.jpeg)
.jpg)
هاوڵاتی - بەهۆی ئەو زریانانەی تاكو ئێستا روویان لە فلیپین كردووە نزیکەی هەشت کەس لەو وڵاتە گیانیان لەدەستداوە. - زریانەكانی فلیپین بونەتە هۆی وێرانكردنی خانووەكان و بچڕانی تەزووی كارەبا. - خەڵکی فلیپین دەستیان کردووە بە پاککردنەوەی دارە کەوتووەکان و چاککردنەوەی خانووە زیانلێکەوتووەکانیان. بەهۆی ئەو زریانانەی تاكو ئێستا روویان لە فلیپین كردووە نزیکەی هەشت کەس لەو وڵاتە گیانیان لەدەستداوە. بەگوێرەی زانیارییەکان ئەوەى ئێستا لە فلیپین ڕوودەدات ئەوە شەشەمین زریانی گەورەیە لەماوەی کەمتر لە مانگێکدا ڕوو لەو وڵاتە بکات و تا ئێستا نزیکەی هەشت کەس گیانیان لەدەستداوە. رونیشیانكردەوە دوای ئەوەی زریانی (سوپەر مان یی) کە شەشەم زریانی گەورەیە لە ماوەی کەمتر لە مانگێکدا فلیپینی گرتەوە، خەڵکی فلیپین دەستیان کردووە بە پاککردنەوەی دارە کەوتووەکان و چاککردنەوەی خانووە زیانلێکەوتووەکانیان. ڕۆژی دووشەممە، سەرۆک فێردیناند مارکۆس رایگەیاند پاشهاتەکانی مان-یی هێندەی ترسمان لێی هەبوو خراپ نەبوو. مان-یی لە لوتکەی خۆیدا لە ڕۆژی شەممەدا زۆرترین خێرایی بای بەردەوام کە دەگاتە ١٨٥ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا، پێش ئەوەی پاشنیوەڕۆی یەکشەممە دووەم جار بگاتە سەر پارێزگای ئۆرۆرا لە باکووری وڵات، خۆی کێشا بە پارێزگای دوورگەیی کاتاندوانێس بەدرێژایی ڕێگاکەی، مان-یی دارەکانی لە ڕەگەوە هەڵکێشا و هێڵەکانی کارەبای هێنایە خوارەوە و خانووە دارەکانی لەت کرد و بووە هۆی دروستبوونی هاتنی با و زەوی لەرزین و لافاو و لە باکووری پارێزگای ئیزابێلاش، لافاو بەشێک لە شاری ئیلاگان ژێرئاوکەوت. کامیلی جیانان، بەرپرسی ڕاگەیاندنی پارێزگاکە بە ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێسی ڕاگەیاندووە، پچڕانی کارەبا لە سەرانسەری کاتاندوانس بۆ چەند مانگێک بەردەوام دەبێت. ئاماژەی بەوەشکردووە، زۆربەی ئەو خانووانەی کە کەرەستەی سووکیان تێدابوو تەختکرابوون لەکاتێکدا هەندێک خانوو کە لە کۆنکرێت دروستکرابوون، سەقف و دەرگا و پەنجەرەکانیان وێرانبوون. لە شارۆچکەی بەلەری کەنار دەریا لە شاری ئاورۆرا، هەڵمەتی پاککردنەوە بەردەوامە بۆ لابردنی دارە بڕاوەکان و ئەو پاشماوەیەی کە ڕێگا و ڕێڕەوی ئاویان داخستووە. نیل ڕۆجۆ ئەفسەری فریاگوزاری لە کارەساتەکان دەڵێت: زۆربەی خانووەکان لێرە لە کەرەستەی سووک دروستکراون بۆیە ئێستاش، پێش پشکنینەکە، چاوەڕوانی زیانێکی زۆر دەکەین بەر زۆرێک لە خانووەکانی شارەکە کەوتبێت. بە تێکڕا ساڵانە له فلیپین ٢٠ زریان ڕوو دەدات تێیدا، بەڵام لە دوایین هەفتەی مانگی تشرینی یەکەمەوە شەش حاڵەتی زریانی بەسەردا هاتووە، لەنێویاندا چواریان لەم مانگەدا، کە دەزگای کەشناسی ژاپۆن ڕایگەیاندووە، یەکەمجارە لە مانگی نۆڤەمبەردا ڕووداوێکی لەو شێوەیە ڕوو بدات لە دوای تۆمارەکانی ساڵی 1951 ەوە، لانیکەم 163 کەس گیانیان لەدەستداوە و چەندین جۆر بەرووبووم لە ناوچەکەدا لەناو چووە و چەندین ئاژەڵیش مرداربوونەتەوە.
كاوە ڕەش -بەریتانیا سزای 21 ساڵ زیندانی سەپاند بەسەر پێاوێكی كورد كە بەچەقۆ هێرشی كردووەتە سەر هاوسەرەكەی خۆی. -لە کاتی لێکۆڵینەوەکەدا قوربانییەکە بەئەفسەرەکانی وتووە کەچۆن لە کاتی پەیوەندیی و ژیانی هاوبەشی بەزۆرەملێ کۆنتڕۆڵی کردووە. هێزەكانی پۆلیس رایانگەیاند دادگایەكی بەریتانیا سزای 21 ساڵ زیندانی سەپاند بەسەر پێاوێكی كورد كە بەچەقۆ هێرشی كردووەتە سەر هاوسەرەكەی خۆی. پیاوێکی كورد بەناوی بارز فەیسەڵ تەمەن ٣٠ساڵ دوای چاودێری كردن و گەڕان بەدوای هاوسەری پێشووی خۆی سەرئەنجام لەنزیك قوتابخانەیەکی سەرەتایی بەچەقۆ هێرش دەكاتە سەرى و هەوڵی کوشتنی دەدات، بەو هۆیەشەوە دادگا سزای ٢١ ساڵ زیندانیکردنی بەسەردا سەپاند. بەپێی لێدوانی پۆلیس، ئەو پیاوە هیچ ناونیشانێکی دیاریکراوی نیشتەجێ بوونی نەبووە لەبەریتانیا، ئەو لە 21ی ئایاردا هێرشی کردۆتە سەر هاوبەشی پێشوويی، دوای ئەوەی لەسەرانسەری بەریتانیا چاودێریی كردووەو شوێن پێی هەلگرتووەو چەقۆی لێداوە. لە کاتی لێکۆڵینەوەکەدا قوربانییەکە بەئەفسەرەکانی وتووە، کەچۆن لە کاتی پەیوەندیی و ژیانی هاوبەشی لەگەڵ بارز فەیسەڵدا بەزۆرەملێ کۆنتڕۆڵی کردووەو لەترسدا ژیانی بەڕێكردووە. هەربۆیە بەتاوانی پەلاماردان بەچەقۆو هەوڵدان بۆ كوشتنی دادگای تاجی لوتۆن، سزای ٢١ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپاندووە، لەگەڵ پێنج ساڵی دیکەش بە مۆڵەت. قوربانییەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، چەندین جار هەوڵی داوە پەیوەندیی و ژیانی هاوبەشی لەگەڵ فەیسەڵ كۆتایی پێبهێنێت، بەڵام تاوانبار بەردەوام زۆرەملێی لێكردوەو بەدوایدا ڕۆیشتووە. قوربانییەکە لەو كاتەوەی بەڕێگاوە بووە لەناوچەی لوتۆن، کاتژمێر 08:30، لە 21ی ئایار، نزیک قوتابخانەیەكی بنەڕەتی بەچەقۆ پەلامار دەدرێت و هەوڵی كوشتنی دراوە. لە مانگی ئابدا بارز فەیسەڵ، دانی بەتاوانەکەیدا ناوە كەچاودێری هاوسەری پێشووی كردووەو هەوڵی کوشتنی داوە. لەگەڵ ئەوەش دانی بەوەدا ناوە، کەماددەیەکی تیغی تیژی هەڵگرتووە بۆ كوشتنی هاوبەشی پێشووی. دادوەر، ئەلیسۆن هانتەر کەی سی، دەڵێ، ئەو هێرشە ترسنۆكانە و ترسناکە، مەبەست لێی تۆڵەسەندنەوە بووە. دادگا ئاماژەی بەوەش داوە، كەچۆن قوربانییەکە لەبەر سەلامەتی خۆی، چەندین جار پەنای بۆ چەندین شوێنی جیاواز بردووە لەووڵاتدا، بەڵام بارز فەیسەڵ، جاسوسی و چاودێری بەسەردا کردووە. هاوكات ئەیما پیتس، سەرۆکی یەکەی پاراستنی گشتی پۆلیس، لەهەرێمی بێدفۆردشایر، ڕایگەیاندوە، تاوانەكانی دەستدرێژی و توندوتیژی خێزانی، بەهیچ شێوەیەک قبووڵ ناکرێت و هێزەکانمان پابەندن بە دادگاییکردنی تاوانباران. ئەو خانمە ئەفسەرە دەڵێ، ئەوە هێرشێکی ترسناک و ترسنۆكانە بووە بۆ سەر ژنێک، كەبەڕۆژی ڕووناک لەلایەن پیاوێکەوە ئەنجامدراوە، تەنها بەهۆكاری ئەوەی پەیوەندی نێوانیانی ڕەتیکردەو كۆتای پێ هاتووە. ئاماژەی بەوەشکردووە، هیچ ژنێک هەرگیز شایەنی ئەوە نییە هەست بە نائارامی و ترس بکات.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی جۆو بایدن سه‌رۆكی ویلایه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا بڕیارێكی له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئۆكرانیا ده‌ركرد و به‌گوێره‌ی بڕیاره‌كه‌ش، رێگه به هێزه‌كانی كیێڤ ده‌درێـت چه‌كی ستراتیژی و دورمه‌ودای ئه‌مریكا له دژی روسیا به‌كاربهێنێت، به‌جۆرێك خاكی روسیا به‌ئاسانی بكاته ئامانج. به‌پێی هه‌واڵێكی سكای نیوزی ئینگلیزی، جۆو بایدن واژۆی له‌سه‌ر بڕیارێك كردوه كه رێگه به ئۆكراینا ده‌دات له به‌رامبه‌ر "هێنانی ده‌یان هه‌زار سه‌ربازی كۆریای باكور بۆ وڵاته‌كه‌ی"، چه‌كی به‌هێزی دورمه‌ودا دژی روسیا به‌كاربهێنێت،بایدن ده‌یه‌وێت باڵانسی شه‌ڕی روسیا و ئۆكرانیا به‌قازانجی ئۆكرانیا بگۆڕدرێت به‌گوێره‌ی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی جیاواز ئه‌م بڕیاره‌ی بایدن بۆ ئه‌وه‌یه تاوه‌كو دۆناڵد تره‌مپ ده‌سه‌ڵاتی وه‌رنه‌گرتوه، باڵانسی شه‌ڕی روسیا و ئۆكرانیا به‌قازانجی ئۆكرانیا بگۆڕدرێت. بایدن ڕێگه‌ی به ئۆكرانیا داوه به موشه‌كی دورهاوێژی ئه‌مریكی هێرش بكاته سه‌ر روسیا،له‌لایه‌كی دیكه‌وه چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك به ئاژانسی ڕۆیته‌رزیان ڕاگه‌یاندوه، جۆو بایدن ڕێگه‌ی به ئۆكرانیا داوه به موشه‌كی دورهاوێژی ئه‌مریكی هێرش بكاته سه‌ر روسیا. ئۆكرانیا پلانی هه‌یه له چه‌ند ڕۆژی داهاتودا یه‌كه‌م هێرشی دورهاوێژی ئه‌نجام بدات،سه‌رچاوه‌كان ده‌ڵێن، ئۆكرانیا پلانی هه‌یه له چه‌ند ڕۆژی داهاتودا یه‌كه‌م هێرشی دورهاوێژی ئه‌نجام بدات به‌بێ ئه‌وه‌ی ورده‌كارییه‌كانی ئاشكرا بكات به‌هۆی نیگه‌رانی ئاسایشی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانه‌وه. ئه‌م هه‌نگاوه‌ی ئه‌مریكا دوای چه‌ند مانگێك داواكاری ڤۆڵۆدمیر زلێنسكی سه‌رۆكی ئۆكرانیا دێت بۆ ڕێگه‌دان به سوپای ئۆكرانیا بۆ به‌كارهێنانی چه‌كی ئه‌مریكی بۆ لێدانی ئامانجه سه‌ربازییه‌كانی روسیا دور له سنوره‌كانی خۆی. ئەم گۆڕانكارییه‌ش دوای ئه‌وه دێت كه ڕوسیا هێزی زه‌مینی كۆریای باكور بۆ ته‌واوكردنی هێزه‌كانی خۆی بڵاوكردوه‌ته‌وه. به‌گوێره‌ی سه‌رچاوه‌كان، پێده‌چێت یه‌كه‌م هێرشی قوڵ به موشه‌كی ATACMS ئه‌نجام بدرێت كه مه‌ودایان ده‌گاته 190 میل.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئەمڕۆ یەکشەممە، قاسم ئەعرەجی، ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق، سەردانێکی بۆ سلێمانی کرد بۆ بەدواداچوون و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران، دوای ئەوەی ناوبراو هەفتەی ڕابردوو سەردانی تارانی کرد. نووسینگەی ڕاگەیاندنی ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە: "لەژێر ڕێنمایی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکان محەمەد شیاع سودانی، ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی قاسم ئەعرەجی، ئەمڕۆ یەکشەممە، بەیاوەری شاندێکی ئەمنی، سەردانی سلێمانی کرد، بۆ بەدواداچوون بۆ جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران." ئەوەشی خستەڕوو: "ئەعرەجی و شاندی ئەمنی یاوەری لەگەڵ سەرۆکی دەزگا ئەمنییەکان کۆبوونەوە، بە ئامادەبوونی بافڵ تاڵەبانی، هەروەها باس لە جێبەجێکردنی تەواوی ڕێککەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران کرا، گفتوگۆ لەسەر پێداچوونەوە بە واقیعی ئەو کەمپانە کرا کە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە دیاریکرابوون هەروەها تەواوی وردەکاری و زانیاری نێو ڕێککەوتنەکە." ئەو کەمپانەی لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژەیان بۆ کراوە بەپێی ڕێککەوتنی ئەمنی ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق بۆ نیشتەجێکردنی پارتەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ئامادە کراون.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی بڕیارە سبەی عومەر بۆڵات وەزیری بازرگانی تورکیا بە یاوەری شاندێكی بازرگانی توركیا سەردانی عێراق بكات لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە كۆببێتەوە، بەگوێرەی زانیارییەكان "سەردانی هەریەکە لە بەغدای پایتەخت و هەروەها پارێزگای بەسڕە دەکات و بەشداری لە چەند دیدار و کۆبوونەوەیەکدا دەکات". میدیاكانی توركیا ئەمڕۆ یەكشەممە بڵاویانكردەوە، عومەر بۆڵات وەزیری بازرگانی تورکیا بە یاوەری شاندێک لە کۆمەڵەی هەناردەکارانی تورکیا (TİM) و یەکێتی بەڵێندەرانی تورکیا (TMB) بە سەردانێکی دو ڕۆژە دەگاتە عێراق و پەیوەندییە بازرگانییەکانی تورکیا لەگەڵ یەکێک لە گرنگترین دراوسێکانی کە عێراقە، لە ماوەی ڕابردودا بەهێزتر بوە. بەشداری لە چەند دیدار و کۆبونەوەیەکدا دەکات ئاماژەی بەوەشكرد، شاندەكەی توركیا لە ڕۆژانی 18 و 19ی مانگ سەردانی هەریەکە لە بەغدای پایتەخت و هەروەها سەردانی پارێزگای بەسڕە دەکات و بەشداری لە چەند دیدار و کۆبونەوەیەکدا دەکات کە بە دەستپێشخەری کۆمەڵەی هەناردەکارانی تورکیا (TİM) و یەکێتیی بەڵێندەرانی تورکیا (TMB) ڕێکخراوە. لە سەردانەکەیدا بڕیارە هەناردەکاران و بەڵێندەرانی تورکیا لەگەڵ خاوەنکارە عێراقییەکان کۆببنەوە و لە چوارچێوەی کۆڕ و کۆبونەوەکاندا پەرەدان بە کاری هاوبەش تاوتوێ بکەن. تورکیا هەوڵدەدات پەیوەندییەکانی هەردو وڵات لە بواری بازرگانیدا بەهێز بکات بەگوێرەی میدیاكانی توركیا، وەزیری بازرگانی تورکیا لە چوارچێوەی ئەو سەردانەدا هەوڵدەدات کە پەیوەندییەکانی هەردو وڵات لە بواری بازرگانیدا بەهێز بکات و پەرە بە ڕۆڵی کۆمپانیا تورکەکان لە عێراق بدات. ئەوەشی خستەڕو، "وەزیری بازرگانی تورکیا لایەن محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق و، ئەسیر غرێری وەزیری بازرگانی و ڕەزاق محێبس سەعداوی وەزیری گواستنەوە پێشوازی لێ دەکرێت، هەروەها لەگەڵ ئەسعەد عیدانی پارێزگاری بەسرە کۆدەبێتەوە. بازرگانی و وەبەرهێنان و لە نێوان دو وڵات گفتوگۆی لەسەر دەکرێت لە میانی سەردانەکەی بۆلات بۆ عێراق کە بە بەشداری بەرفراوانی خاوەنکار و بازرگانانی تورکیا بەڕێوەدەچێت، ڕەهەندەکانی بازرگانی و وەبەرهێنان و لە نێوان دو وڵات گفتوگۆی لەسەر دەکرێت و بەڵێندەرانی تورکیاش بەشداری کارا دەبن لە بونیادنانەوەی ژێرخانی عێراق و لەسەرووی هەموویانەوە پڕۆژەی ڕێگەی گەشەپێدان کە بەندەری بەسڕە بە ڕێگەی تورکیا بە ئەورووپا دەبەستێتەوە. ئەوە لەكاتێكدایە قەبارەی هەناردەی تورکیا بۆ عێراق لە مانگی (كانونی دوەم/1)ی ئەمساڵەوە هەتا (تشرینی دوەم/11) بەراورد بە ساڵی ڕابردو 5,3% زیادی کردوە و گەیشتووەتە 10 ملیار و 800 ملیۆن دۆلار، ئاستی قەبارەی بازرگانیش بە گشتی 14 ملیار و 500 ملیۆن دۆلارە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی سەرۆكی گشتی دیوانی وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند، بۆ قەدەغەی هاتوچۆ دەسەڵات دراوەتەوە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان بۆ ئەوەی بڕیاری پێویست لەوباریەوە بدەن، قەدەغەكە چەن توێژێك ناگرێتەوە، هەروەها جوڵەی بازرگانیش ناوەستێت. هێمن میرانی، سەرۆكی گشتی دیوانی وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان ئەمڕۆ یەكشەممە لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، "بۆ قەدەغەی هاتوچۆ دەسەڵات دراوەتەوە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان بۆ ئەوەی بڕیاری پێویست لەوباریەوە بدەن و ئەو شوێنانەی كە پێویستە جوڵەیان تێدابێت، بكرێنەوە",جوڵەی بازرگانی ناوەستێت. ئاماژەی بەوەشكرد، "ئەو ڕۆژنامەنوسانەی كە باجی دەزگا یان لایەنە ئەمنیەكانیان پێیە، لەگەڵ كارمەندانی تەندروستی قەدەغەی هاتوچۆ نایانگرێتەوە، هەروەها جوڵەی بازرگانی ناوەستێت و فڕۆكەخانە و دەروازە فەرمیەكان كراوە دەبن". ئەو قەدەغەیە بۆ ئەوەیە هەمو هاوڵاتیان لە ماڵەوە بمێننەوە سەرۆكی دیوانی وەزارەتی ناوخۆ باسی لەوەشكرد، ئەو قەدەغەی هاتوچۆیە بۆ ئەوەیە هەمو هاوڵاتیان لە ماڵەوە بمێننەوە و بۆ ئەو سەرژمێرییە كە دەبێتە بنەمای پڕۆژەكانی گەشەپێدان لە سەرتاسەری عێراقدا تۆمار بكرێن. ئەوەشی خستەڕو، "هاوڵاتیانی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان، پێویستە لە ئەمڕۆوە تا 19ی ئەم مانگە لە ماڵەكانیاندابن بۆ پڕكردنەوە ئەو فۆڕمەی كە تایبەتە بەخێزان، كە لەلایەن كارمەندەكانی وەزارەتی پلاندانانەوە پڕ دەگرێنەوە".
ئامادەکردنی: هاوڵاتی لیژنه‌ی باڵای ئه‌منی هه‌رێمی كوردستان داوا له هاوڵاتیان ده‌كات، له ئه‌مڕۆوه بگه‌ڕێنه‌وه زێدی خۆیان بۆئه‌وه‌ی له ڕۆژانی 17 تاوه‌كو 19ی (تشرینی دوه‌م/11)ی 2024 له سه‌رژمێری تۆمار بكرێن و له ڕۆژانی 20-21یش مانگیشدا داتاكانیان پشت ڕاستبكرێته‌وه. به‌گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوێكی وه‌زاره‌تی ناوخۆ، ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه به سه‌رپه‌رشتی ڕێبه‌ر ئه‌حمه‌د وه‌زیری ناوخۆ و به ئاماده‌بونی پارێزگار و سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره سه‌ربه‌خۆكان و به‌ڕێوه‌به‌رانی پۆلیس و ئاسایش و هاتوچۆ و نوێنه‌ری وه‌زاره‌تی پلاندانان، كۆبونه‌وه‌ی لێژنه‌ی باڵای ئه‌منی تایبه‌ت به ئاماده‌كاری ئیداری و ئه‌منی بۆ به‌ڕێوه‌چونی پرۆسه‌ی سه‌رژمێری گشتی له‌سه‌ر ئاستی عێراق به هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه به‌ڕێوه‌چو.باس له بایه‌خ و گرنگی پرۆسه‌ی سه‌رژمێری گشتی كراله كۆبونه‌وه‌كه‌دا، باس له بایه‌خ و گرنگی پرۆسه‌ی سه‌رژمێری گشتی كرا و هانی هه‌مو هاوڵاتیان درا كه به ئاماده‌بون له ماڵه‌وه به ڕاستی و دروستی داتاكانی خۆیان له‌و پرۆسه‌یه تۆمار بكه‌ن. ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی به هاونیشتیمانیانی ناوچه كوردستانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێمی كوردستانه كه به ناوچه‌كانی مادده‌ی 140 ناسراون،داوا له هاوڵاتیان كرا، ئه‌وانه‌ی ده‌توانن شوێنی مانه‌وه دابین بكه‌ن، له ئه‌مڕۆوه بگه‌ڕێنه‌وه زێدی خۆیان.هه‌ر به‌گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوه‌كه، داوا له هاوڵاتیان كرا، ئه‌وانه‌ی ده‌توانن شوێنی مانه‌وه دابین بكه‌ن، له ئه‌مڕۆوه بگه‌ڕێنه‌وه زێدی خۆیان بۆ ئه‌وه‌ی له ڕۆژانی 17 تاوه‌كو 19ی (تشرینی دوه‌م/11)ی 2024 تۆمار بكرێن و له ڕۆژانی 20-21یش مانگیشدا داتاكانیان پشت ڕاستبكرێته‌وه و له‌و ناوچانه كه زێدی خۆیان و باب و باپیریانه تۆمار بكرێن.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌په‌یامێكدا له‌باره‌ی ته‌قینه‌وه‌كه‌ی خورماتو رایده‌گه‌یه‌نێت، "تیرۆر هێشتا مه‌ترسییه‌كی ڕاسته‌قینه‌یه و هه‌ڕه‌شه له ئارامی و سه‌قامگیریی عێراق و هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه به‌گشتی و سه‌ر و ماڵی هاوڵاتییان به‌تایبه‌تی له ناوچه‌كانی ماده‌ی 140 ده‌كات". نێچیرڤان بارزانی له‌په‌یامێكدا بڵاویكرده‌وه، "پرسه و سه‌ره‌خۆشیی قوڵم ئاراسته‌ی خێزان و كه‌سوكاری شه‌هیدانی ئه‌مڕۆی كرده‌وه تیرۆرستییه‌كه‌ی سنوری خورماتو ده‌كه‌م كه له كاتی ئه‌ركدا و له ئه‌نجامی ته‌قینه‌وه‌ی بۆمبێكی چێنراو به ئۆتۆمبیلی لیوایه‌كی هاوبه‌شی پێشمه‌رگه و سوپای عێراقدا، سێ پله‌دار شه‌هید بون، له خوای مه‌زن داواكارم گیانیان به به‌زه‌یی و میهره‌بانیی خۆی شاد بكات و ئارامی و دڵنه‌وایی به هه‌موان ببه‌خشێت، هاوسۆز و هاوخه‌میانین و هیوای سه‌لامه‌تی و زو چاكبونه‌وه بۆ برینداران ده‌خوازین"هێشتا مه‌ترسییه‌كی ڕاسته‌قینه‌یه و هه‌ڕه‌شه له ئارامی و سه‌قامگیریی عێراق ده‌كاتنێچیرڤان بارزانی ده‌شڵێت، "ئه‌م كرده‌وه تیرۆرستییه ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت كه تیرۆر هێشتا مه‌ترسییه‌كی ڕاسته‌قینه‌یه و هه‌ڕه‌شه له ئارامی و سه‌قامگیریی عێراق و هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه به‌گشتی و سه‌ر و ماڵی هاوڵاتییان به‌تایبه‌تی له ناوچه‌كانی ماده‌ی 140 ده‌كات، بۆیه جه‌خت له به‌رده‌وامی و پته‌وكردنی زیاتری هه‌ماهه‌نگی و هاریكاریی هاوبه‌شی پێشمه‌رگه و سوپای عێراق و هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان بۆ به‌ره‌نگاربونه‌وه و تێكشكاندنی تیرۆرستان ده‌كه‌ینه‌وه".
ئامادەکردنی: هاوڵاتی بانكی ناوەندی عێراق بڵاوی كردەوە، ئەمڕۆ بڕی 298 ملیۆن و 883 هەزار 614 دۆلار خراوەتە بازاڕەكانەوە، دەشڵێن، لەو بڕە 19 ملیۆن و 250 هەزار دۆلار بە شێوەی نەقد بووە. بانكی ناوەندی عێراق لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاوی كردەوە، ئەمڕۆ بڕی 298 ملیۆن و 883 هەزار و 614 دۆلار خراوەتە بازاڕەكانەوە. ئەوەش خراوەتەڕوو، لەو بڕە 19 ملیۆن و 250 هەزار دۆلار بە شێوەی نەقد فرۆشراوە و 279 ملیۆن و 583 هەزار و 616 دۆلاریش بە شێوەی حەواڵە فرۆشراوە. ئەوەش لە كاتێكدایە، ماوەی زیاتر لە ساڵێكە بەهای دۆلاری ئەمریكی لە بازاڕەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان بەرامبەر دیناری عێراق بە شێوەیەكی بەرچاو بەرز بووەتەوە، بە جۆرێك لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بەرامبەر 150 هەزار و 250 دینار ئاڵوگۆڕی پێ دەكرێت.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی كارگێڕی و دارایی لە وەزارەتی خوێندنی باڵای حكومەتی هەرێم ئاماژە بەوەدەكات، بۆ ئەمساڵیش داوای بڕی حەوت ملیار و 250 ملیۆن دینارمان كردووە بۆ چاكسازی زانكۆكان و دەرماڵەی خوێندكاران، بۆ ئەومەبەستەش وەزارەتی دارایی ڕەزامەندی دەربڕیوە و تەنها ماوەتەوە ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەرببڕێت. د.توانا نەجەف، بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی كارگێڕی و دارایی لەوەزارەتی خوێندنی باڵا ڕایگەیاند: هاوشێوەی ساڵی ڕابردوو بۆ خوێندنی ئەمساڵیش داوای بڕی حەوت ملیار و 250 ملیۆن دینارمان لە ئەنجومەنی وەزیران كردووە بۆ ئەوەی لە چاكسازیی زانكۆكان و پاڵپشتی دارایی خوێندكاران خەرجی بكەین، هاوكات ئەنجوومەنی وەزیران بۆ وەرگرتنی بۆچوون ڕەوانەی وەزارەتی داریی هەرێمیان كردبوو. ئاماژەی بەوەشكرد، وەزارەتی دارایی رەزامەندی لەسەر خەرجكردنی پارەكە داوە و ئەوەی ماوەتەوە رەزامەندی لەسەر بدات ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستانە، هاوكات ساڵی رابردووش ئەنجوومەنی وەزیران بەهەمان شێوە بڕی حەوت ملیار و 250 ملیۆن دیناری بۆ چاكسازی لە زانكۆ و بەشە نێوخۆییەكان و پاڵپشتی دارایی خوێندكاران خەرج كرد. ئەو بەرپرسەی وەزارەتی خوێندنی باڵا ئەوەشی خستەڕوو، لەو پارەیە پێنج ملیاری بۆ دەرماڵەی خوێندكاران دەبێت، بەجۆرێك بڕی پاڵپشتی دارایی بۆ خوێندكارانی ناو شارمانگانە 40 هەزار دینار و دەرەوەی شاریش 60 هەزار دینار دەبێت.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە یەکەم لێدوانیدا وەک بریکاری وەزارەتی دارایی عێراق، ڕێباز حەملان ڕایگەیاند، لە نزیکترین کاتدا مووچەی مانگی 10 خەرج دەکرێت. ئەمڕۆ یەکشەممە، ڕێباز حەملان، وەک بریکاری وەزارەتی دارایی عێراق دەست بە کار بوو و، لە لێدوانێکیدا بۆ میدیای پارتی ڕایگەیاند: ئەمڕۆ لەبارەی دواکەوتنی خەرجکردنی مووچەی مانگی 10ـی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ تەیف سامی، وەزیری دارایی فیدراڵی کۆ بووەتەوە. بە وتەی ڕێباز حەملان، محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕەزامەندیی لەسەر خەرجکردنی مووچەی مانگی 10ـی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان دەربڕیوە و فەرمانی بە تەیف سامی، وەزیری دارایی فیدراڵی کردووە بە زووترین کات ئەو مووچەیە ڕەوانە بکات. بریکاری وەزارەتی دارایی باسی لەوەش کرد، “ئێستا لە بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ژمێریاریی، وردبینی لە لیستی مووچەی مانگی 10ـی فەرمانبەران دەکرێت و بە زووترین کات ئەو مووچەیە دەخرێتە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە لقی هەولێری بانکی ناوەندیی عێراق”.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی به‌رپرسێكى باڵاى حكومه‌تى هه‌رێم ڕایده‌گه‌یه‌نێت، "دۆخی ناوچەی مادەی 140 لەڕوی کۆمەڵایەتیی، سیاسی، ئابوری، ئەمنیی‌و سەربازییەوە ئاسایی نەبوەتەوە"، ده‌شڵێت:"پێویست بوو سەرژمێریی تێدا دوابخرایە". فەهەمی بورهان سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم ڕایگەیاند، "ئەو داواکارییە سەبارەت مەترسیی سەرژمێریی‌و دواخستنی هەمان بوو، ئێستا چوەتە قۆناغێکی دیکەوە". سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوە دەڵێت:"وەکو دەستەی ناوچە کوردستانییەکان لەسەرەتاوە بەیاننامەیەکمان دەرکرد، کە تائەوکاتەی مادەی 140 جێبەجێدەکرێت، یاخود لانی کەم، هەندێک لەبنەماکانی مادەی 140 جێبەجێدەکرێت، سەرژمێریی دوابخرێت، بەڵام ئەم ئامانجەمان نەهاتەدی". دەشڵێت:"ئێمە ناوچەگەلێکی زۆرمان هەیە بەگوێره‌ى دەستور، بەدەق ئاماژەی پێدەکرێت، بڕگەیەک هەیە لەناو ماددەکەدا دەڵێت، ئەو ناوچانەی ئاسایی نەبوەتەوە، لەڕوی کۆمەڵایەتیی، سیاسی، ئابوری، ئەمنیی‌و سەربازیی ئاسایی نییە، پێویستە سەرژمێریی تێدا دوابخرێت‌و نەکرێت تائه‌وكاته‌ى ئەو مادانە جێبەجێدەکرێن". به‌وته‌ى فەهمی بورهان، "دەبێت ئێمە کاربکەین بۆ ئەو بۆشاییەی دروستدەبێت، یان ئەو دیوە ناڕونەی کە هەیە، ئێمە هەستمان بەنیگەرانییەکان کردوە، بۆیە دەمانەوێت ئەم بۆشاییە کەمبکەینەوە، ئێستاش هەمان نیگەرانیی جارانمان هەیە بەپێچەوانەشەوە هەندێک حاڵەت زیادیکردوە، ئێمە ناڵێین ئەم سەرژمێرییەی دەکرێت بۆ دوو بەیانی کاریگەرییە نەرێنییەکانی دەردەکەوێت؛ ئێمە دەڵێن حکومەتەکەی سودانی حکومەتێکی ئەرێنییەو پەیوەندییەکی تەندروستی هەبوە لەگەڵ حکومەتی هەرێم‌و سه‌ركردایه‌تى سیاسی کورددا". جه‌ختیشده‌كاته‌وه، "ڕەنگە ئێمە ئەوە قبوڵبکەین ئەم سەرژمێرییە لەناو حکومەتەکەی سودانی بۆ مەرامی سیاسی بەکارنایەت، بەڵام بەستنەوەی کەرکوک‌و خانەقین‌و شنگال، بەکاتێکی دیاریکراوەوە، نۆرماڵە، بۆیە نیگەرانییەکانی ئێمە بۆ پێنج ساڵی داهاتوو یاخود 10 ساڵی داهاتوە". دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان لە رێنماییەکانی خۆیدا، ئەو بەڵگەنامانەی ڕاگەیاندووە کە لە کاتی سەرژمێریدا پێویستە خەڵک ئامادەیان بکات. دەستەی ئامار دەڵێت: پێويسته له‌م ماوه‌يه‌دا (واته: 17 و 18 و 19 و 20 و21 ى مانگى 11)، كارتى نيشتيمانيى ئه‌ندامانى خێزان یان (ناسنامەی باری کەسێتی و هاووڵاتینامە بۆ ئەوانەی کارتی نیشتیمانییان نییە) و كۆبۆنى خۆراكى خێزان به‌رده‌ست بن، چونكه له كاتى سه‌ردانى بژمێر، بۆ تۆمارى زانيارييه‌كان لێيان داوا ده‌كات." دەشڵێت: "هەر ئەندامێکی خێزان لە ماڵەوە نەبێ لەو ڕۆژانە بە شێوەیەکی کاتی بە هۆی گەشت بۆ دەرەوەی وڵات بەتایبەتی یان هەر هۆیەکی تر، پێویستە کارتی نیشتیمانی یان کۆپییەکەی ئەو کەسە هەبێ، تاکوو زانیارییەکانی لەگەڵ خێزانەکەی بنووسرێ." بەپێی زانیارییەکان ڕۆژی ڕابردوو محەمەد شیاع سوودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق تەیف سامی، وەزیری دارایی راسپاردووە مووچەی مانگی 10ی فەرمانبەرانی هەرێم خەرجبکات و رێکارەکانی ناردنی تەواوبکرێت. نزیکەی دوو هەفتە دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان لیستی مووچەی مانگی 10ی بۆ وەزارەتی دارایی عێراق ناردووە، بەڵام بەهۆی هەبوونی تێبینی لەسەر لیستی مووچە تائێستا بەغدا پارەی بۆ مووچەی مانگی 10 نەناردووە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئەمڕۆ پرۆسەی سەرژمێری گشتی لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەستپێدەکات و هەر کارمەندێکیش تەنیا بۆ پرسیارە بنەڕەتیەکان و تۆمارکردنی ئەندامانی خێزان لە هەر ماڵێک 40 خولەک کاتی دەوێت. عەبدولزەهرە هنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانی عێراق رایگەیاند، تەنها وەڵامدانەوەی پرسیارە بنەڕەتیەکان کە بریتین لە ژمارەی ئەندامانی خێزان، ناویان، تەمەنیان، پەیوەندییان لەگەڵ سەرۆکی خێزانەکە، 40 خولەکی دەوێت و خێزانەکان سەرپشکن لەوەی لە کوێ وەڵامی پرسیارەکان دەدەنەوە خۆیان بڕیار دەدەن کارمەندەکان ببەنە ماڵەوە یان هەر لەبەر دەرگا وەڵامیان بدەنەوە. دەشڵێت:”ئەگەر کەسێک لە ماڵەوە نەبوو دەبێت بەڵگەنامەیەکی وەک کارتی نیشتیمانی پاسپۆرت یان رەگەزنامەی لە ماڵەوە جێهێشتبێت بۆ ئەوەی بیسەلمێنن و ناوی تۆمار بکەن، ئەگەریش ئەوانەی لە ماڵەوە نەبوو ئەوە دوای قەدەغەی هاتوچۆ جارێکی دیکە سەردانی ئەو ماڵە دەکرێتەوە و ئەگەر کەسەکە گەڕابووەوە تۆماری دەکەن. هەروەها بۆ دڵنیابوونەوە و چێککردنەوە لە پرۆسەی زانیارییەکان رۆژی 20 و 21 ئەم مانگە قەدەغەی گشتی هاتووچۆ رادەگەیەنرێت.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی كەشناسیی هەرێمی کوردستان پێشبینییەكانی بۆ كەشوهەوای 48 كاژمێری داهاتووی ناوچەكانی هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە و دەڵێت: ئەگەر هەیە سبەینێ لەناوچە شاخاوییەكانی پارێزگای دهۆك بەفر ببارێت و لە سلێمانیش باران و هەورەتریشقە دەبێت. بەپێی پێشبینییەكانی كەشناسی، ئەمڕۆ یەكشەممە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و لەهەندێ ناوچە هەوری تەواو دەبێت، لەگەڵ بارینی كەمێك نمە باران لەهەندێ ناوچە شاخاوییەكانی باكووری رۆژهەڵاتی هەرێم، هاوكات پلەكانی گەرماش كەمێك بەرزدەبێتەوە. سبەی دووشەممە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و پاشان لەكاتەكانی دوای نیوەڕۆ دەگۆرێت بۆ هەوری تەواو، لەگەڵ بارانبارین لەكاتەكانی شەودا لەپارێزگای دهۆك و ئەگەری بەفربارین لەهەندێ ناوچە شاخاوییەكانی هەروەها بارینی باران و هەورە تریشقە لەهەندێ ناوچەكانی گەرمیان و هەڵەبجەو باشووری شاری سلێمانی. بەرزترین پلەكانی گەرمای پێشبینیكراو بە پلەی سیلیزی: هەولێر : ٢٢ پلەی سیلیزی سلێمانی : ٢٠ پلەی سیلیزی دهۆك : ٢١ پلەی سیلیزی كەركوك : ٢٤ پلەی سیلیزی هەڵەبجە : ٢٢ پلەی سیلیزی زاخۆ : ٢١ پلەی سیلیزی حاجی ئۆمەران : ١٠ پلەی سیلیزی سۆران : ١٩ پلەی سیلیزی گەرمیان : ٢٥ پلەی سیلیزی
هاوڵاتی -ئیسرائیل پێگەیەكی نهێنی ئێرانی وێرانكردووە. -پێگەكه تایبەت بووە بە توێژینەوە لەسەر چەكی ئەتۆمی. سایتی ئەكسیۆس ئاشكرایكرد ئیسرائیل پێگەیەكی نهێنی ئێرانی وێرانكردووە تایبەت بووە بە توێژینەوە لەسەر چەكی ئەتۆمی. سایتەكە لە راپۆرتێكدا بڵاویكردەوە ئیسرائیل لە كۆتایی مانگی تشرینی یەكەمی ڕابردوو هێرشی كردووەتە سەر پێگەیەكی نهێنی ئێرانی لە ناوچەی بارشین. رونیشیكردەوە هێرشەكەی ئیسرائیل بۆ سەر پێگەیەك بووە كە بۆ توێژینەوە لەسەر چەكی ئەتۆمی بەكارهاتووە و زیانێكی زۆری گەیاندووە بە هەوڵەكانی ئێران بۆ درێژەدان بە توێژینەوەكانی لە بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی. بەرپرسێكی ئەمریكی بە سایتەكەی راگەیاندووە ئێرانیەكان لەو پێگەیەدا خەریكی چالاكی زانستی زۆر نهێنی بون، رەنگە ببوایە بە بنەمایەك بۆ بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی، تەنها ژمارەیەكی كەمی بەرپرسانی حكومەتی تاران ئاگاداری ئەو چالاكیانە بون.
