ئەمشەویش چوارچێوەی هەماهەنگی کاندیدی سەرۆکوەزیرانی یەکلایی نەکردەوە

کونسوڵی ئێران لە هەولێر سەربارەت بە هێرش بۆسەر کێڵگەی غازی کۆرمۆر بە ئاڤا میدیای وت، ئەم هێرشە لەلایەن هەرکەسێکەوە ئەنجامدرابێت مایەی قبوڵکردن نییە. شەوی 26ـی مانگ، کاتژمێر 11:30 هێرش کرایە سەر کێڵگەی غازی کۆرمۆر و خەزانی هەڵگرتنی نەفتای کێڵگەکە بە تەواوی زیانی بەرکەوت. بەو هۆیەوە 525 ملیۆن پێ سێجا غازی ڕۆژانە وەستا و بەرهەمهێنانی سێ هەزار مێگاوات کارەبا ڕاگیرا. فەرامەرز ئەسەدی، کونسوڵی گشتی کۆماری ئیسلامی ئێران لە هەولێر بە ئاڤای وت، سەرکۆنەی هێرشەکەی سەر کێڵگەی کۆرمۆر دەکەم، ئەم کارە لەلایەن هەر کەسێکەوە ئەنجامدرابێت جێگای قبوڵکردن نییە. لە بەشێکی دیکەی قسەکانی سەرکونسوڵی ئێران دەڵێت: لەڕوانگەی ئێمەوە ئەم کارە هێرش کردنە بۆ سەر ئاسایشی هەرێمی کوردستانی عێراق و خۆشگوزەرانی گەلە ئازیزەکەیەتی.

وتەبێژى فەرماندەى گشتى هێزە چەکدارەکانى عێراق رایگەیاند، لەماوەى 72 کاتژمێردا ئەنجامى لێکۆڵینەوە لە هێرشەکەى سەر کۆرمۆر دەردەکەوێت. سەباح نوعمان وتەبێژى فەرماندەى گشتى هێزە چەکدارەکانى عێراق بە ئاژانسى فەرمى عێراقى راگەیاند، لیژنەى تایبەت بە لێکۆڵینەوە لە هێرشەکە کە لەلایەن سەرۆک وەزیرانەوە پێکهێنراوە دەستى بەکارەکانى کردووە لە کێڵگەکە. وتیشى ئەنجامى لێکۆڵینەوەکە لەماوەى 72 کاتژمێردا دەردەکەوێت لەگەڵ دیاریکردنى ئەنجامدەرانى هێرشەکە. هەر بەگوێرەی زانیارییەکان، وەزیرانی ناوخۆی عێراق و هەرێمی كوردستان و سەرۆكی دەزگای هەواڵگیریی عێراق، لەگەڵ نوێنەری لایەنە ئەمنییەكانی هەرێمی كوردستان لە كێڵگەی كۆرمۆر کۆدەبنەوە و بڕیار لەبارەى هێرشەکەى سەر کێڵگەکە دەدەن.  ئێوارەی دوێنێ شاندی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و بەرپرسانی دانەغاز، سەردانی کێڵگەی کۆرمۆریان کردووە و لەوێ کۆبوونەتەوە. لە کۆبوونەوەکەدا، بەرپرسانی کۆمپانیای دانەغاز ڕایانگەیاندووە، ئامادەن لە ماوەی یەک کاتژمێردا دەست بە بەرهەمهێنانەوەی گازی سرووشتی بکەن و لە ڕێگەی تانکەر و کۆگای جێگرەوە، گازەکە هەڵبگرن و بیگوازنەوە بۆ وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، بەڵام بەو مەرجەی گرەنتی ئەوەیان پێبدرێت، دووبارە هێرش ناکرێتەوە سەریان. هەر بەگوێرەی زانیارییەکانی کەناڵ8، لە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکاندا دەرکەوتووە دوو هێرش ئەنجام دراون، بەڵام تەنیا یەک هێرشیان ئاشکرایە و ئەوەی دیکە نازانرێت بەر کوێ کەوتووە، هەروەها هێشتا نازانرێت هێرشەکە درۆنیی بووە یان بە کاتیۆشا بووە. هاوکات کەناڵ8 ئەوەشى زانیوە، شەوى ڕابردوو شاندێکی تەکنیکیی حکومەتی عێراق سەردانی کێڵگەی کۆرمۆرى کردووە و لێکۆڵینەوەی لە هێرشەکە دەستپێکردووە. ڕۆژی پێنجشەممە، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکایەتیی کۆبوونەوەیەکی باڵای ئەمنیی تایبەت بە هێرشەکەی سەر کۆرمۆری کرد و بڕیاریدا بە پێکهێنانی لیژنەیەکی باڵا بۆ لێکۆڵینەوە لە هێرشەکە. بەگوتەى وەزیرى کارەباى هەرێمى کوردستانیش، لە 24 بۆ 48 کاتژمێرى داهاتوودا کێشەى هەناردەى گازى کێڵگەى کۆرمۆر و بڕانى کارەبا چارەسەر دەبێت.

بەرپرسێکی حکومەتی هەرێم رایگەیاندووە: هێرشەكەی كۆرمۆر وەک پەیامێکی روونی گروپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی تاران لێکدەدرێتەوە، ئێرانییەکان رێگە نادەن غازی کوردستان ببێتە جێگرەوەی ئەو غازە ئێرانییەی کە عێراق هاوردەی دەکات، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەو گەمارۆیەی  کە فشارێكی گەورەی لەسەر ئابوری ئێران دروستكردووە. بەرپرسەكەی حكومەتی هەرێم بە رۆژنامەی "العربی الجدید"ی وتووە: هەر هەوڵێک بۆ زیادکردنی بەرهەمهێنانی غازی هەرێم یان بەستنەوەی بە تۆڕی نیشتمانیی عێراق، روبەڕوی وەڵامدانەوەی ئەمنی دەبێتەوە، بە ئامانجی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئێران لە بازاڕی وزەی عێراق.  ئاماژەی بەوەشكردووە: هێرشەکە تاقیکردنەوەیەکیشە بۆ توانای بەغداد لە جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی پێشووی سەبارەت بە پاراستنی ژێرخانی وزە و رێگریکردن لە دووبارەبونەوەی هێرشەکان بۆ سەر کێڵگەکانی غازی کۆر مۆر، کە لە ساڵی ٢٠٢١ەوە بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و موشەکی کاتیۆشا رووبەڕوی هێرش دەبێتەوە. ئامانجی هێرشەکە لایەنی سەربازی تێدەپەڕێنێت؛ هەوڵێکە بۆ پەکخستنی پڕۆژەی هەرێم، کە تەنها چەند هەفتەیەک لەمەوبەر راگەیەندرا، بۆ دابینکردنی کارەبای ٢٤ کاتژمێری بۆ شارەکانی، لەگەڵ ئەگەری گواستنەوەی ئەزمونی پڕۆژەکە بۆ پارێزگاکانی دیکەی عێراق.

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران پێشوازیکرد لە ئەحمەد حەسەن ئەلشەحی، کونسوڵی گشتیی ئیمارات لە هەرێمی کوردستان و پێکەوە گفتوگۆیان کرد لەبارەی روداوی هێرشکردنەسەر کۆرمۆر و پرسی پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی نێوان ئیمارات و هەرێمی کوردستان. ئەمڕۆ پێنج شەممە، قوباد تاڵەبانی لەگەڵ کونسوڵی گشتیی ئیمارات کۆبووەوە، هەردوولا بە توندی ئیدانەی هێرشکردنەسەر سەر کێڵگەی غازی کۆرمۆریان کرد.  جێگری سەرۆک وەزیران هێرشەکەی بە هێرشێکی تیرۆریستی ناوبرد کە ژێرخانی وزە و ئابووری کوردستان و عیراقی کردووەتە ئامانج و دەبێت حکومەتی فیدراڵی بەبێ هیچ جۆرە خەمساردییەک و بە زووترین کات بکەران و ئەوانەشی لە پشتی ئەو هێرشەوەن بۆ رای گشتی ئاشکرا بکات و رووبەڕووی سزای یاساییان بکاتەوە. قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بەوەشدا دەبێت یەکەم هەنگاوی حکومەتی داهاتووی عیراق کۆتاییهێنان بێت بەو گروپ و هێزە چەکدارانەی دەرەوەی دەوڵەت کە ئاسایش و سەقامگیریی سیاسی و ئابوورییان خستووەتە مەترسییەوە. لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی نێوان ئیمارات و هەرێمی کوردستان کرا و  قوباد تاڵەبانی خۆشحاڵی خۆی دەربڕی کە ئیمارات گرنگی بە وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان دەدات.  راشیگەیاند لە هەرێمی کوردستان دەرفەتی گەورە هەیە بۆ گەشەسەندن لە کەرتە جیاوازەکاندا و حکومەتی هەرێمیش هەموو جۆرە کارئاسانییەک پێشکەشی کۆمپانیا و وەبەرهێنەرانی ئیمارات دەکات.

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لە میانی پێشوازیکردنی لە شاندێکی باڵای ئەنجوومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا (ENKS)، جەختی لە گرنگیی یەکدەنگی و لێکتێگەیشتنی نێوان لایەنە کوردییەکان کردەوە و ڕایگەیاند، پێکەوەژیان کلیلی سەقامگیریی سووریایە. پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ پێنجشەممە (27ی تشرینی دووەمی 2025)، نێچیرڤان بارزانی لە هەولێر پێشوازی لە دەستەی سەرۆکایەتیی (ENKS) بە سەرۆکایەتیی محەمەد ئیسماعیل کرد. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوی سەرۆکایەتی هەرێم، شاندی میوان پوختەیەکیان دەربارەی دواین پێشهاتە سیاسی و ئەمنییەکانی گۆڕەپانی سووریا، دۆخی کورد و پێکهاتەکانی دیکەی ئەو وڵاتە خستووەتە ڕوو. هەروەها تیشکیان خستووەتە سەر ڕۆڵ و پێگەی ئەنجوومەنەکەیان لە پڕۆسەی سیاسی و دانوستانەکاندا. لە بەرانبەردا، سەرۆکی هەرێمی کوردستان وێڕای دووپاتکردنەوەی پشتیوانیی بەردەوامی هەرێم بۆ پڕۆسەی دانوستانەکان، ڕایگەیاندووە: یەکڕیزی و لێکگەیشتنی لایەنە کوردییەکان پێویستییەکی هەنووکەییە. نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوەش داوە، پاراستنی مافی سەرجەم پێکهاتەکان و فەراهەمکردنی پێکەوەژیان، تاکە ڕێگەی گەیشتنە بە سەقامگیری و پێشکەوتن لە سووریادا. لای خۆیانەوە، شاندی ئەنەکەسە ستایشی ڕۆڵی بەردەوام و کاریگەری نێچیرڤان بارزانی-یان کرد لە هەوڵەکانی بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد لە سووریا و ئەو پشتیوانییەی کە هەرێمی کوردستان پێشکەشی دەکات. تاوتوێکردنی دۆخی گشتیی ناوچەکە و چەند پرسێکی دیکەی جێی بایەخی هاوبەش، تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆ بوون.

عەلی حەمە ساڵح، بڕیاردەری ڕەوتی هەڵوێست، لە پەیامێکدا هێرشەکانی سەر کێڵگەی گازی کۆرمۆر بە "تیرۆرستی و تاوانکاری" ناودەبات و ڕایدەگەیەنێت، "ڕەخنەگرتن و دژایەتیمان بۆ گەندەڵی و نادادی حوکمڕانانی هەرێم هەرگیز نابێت دڵخۆشمان بکات بە هێرشی تاوانکاری بۆ سەر هەرێمی کوردستان." عەلی حەمە ساڵح، پێشنیازی کردووە کە پێویستە لە ئەمڕۆوە نووسراوی فەرمی ئاڕاستەی حکومەتی عێراق بکرێت، بە مەبەستی وەرگرتنی ڕەزامەندی بۆ دانانی سیستمی بەرگری لە کێڵگەی کۆرمۆر. بڕیاردەری ڕەوتی هەڵوێست، ئاماژەی بەوەشکرد، ئێستا ڕۆژانە نزیکەی (1700) مێگاوات کارەبا لە هەرێمی کوردستانەوە بە شارەکانی دیکەی عێراق دەفرۆشرێت. هەروەها وتیشی، "بڕیارە لە ساڵی ئایندەدا بەرهەمی غازی کۆرمۆر بەڕێژەی 50% زیادبکات و کاریگەری لەسەر زیادبوونی نزیکەی (2000) مێگاوات کارەبای دیکە دەبێت؛ بۆیە دوورنیە بە ئامانجگرتن زیاتر ڕووبدات." لە کۆتاییدا، عەلی حەمە ساڵح، ڕەخنەی لە شێوازی پاراستنی کێڵگە نەوتی و گازییەکان گرت و ڕایگەیاند، "لە ساڵانی ڕابردوودا سەدان ملیۆن دۆلاری داهاتی گشتی بەناوی سکویریتی کێڵگەی نەوت و غاز خەرجکراوە، بەڵام هیچ شتێک نەکراوە، جگە لە دانانی کۆمەڵێک کەس بە چەکی ئاسایی."

 سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی، پەیوەندییەکی تەلەفۆنیی لە محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراقەوە پێگەیشت. لە پەیوەندییەکەدا، سوودانی بە تووندی ئیدانەی هێرشەکەی سەر کێڵگەی غازی کۆرمۆری کرد. کاتژمێر 11:30 خولەکی شەوی ڕابردوو بە درۆن هێرش کرایە سەر کێڵگەی کۆرمۆر لە چەمچەماڵ، بەهۆیەوە بەشێکی کێڵگەکە گڕی گرت و هەناردەی غاز بۆ وێستگەکانی کارەبا ڕاگیرا، ئاستی بەرهەمهێنانی کارەبا کەم کرایەوە. سەرۆکوەزیرانی عێراق هێرشەکەی بە "هێرشکردنە سەر هەموو عێراق" ناوبرد و هەروەها بڕیاردرا لیژنەیەکی لێکۆڵینەوەی هاوبەش پێکبهێنرێت، کە بە زووترین کات دەست بە کارەکانی دەکات بۆ ئاشکراکردنی ئەنجامدەدران و دەستگیرکردنیان و ڕادەستکردنیان بە دادگا. بە گوێرەی ڕاگەیەنراوێکی هاوبەشی هەردوو وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و کارەبا، نزیکەی کاتژمێر 11:30 خولەکی شەوی ڕابردوو (چوارشەممە، 26ـی تشرینی دووەم)، بە "درۆن" هێرش کراوەتە سەر كێڵگەی غازی کۆرمۆر و بەهۆیەوە، تەواوی هەناردەی غاز بۆ وێستگەكانی كارەبا ڕاگیراوە. جەخت لەوەش کراوەتەوە "تیمەکانی هەردوو تیمی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و  كارەبا لەگەڵ كۆمپانیای دانە غاز لەسەر هێڵن بۆ بەدواداچوونی لێكەوتەكانی ڕووداوەكە و ئاسایكردنەوەی بارودۆخەكە." بەهۆی هێرشەکەی شەوی ڕابردوو بۆ سەر کێڵگەی غازی کۆرمۆر و ڕاگیرانی پرۆسەی هەناردەکردنی غازی شل بۆ وێستگەکان، بەرهەمهێنانی کارەبا لە چوار هەزار مێگاواتەوە بۆ 1500 مێگاوات کەمبووەتەوە. هاوکات کۆمپانیای 'دانە غاز' لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد، هێرشەکەی سەر کێڵگەی "کۆرمۆر" بە "مووشەک" بووە. ئاماژە بەوەش دراوە، لە ئەنجامی هێرشەکە هیچ کارمەندێکیان بریندار نەبووە. کۆمپانیاکە باسی لەوەش کردووە "بۆ کوژاندنەوەی ئاگرەکە و هەڵسەنگاندنی دۆخەکە بەرهەمهێنان ڕاگیراوە، بەردەوامیشین لە هەماهەنگیکردن لەگەڵ دەسەڵاتە ناوخۆییەکان و بۆ ئەوەی لەکاتی خۆیدا بەرهەم بە بازاڕ بکەین."

ڕۆژی چوارشەممە 26ی تشرینی دووەمی 2025 لە پیرمام سەرۆك مەسعود بارزانی لەگەڵ سكرتێر و ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان - سوریا كۆبۆوە. لە كۆبوونەوەكەدا بیروڕا لەبارەی بارودۆخی سیاسی و دوایین پێشهاتەكانی سووریا ئاڵوگۆڕ كرا. هەر لەو دیدارەدا جەخت لەسەر یەكڕیزی و تەبایی و سیاسەتی هاوبەشی نێوان لایەنە كوردییەكانی سووریا و پشتبەستن بە شێوازی دیالۆگ و لێكتێگەییشتن لە نێوان لایەنە كوردییەكان و حكوومەتی سووریا كرایەوە.

ڕۆژنامەی (حوڕییەت)ـی نزیک لە دەسەڵاتی تورکیا وردەکاریی نوێی لەبارەی دیداری شاندە پەرلەمانییەکە و عەبدوڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پەکەکە ئاشکرا کرد. بەپێی زانیارییەکان، ئۆجەلان پەیامێکی ڕوونی سەبارەت بە چارەنووسی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) هەبووە. عەبدولقادر سەلڤی، نووسەری دیاری ڕۆژنامەکە کە یاوەری ئەردۆغان بووە لە گەشتەکەی بۆ ئەفریقای باشوور، ناوەڕۆکەکەی بەم شێوەیە خستووەتەڕوو: ئۆجەلان بە ڕاشکاوی باسی لە گرنگیی "تێکەڵبوونی هەسەدە بە سوپای نوێی سووریا" کردووە. جەختی لەسەر پاراستنی یەکگرتوویی خاکی سووریا کردووەتەوە. لەلایەکی دیکەوە، ڕۆژنامەی (تورکیا) زانیاریی لەسەر ئامادەکارییەکان بڵاوکردووەتەوە: پێش دیدارەکە: بەرپرسانی وەزارەتی داد و دەزگای هەواڵگری (میت) سەردانی ئیمراڵییان کردووە و زەمینەسازییان بۆ هاتنی شاندەکە کردووە. پاش دیدارەکە: شاندە سێ کەسییەکە دوای گەڕانەوەیان، لە ئیستانبوڵ ڕاستەوخۆ لەگەڵ نوعمان کورتوڵموش، سەرۆکی پەرلەمان (کە سەرۆکی لیژنەکەی پرۆسەی ئاشتیشە) کۆبوونەتەوە. بڕیارە لە کۆبوونەوەی داهاتووی لیژنەکەدا، شاندەکە بە وردی ڕاپۆرتی خۆیان پێشکەش بکەن و تێیدا بۆچوونی ئۆجەلان لەبارەی میکانیزمی تێکەڵبوونی هەسەدە بە سوپای سووریا بۆ ئەندامان ڕوون بکەنەوە.

هەولێك لە ئارادایە بۆ ئەوەی  کاندیدەکانی هەرسێ سەرۆکایەتییەکەی داهاتووی عێراق لە یەک دانیشتنی پەرلەماندا بخرێتەڕوو و بە یەک پاکێج دەنگیان پێبدرێت. زیا ناسری، ئەندامی دەوڵەتی یاسا بە رۆژنامەی (الصباح)ی راگەیاندووە: پڕۆسەی پێکهێنانی حکومەت پێش پەسەندکردنی راگەیاندنی فەرمی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەکان بە خێرایی بەرەوپێش دەچێت، لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا خواستێكی روون هەیە بۆ یەکلاییکردنەوەی کاندیدی "گەورەترین كوتلە" بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران بەر لە یەکەم دانیشتنی پەرلەمان.  ئاماژەی بەوەشداوە، لیژنەی  سیاسی چوارچێوەی هەماهەنگی گەڕێكی راوێژی لەگەڵ هێزه کوردی و سوننەکان دەستپێکردووه و خواستێكی زۆری بەدیكردووە بۆ پشت بەستن بە میکانیزمی "یەك پاکێج" بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان، سەرۆکی کۆمارو راسپاردنی سەرۆک وه زیران.

هاوڵاتی ئیبراهیم کاڵن، بەڕێوبەری دەزگای هەواڵگریی تورکیا (میت)، لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی قەتەر و بەڕێوبەری دەزگای هەواڵگریی گشتی میسر لە قاهیرە لەبارەی قۆناغی دووەمی ئاگربەستی غەززە و "پێشێلکارییەکان"ـی ئیسرائیل کۆبوویەوە. بەگوێرەی میدیای تورکیا، کاڵن لە قاهیرەی پایتەختی میسر لەگەڵ شێخ عەبدولڕەحمان ئالسانی، سەرۆکوەزیرانی قەتەر و حەسەن ڕەشاد، بەڕێوەبەری دەزگای هەوڵگریی گشتی میسر کە وەک نێوەندگیر ئامادەبوو باسیان لە قۆناغی دووەمی ئاگربەستی غەزە کردووە و جەختیان لەوە کردووەتەوە هەوڵەکانیان چرتڕ بکەنەوە بۆ چەسپاندنی ئاگربەستی غەزە. ئاگربەستی غەزە بە سەرکردایەتی ئەمریکا و نێوەندگیری میسر و قەتەر لە مانگی رابردوو چووە بواری جێبەجێکردنەوە دوای دوو ساڵ لە جەنگی غەزە کە بووە هۆی کوژرانی نزیکەی ٧٠ هەزار کەس لە غەززە و هەزار و ٢٠٠ کەس لە ئیسرائیل. میدیای تورکیا دەڵێت، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە "پێشیلکارییەکان"ـی ئیسرائیلش لە کەرتی غەززە کراوە. ئەو بەرپرسانە رێککەوتوون لەسەر ئەوەی بەردەوامی بدەن بە هەماهەنگی و هاورییەکانیان بۆ ناوەندی هەماهەنەگی سەربازی مەدەنی. ناوەندی هەماهەنگی سەربازیی مەدەنی لە مانگی 10ـی ئەمساڵ بە سەرکردایەتی ئەمریکا دامەزراوە وەک بەشێک لە رێککەوتنی ئاگربەست مەبەستی هەماهەمنگیکردن لە جێگرکردنی رێککەوتنەکە و گواستنەوەی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ نێو غەزە.

عەبدوڵا ئۆجەلان ئاشکرایە کە ژنبوون سەختە، ڕزگاریش ئاسان نییە بەڵام ژن دەبێت بە بوێرییەوە ئەنجامی بدات، لەپێناو دەرکردنی خەنجەری سەروەربوونی پیاوسالاری کە لە پشتی مرۆڤایەتیدایە، هاوکات ژیانێکی ئازاد و دیموکراتیک دامەزرێت، کە ژن پێشەنگایەتی بکات. بەبۆنەی ٢٥ـی نۆڤەمبەر ڕۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی لە دژی ژنان، لە ئیمراڵییەوە ڕێبەر ئاپۆ پەیامێکی نوێی بڵاوکردەوە. دەقی پەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان بەمجۆرەیەوە: “کۆمەڵگا بە تەنها بنکێکی چینایەتی نییە بۆ یەک چین، بەڵکو کۆمەڵگا گۆڕەپانێکی تێکۆشانی شەڕی فرەییە مێژوویی و ڕەگەزییە، لە گەلێک چینوتوێژ پێکدێت، گەورەترین و سەرەتاییترین کێشەی مرۆڤایەتی شۆڕشی دژبەیەکە، کە بە کۆیلەکردنی ژن دەستی پێکرد و هێرشی کردە سەر ئەو بەکۆمەڵگابوونەی کە بە ڕۆڵی ژن دامەزراوە، توندوتیژی خێزانیی و کوشتنی ژنان و فشاری باوکسالاری کە هەیە، هەموویان نیشانە و بەردەوامی ئەم هێرشە مێژوییەیە. پێکهاتەی “کاستیک” کە هێرشی کردە سەر کۆمیناڵبوون و ئەو بەکۆمەڵگابوونەی کە بە ڕۆڵی ژن دامەزراوە، دواتر لە میزۆپۆتامیا گۆڕا بۆ ئەنجوومەنی خوداکان (ڕاهیبەکانی سۆمەر) و لەوێشەوە گۆڕا بۆ فیرعەون و پاشاکان، بەم ڕەنگە فشاری باوکسالاری لەسەر کۆمەڵگا درێژەی بەخۆیداوە. ئەمڕۆ ژن بەنرخترین کاڵای سەرمایەدارییە. جەستەیان دەخرێتە بازاڕەوە، هەر کەسایەتییەکانیان دەخرێتە بازاڕەوە. تەنانەت ڕۆحیشیان داگیرکراوە، لەلایەن مرۆڤەکانەوە داگیرکراوە. ژنان بەو خەنجەری کۆیلایەتیەوە دەژین کە لەلایەن بیرکردنەوەی پیاوسالارییەوە خراوەتە پشتیانەوە. کۆمەڵگای پیاوسالاری کە شەڕێکی شارستانی دروستکردووە کە هەزاران ساڵ دەخایەنێت، پلەبەندی و توندوتیژی و ململانێ بەرهەم دەهێنێت. شارستانیەتی پیاوانی ژێر دەسەڵاتی دەوڵەت زمان و بەرهەمهێنان و جەستە و دواجاریش هەموو کۆمەڵگای ژنی لێسەندووەتەوە. بەبێ داننان بەم واقیعە، هەنگاو بەرەو ئازادی ناگیرێت.  ئەو کێشانەی کە سیستمی پیاوسالاری بەسەر ژناندا دەسەپێندرێت، دەبێ تێبگەن و چارەسەر بکرێن. بە لەبەرچاوگرتنی ژنکوژی، توندوتیژی خێزانی، توندوتیژی دژی ژنان، جیاکاری و ئیستغلالکردن، ئاستی کۆیلەکردن زۆر لەوە زیاترە کە مرۆڤ بیری لێدەکاتەوە. ژنان بە تەواوی دابەزینیان بەخۆوە بینیوە. واقیعەکەیان شێواوە. ئەو پاژنەی پێ و ئەڵقەی لووت ناسراوەی کە ژنان وەک زەڕەنگەری لەبەریان دەکەن، هەموویان لە مێژووەوە تا ئێستا وەک نیشانە و شوێنەواری کۆیلایەتی گوازراونەوە. لە مۆدێرنیتی سەرمایەداریدا، کۆیلەکردنی مێینە زیاتر قووڵتر بووەتەوە، سیستەمەکەش ژنی گۆڕیوە بۆ زینە و کەرەستەی بازاڕکردن. بۆ ڕزگاربوون لەم کۆیلایەتییە سیستماتیکە و گەیشتن بە ڕزگاری، تەرکیز و ڕێکخستنی قووڵ پێویستە.  هیچ بزووتنەوەیەکی ڕزگاریخوازی کۆمەڵایەتی کە ئازادی ژن ناوەند نەکات، ناتوانێت شۆڕشێکی ڕاستەقینە بێت. پەیوەندی نێوان ژن و پیاو بە ترسناک دەزانم. ئێمە ئەم پەیوەندیانەمان بە گرنگیدان بە ئازادی ژنان شیکردۆتەوە. بەشێکی زۆری کارەکانمان لە خوێندنی ژنان پێکدێت. چارەسەرکردنی پەیوەندی و دژایەتییەکانی نێوان ژن و پیاو زۆر گرنگە. ئێمە بە قووڵی شیکاریمان بۆ ئەو هەژموونی پیاوانە کردووە کە ڕێگری لە ئازادی ژنان دەکات و ژنان لە هەموو ڕوویەکەوە کۆیلە دەکات. ئێمە کۆمەڵناسی ئازادیمان پەرەپێداوە. ڕوونە کە ژن بوون قورسە و ڕزگاری ئاسان نییە، بەڵام ژنان دەبێ بوێری ئەوە بکەن. دەبێت خەنجەری هەژموونی پیاوانە دەربهێنن کە لە پشتی مرۆڤایەتیدا نوقم بووە و پێشەنگایەتی بنیاتنانی ژیانێکی یەکسان و ئازاد و دیموکراسی بکەن.  عەبدوڵڵا ئۆجالان”

چوارچێوەى هەماهەنگى شیعەکان پێوەرەکانى دیاریکردنى کاندیدى سەرۆک وەزیرانى داهاتووى دیاریکرد و پەیامێکیشى ئاڕاستەى لایەنە سوننیەکان کرد. چوارچێوەى هەماهەنگى لەکۆبوونەوەیەکدا لەماڵى هادى عامرى پێوەرە سەرەکییەکانى بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران و میکانیزمی هەڵبژاردنی کاندیدى تاوتوێکرد، کە پێکهاتوون لە لێهاتوویی و دەستپاکی و توانای بەڕێوەبردنی وڵات و رووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکانی قۆناغی داهاتوو، ئەوەش بەپێی راگەیەنراوى کۆتایی کۆبوونەوەکە کە دەست “سبەى” کەوتووە. هەروەها ئامادەبووان پێداچوونەوەیان بەو راپۆرتە کرد کە لەلایەن هەردوو لیژنەی چوارچێوەوە لە کۆبوونەوەی پێشوودا پێشکەشکرابوون. رێککەوتن کرا کە ئەو لیژنانە درێژە بەکارەکانیان بدەن و ئەرکەکانیان لە هەڵسەنگاندنی کاندیدەکان تەواو بکەن. چوارچێوەی هەماهەنگی هەروەها پیرۆزبایی لە پێکهێنانى ئەنجومەنی سیاسی نیشتمانی سوننەکان کرد و جەختیکردەوە، ئەم هەنگاوەی ئاماژەیەکى ئەرێنییە بەرەو بەهێزکردن و یەکخستنی دیدگا نیشتمانییەکان. هاوکات پابەندبوونی تەواوی خۆی بە مەرجە دەستوورییەکان و ماوەى دیاری بۆ پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو دووپاتکردەوە. چوارچێوەی هەماهەنگی ئەمڕۆ خۆی لە دۆخێکی هەستیارى سیاسیدا دەبینێتەوە، دۆخێک کە لەهاوشێوەى دۆخى ساڵى 2020 دەچێت، لەگەڵ بوونى دۆناڵد ترەمپ لە کۆشکى سپى و فشارەکانى بۆ دیاریکردنى کەسێک بۆ سەرۆک وەزیران لەدەرەوەى گروپەچەکدارەکان. دیمەنی ناو "چوارچێوەی هەماهەنگی" زیاتر لە جاران ئاڵۆزتر دەردەکەوێت و زۆرى ژمارەی هێزە براوەکانی ناو هاوپەیمانی شیعە ئەرکی هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو ئاڵۆزتر دەکات.  ئێستا چوارچێوەى هەماهەنگى لە ٢٢ لایەن پێکدێت کە بەسەر نۆ هاوپەیمانی گەورەدا دابەشبووە و هەریەکەیان رۆڵیان دەوێت لەدیاریکردنى سەرۆک وەزیراندا. بەپێی پێشبینییە سەرەتاییەکان، رەنگە لە باشترین حاڵەتدا ڕاگەیاندنی ناوی سەرۆک وەزیران تا کۆتایی ئەمساڵ دوابکەوێت، لەگەڵ ئەگەری درێژبوونەوەی گفتوگۆکان تا شوباتی ٢٠٢٦. فرەیی و بۆچوونە ناکۆکەکانی ناو هاوپەیمانی شیعە رەنگدانەوەی ڕادەی دابەشبوونە. دوو لیستی جیاوازی ئەندامان بۆ ئەو دوو لیژنەیەی کە چوارچێوە پێکیهێناوە سەریان هەڵداوە. یەکەمیان چاوپێکەوتن لەگەڵ کاندیدەکان بۆ سەرۆک وەزیران دەکات، دووەمیان تایبەتە بە بەڕێوەبردنی گفتوگۆ لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی دیکە. دوای زیادکردنی مستەفا کازمى و موحسین مەندەلاوی و فەیسەڵ نائیلی (ئەندامی پێشووی پەرلەمان و سەرۆکی دەزگای شەهیدان)، ژمارەی ئەو کاندیدانەى کە بۆ پۆستى سەرۆک وەزیران بڵاوبوونەتەوە، بۆ 13 کاندید بەرزبووەتەوە. لیستەکەى پێشتر 10 کاندیدی تێدابوو، لەنێویاندا: نوری مالیکی، محەمەد شیاع سودانی، قاسم ئەعرەجی، عەبدولئەمیر شەمەری وەزیری ناوخۆ.  قەیرانی هاوپەیمانی زیاتر ئاڵۆزتر دەبێت بەهۆی سەختی جیاکردنەوەی قەوارە سیاسییەکان لە کوتلە چەکدارەکان. هاوپەیمانی شیعە، لە ستراتیژی هەڵبژاردنی ئەم دواییەیدا، بۆ دەستەبەرکردنی قورسایی هەڵبژاردن، پشتی بە هاوپەیمانی لەگەڵ گروپەچەکدارەکان بەستبوو.

بەگوێرەی ئاژانسی هەواڵی ANA، بە پشتبەستن بە ئاژانسی ڕۆیتەرز، وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسا ڕایگەیاندووە، عەراقچی ڕۆژی چوارشەممە 26ی ئەم مانگە لەگەڵ هاوتا فەرەنسییەکەی لە پاریس کۆدەبێتەوە. بەگوێرەی ئەو وەزارەتە، ژان نویل بارۆت، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا سبەی چوارشەممە لە پاریسی پایتەختی فەڕەنسا سەبارەت بە پرسە دووقۆڵییەکان و پرسە ناوچەییەکان و بەرنامەی ئەتۆمی ئێران لەگەڵ هاوتا ئێرانییەکەی گفتوگۆ دەکات. دەزگای دیپلۆماسی فەرەنسا ئیدیعای کرد کە ئەم سەردانە دەرفەتێکە بۆ داواکردن لە ئێران پابەندی بەڵێنەکانی لەگەڵ ئاژانس و دەستپێکردنەوەی هاوکاری لەگەڵ ئەو دامەزراوەیە. بەگوێرەی ڕاپۆرتی ئانا، ئەمە لە کاتێکدایە کە وەزارەتی دەرەوەی ئێران باس لەوە دەکات کە هیچ بنبەستێک لە نێوان ئەم وڵاتە و ئاژانسدا نییە و پەیوەندی نێوان ئەو دووانە پێویستی بە نێوەندگیری و نێوەندگیری نییە. بەڵام بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسەکە، ڕافائیل گرۆسی، بە بیانووی دەستڕاگەیشتن بە شوێنە ئەتۆمییە بۆردومانکراوەکان، ئێران تۆمەتبار دەکات بە جێبەجێکردنی هەڵبژێردراوی NPT. بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانی بەرامبەر بە ئێران بە شێوەیەکی هەڵبژێردراو هەڵسوکەوتی نەکرد؟ بۆچی دەزگای چاودێری ئەتۆمی نەتەوە یەکگرتووەکان خۆی لە ئیدانەکردنی دەستدرێژییە سەربازییەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران کە لەژێر پارێزبەندیدا بوون، خۆی بدزێتەوە؟ پێویستە بگوترێ کە عەرەقچی کە بۆ بەشداریکردن لە کۆڕبەندی مەسقەت لە شاری مەسقەتی پایتەختی عومانە، سبەی سێشەممە ٢٥ی کانوونی دووەم بەشداری لە کۆبوونەوەی ساڵانەی ڕێکخراوی قەدەغەکردنی چەکی کیمیایی لە لاهای پایتەختی هۆڵەندا دەکات. بە گوتەی ئانا، پێشتریش ڕۆژی یەکشەممە، ئیسماعیل باغایی، وتەبێژی دەزگای دیپلۆماسی، لە کۆبوونەوەی هەفتانەی خۆیدا، لە وەڵامی پرسیارێک سەبارەت بەوەی ئایا عەراقچی لە سەفەرەکەیدا بۆ هۆڵەندا لەگەڵ نوێنەرانی ترۆیکا کۆدەبێتەوە، ڕایگەیاندووە کە پلانێکی لەو شێوەیە لە ئێستادا ئامادە نەکراوە.

سەرچاوەیەک لە چوارچێوەی چوارچێوەی هەماهەنگی، ئاشکرای كردووە، ئەمڕۆ سەرکردەکانی چوارچێوەکە کۆبونەوەیەکی گرنگ لە ماڵی هادی عامری، ئەمینداری گشتی رێکخراوی بەدر ئەنجامدەدەن. ئەو سەرچاوەیە بە ماڵپەری "الجبال"ی راگەیاندووە: ئێوارەی ئەمڕۆ سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی لە ماڵی عامری کۆبونەوەیەکی گرنگ ئەنجامدەدەن بۆ تاوتوێکردنی دواین کاری لیژنەی تایبەت بە هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو، ئەو ناوانەی کە پێشکەش کراون، لەگەڵ ئاستی گونجانی ئەو تایبەتمەندییانەی لە دوایین کۆبونەوەی چوارچێوەکەدا دانراون. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشکردووە: سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی تاوتوێی ئەنجامی سەردانەکەی نوری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بۆ هەولێرو کۆبونەوەکانی لەگەڵ بەرپرسانی كورد دەكەن سەبارەت بە پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق، هەروەها دەرئەنجامی سەردانەکانی دیکەی نێوان سەرکردەکانی چوارچێوەكەو کەسایەتییە سیاسییەکانی دیکەی عێراق.