كوردێك لەبەریتانیا بەهۆی بازرگانی كردن بەماددەی هۆشبەرەوە زیندانیكرا

هاوڵاتی   ئالینا ڕۆمانۆڤسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق، له‌ بڵاوکراوەیەکی تۆڕی کۆمەڵایەتی “X” رایگه‌یاند، وڵاته‌كه‌ی پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو، ده‌شڵێت، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە". ئالینا ڕۆمانۆڤسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا له‌ په‌یامێكدا له‌ هه‌ژماری تایبه‌تی خۆی له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی "X" بەبۆنەی ڕۆژی جیهانیی ئاشتی، نوسیویه‌تی، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە. هەروەها هەر لە پەیامەکەیدا هاتووە و دەڵێت، ئەمریکا پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو".   ئەمە لە کاتێدایە، هێرش و داگیرکارییەکانی وڵاتانی دراوسێی عێراق بەتایبەتی دەوڵەتی تورک بۆ سەر هەرێمی کوردستان بەردەوامە، کە بەهۆیەوە چەندین هاوڵاتی مەدەنی کوژراون و بیرنداربوو، هەروەها دەیان خێزانیش لەگوندەکانی سەر سنوور بەهۆی هێرش و بۆردوومانەکانەوە ئاوارە بوون، تا ئێستا نە حکومەتی عێراق و نە حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ هەڵوێستێکی کرداریان بەرامبەر بە تورکیا نەبووە، بگرە هەندێک لایەنی سیاسیش ئاسانکاریان بۆ داگیرکارییەکانی تورکیا کردوە. هەروەها لە ماوەی ڕابردوودا وڵاتی ئێرانیش چەندین جار هێرشی کردۆتە سەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق بەبیناووی بوونی هەندێک لە حزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان.  

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ، شەممە محەمەد شیاع سوودانی، بەسەردانێكی فەرمی بچێتە نیویۆرك، وەك نووسینگەكەی بڵاوی كردووەتەوە، سەردانەكەی سوودانی بەشداریكردنە لە ٧٩یەمین دانیشتنی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان. نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سەردانەکەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بە مەبەستی بەشداریکردنە لە  ٧٩هەمین دانیشتنی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان. هەروەها لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، سودانی لە کۆبوونەوەکەدا کە زۆرێک لە سەرکردەی وڵاتان بەشداری تێدادەکەن، وتاری عێراق پێشکەشدەکات. هەر بەپێی راگەیەنراوەكەی نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆك وەزیرانی عێراق، سوودانی جگە لە كۆبوونەوەی لەگەڵ ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان، زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونەوە لەگەڵ سەركردەی چەند وڵاتێك و بەرپرسانی رێكخراو و ئۆرگانە نێودەوڵەتییەكان ئەنجام دەدات.  

هاوڵاتی لێژنەی پەرلەمانی عێراق بۆ بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان ئاشكرای دەكات، لە چەند پارێزگایەكی عێراق تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان دۆزراوەتەوە. ئەرشاد ساڵحی، ئەندامی لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان لە پەرلەمانی عێراق:  “مەترسیی بەکارهێنانی هۆشبەرەکان بەجۆرێكە، گەیشتووەتە ئاستی دۆزینەوەی تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان لە چەند پارێزگایەكی عێراق.” “ئەوەی هەیە دەرخەری مەترسیی بەڵای هۆشبەرەکانە لە عێراق و بۆ بەرەنگاربوونەوەی پێویستی بە هەوڵی جدیی هەیە.”  “ئێمە لە لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان، باوەڕمان بە پێویستیی هەماهەنگیی نێوان سەرجەم دەزگا ئەمنییەکان هەیە، بۆ ئەوەی بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە.” هاوکات مانگی رابردوو، میدیاكانی عێراق ئاشكرایان كرد، كه‌ كێڵگەیەكی گه‌وره‌ی چاندنی هۆشبەرەكان لە بەغدا دۆزراوەته‌وه‌، كە 7 دۆنم هۆشبەری تێدا چێنراوە. پێشتریش پارێزگاری واست رایگەیاند، كێڵگەیەكی چاندنی هۆشبەرەكانیان دۆزیوەتەوە، دواتر بووە مایەی تووڕەیی و بێزاریی خەڵكەكە. پاشان دەسەڵاتدارانی عێراق دەستگیركردنی سێ فەرمانبەری شارەوانییان راگەیاند، كە لە باخچە گشتییەكاندا هۆشبەری جۆری خەشخاشیان چاندبوو، ئەوەش تیشكی خستە سەر پەرەسەندنی چاندنی هۆشبەرەكان لە عێراق. چەند شارەزاو توێژەرێکی کۆمەڵایەتی بە میدیاکانی عێراقیان وتووە، دیاردەی چاندنی هۆشبەرەكان، كە لەم دواییانە بە ئاشكرا لە بەغدا دۆزراوەتەوە، بەڵگەیە لەسەر ئەوەی، كە قۆناغی گواستنەوەی هۆشبەرەكان لە عێراق گۆڕاوە بۆ قۆناغی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی، مانای ئەوەیە، كە داخوازیی زۆری لەناوخۆی عێراق لەسەر هەیە و ئەمەش زەنگێكی ترسناكە و دەبێ بەرپرسانی ئەو وڵاتە بیبیسن.” هەروەها راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، ئاستی هۆشبەرەكان لەم پێنج ساڵەی دواییدا لە عێراق 30% زیاد كردووە، هۆكارەكانیش بۆ هەژاری و نەبوونی چاودێری لە سنوورەكان و خاویی گرتنەبەری رێوشوێن و رێكارەكان دەگەڕێننەوە.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگەیە و لەم بارەیەوە ڕێکخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند: لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بە کۆی دەنگ لە دانیشتنی ٧٨ی خۆیدا، بڕیارنامەی ٧٨/١٢٢ی "ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە"ی پەسەند کرد، بڕیاریدا ٢٠ی ئەیلول وەک ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە دەستنیشان بکرێت کە ساڵانە یادی دەکرێتەوە. دەقی بەیاننامەکەی ڕێکخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە: {٢٠ی ئەیلول}ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بە کۆی دەنگ لە دانیشتنی ٧٨ی خۆیدا، بڕیارنامەی ٧٨/١٢٢ی "ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە"ی پەسەند کرد، بڕیاریدا ٢٠ی ئەیلول وەک ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە دەستنیشان بکرێت کە ساڵانە یادی دەکرێتەوە.  لە بڕیارنامەکەدا داوا لە هەموو وڵاتانی ئەندام و ڕێکخراوەکانی سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتی و ناوچەییەکانی دیکە و لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە لەوان کۆمەڵگەی مەدەنی و کەرتی تایبەت و ئەکادیمیا دەکات کە بە ڕێکخستنی چالاکییەکان بە ئامانجی ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک یادی ڕۆژی جیهانی پاککردنەوەی ژینگە بکەنەوە.. ڕاستیەکان بەرهەمهێنانی پاشماوەی ڕەقی شارەوانییەکان لە ٢.١ ملیار تۆن لە ساڵی ٢٠٢٣ بۆ ٣.٨ ملیار تۆن تا ساڵی ٢٠٥٠ بەرز دەبێتەوە. زیاتر لە دوو ملیار کەس دەستیان بە خزمەتگوزاری کۆکردنەوەی پاشماوەکان ناگات.  زیاتر لە سێ ملیار کەس ئامرازی کۆنترۆڵکراوی وەرگرتنەوە یان فڕێدانی پاشماوەیان نییە. (بەرنامەی گەشەپێدانی نەتەوە یەکگرتووەکان) لە هەرێمی کوردستانیش، یەکێک لە گرفتەکان زوربوونی پاشماوەی ماڵان و شوێنە گشتییەکانە، کە مەزەندە دەکرێ ڕۆژانە زیاد لە ۷هەزار تەن پاشماوە هەبێت. تاوەکو ئێستا کۆکردنەوەی پاشماوەکانی ماڵان و شوێنە گشتییەکان، بە هێزی دەستی ئەنجام دەدرێ کەمترین سوود لە تەکنەلۆژیا وەرگیراوە. زوربوونی پاشماوەکان و فڕێدانیان بە شێوەی نازانستی یەکێکی ترە لە گرفتە گەورەکان. نەبوونی کارگەی ڕیسایکڵین و فڕێدان و سوتاندنی پاشماوە لە ئێستا و داهاتوو دەبێتە گەورەترین گرفتی ژینگەیی بۆ هاوڵاتیانی هەرێم.  وڵاتی نەرویج، ئەمساڵ میوانداری چالاکیی ئەمساڵ دەکات بە ناوی “شارەکانی جەمسەری باکوور و پاشماوەی دەریایی”. ڕێکخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە.                ۲۰/ئەیلول/۲۰۲٤

هاوڵاتی براوەکانی ٣١ـەمین خەڵاتی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازاد دیاریی کران و خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە هەردوو ژنە ڕۆژنامەنووس و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازاد “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”، کە بە بۆردوومانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک لە ٢٣ـی ئابى ئەمساڵ شەهیدبوون.   لە گەڕی ٣١ـیەمینی خەڵاتی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازادیی، کە لەلایەن ڕۆژنامەی یەنی یاشام دابەش دەکرێت، خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە شەهیدان “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”. ساڵانە ڕۆژنامەی یەنی یاشام پێشبڕكێی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر لە بوارەکانی “هەواڵی تورکی”، “هەواڵی وێنەیی”، “هەواڵی کوردی”، “وێنە”، “کاریکاتێر”، و ڕۆژنامەنووسیی ژنان” بەڕێوەدەبات. بۆ ئەمساڵ و دوێنێ شەو ئەنجامی پێشبڕکێکە ڕاگەیاندرا و خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە هەردوو ژنە ڕۆژنامەنووس شەهیدان “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”، کە لە ٢٣ـی ئابى ئەمساڵ، کاتێک بۆ تۆمارکردنی بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنی ڕوویان لە سنووری شارەزوور کردبوو، بەهۆی بۆردوومانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکەوە لە نزیکی شارۆچکەی سەیدسادق لە پارێزگای سلێمانی شەهیدبوون. هەروەها ڕۆژنامەنووس پەخشان عەزیزی کە لە ئێران سزای لە سێدارەدانی بەسەردا سەپێندرا، بە شایستەی خەڵاتی ڕێزلێنان زانرا. بڕیاریشە لە ٢٢ـی ئەم مانگە مەراسیمی دابەشکردنی خەڵاتەکان بەڕێوەبچێت. ڕۆشنبیر، ڕۆژنامەنووس و نووسەری کورد موسا عەنتەر ناسراو بە ئاپێ موسا، لە ٢٠ـی ئەیلوولی ساڵی ١٩٩٢ لە کۆڵانی ٤٤٢ـی گەڕەکی کۆماریی لە ناوچەی سەیرانتەپەی ئامەد، لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە تیرۆرکرا.   ئاپێ مووسا لە پەنجاکانی سەدەی ڕابردووەوە دەستی بە نووسین بە کوردیی کرد و هەوڵیدا ئێش و ئازارەکانی گەلی کورد بخاتە سەر پەڕەکان و بە جیهانی بناسێنێت، چەندین جار دەستگیر کرا، ئەشکەنجەدرا و هەڕەشەی لێکرا، بەڵام بۆ ساتێکیش ئامادە نەبوو دەست لە خەبات و تێکۆشانی ڕووناکبیرانەی بەربدات.  

هاوڵاتی زانیاری ورد لەسەر ئۆپەراسیۆنەکانی هــــــ*ــێز*ەکا*نی پارا*ستـــــ*ــنی گە*ل و هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بەم شێوەیەی خوارەوەیە:   ١. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب؛ لە ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ١٦:٥ خولەک، هێز*ی یە*کینە*کانی* ژنا*نی* ئاز*اد داگیرکەرانیان کردە ئامانج کە دەیانویست تونێلەکانی بەرخۆدان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی جودی بە تەقەمەنی قەدەغەکراو بۆ*رد*ومان بکەن و هەوڵەکەیان شکستی هێنا. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٥٠:٥ خوولەک، شە*ڕڤا*نان لە یە*کینە*کا*نی ژنا*نی ئا*زاد کەمینێکی سەربازانی داگیرکەری تورکیایان کردە ئامانج کە دەیانویست بەرەو تونێلەکانی بەرخۆدان لە گردی جودی پێشڕەوی بکەن و دوو سەربازی داگیر*کە*ریان لەناوبرد. ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٣٥:٥ هێزە*کا*نی پا*را*ستنی گە*ل بە چەکی قورس داگیر*کەرانیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی ئامیدی کردە ئامانج. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٠٣:٢٠ خولەک،  شەڕڤا*نانی یە*کینە*کانی *ژنا*نی ئا*زا*د حەشارگەیەکی سەربازانی داگیر*کەری تورکیایان کردە ئامانج کە دەیانویست بەرەو تونێلەکانی بەرخۆ*دان لە گردی ئامێدی پێشڕەوی بکەن و بە قەناس یەکێکیان لێ کوشتن. لە ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٥٠:٥ و ٤٠:٦ خولەک،  هێز*ە*کانی پا*راســـ*ــتنی گە*ل لە گۆڕەپانی بەرخۆ*دانی گردی ئامیدی بە چەکی قورس داگیر*کەرانیان کردە ئامانج. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٤٥:٨ خولەک، هێزە*کا*نی پارا*ستنی گە*ل ڕێگرییان لە تانکەکانی دوژمن کرد، کە دەیانویست هێرشبکەنە سەر تونێلەکانی بەرخۆدان بە چەمکی نیمچە ئۆتۆماتیکی، دوای دەستێوەردانی هێز*ەکا*نی پارا*ستنی گە*ل تانکەکان ناچار بوون پاشەکشە بکەن. ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٢٠:١١ هێزەکانمان بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی بولدۆزەرێکی داگیر*کەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار کردە ئامانج و ڕایانگرت.   ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٤٠:٣ خولەک،  هێز*ە*کا*نی پارا&ستنی گە$ل، بە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای تایبەت داگیر٪کەرا#نیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار کردە ئامانج، ئەم ئۆپەراسیۆنە بووە هۆی کوژرانی ٦ دا*گیر+کەر و لەناوبردنی کەشتییەکی بۆمب هەڵگر و کۆگایەکی تەقەمەنی. ٢. لە ناوچەی مەتینا؛ ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٠٠:٧ هێزە*کانمان لە مەیدانی بەرخۆ*دان لە شیلازێ ڕێپێوانێکی خۆکوژی سەر بە داگیر*کاری تورکیایان کردە ئامانج و بە قەناس تەقەیان لێکردن. لە 18ی ئەیلولدا هێزە*کانی& پا*را+ستنی گە#ل دەستوەردانیان کرد لە هەوڵی سوپای داگیر@کەر بۆ جێگیرکردنی خۆیان بەرامبەر تونێلەکانی بەرخۆدان لە گۆڕەپانی شیلازێ، ئەمەش بووە هۆی پاشەکشەی سەربازانی داگیر^کەر. ٣. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بە تەقەمەنی قەدەغەکراو؛ لە ١٨ی ئەیلولدا داگیرکەران لە ڕێگەی ڕێپێوانێکی خۆکوژییەوە تونێلەکانی بەرخۆدانیان لە گۆڕەپانی شیلازێ بۆردومانکرد. ٤. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا؛ ڕۆژانی ١٧ و ١٨ی ئەیلول ١١ جار هێرش کرایە سەر ناوچەکانی بەربازنە، سەنینە، کەندوکولا و گۆشچینا لە خاکورکە، هەروەها ٩ جاریش هێرشکرایە سەر ناوچەکانی دێریک، بولەندبازی، کانی سەرکی، خەیری و سیداریو ٩جاریش کاری ٩ بۆردومانکرا، ناوچەی بێشێلی لە مەتینا جارێک و ناوچەکانی شەهید هیوا و پیپاڵە لە قەندیل ٦ جار لە لایەن فڕۆکە جەنگییەکانەوە بۆردومانکران، کە کۆی گشتی دەکاتە ٢٧ هێرشی ئاسمانی. لە ڕۆژانی ١٧ و ١٨ی ئەیلولدا ناوچەی گردی ئێف ئێم لە ڕۆژئاوای زاب دووجار و ناوچەی ساری مەتینا لە شاری مەتینا دووجار لەلایەن هەلیکۆپتەرە هێرشبەرەکانەوە بۆردومانکران.   ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ ناوە*ند*ی ڕاگە*یاند&نی هێزە*کانی& پار*استنی٪ گە#ل  

هاوڵاتی شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنیی عێراق بڵاوی كردەوە، ئەمڕۆ لە ئۆپەراسیۆنێكی ئەمنیی لە كەركووك، توانراوە لە ڕێگەی فڕۆكە جەنگییەكانی هێزی بەرگریی ئاسمانیی عێراقەوە شەش چەتەی داعش بكوژرێن، كە یەكێكیان سەرچەتەی داعش بووە. لە ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، بە پشتبەستن بە ڕێنماییەكانی سەرۆكوەزیران و فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان، بە زانیاری هەواڵگریی ورد لەلایەن دەزگای هەواڵگریی عێراقەوە لە سنووری پارێزگای كەركووك ئۆپەراسیۆنێكی هاوبەش لەگەڵ هێزی بەرگریی ئاسمانیی ئەنجامدا، توانیویانە بە فڕۆكەی F16 شەش چەتەی داعش بكوژن. ئاماژە بەوەشكراوە، یەكێك لە سەركردە هەرە مەترسیدارەكانی داعشی لەناو كوژراوەكان بووە و بەناو بەشدار، كە بە ئەبو حەمدان ناسراوە، یەكێكی دیكە لە چەتەكان ناوی عومەر سەڵاح نیمایە، نازناوی ئەبو خەتابە، چەتەیەكی تر ناوی عوسمان ئەبو عەبد، هەروەها چەتە عیزەدین هیشامیش كوژراوە. ئەوەش خراوەتەڕوو، دوای تەواوبوونی ئۆپەراسیۆنی ئاسمانیی لەلایەن دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیی عێراق و بە هاوبەشی لەگەڵ دەزگای دژەتیرۆر چوونەتە شوێنی بۆردوومانەكە و تەرمی چەند چەتەیەكیان دۆزیوەتەوە و ژمارەیەك پشتێنی تەقەمەنی، چەكی تەكنیكیی، مۆبایل و ئامێری جۆراوجۆری دیكە دۆزراونەتەوە.    

هاوڵاتی دوای ئەوەی بانکی ناوەندیی ئەمریکا رۆژی چوارشەممە، رێژەی سوودی بانکی بەڕێژەی ٠،٥٪ دابەزاند، نرخی زێڕ ئاستێکی نوێی پێوانەیی تۆمارکرد و ئۆنسەیەکی بەرزبووەوە بۆ ٢٦٠٠ دۆلار، بەڵام پاشان پاشەکشەی کرد بۆ نزیکەی ٢٤٥٥ دۆلار.   رۆژی پێنجشەممە، لە دوای کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا دووبارە نرخی زێڕ ئاراستەی بەرزبوونەوەی گرتەبەر و هەر ئۆنسەیەک بە ٢٥٦٠ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت.   سەرۆکی بانکی ناوەندیی ئەمریکا لە دوای راگەیاندنی بڕیاری کەمکردنەوەی سوودی بانکی رایگەیاند، "ئابووریی ئەمریکا هاوسەنگ بووەوە، ئەوەش بەو واتایەیە کاتی کەمکردنەوەی سوودی بانکی هاتووە."   هەرچەندە کەمکردنەوەی سوودی بانکی بووەتە هۆکار بۆ بەرزبوونەوەی بەهای کاڵاکان لە بازاڕەکانی جیهان، بەڵام لەلایەکی دیکەوە ئاماژەیەکە بۆ لاوازی ئابووریی ئەمریکا و بەوپێیەش کاریگەرییەکانی لەسەر نرخی زێڕ تێکەڵاوبوون.   هاریش ڤی، شرۆڤەکاری سەر بە کۆمپانیای راوێژکاریی (جیۆ جێت فاینانشیاڵ) لەوبارەیەوە رایگەیاند، لە ئاستی مامناوەند دا کەمکردنەوەی سوودی بانکی دەبێتە هۆکار بۆ پاڵپشتیکردن لە نرخی زێڕ."   ئەو شرۆڤەکارە پێیوایە، نرخی زێر لە نزیکەی ٢٥٥٠ دۆلار، هێڵی پاڵپشتی هەیە و ئەستەمە لەو ئاستە زیاتر دابەزێت.  بەپێی هاریش ڤی، بەرزبوونەوەی زیاتری نرخی زێڕ پەیوەستە بەوەی کە تاوەکو چەند نرخی زێڕ دەتوانێت ئاستی ٢٦١٤ دۆلار تاوەکو ٢٦٣٠ دۆلار بشکێنێت.  

هاوڵاتی میدیاکان بلاویان کردەوە، جارێکی دیکە چەند ئامێرێکی بێتەلی پەیجەر کە بەدەست ئەندامانی حزبولڵای لوبنانیەوەیە، تەقیونەتەوە، تا ئێستا هیچ زانیارییەک لەسەر زیانەکان نییە. هەروەها بەپێی ئەو وێنانەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراونەتەوە، لەپاڵ ئەو پەیجەرانەشدا ژمارەیەک ئامێری بێتەل هەن کە تەقیونەتەوە. ئەو ئامێرانە بەشێکیان لە شەقام، ماڵ، دووکان و شوێنە گشتییەکانی دیکەدا بوون، بۆیە پێشبینی دەکرێت قەبارەی زیانەکان زیاتر بن.      

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە، ١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤، لەدوای کردنەوەی نازاڕەکانی ئاسیا نرخی نەوت دابەزی کۆتایی بە بەرزبوونەوەکانی دوو ڕۆژی ڕابردووی خۆی هێنا. بەشێوەیەک، نرخی نەوتی برێنتی دەریای باکوور 20 سەنت دابەزی و یەک بەرمیلی بە 73 دۆلار و 70 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. نرخی نەوتی سووکی تەکساسی ئەمریکاش 22 سەنت دابەزی و بە 70 دۆلار و 75 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. لەم بارەیەوە، بازرگانانی نەوت چاوەڕێی بڕیاری ئەمڕۆی بانکی ناوەندیی ئەمریکا لەسەر سوودی بانکی دەکەن، لەبەرئەوە بە وریاییەوە مامەڵەکانیان ئەنجام دەدەن.  هەروەها بەرزبوونەوەی قەبارەی نەوتی کۆگاکراو لە ئەمریکا دواجار نرخی نەوتی لە ڕۆژی چوارشەممە دابەزاندووە. هاوکات نرخی زێر بەرزبووەوە و هەر ئۆنسەیەکی بە 2574 دۆلار مامەڵەی پێوەکرا.

هاوڵاتی بەھۆی تەقینەوەی ئامێرەکانی پەیوەندی "پەیجەر" سێ ھەزار کەس لە بەیروت برینداربوون و تەندروستیی لوبنانیش دەڵیت، تا ئێستا ھەشت کەس لەو تەقینەوانەدا کوژراون. هاوکات تەندروستیی لوبنان بڵاویکردەوە، کوڕی پەرلەمانتارێکی حزبوڵا لە تەقینەوەی یەکێک لە ئامێرەکاندا کوژراوە. سەرچاوە ئەمنییەکان ئاماژە بۆ ئەوەدەکەن، لە سوریاش تەقینەوەی ئامێرەکانی "پەیجەر" رویداوە.

هاوڵاتی نرخی دۆلار بەرامبەر دینار $100=150,000 نرخی ئێرۆ بەرامبەر دینار €100=164,750 نرخی پاوەن بەرامبەر دینار £100=194,000 نرخی کرۆنی سویدی بەرامبەر دینار 1000=126,000 نرخی کرۆنی نەرویجی بەرامبەر دینار 1000=117,000 نرخی تمن بەرامبەر دینار 1000,000=25,750 نرخی ئێرۆ بەرامبەر دۆلار €100=109,85$ ‎نرخی پاوەن بەرامبەر دۆلار £100=129,5$ ‎نرخی کرۆنی سویدی بەرامبەر دۆلار 1000=84$ نرخی کرۆنی نەرویجی بەرامبەر دۆلار 1000=76$ نرخی تمەن بەرامبەر دۆلار $100=5,830,000 نرخی تمەن بە حەواڵە $100=5,920,000 نرخی لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلار $100=3,310

هاوڵاتی نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت بۆ نزیکەی 73 دۆلار بەرزبووەوە ئەمڕۆ سێشەممە، 17ی ئەیلوولی 2024، لەدوای کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا، نرخی نەوت بەردەوام بوو لە بەرزبوونەوەکانی ڕۆژی ڕابردووی خۆی. بەشێوەیەک نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنتی دەریای باکوور 16 سەنت بەرزبووەوە و هەر بەرمیلێک بە 72 دۆلار و 91 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. هەروەها نرخی بەرمیلێک نەوتی سووکی تەکساسی ئەمریکاش 34 سەنت بەرزبووەوە و بە 70 دۆلار و 43 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. هۆکاری سەرەکی بەرزبوونەوەی نرخی نەوتیش دەگەڕێتەوە بۆ کاریگەرییەکانی باهۆزی (فرانسین) لەسەر کەمکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی ئەمریکا و کەمبوونەوەی قەبارەی نەوتی کۆگاکراو لە ئەمریکا.

هاوڵاتی   بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەکانی دەزگای ئاسایش، لەسەر بنەمای بەدەستهێنانی زانیاری هەواڵگری پێشوەخت و لە ماوەی زیاتر لە دوو مانگ دەستبەسەرداگرتنی بڕی زیاتر لە ( نیو تۆن )ماددەی هۆشبەر ڕادەگەیەنێت. لەماوەی زیاتر لەدوومانگی ڕابردووی ئەمساڵدا، لە ڕۆژی ٢٠٢٤/٥/١٤ بۆ ٢٠٢٤/٨/١ بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەکانی دەزگای ئاسایشی هەرێم بەهەماهەنگی سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییەکانی دەزگای ئاسایش، لەسەر بنەمای زانیاری هەواڵگری پێشوەخت و بەدواداچوون و چاودێری ووردی هێزەکانمان بۆ ڕێگریکردن لە بازرگانیکردن و گواستنەوەی ماددە هۆشبەرەکان، بەبڕیاری دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش توانیویانە دەستبگرن بەسەر بڕی( ٥١٤ ) کیلۆگرام ماددەی هۆشبەر لە جۆرەکانی (کۆکاین ، کریستاڵ ، ماریجۆنا ، تلیاک ، کریستاڵی شل ، حەبی کابتاگۆن ) و توانرا ( ٥١ ) تۆمەتباری بازرگانی ماددەی هۆشبەر دەستگیربکەن. بازرگانان وویستویانە بە بەکارهێنانی تەکنیکی نوێ ی حەشاردان ماددە هۆشبەرەکان لەناوچە سنورییەکانەوە بەرەو شارەکان و دواتر بەنیازبوون بینێرن بۆ ناوەڕاست و خواروی عێراق و ووڵاتانی ناوچەکە، دەزگای ئاسایشی هەرێم لە پێناو کۆمەڵگایەکی تەندروست لە هەوڵەکانی بەردەوامە، وەک هەمیشە توانیویەتی ڕێگری بکات لە بازرگانان و شکست پێهێنانی هەوڵ و تەکنیکەکانی شاردنەوە و گواستنەوەی ئەو ماددانە. لە ئێستادا تۆمەتباران بەماددەی (٢٥ و ٢٦) لە یاسای بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کارتێکارە ئەقڵیەکان ڕاگیراون و لێکۆڵینەوە لەدۆسیەکانیان بەردەوامە. بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایش - سلێمانی

هاوڵاتی بڕیاربوو لەبەرانبەر تێپەڕاندنی هەمواری یاسای باری كەسێتیی كە شیعە داوای دەكات و ناڕەزایەتیی لەسەر دروستبووە، یاسای گەڕاندنەوەی زەوییە كشتوكاڵییەكان بۆ خاوەنەكانیان پەسەند بكرێت كە كورد داوای دەكات، بەڵام دەنگی لەسەر نەدراو دواخرا بۆ ئەوكاتەی رێككەوتنی لەسەر دەكرێت. یاسای هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی ئەنجومەنی شۆڕشی هەڵوەشاوەی عێراق لەبارەی خاوەندارێتیی زەوییە كشتوكاڵییەكان كە خواستی فراكسیۆنە كوردییەكانی لەسەر بوو، لە پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر نەدراو دواخرا بۆ كاتێكی تر. لەبارەی دواخستنی دەنگدان لەسەر یاساكە، موهەیمن حەمدانی ئەندامی پەرلەمانی عێراق لەسەر پیكهاتەی عەرەبی كەركوك سوپاسی هەریەكە لە چوارچێوەی هەماهەنگیی (لایەنە شیعەكانی پەرلەمانی عێراق)و حزبی تەقەدومی محەمەد حەلبوسی و حزبی سیادەی خەمیس خەنجەرو عەزمی موسەننا سامەڕایی كرد، هەڵوێستی ئەم لایەنانەی بۆ راوەستان دژی پەسەندكردنی یاساكە بە "هەڵوێستی نیشتمانی" ناوبرد. بەپێی قسەی ئەرشەد ساڵحی سەرۆكی كوتلەی توركمانیی لە پەرلەمانی عێراق، دواخستنی دەنگدان بۆ هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕش تایبەت بە زەوییە کشتوکاڵییەکان بە رەزامەندی هەردوو کوتلەی کوردو تورکمان بووە، بۆ ئەوەی لە ماوەی ٧٢ کاتژمێری داهاتوودا بگەنە رێککەوتن. هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح كە هاوكات سەرۆكی لیژنەی ماددەی ١٤٠ـی دەستورە، ئەمڕۆ چووە ناو پەرلەمان و كۆبوونەوەیەكی لەگەڵ موحسین مەندەلاوی سەرۆكی پەرلەمان و شاخەوان عەبدوڵای جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی كوتلە سیاسییەكان و نوێنەرانی پارێزگای كەركوك كرد، ئەمە بۆ تاوتوێكردنی پەسەندكردنی یاساكەو ئاگاداربوون لە بۆچوونە جیاوازەكان. بەگوێرەی زانیارییەكان، جگە لە كۆبوونەوەكەی عامری، لەسەر هەمان پرۆژە یاسا كۆبوونەوەیەكی تری لە نوسینگەی موحسین مەندەلاوی كراوە، بەڵام هێشتا وردەكاریی گفتوگۆكان ئاشكرا نەكراون. ئەمەش لەکاتێکدا شیعەكان بەنیازن لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا، هەمواری یاسای باری كەسێتیی عێراق تێپەڕێنن، هەموارێك كە رێگە بە بەشودانی كچانی تەمەن (٩ ساڵ) دەدات، ئەمە ناڕەزایەتی لەسەر ئاستی شەقام دروستكردووە، بۆ كۆنترۆڵی ناڕەزایەتییەكان لەناو پەرلەماندا، دوو ئۆفەریان پێشكەشی كوردو سوننە كردووە، ئۆفەرەكەی سوننە دەنگدان لەسەر پرۆژە یاسای (لێبوردنی گشتیی)، ئۆفەرەكەی كورد دەنگدانە لەسەر پرۆژەیاسای گەڕاندنەوەی موڵك و ماڵەكان بۆ خاوەنەكانیان، ئەوانەی كە هەندێك لە بڕیارەكانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی (هەڵوەشاوە) دەیانگرێتەوە، ئەمە خواستی كوردی لەسەرە، بەتایبەتی لە كەركوك ژمارەیەكی زۆر هاوڵاتی كورد لەم یاسایە سودمەند دەبن. هەروەها جێگەی ئاماژەیە، تەنیا لە كەركوك بەهۆی بڕیارەكانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی رژێمی پێشووەوە، دەست بەسەر زیاتر لە ١٣٠ هەزار دۆنم زەوی كشتوكاڵی كورددا گیراوە.  ئەم بڕیارانەی بەعس لە ماوەی ساڵانی ١٩٧٥ بۆ ١٩٧٩ دەرچوون و بە پلەی یەكەم ئامانج لێیان گۆڕینی دۆخی دیمۆگرافیا بووە لە ناوچە جێناكۆكان.