرێت یان درێژبكرێتەوەو دەبێت لەم دانیشتنەدا سەرۆك و جێگرانی سەرۆكی پەرلەمان هەڵبژێردرێن، بەم هەنگاوەش بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی خشتەی زەمەنی بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ لە عێراق دەستپێدەكات.
ململانێكانی نێوان تورکیا و ئیسرائیل درێژبووەوە بۆ كیشوەری ئەفریقا، دوای ئەوەی ئیسرائیل بووە یەکەم وڵات کە دان بە كۆمارى سۆمالیلانددا بنێت، ئەوەش دوای چەند رۆژێك دێت لە لوتكەی سێ قۆڵی نێوان ئیسرائیل و یۆنان و قوبرس، كە وەك هەڕەشەیەكی راستەوخۆ دەبینرێت بۆ سەر توركیا لە دەریای ناوەڕاست. شەوی رابردوو، نوسینگەی بنیامین ناتانیاهۆ، گرتەیەكی ڤیدیۆیی بڵاوكردەوە، تیایدا ناتانیاهۆ قسەی لەگەڵ محەمەد عەبدوڵا، سەرۆک کۆماری سۆماڵیلەند كردو رێککەوتننامەی دانپێدانانی یەکتریان واژۆکرد. ئەم هەنگاوەی ئیسرائیل بە تایبەتی بۆ ئەنكەرە گرنگە بە لەبەرچاوگرتنی پەیوەندی نزیک و تایبەتی نێوان تورکیا و سۆماڵ، بوونی تورکیا لە سۆماڵ تەنیا دیپلۆماسی و ئابوری نییە، بەڵکو سەربازیشە. پەیوەندییەکانی تورکیا و سۆماڵ، هاوپەیمانییەکی سەربازییە کە لێكنزیكی دیپلۆماسی تێپەڕاندووەو پەیوەندییەكی بەهێزیان هەیە، توركیا یەكێكە لەو وڵاتانەی لەماوەی (10) ساڵی رابردوودا زۆرترین وەبەرهێنانی لە سۆماڵدا كردووەو خاوەنی گەورەترین بنكەی سەربازییە لەو وڵاتە، ئەوەش وایكردووە، ئەو جوڵە نوێیەی ئیسرائیل بەلای توركیاوە بایەخی تایبەتی هەبێت. • توركیا گەورەترین بنكەی مەشقی سەربازی لە دەرەوەی وڵات لە مەقادیشۆی پایەتەخی سۆماڵ دامەزراندووە. • رۆڵێکی سەرەکی گێڕاوە لە راهێنان و رێكسختنەوەی سوپای سۆماڵدا. • هاوکاری سەربازی و ئەمنی و هەواڵگری لەگەڵ سۆماڵ بەهێزتر کردووە. بنکەی مەشقی سەربازی تورکسۆمى توركى لە ساڵی (2017) لەسەر داوای حکومەتی سۆماڵ کراتەوەو رۆڵێکی یەكلاكەرەوەی بینیوە لە پێکهێنانی بڕبڕەی پشتی هێزە چەکدارەکانی سۆماڵدا، سۆماڵ بە تاکە وڵاتی ئەفریقا دادەنرێت کە رێگەی بە بنکەیەکی سەربازیی بە تورکیا داوە، بۆیە ئەنكەرە داننان بە سۆمالیلاند تەنها وەک بابەتی پاراستنی یەکپارچەیی خاکی سۆماڵ نابینێت، بەڵکو وەک ئاڵنگارییەك بۆ سەروەری هاوپەیمانێکی راستەوخۆی تەماشای دەكات. حکومەتی مەقادیشۆ سۆمالیلاند بە بەشێک لە خاکی خۆی دەزانێت، سەرەڕای هەبوونی حکومەتێک کە پایتەختەكەی "هیرجیسا"یە و خاوەنی پەرلەمان و هێزە ئەمنییە، بەڵام تا ئێستا لەلایەن هیچ وڵاتێکی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دان بە سۆماڵیلانددا نەنراوە وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ. سۆمالیلاند زۆرینەی دانیشتوانەكەی موسڵمانان، ئیسلام ئاینی فەرمییە لە دەستورەکەیدا، حکومەتی سۆماڵ جیابونەوەی بەتوندی رەتدەکاتەوە، ئەمەش هەڵوێستێکە کە زۆرێک لە وڵاتان هاوبەشن تیادا، بەتایبەت تورکیا. میدیاكانی توركیا دەڵێن: ئەو هەنگاوەی ئیسرائیل قەیرانی نێوان ئەسیوپیاو سۆماڵيش دەهێنێتەوە پێشەوە، کە ساڵی رابردوو سەریهەڵدا، دوای ئەوەی ئەسیوپیا رێککەوتنێکی لەگەڵ سۆمالیلاند واژۆ کرد، کە دانپێدانانی خاکەکەی لەخۆگرتبوو، ئەمەش لە چوارچێوەی هەوڵەکانی بۆ دەستڕاگەیشتن بە دەریا، کە کاردانەوەی توندی لە مەقادیشۆی لێکەوتەوەو رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا، توانی کۆتایی بە قەیرانەکە بهێنێت، كە لە ئەنجامی هەوڵەکانی نێوەندگیری لە ئەنكەرە، پلانی ئەسیوپیا بۆ دانپێدانانی سۆمالیلاند هەڵپەسێردرا. سۆمالیلاند لە ساڵی 1991دا جیابوونەوەی لە سۆمال راگەیاند، لەگەڵ داڕمانی دەوڵەت، دوای روخانی رژێمی سۆماڵ بە سەرۆكایەتی سیاد بەری. لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆ، بزووتنەوەی نیشتمانی سۆماڵ لە باکور سەربەخۆیی سۆمالیلاندی رایگەیاندو هەرجیسا وەك پایتەختی وڵاتەكە دەستنیشانكرا.
