نه‌یاره‌ سه‌رسه‌خته‌كه‌ی ماكرۆن به‌ چوار ساڵ زیندانیكردن سزادرا

لە حەوتەمین ڕۆژی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە، لیواکانی قەسام 4 ژنە سەربازی ئیسرائیلی ئازاد کرد کە لەلایەن ئەوانەوە بە دیل گیرابوون، لە وەجبەی دووەمی پرۆسەی ئاڵوگۆڕی دیل لە نێوان حەماس و ئیسرائیل. ئەلقەسام زیندانییە ژنە ئازادکراوەکانی لە گۆڕەپانی فەلەستین لە ناوەڕاستی غەززە ڕادەستی خاچی سوور کرد و کەناڵی ١٢ی ئیسرائیلیش ڕایگەیاند کە ئامادەکارییەکان بۆ ئازادکردنی زیندانیانی فەلەستینی لە زیندانی کەتسوت لە نەگڤ دەستی پێکردووە. میدیاکانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە، بنەماڵەی ئەو ژنە زیندانییە ئیسرائیلییە بۆ پێشوازیکردنیان بەرەو دەروازەی ڕەعیم بەڕێکەوتوون، هاوکات پەیامنێری کەناڵی جەزیرەش هەواڵی بڵاوەپێکردنی ئەندامانی لیواکانی قەسام لە گۆڕەپانی فەلەستین لە ناوەندی شاری غەززە، وەک ئامادەکارییەک بۆ دەستپێکردنى پرۆسەی ڕادەستکردنەوە. لەلایەکی دیکەوە، کەناڵی جەزیرە بڵاویکردەوە لیستی ئەو ٢٠٠ زیندانییە فەلەستینییەی دەستکەوتووە کە بڕیارە ئەمڕۆ شەممە، شەممە ئازاد بکرێن. لە نێو ئەو ٢٠٠ زیندانییەی کە بڕیارە ئازاد بکرێن، ١٢١ زیندانییان بە سزای هەتاهەتایی و ٧٩ کەسیان بە سزای درێژخایەن. ئامادەکارییەکان لە زیندانەکانی ئیسرائیل بۆ ئازادکردنی زیندانیانی فەلەستینی کە لە وەجبەی دووەمی ئاڵوگۆڕی زیندانییەکان لە نێوان بەرخۆدانی فەلەستین و ئیسرائیلدا بەشداربوون دەستیپێکردووە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە دەستدرێژی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی جنین لە باکووری کەناری ڕۆژئاوای داگیرکراو بۆ پێنجەمین ڕۆژی لەسەریەک بەردەوامە. هاوکات لە بەیاننامەیەکی نووسینگەی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلدا هاتووە، "حکومەتی ئیسرائیل پابەندە بە گەڕاندنەوەی سەرجەم ڕفێنراوەکانی ناو کەرتی غەززە". میدیاکانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە کە "هێزەکانی سوپای ئیسرائیل پێشوازییان لەو چوار سەربازە ژنە ئازادکراوە لە ناوخۆی غەززە کردووە". ئاماژەی بەوەشکرد، هێزەکانی تایبەتى سوپا یاوەری ئەو چوار زیندانییە ژنە بوون لە ڕێگەی خۆیان بۆ ئیسرائیل. ئاژانسەکان لە زاری خاچی سوورەوە بڵاویانکردەوە کە "دۆخی گشتی ئەو چوار ژنە زیندانییە ئیسرائیلییە باشە". بەرپرسانی باڵای ئەمنی، لەوانەش سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئەمریکا و سەرۆکی ڕێکخراوی شین بێت و مۆساد، سەرپەرشتی پرۆسەی وەرگرتنی کچە ڕفێنراوەکان دەکەن".

وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، فەرمانی راگرتنی سەرجەم هاوکارییە دەرەکییەکانی دەرکردووە، جگە لەو هاوکارییانەی لە بودجەی وڵاتەکەدا بۆ ئیسرائیل و میسر تەرخانکراون. رۆژنامەی "بولیتیکو"  بڵاویایکردەوە بە گوێرەی یاداشتێکی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، نابێت هیچ بودجەیەکی هاوکاریی نوێ، بۆ هیچ لایەنێک دیاریبکرێت یان درێژبکرێتەوە، ئەوەش خراوەتەڕوو، کە نابێت هیچ جۆرە بودجەیەکی هاوکاری پێداچوونەوەی بۆ بکرێت و پەسەند بکرێت، ئەمەش بەگوێرەی کارنامەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا. ئەوەش خراوەتەڕوو، کە فەرمانەکە یارمەتییە خۆراکییە فریاگوزارییەکان و هاوکارییەکانی ئیسرائیل و میسر ناگرێتەوە، کە زۆرترین هاوکاریی سەربازییان لەلایەن ئەمریکاوە پێدەگات. ئەم یاداشتەش درێژکراوەی فەرمانێکی جێبەجێکردنە، کە لە رۆژی دەستبەکاربوونیدا، دۆناڵد ترەمپ دەریکردووە، تێیدا فەرمانی کردووە بە راگرتنی هاوکارییە دەرەکییەکانی ئەمریکا بۆ ماوەی 90 رۆژ. ئەمریکا ساڵانە لە چوارچێوەی هاوکارییەکانی وەزارەتی بەرگری بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و تیرۆر، هاوکاریی ئەو هێزانە دەکات کە هاوبەشی ئەمریکا و هاوپەیمانانن لە بەرەنگاربوونەوەی داعش، لەنێویاندا هێزەکانی پێشمەرگە، هێزە عێراقییەکان و هێزەکانی سووریای دیموکرات. هاوکارییەکان بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان بەم شێوەیە دابەشکراون: 257 ملیۆن و 57 هەزار و 349 دۆلار بۆ کەلوپەلی سەربازی و مەشقپێکردن؛ نۆ ملیۆن و 700 هەزار دۆلار بۆ خزمەتگوزاری و پشتیوانیی لۆجستیی هێزەکان؛ 60 ملیۆن دۆلار بۆ مووچەی هێزەکانی پێشمەرگەی سەر بە وەزارەتی پێشمەرگە، کە بە شێوەی مانگانە پێیان دەدرێت، هەروەها چوار ملیۆن و 795 هەزار دۆلار بۆ نۆژەنکردنەوە و چاککردنەوەی ژێرخان و بنکەکان و 49 ملیۆن و 205 هەزار دۆلار بۆ رێگری لە لەکارکەوتنی ئامێرەکان و هێشتنەوەیان بە کاریگەری.

ئەمڕۆ هەینی بازاڕەکانی نەوت دابەزینی بەخۆوە بینی، ئەمەش دوای ڕۆژێک لەداواکەى دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە میانەی وتارێکی ئۆنلاین بۆ ژمارەیەکی زۆر لە سەرکردە بازرگانییەکان کە بەشدارییان لە کۆڕبەندی ئابووری جیهانی لە داڤۆس کردبوو، داوای دابەزاندنی نرخی نەوت کرد. دۆناڵد ترەمپ لە یەکەم وتاری گەورەیدا بۆ سەرکردەکانی جیهان لە دوای دەستبەکاربوونییەوە وتی: لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوت، من داوای دابەزینی نرخی سوود دەکەم دەستبەجێ و پێویستە لە هەموو جیهاندا بە هەمان شێوە دابەزێت. لێدوانەکانی سەرۆکی ئەمریکا کاریگەری لەسەر نرخی بەرمیلێک نەوت هەبوو، دوای ئەوەی لە سەرەتای ڕۆژدا بەرزبوونەوەی تۆمارکرد، دابەزینی بەخۆیەوە بینی. نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە 50 سەنت دابەزی و گەیشتە 77 دۆلار و 95 سەنت کاتژمێر بە کاتژمێر نەوتی خاوی ئەمریکای ڕۆژئاوای تەکساس 31 سەنت دابەزی و گەیشتە 74 دۆلار و 31 سەنت. هەردوو پێوەرەکە لەسەر ڕێڕەوی دۆڕانی هەفتانەن کە زیاتر لە سەدا ٣یە، ئەمەش ڕیزبەندی بردنەوەکانی چوار هەفتەیی لەسەریەک دەبڕێت. شیکاران دەڵێن نادڵنیایی لە دەوری سیاسەتەکانی گومرگی ترەمپ و ئەگەری ئەوەی سەرۆکی نوێ پاڵ بە زیادکردنی بەرهەمهێنانی نەوتی ئەمریکاوە بنێت، هەروەها قورسایی لەسەر داهاتووی نەوتی خاو هەیە. بەڵام بۆ ڕێگریکردن لە دابەزینی زیاتر، داتاکانی ئیدارەی زانیاری وزەی ئەمریکا دەریانخستووە کە کۆگای نەوتی خاوی ئەمریکا هەفتەی ڕابردوو دابەزیوە بۆ نزمترین ئاست لە مانگی ئازاری ٢٠٢٢ەوە. هاوکات ئۆپێک+ هێشتا کاردانەوەی نەبووە بەرامبەر بە بانگەوازی دۆناڵد ترەمپ  بۆ دابەزاندنی نرخی نەوت، نوێنەرانی گروپەکە ئاماژەیان بە پلانێک کردووە کە پێشتر لە ئارادایە بۆ دەستپێکردنی بەرزکردنەوەی بەرهەمی نەوت لە مانگی نیسانەوە. فەیسەڵ ئیبراهیم وەزیری ئابوری سعودیە ڕۆژی هەینی لە کۆڕبەندی ئابووری جیهانی لە داڤۆس لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە لێدوانەکانی ترەمپ، وتی: سعودیە و ئۆپێک بەدوای سەقامگیری درێژخایەنی بازاڕی نەوتدا دەگەڕێن. وتیشی: هەڵوێستی شانشینی، هەڵوێستی ئۆپێک، هەمووی پەیوەستە بە سەقامگیری درێژخایەنی بازاڕەوە بۆ ئەوەی دڵنیابین لەوەی کە دابینکردنی پێویست بۆ پەرەسەندنی خواست هەیە. گروپی بەرهەمهێنەرانی ئۆپێک+ کە پێکهاتووە لە ئۆپێک و ڕووسیا و هاوپەیمانەکانی دیکە دەڵێن نرخی نەوت بە ئامانج ناگرن و لە ئێستاوە پلانی هەیە بۆ دەستپێکردنی بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنان لە مانگی نیسانی ٢٠٢٥ەوە، چونکە چەند جارێک بەرزبوونەوەی بەرهەمەکەیان دواخستووە بەهۆی لاوازی خواست. نوێنەری ئەو گرووپە بە ئاماژەدان بە لێدوانەکانی سەرۆکی ئەمریکا وتی: پێموایە ئەمە لە ئێستاوە لەگەڵ سیاسەتی سووککردنی ئۆپێک لە مانگی نیساندا دەگونجێت.

ماڵپەرى بى بى سى، بڵاویکردەوە دەسەڵاتداران فەرمانگەی کەشناسی بەریتانیا ڕایدەگەیەنن لەچەند کاتژمێرى داهاتوودا زریانێکى بەهێز ڕوو لەو وڵاتە دەکات و ئاستى مەترسییەکان و ئامادەکارى بۆ زریانی ئایۆوین بۆ رەنگى سوور بەرزکراوەتەوەو داواش کراوە هاوڵاتیان لەماڵەکانیان بمێننەوە. بەپێى پێشبینیەکانى ئێرلەندا بەیانی ئەمڕۆ لە شاری مەیس هێد لە ویلایەتی کۆ گالوای بە خێرایی 183 کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا زریانەکە تۆمارکراوە، بەو هۆیەشەوە هۆشداری  ڕەنگى سور بۆ ئێرلەندای باکوورو سکۆتلەندا راگەیاندووە، زریانی ئیوین ژمارەی پێوانەیی لە ئیرلەندا شکاندوە، ئەمەش خێراترینە لەو کاتەوەی ڕیکۆردەکان دەستیپێکردووە پێشبینیکەری ئێرلەندی ڕایگەیاندووە. داوا لە دانیشتووانی ئەو وڵاتە کراوە لە ماڵەوە بمێننەوە لە کاتێکدا قوتابخانەکان داخراون و خەڵکیش هۆشداریان داوە کە ڕۆژی هەینی گەشت نەکەن، چونکە بڕیارە کەشوهەوای سەخت مەترسی بۆ سەر ژیانی بەشێک لە بەریتانیا دروست بکات. هۆشدارییە دەگمەنەکانی کەشوهەوای ڕەنگى سوور لەبەرەبەیانى ئەمڕۆوە چالاکراوە، لەگەڵ هۆشداریی فەرمانگەی کەشناسی لە زیانگەیاندن بە بیناکان و هەڵکەندنى دارەکان و پچڕانی کارەبا. بای هێزی زریانەکە ئەمرۆ هەینی گەیشتوەتە ئێرلەندا و بەریتانیا و کارەبای هەزاران ماڵ و شوێنی بازرگانی بڕییەوە و گواستنەوەی لە سەرانسەری ناوچەکەدا پەکخستوە، نزیکەى 560 هەزار ماڵ و کێڵگە و شوێنە بازرگانییەکان بێ کارەبا بوون.

دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایدەگەیەنێت، دەیەوێت بە زووترین کات لەگەڵ ڤلادیمێر پۆتین سەرۆکی ڕووسیا کۆببێتەوە بۆ ئەوەی کۆتایی بەو شەڕە بهێنێت کە بە شەڕێکی گاڵتەجاڕانە وەسفی کردووە.  دۆناڵد ترامپ لە کۆشکی سپی بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاند "بە گوێرەی ئەوەی دەیبیستم، پۆتین دەیەوێت لەگەڵم کۆببێتەوە، هەر ڕۆژێک کە ئێمە کۆنابینەوە، سەربازەکان لە بەرەکانی شەڕدا دەکوژرێن". ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا پێی وتووە کە ئامادەیە بگەنە ڕێککەوتن بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە. لە وەڵامی پرسیارێکدا، دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا دووپاتیکردەوە کە ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە بەبێ هەوڵی ستیڤ ویتکۆف، نوێنەری خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەدی نەدەهات و دیسانەوە هۆشداریی دا لە دەرئەنجامەکانی ئەگەر ڕێککەوتنەکە جێبەجێ نەکرا. دۆناڵد ترامپ وتی: ئێمە لە غەززە گەیشتینە ڕێککەوتن و بەبێ ستیڤ ویتکۆف ئەوە ڕووی نەدەدا و ئەگەر ئاگربەستی ئەوێ بەڕێوەنەچێت لێکەوتەکانیشی دەبێت. هاوکات هیوای خۆی دەربڕی کە کێشەکانی پەیوەست بە ئێران چارەسەر بکرێن بەبێ ئەوەی پێویست بە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران بکات و هەروەها ڕاپۆرتی فاینانشیاڵ تایمزی سەبارەت بە ڕاسپاردنی ستیڤ ویتکۆف بۆ مەلەفی ئەتۆمی ئێران ڕەتکردەوە. دۆناڵد ترەمپ لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا وتی: زۆر باش دەبێت ئەگەر کێشەکان لەگەڵ ئێران چارەسەر بکرێن بەبێ ئەوەی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە سەربازییەکانیان بکرێت، سەرۆک کۆماری ئەمریکا لە لێدوانێکیدا بۆ ڕۆژنامەنووسان ڕەتیکردەوە وەڵامی پرسیارێک بداتەوە سەبارەت بە پشتیوانییەکانی بۆ ئەگەری هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران، بەڵام هیوای ئەوەی دەربڕی کە کێشەکان بەبێ پەنابردن بۆ ئەو جۆرە ڕێوشوێنانە چارەسەر بکرێن.

لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ئەشرق ئەلئەوسەت لە پەراوێزی کۆڕبەندی ئابووری جیهانی، سەرۆک کۆماری عێراق ڕایگەیاند، قسەکردن لەسەر کاریگەریی ئێران لە وڵاتەکەیدا "زیادەڕەوییەکی گەورەیە"، جەختیشی لەوە کردەوە کە “هەمووگروپە چەکدارەکان لەژێر کۆنترۆڵى حکومەتی عێراقن. سەبارەت بە پرسی نفوزی ئێران لە عێراق یان کۆنتڕۆڵکردنى گروپە چەکدارەکان، بە وتەی لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆمارى عێراق، "پرسێکی زۆر زیادەڕەوییە". ڕوونیشیکردەوە: بۆ ئێمە ئێران وڵاتێکی گرنگە، پەیوەندییەکانیشمان لەگەڵیدا باشە، بەڵام ئێمە بڕیاردەرین لە عێراقدا، ئێمەش لەژێر کۆنتڕۆڵ و ئیرادەی هیچ وڵاتێکدا نین. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ئەمڕۆ ئاسایش و سەقامگیری بۆ عێراق گەڕاوەتەوە و ئێمە نەک هەر هەوڵی باشترکردنی پەیوەندییەکانمان لەگەڵ هەموو وڵاتانی دراوسێ، بەڵکو بۆ پتەوکردنیان دەدەین. هەروەها هەوڵدەدەین دیدگاکانی وڵاتانی ناوچەکە لەیەکتر نزیک بکەینەوە، بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەمووان بکات”. سەرۆک کۆماری عێراق قسەکردن لەسەر نفوزی ئێران لەسەر کوتلە چەکدارەکان بە "زیادەڕەوییەکی گەورە" زانی، وتیشی: ئەو گروپە چەکدارانە لەژێر دەسەڵاتی حکومەتی عێراقدان، پێموایە سەرکردەکانی ئەو گروپانە دوای کۆتاییهاتنی شەڕی غەززە، گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی پێویست بە چەک بەکارهێنان و بەشداریکردن لە ئۆپەراسیۆنی شەڕکردن ناکات، بەتایبەتی دوای ڕێککەوتنی ئاگربەست. هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد: حکومەت ئێستا سەپاندنی کۆنترۆڵی خۆی بەسەر گروپە چەکدارەکاندا بەپێی ئەو ڕێکار و میکانیزمانەی کە لایەنە پەیوەندیدارەکان کاریان لەسەر دەکەن، بۆ ئەوەی بگاتە دۆخێک کە کۆتایی بە هەر چالاکیەکی شەڕکردن لەم هەلومەرجەدا بهێنرێت. سەرۆک کۆماری عێراق پێشوازی لە گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپی هاوتاکەی بۆ کۆشکی سپی بۆ خولی دووەمی کرد. وتیشی، پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا باشە، سوپاسی هەڵوێستی ئەمریکاش دەکەین کە لە تەنیشتمان وەستاون لە بەرەنگاربوونەوەی ڕێکخراوی تیرۆریستی داعش، هێزەکانیان تا ئێستاش لە عێراق ئامادەن. ڕەشید، کە بەبۆنەی دووبارە هەڵبژاردنەوەی پیرۆزبایی ئاراستەی ترەمپ نارد، ئاماژەی بەوەدا کە ئەم دووەمیان چەندین جار وتوویەتی کە دەیەوێت هاوکار بێت بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکان لە ناوچەکە و جیهان، و بەرقەرارکردنی ئاسایش و ئاشتی لە سەرانسەری جیهاندا، ئەمەش بە “هەنگاوێکی ئەرێنی بۆ هەموو کەسێک." لە کاردانەوە بە ڕادەی ئامادەیی سوپای عێراق بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە تیرۆریستییەکان دوای کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا تا ساڵی ٢٠٢٦، سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بە دابەزینی توندی هەڕەشەی تیرۆریستی لە وڵاتەکەی کرد. وتیشی، ئێستا عێراق دوورە لە چالاکی تیرۆریستی و ئەوەی دەمێنێتەوە لە هەندێک گیرفانی داعش یان توخمە تیرۆریستییەکانی تر تێناپەڕێت و ئەمەش نزیکەی هەموو وڵاتانی جیهان هەیە. ئاماژەی بەوەشکرد، سەبارەت بە هێزە ئەمریکییەکان، “ئەوان بەپێی ڕێککەوتنە دووقۆڵییەکان، لەسەر داوای حکومەتی عێراق، و بە هەماهەنگی و ڕاوێژ لەگەڵ ئەو هێزە سیاسییانەی کە بنەمای پەرلەمانی عێراق پێکدەهێنن، ئامادەن و هەر ئەوانن کە بەشدارن لە پێکهێنانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن و هەڵبژاردنی سەرۆکی کۆمار و ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران”.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، ئەو راگەیەندراوەی لەلایەن وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵاوکراوەتەوە رەتدەکەنەوە کە دەڵێت، سەرمان سوڕماوە و نوێنەری حکومەتی عێراق رێگری لە دەنگدان لەسەر هەمواری یاسای بودجە دەکات. وتیشی، حکومەتی عێراق پابەندە بە هەموارکردنەوەی یاسای بودجە و نوێنەری ئەنجوومەنی وەزیران لە ئەنجوومەنی نوێنەران جەختی لەوە کردووەتەوە، نابێت هیچ هەموارێکی دیکە لە یاسای بودجەدا بکرێت کە پێچەوانەی ئەو دەقانە بێت لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە نێردراونەتەوە ئەنجوومەنی نوێنەران. عەوادی دەشڵێت: جەخت دەکەینەوە لەسەر گرنگیی پابەندبوونی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر بڕگەکانی یاسای بودجە بەتایبەت، رادەستکردنی داهاتی نەوتی و نانەوتی بە حکومەتی عێراق بەگوێرەی بڕیاری دادگای فیدراڵی. ئاماژەی بەوەشکردووە، پابەندبوونی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەو پرسانە هەنگاوێکی پێویستە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی تایبەت بە پرسی بودجە و هاوکاریکردنی ئەنجوومەنی نوێنەران لە پەسەندکردنی هەمواری یاسای بودجە بەگوێرەی ئەو دەقانەی لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە نێردراوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی حکومەتی هەرێمی کوردستان  راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و  دەڵێت: بەبێ راوێژکردن لەگەڵیاندا، پێشنیازێک لەبارەی هەمواری یاسای بودجەی گشتی، تایبەت بە هەناردەکردنەوەی نەوت رەوانەی پەرلەمانی عێراق کراوە حکومەتی هەرێم پێشیوایە، ئەم هەوڵانە کێشەکان قووڵتر دەکەنەوە.  لە راگەیەندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە ئەمرۆ پێنجشەممە بڵاویکردەوە دەڵێت: دوای چەندین کۆبوونەوە و هەوڵ و ماندووبوون بۆ ئەوەی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵ لە لایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە هەموار بکرێتەوە و هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دەستپێبکاتەوە، هەرچەندە خوێندنەوەی یەکەم و دووەمیشی بۆ کرا، بەڵام بەداخەوە لە کۆتا ساتەکاندا، دەنگی لەسەر نەدرا. سەبارەت پێشنیازەش کە بۆ پەرلەمان نێردراوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان دەڵێت: ئێمە تووشی سەرسوڕمان بووین بەوەی پێشنیارێک لە لایەن نوێنەری حکومەتی فیدراڵ لە ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە، تاکلایەنە و بەبێ ئەوەی راوێژ لەگەڵ حکومەتی هەرێم بکرێت، یان لە ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدراڵەوە دەنگی لەسەر درابێت بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران نێردراوە، كە ئەم پێشنیارە لە هەمانکاتدا دژی بڕیاری پێشووی ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدراڵیشە تایبەت بە هەموارکردنەوەی پڕۆژەیاسای بودجە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان. هەر لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە ئەم هەوڵانە زیان بە هەموو عێراق دەگەیەنن و کێشەکان قووڵتر دەکەنەوە و خزمەت بە چارەسەرکردنی پرسەکان ناکات. حکومەتی هەرێم پێشنیازەکە رەتدەکاتەوە و ئاماژە بەوە دەکات، ئێمە ئەو هەوڵ و پێشنیارانە، بە هەموو شێوەیەک رەتدەکەینەوە و دژی دەوەستین. بۆیە دەبێت ئەو پێشنیارەی لەسەری رێککەوتووین، بخرێتە دەنگدانەوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی شاندی دەم پارتی دوای دووەمین دیداری لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئەم پرۆسەیە هەموومان بە ئازادییەوە دەژیێنێت و بۆ بەدیهێنانی ئەمە چاوەڕێی هەوڵی تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵگەن. دوای ئەوەی شاندی دەم پارتی رۆژی چوارشەممە سەردانی ئیمراڵیی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کۆبووەوە، ئەمڕۆ پێنجشەممە پەیامێکی نووسراوی بڵاوکردەوە و دەڵێت: بەڕێز ئۆجەلان سەرەخۆشی ئاراستەی ماڵباتی ئەو کەسانە دەکات کە لە رووداوی ئاگرە هۆتێلەکەی بۆڵو گیانیان لەدەستدا، هیوای شیفای خێراشی بۆ برینداران خواست. شاندی دەم پارتی کە لە سری سوورەیا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی پێکدێت، دوای ئەوەی دوێنێ چوارشەممە نزیکەی دوو کاژێر لەگەڵ ئۆجەلان کۆبوونەوە، لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیاندا دەڵێن: کارەکانی بەڕێز ئۆجەلان لەمەڕ پرۆسەکە بەردەوام دەبێت. دوای تەواوکردنی ئامادەکارییەکان، پەیام بۆ رای گشتی بڵاودەکاتەوە. ئاماژەی بەوەشداوە، بەردەوام دەبن لەسەر کارەکان و دیدارەکانیان. لە هەر پێشهاتێکیشدا رای گشتی لێ ئاگادار دەکەنەوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا رایگەیاند: بڕیاریانداوە رێگە بە هاووڵاتیانی سووریایی نیشتەجێی کەمپی هۆل بدەن، خۆویستانە بگەڕێنەوە زێدی خۆیان. دەستەی کاروباری کۆمەڵایەتی و زەحمەتکێشان لە بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر لە راگەیێندراوێکدا ئەمڕۆ پێنجشەممە، دەڵێت ئەم بڕیارەیان لە 5ـی تشرینی یەکەمی 2020 دەرچووە، بەڵام ئەو خێزانانەی لە کەمپی هۆل نیشتەجێن لە ترسی رژێمی ئەسەد، لە گەڕانەوە دەترسان. دەستەکە رایگەیاندووە، دوای رووخانی رژێمی ئەسەد لە 8ـی کانوونی یەکەمی رابردوو، سووریا چووە قۆناخێکی نوێوە و هەندێک دۆسیەی مرۆیی بوونەتە لەپێشینە، لەنێویاندا دۆسیەی ئاوارە و پەنابەران، کە بارگرانییەکی قورس بوو لەسەر شانی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا. دەشڵێت: دوای رووخانی رژێمی ئەسەد، چیدی هۆکارێک نییە بۆ ترس یان مانەوە لە کەمپەکەدا، بەڵێنیشی داوە هەموو ئاسانکارییەک بۆ ئەو خێزانانە بکات، کە دەیانەوێت بگەڕێنەوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی به‌يانيى ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌ نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازیی له‌ به‌ڕێز د. تۆبیاس لیندنەر، وەزیری دەوڵەت لە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا و ڕێکخەری تایبەتی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا بۆ کاروباری سووریا و شاندێكى ياوه‌رى كرد. له‌ كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا بره‌ودان به‌ په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌ڵمانيا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان و دۆخى عێراق و هه‌رێمى كوردستان، گۆڕانكارييه‌كانى سووريا و دوايين پێشهاته‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست، تاوتوێ كران. نێچيرڤان بارزانى سوپاس و پێزانينى بۆ هاوكارى و پشتگيريى به‌رده‌وامى ئه‌ڵمانيا له‌ بواره‌كانى سه‌ربازى و سياسى و مرۆييدا بۆ‌ عێراق و هه‌رێمى كوردستان ده‌ربڕى‌، هه‌روه‌ها جه‌ختى له‌ خواستى هه‌رێمى كوردستان بۆ فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانيا له‌ هه‌موو بواره‌كاندا كرده‌وه‌. لاى خۆيه‌وه‌ به‌ڕێز ليندنه‌ر، سه‌رساميى خۆى به‌ پرۆسه‌ى ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانی كوردستان و ڕێژه‌ى به‌رزى به‌شداريى هاووڵاتييان له‌ هه‌ڵبژاردندا ده‌ربڕى، هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ى هه‌وڵه‌كانى پێكهێنانى كابينه‌ى نوێى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ  نێچيرڤان بارزانى، بيروڕاى گۆڕييه‌وه‌. ده‌رباره‌ى دۆخى ناوچه‌كه‌ش، هه‌ردوولا داكۆكييان له‌ گرنگيى پاراستنى ئارامى و سه‌قامگيرى و هاريكاريى هه‌موو لايه‌ك بۆ دوورخستنه‌وه‌ى ناوچه‌كه‌ له‌ ئاڵۆزيى زياتر كرده‌وه‌.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئەمرۆ چوارشەممە شاندی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) بۆ دووەمجار سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستانیان لە ئیمراڵی کرد. میدیای تورکیا دەڵێن، شاندی دەم پارتی کە لە سری سورەیا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی پێکهاتبوون، جارێکی تر سەردانی ئیمراڵیان کردووە و چاویان بە ئۆجەلان کەوتووە. بەگوێرەی میدیای تورکیا؛ دیداری شاندەکەی ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، چوار کاژێری خایاندووە. نووسینگەی راگەیاندنی دەم پارتی بڵاویکردەوە، شاندەکە سبەینێ راگەیێندراوێک لەوبارەیەوە بڵاودەکاتەوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی وەزیری بەرگری سووریا باس لە ئەگەری بەکارهێنانی هێز دەکات لە دژی هێزەکانی سووریای دیموکرات ئەگەر دانوستانەکان ئەنجامیان نەبێت. وەزیری بەرگریی سووریا، لەبارەی تێکەڵبوونی هێزەکانی سووریای دیموکرات لەگەڵ هێزەکانی سووریا و چەکدانانیان، رایگەیاند ئەوان ئامادەن لەگەڵ کورد لەسەر ئەو پرسە گفتوگۆ بکەن، بەڵام رەتیشی نەکردەوە لە ئەگەری شکستهێنانی گفتوگۆکان، هێز بەکارنەهێنن.   مورهەف ئەبو قەسرە، وەزیری بەرگریی سووریا، ئەمرۆ چوارشەممە لە دیمەشق، رایگەیاند ئێستا دەرگەی گفتوگۆ لەگەڵ هەسەدە کراوەیە، بەڵام ئەگەر پێویستی کرد هێز بەکاربهێنین، ئامادەین. پێشتر بەرپرسانی هەسەدە لەگەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆکی دەسەڵاتی کاتیی سووریا کۆبوونەوە و لەدوای کۆبوونەوەکەش، شەرع راگەیاندبوو، پێویستە هەسەدە تێکەڵی سوپا نوێی سووریا بکرێت و لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت چەک تەنیا لەدەستی دەوڵەتدا بێت. هێزەکانی سووریای دیموکرات هاوپەیمانی سەرەکیی ‌هێزەکانی ئەمریکایە لە رۆژئاوای کوردستان و سووریا لە شەڕی دژی داعش و زۆربەی کێڵگە نەوتییەکانی کەوتوونەتە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا، لەژێر کۆنترۆڵی هەسەدەدان، بەڵام دەسەڵاتدارانی نوێی سووریا تەنیا کۆنترۆڵکردنی کێڵگە نەوتییەکانیان ناوێت و بە نیازن کۆی ناوچەکە کۆنترۆڵ بکەن.

ــ بەرگری شارستانی تەرمى زیاتر لە ١٠ هەزار کەس لەژێر داروپەردوە ڕوخاوەکاندایە ــ 2842 کارمەندی بەرگری شارستانی لە شەڕی ئیسرائیلدا کوژراون ــ ئاوەدانکردنەوەى غەززە ٢١ ساڵ دەخایەنێت، ٢٠٠ ملیار دۆلارى پێویستە. ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماس لە کەرتی غەززە بۆ ڕۆژی دووەم بەڕێوەچوو، لە کاتێکدا نیشانە تاڵەکانی گەڕانەوە لە نێو ئەو دانیشتووانەدا دەرکەوت کە کاتێک چونەوە سەر ماڵە وێرانەکانیان، بەڵام تەرمی نەناسراویان دەدۆزیەوە، ئەمەش ڕۆژێک دوای یەکەم ئاڵوگۆڕی دیل لە نێوان بزووتنەوەی فەلەستین و ئیسرائیل. لە کاتێکدا هێزەکانی پۆلیسی حەماس بە شێوەیەکی بەرفراوان لە ناوچە جیاجیاکانی کەرتی بە تایبەتی لە باکوور جێگیر بوون، بەرگری شارستانی فەلەستین ڕایگەیاند کە هێزەکانیان دەستیان کردووە بە گەڕان بەدوای تەرمەکاندا لە ژێر داروپەردوودا و وتەبێژی ڕێکخراوەکە مەزەندەی کردووە کە ژمارەیان “زیاتر لە ١٠ هەزار کەسە”. ڕێککەوتنی ئاگربەست لە ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردووەوە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، ئەوەش دوای شەڕێکی 15 مانگە کە کەرتی غەززەی وێران کرد و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاگر تێبەردا. ئاوەدانکردنەوەی غەززە دوای شەڕ پێویستی بە ملیارەها دۆلار دەبێت. هەڵسەنگاندنێکی زیانەکان کە نەتەوە یەکگرتووەکان لەم مانگەدا بڵاویکردەوە، دەریخست کە پاککردنەوەی زیاتر لە ٥٠ ملیۆن تۆن داروپەردوو کە بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە بەجێماوە، ٢١ ساڵ دەخایەنێت و  ٢٠٠ ملیار دۆلارى پێویستە. لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕۆژی دووشەممە، وتەبێژی بەرگری شارستانی لە غەززە، مەحمود بەسەل، ڕایگەیاند “زەرەرو زیانە مرۆییەکانی تیمەکانی بەرگری شارستانی لە نێوان کوژراو و بریندارو دەستگیرکراوەکان لە سەرەتای شەڕی ئیسرائیلەوە گەیشتووەتە ٤٨ لەسەد”، ئاماژەی بەوەشکرد 2842 کارمەندی بەرگری شارستانی لە شەڕی ئیسرائیلدا کوژراون. بەیانی ڕۆژی دووشەممە دانیشتووانى غەززە پەناگە و ئەو ماڵانەی کە تێیدا بوون بەجێانهێشت بۆ ئەوەی واقیعی نوێ لە ژێر ئاگربەستەکەدا ئەزموون بکەن، بەڵام تووشی شۆک بوون کاتێک بازاڕەکانیان لە باکووری ستریپ بەتاڵ بوون لە کاڵاکان. نایل عەواد، دانیشتووی گەڕەکی شێخ ڕەدوان لە باکوری شاری غەززە، یەکێک بوو لەو هەزاران هاوڵاتیەی کە خۆیان ئامادە دەکرد بۆ کڕینی پێداویستیەکانیان بە نرخێکی کەم و کێبڕکێکار، لەگەڵ ئەوەشدا سەری سوڕما کاتێک گەیشتە بازاڕی گەڕەکەکە و بینی “بەتەواوی چۆڵ بووە و هیچی تێدا نەبوو جگە لە باینجان و بیبەری سەوز و هەندێک پاککەرەوە” بەپێی ئەوەی بە ئەشرق الوسەتی وتووە ئاماژەی بەوەشکرد: پێشبینیمان دەکرد دوای وەستانی شەڕ، دەستبەجێ کاڵا بچێتە بازاڕ، هەروەها بازاڕەکان پڕ بن لەو پێداویستیانەی کە هیوامان خواستبوو بچێتە ناوەوە دوای ئەو قۆناغە سەختەی تێیدا ژیاوین لە ناوچەکانی شاری غەززە و باکوور، بەڵام بازاڕەکان بۆ ڕۆژی دووەم چۆڵە جگە لە هەندێک پێداویستی کە پێشتر بەردەست بوون”. هێزە ئەمنییەکان جلوبەرگی سەربازییان لەبەردابوو، بەپێچەوانەی ڕۆژی یەکەم کە بەشێکیان بە جلوبەرگی مەدەنی و دەمامکەوە دەرکەوتن و چەکەکانیان هەڵگرتبوو و ئۆتۆمبێلە ئەمنییەکانی حەماسیش بینران کە بە شەقامەکاندا دەسوڕانەوە. بەگوێرەی سەرچاوە ئەمنییەکان، کۆبوونەوەکان لە لایەن دەزگا ئەمنییەکانی بزووتنەوەی حەماسەوە دەستیپێکردووە، ئامانجیان ئەوەیە کە بە خێرایی ڕیزەکانیان ڕێکبخەنەوە و دەست بە جۆرە جیاوازەکانی ئەرکە ئەمنییەکانیان بکەن. پەیامنێری شەرق ئەلئەوسەت لە غەززە چاودێری ئەو عەرەبانە ئاژەڵە ڕاکێشراوانەی کرد کە خێزان و کەلوپەلەکانیان هەڵگرتبوو، گواستیانەوە بۆ ناوچەکانی باکووری کەرتی غەززە، بەتایبەتی لە بەیت لاحیە و بەشێک لە بەیت حەنون. ئەکرەم مەکاوی، دانیشتووی بەیت لاحیە، ڕایگەیاندووە، "لە یەکەم ڕۆژی ئاگربەستەکەدا، کاتێک ناوچەی نیشتەجێبوونی خۆی پشکنیوە، بینیویەتی خانووەکەی بەپێوە ماوەو کەمێک زیانی پێگەیشتووە"، ئەمەش هانیداوە بەزوویی کەلوپەلەکانی بگەڕێنێتەوە بۆ خانووەکەى، ئەو ئێستا  لە پەناگەیەکدى لە کەمپی ئەلشاتی دەژى. مەکاوی بۆ ئەشرق ئەلئەوسەت زیادیکرد کە لە سەختییەکانی دۆزینەوەی ژیانێک لە ماڵەکەیدا لە ژێر ڕۆشنایی کەمی ئاو تێدەگات، بەڵام ئاماژەی بەوەشکرد: یەکسەر دەستم کرد بە چاککردنی ئەوەی کە دەتوانرێت چاک بکرێت،  دەمەوێت بگەڕێمەوە بۆ ماڵەکەم بۆ ئەوەی بە ئارامی بخەوم، دەمەوێت ئازادی سادەی خۆم بۆ خاوەندارێتی خۆم و خێزانەکەم بەدەستبهێنمەوە. دەزگای فریاگوزاری نێودەوڵەتی ڕایدەگەیەنێت هەزاران خانووی گەڕۆک و دەیان هەزار خێمە چاوەڕێی هێنانە ژوورەوەن، کە ئەمەش پێویستی دانیشتوانەکە پڕدەکاتەوە.

لیواکانی قسام، باڵی سەربازیی بزووتنەوەی حەماس، لەکاتى ئازادکردنی سێ ژنە ئیسرائیلیەکە، هەریەکەو (جانتایەک)یان بە دیاری پێشکەش بەو سێ بارمتەکرد کە دوینێ ئازادکران. کەناڵی 12 ئیسرائیل ڕایگەیاند، حەماس دوای ئازادکردنیان "دیاری" بەخشییە ئەو سێ ژنە ئیسرائیلیەى کە وەک بارمتە ئازادکراون لەلایەن حەماسەوە، بەپێى گرتە ڤیدیۆییەکان بارمتەکان بە زەردەخەنەوە بینراون کاتێک جانتایان هەڵگرتووە، ڕۆمی گۆنن دۆرۆن شتاینبراچەر و ئێمیلی دیماری بە جانتایەکەوە گەڕاونەتەوە ئیسرائیل کە حەماس پێی داون. کەناڵەکە ڕوونیکردەوە کە جانتاکە نەخشەی کەرتی غەززە و وێنەی دیلبوونیان و بڕوانامەیەکی تێدایە کە "بڕیاری ئازادکردن"ی تێدابووە. ئەو سێ ژنە یەکەم گروپن  لەو بارمتانەى کە بڕیارە بەپێی قۆناغی یەکەمی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە ئازاد بکرێن، لە شەش هەفتەی داهاتوودا 33 بارمتەی ئیسرائیلی ئازاد دەکرێن لە بەرامبەر ئازادکردنی نزیکەی دوو هەزار بەندکراوی فەلەستینی. دوینێ یەکشەمە ئاگربەست چووە بوارى جێبەجێکردنەوە، جەنگی غەززە دوای هێرشێکی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە 07-10-2023 دەستیپێکرد. بەگوێرەی دوایین راپۆرتی رێکخراوی تەندروستیی جیهانی کە سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکانە؛ 46 هەزار و 600 کەس لە غەززە کوژران و 110 هەزار کەسیش برینداربوون. دووشەممە، 20ـی کانوونی دووەمی 2025، دەستەی زیندانەکانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، "90 زیندانی فەڵەستینی ئازاد کراون." ئیسرائیل لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی ئاگربەست و ئاڵوگۆڕکردنی زیندانیان، یەکەم کاروانی زیندانە فەڵەستینییەکان کە ئافرەت و منداڵن لە زیندانی عوفەری سەربازی ئازاد کرد. هەر هەفتەیەک 3 بارمتەی ئیسرائیلی بەرامبەر دەیان بەندکراوی فەلەستینی ئازاد دەکرێن، هێزەکانی ئیسرائیل لە هەندێک ناوچە دەکشێنەوە و لایەنەکان گفتوگۆ لەسەر مەرجەکانی ئاگربەستێکی هەمیشەیی دەکەن.