ترەمپ: ڕۆژی دووشەممە لەگەڵ پوتین، زیلێنسکی قسە دەکەم

ئەمەریکا هێرشە ئاسمانییەکانی بۆ سەر حووسییەکانی یەمەن چڕتر کردووەتەوە و درەنگانی شەوی ڕابردوو 29 هێرشی ئاسمانی بۆ سەر پێگەی حووسییەکان لە پێنج پارێزگای یەمەن کردووە. هێرشەکانی ئەمەریکا بەندەری ڕەئس عیسا و دوورگەی کەمران لە ئەلسەلیف لە پارێزگای حودەیدە بۆمباران کردووە. هەروەها ئاماژە بەوەش کراوە، هێرشەکانی ئەمەریکا پێگە و شوێنی حووسییەکانیان لە باشووری سەنعا بۆمباران کردووە. ئەمەریکا بە سێ هێرشی ئاسمانی کۆگاکانی چەکی حووسییەکانی لە سەربازگەی ئەلسەواد لە باشووری سەنعا بۆمباران کردووە و تەقینەوەیەکی بەهێزیش پایتەختی هەژاندووە. فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمەریکا شەش هێرشیان کردووەتە سەر پێگەکانی حووسییەکان لە ناوچەی بەنی مەتەر لە ڕۆژئاوای سەنعا. بەگوێرەی میدیاکانی حووسی، لە بۆمبارانکردنەکانی ئەمەریکا لە سەنعا 14 کەس بریندار بوون. میدیاکان ڕاشیانگەیاند "ئەمەریکا سێ هێرشی ئاسمانی کردووەتە سەر پێگەی حووسییەکان لە ڕۆژهەڵاتی سەعدە." دوای هێرشی حەماس بۆ سەر شارۆچکە و بنکە سەربازییەکانی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە لە 7ـی ئۆکتۆبەری 2023، حووسییەکان دەیان هێرشیان کردووەتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور، وەک پاڵپشتییەک بۆ دانیشتوانی غەززە.

  بەپێى ڕاپۆرتێکى ماڵپەرى ئەلعالم جەدید ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا ئامادەکاری دەکات بۆ ئەوەی لە مانگی حوزەیرانی داهاتوودا سەردانێکی فەرمی بۆ عێراق ئەنجام بدات، بە سەرۆکایەتی شاندێکی وەزاری گەورە کە بەرپرسانی سەربازی و ئەمنی و ئابووری لەخۆدەگرێت.  سەردانەکە کە لەلایەن سەرچاوە دیپلۆماسییەکانی عێراقەوە بە "گرنگ" وەسف دەکرێت، بەشداری لە سێیەمین خولی کۆنفرانسی بەغدا دەکات.  هەروەها سەرکردەکانی وڵاتانی دراوسێش ئامادە دەبن، لەوانە ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا، ئەمەش نیشانەی ئاساییبوونەوە لەگەڵ ڕژێمی نوێی سوریایە. ئەمەش لەکاتێکدایە چەند ڕۆژێکى کەم ماوە بۆ ئەنجامدانى کۆمکارى لوتکەی عەرەبی لە بەغدا، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، جەختی لە گرنگی ئامادەبوونی سەرۆکی سوریا لە لوتکەکەدا کردەوە بۆ خستنەڕووی دیدگای نوێی سوریا. بە پشتبەستن بە سەرچاوەیەکی فەرمی لە وەزارەتی دەرەوە، سەردانەکەی ئیمانوێل ماکرۆن بۆ عێراق بەشداریکردنە لە کۆنگرەى سێیەمى بەغدا بۆ هاوکاری و هاوبەشی دەگرێتەوە، کە لە ساڵی ٢٠٢٣ بەهۆی شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و گرژییەکانی ئێران و ئەمریکا دواخرا، کۆنگرەى یەکەم و دووەم لە ساڵی ٢٠٢١ و ٢٠٢٢ بەشداری سەرکردەکانی وڵاتانی دراوسێی عێراق بەڕێوەچووە. یەکەم کۆنگرەی بەغدا بۆ هاوکاری و هاوبەشی، کە کۆنگرەی وڵاتانی دراوسێی عێراق بوو، رۆژی شەممە 28ی ئابی 2021 لە بەغدا کرا.   حەوت وڵاتی عەرەبی و بیانی بەشداربوون. وڵاتە بەشداربووەکان بریتی بوون لە: عێراق، کوێت، سعودیە، ئیمارات، قەتەر، ئوردن، میسر، ئێران، تورکیا و فەرەنسا.   کۆنگرەی دووەمی بەغدا لە 20ی کانوونی یەکەمی 2022، لە ناوچەی دەریای مردوو لە  ئوردن بەڕێوەچوو. لە سەرەتای ساڵی 2023، محەمەد شیعە ئەلسودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، ڕێککەوتنێکی هاوبەشی ستراتیژی لەگەڵ ماکرۆن واژۆ کرد. ئەم ڕێککەوتنە یەکەم ڕێککەوتنی لەجۆرەکەی نێوان بەغدا و پاریس بوو، هەروەها 50 ماددەی هاوکاری لەخۆگرتبوو. دیارترینیان بەرزکردنەوەی هاریکاری ئەمنی و بەرگری و ئاسانکاری بۆ دابینکردنی کەرەستەی سەربازی دروستکراوی فەرەنسا، هەروەها کاراکردنی ئاڵوگۆڕی زانیاری و هەواڵگری سەربازی نێوان هەردوولا، بەگوێرەی بەیاننامە فەرمییە هاوبەشەکانی هەردوولا.

  چەند کاتژمێک پاش ئەوەى سوپای ئیسرائیل پشتڕاستی کردەوە کە ئەو موشەکەی ڕۆژی یەکشەممە لە نزیک فڕۆکەخانەی بن گوریۆن نیشتەوە و بۆ ماوەیەکی کورت هاتوچۆی ئاسمانی ڕاگرت، لە یەمەنەوە هەڵدرا، بنیامین نەتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بەیاننامەیەکی هەڕەشەئامێزی بڵاوکردەوە. بنیامین نەتانیاهۆ لە بەیاننامەیەکی ڤیدیۆیی بەر لە دانیشتنی داهاتووی کابینەی حکومەت ئەم ئێوارەیە پشتڕاستی کردەوە کە ئیسرائیل وەک پێشتر کردوویەتی بەرامبەر حوسییەکان هەنگاو دەنێت و هێرشەکانیان لەبەرانبەر ئەو گروپە فراوانتر دەکەن. هەروەها زیادی کرد: هێزەکانی ئیسرائیل هێرشی زیاتر لە دژی گرووپی حوسی لە یەمەن ئەنجام دەدەن. ئاماژەی بەوەشکرد، ئیسرائیل هەماهەنگی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا دەکات لە چالاکییەکانی دژی حوسییەکان. هه ڕوه ها ڕوونی کرده وه که له دانیشتنی کابینه که ی چاوه ڕوان ده کرێت ئێواره ی ئه مڕۆ تاوتوێی قۆناغی داهاتوو له که ڕتی غه ززه بکرێت به پشتبه ستن به ڕاسپارده کانی ئه ڕکانی گشتی. جەختیشی کردەوە کە فشاری سەربازی بە تەنیا کاریگەر دەبێت و دەبێتە هۆی ئازادکردنی دیلەکان دوای شکستی حەماس. حوسییەكانی یەمەن لەڕێی مووشەكێكەوە فڕۆكەخانەی بن گۆریۆنیان لە ئیسرائیل کردە ئامانج و بەهۆیەوە هەشت کەس برینداربوون، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هەڕەشەی تووند دەکات. بەگوێرەی هەواڵی میدیاکانی ئیسرائیل، بەیانیی ئەمڕۆ سیستمی بەرگریی ئاسمانی وڵاتەکەیان نەیتوانیووە رێگری بکات لە مووشەکێک کە لە یەمەنەوە ئاڕاستەکراوە و فڕۆكەخانەی بن گۆریونی کردووەتە ئامانج، فریاگوزاریی ئیسرائیلیش ئاماژەی بەوەکردووە، هەشت برینداری هێرشی سەر فڕۆکەخانەى بن گۆریۆن چارەسەرکراون، بەڵام برینی یەکێکیان سەختە. ئاماژە بەوەشکراوە لەدوای کەوتنەخوارەوەی مووشەکەکە، زەنگی ئاگادارکردنەوە لە تەلئەبیب و چەند شارێکی دیکەی ئیسرائیل لێدراوە، هەروەها گەشتەکانی فڕۆکەخانەکەش بۆ ماوەیەکی کاتی راگیراون و دواتر ئاسایی بوونەتەوە. لەکاردانەوەی هێرشەکەش، یسرائیل کاتس وەزیری بەرگریی ئیسرائیل رایگەیاند، “ئەو هێرشە بەبێ وەڵام تێپەڕنابێت و ئەوەی جارێک هێرشیان بکاتە سەریان، ئەوان حەوت جار هێرش دەکەنە سەری.”

  دوابەدوای هێرشە ئاسمانییەکەی ئیسرائیل کە پێنجشەممەی ڕابردوو شوێنێکی نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی لە دیمەشقی پایتەختی کردە ئامانج، کە ئیسرائیل لەو کاتەدا بە پەیامێک بۆ سەرکردایەتی سوریا وەسفی کردبوو، وردەکاری نوێ دەرکەوت. بەپێى وتەى چەند سەرچاوەیەک لەشەوى هێرشەکەى پێنج شەممەى ڕابردوو کاتێک ئیسرائیل هێرشى کردە سەر سوریا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا گەشتی سیخوڕییان لەو ناوچەیە ئەنجامدادە کە فڕۆکە ئیسرائیلییەکان تێیدا دەسوڕانەوە. سەرچاوەکانی تورکیا باسیان لەوە کردووە کە فڕۆکەکانی ئێف ١٦ی تورکیا بە بەکارهێنانی سیستەمی ئەلیکترۆنی خۆیان سیگناڵی ئاگادارکردنەوەیان بۆ فڕۆکە ئیسرائیلییەکان ناردووە. هەروەها پەیوەندییەکی کورتی ڕادیۆیی لە نێوان فڕۆکەکاندا دروست بووە، ئەمەش ڕێگەی بە هەردوولا داوە خۆیان لە ڕووبەڕووبوونەوە بەدوور بگرن، بەگوێرەی ماڵپەڕی سۆزجو، ماڵپەڕی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا. هاوکات، هێرشەکانی ئیسرائیل چەندین شوێنیان کردە ئامانج، لەنێویاندا ئەو شوێنانەی کە لەلایەن گروپە چەکدارەکانی سوریای لایەنگری تورکیاوە کۆنترۆڵکراون، ئەوەش دوای ئەو هەواڵانەی باس لەوە دەکەن کە چەک و لۆجستی و مەشق و ڕاهێنانیان لە تورکیاوە وەرگرتووە، بەپێی کەناڵی 12ی ئیسرائیل. لە کاتی هەڵمەتی ئیسرائیلدا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا گەشتی سیخوڕییان لەو ناوچەیە ئەنجامدا کە فڕۆکە ئیسرائیلییەکان تێیدا دەسوڕانەوە. جگە لە هەڵمەتەکانی ڕۆژی پێنجشەممە، ئیسرائیل لە ماوەی شەوانی هەینی و شەممەدا زیاتر لە ٢٠ هەڵمەتی بۆ سەر ناوەندە سەربازییەکان و کۆگاکانی سەرتاسەری سوریا دەستپێکردووە، کە بە "توندوتیژترین هەڵمەت لە سەرەتای ئەمساڵەوە" دادەنران، بەپێی ئاژانس فرانس پرێس. لە کاتێکدا سوپای ئیسرائیل لەو کاتەدا پشتڕاستی کردەوە کە ژێرخانی سەربازیی لە دەوروبەری دیمەشق و ناوچەکانی دیکە کردووەتە ئامانج.

  لەئەنجامی هێرشە بەردەوامەكانی حوسییەكانی یەمەن بۆ سەر ئیسرائیل، ئەمڕۆ موشەكێكی ئاڕاستەی فڕۆكەخانەی تەلئەبیب كردوە و بەهۆیەوە چەند كەسێك برینداربون، وەزیری بەرگریش بەڵێن دەدات كە؛  وەڵامێكی بەهێزیان بدەنەوە. لە بڵاوكراوەیەكدا حوسییەكانی یەمەن (ئەنساروڵا) ئاشكرایانكرد، ئەمڕۆ یەكشەممە بەموشەكێكی دورهاوێژ لە جۆری بالستی فڕۆكەخانەی گۆریونیان لە ناوچەی یافا لە تەلئەبیب بەئامانج گرتوە. وتیشی: هێرشەكە لەلایەن تیمێكی شارەزای سەربازییەوە ئەنجام دراوە و بەوردی ئامانجەكەیان پێكاوە، بەهۆشیەوە زیانیان بە فڕۆكەخانەكە گەیاندوە. لای خۆشیەوە، حكومەتی ئیسرائیل هەواڵەكەی پشتڕاستكردوە و راشیگەیاند: لە ئەنجامی هێرش كردنە سەر فڕۆكەخانەی تەلئەبیب چەند هاوڵاتییەك بەسوكی برینداربون، بەهۆشیەوە سەرجەم كەشتەكانی فڕۆكەخانەكە بەشێوەیەكی كاتی راگیران. هاوكات، یسرائیل كاتس، وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند: هەركەسێك هێرش بكاتە سەر وڵاتەكەی بەدڵنیاییەوە وەڵامی بەهێزی دەدەنەوە. حوسییەكانی یەمەن لەڕێی مووشەكێكەوە فڕۆكەخانەی بن گۆریۆنیان لە ئیسرائیل کردە ئامانج و بەهۆیەوە هەشت کەس برینداربوون، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هەڕەشەی تووند دەکات. بەگوێرەی هەواڵی میدیاکانی ئیسرائیل، بەیانیی ئەمڕۆ سیستمی بەرگریی ئاسمانی وڵاتەکەیان نەیتوانیووە رێگری بکات لە مووشەکێک کە لە یەمەنەوە ئاڕاستەکراوە و فڕۆكەخانەی بن گۆریونی کردووەتە ئامانج، فریاگوزاریی ئیسرائیلیش ئاماژەی بەوەکردووە، هەشت برینداری هێرشی سەر فڕۆکەخانەى بن گۆریۆن چارەسەرکراون، بەڵام برینی یەکێکیان سەختە.

  هاوکات لەگەڵ هەوڵە بەردەوامەکانی ئەمریکا بۆ ڕاگرتنی شەڕی ڕووسیا و ئۆکرانیا، ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا دووپاتیکردەوە کە وڵاتەکەی دەسەڵات و ئامرازەکانی هەیە بۆ هێنانەدی "کۆتایییەکی لۆژیکی" بۆ ململانێکان. ڤلادیمێر پوتین لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی دەوڵەتی ڕووسیا زیادی کرد: پێویست بە بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی لە ئۆکرانیا ناکات و هیوای خۆی دەربڕی کە ئەمە ڕوونەدات. سەرۆک کۆماری ڕووسیا ڕایگەیاند کە “ئاشتەوایی نێوان هەردوو وڵات حەتمییە و تەنیا پرسی کاتییە”. هەروەها ئەو جەختى لەوەکردەوە که ڕوسیا توانای ئەوەى هەیە کە کۆتایی بەشەڕەکە بهێنێت، بەو ئەنجامەشى کەخۆى هیواى بۆ دەخوازێت و دەیەوێت، ئه نجامێک کە لەگەڵ بەرژەوەندییەکانیدا بگونجێت. ئەمەش دوای ئەوە هات کە کرێملین ڕۆژی شەممە داوای وەڵامدانەوەی "یەکلاکەرەوە"ی لە ئۆکرانیا کرد بەرامبەر بە پێشنیاری سەرۆکی ڕووسیا بۆ ئاگربەستی سێ ڕۆژە و ڕەخنەی لە وەڵامی کیێڤ گرت تا ئێستا بە "ناڕوون". پوتین ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو ئاگربەستی سێ ڕۆژەی ڕاگەیاند بۆ یادی ٨٠ ساڵەی سەرکەوتنی یەکێتی سۆڤیەت بەسەر ئەڵمانیا لە جەنگی جیهانی دووەمدا.

  لە کاتێکدا تا ئێستا وادەی چوارەمین خولی دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا نادیارە، مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران جەختی لەوە کردەوە کە وڵاتەکەی ئایندەی خۆی بە ئەنجامی ئەو وتووێژانە نابەستێتەوە. هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە تاران لە پێگەی لاوازییەوە دانوستان لەگەڵ ئەمریکا ناکات. لەلایەکی دیکەوە، مەسعود پزیشکیان ڕۆژی یەکشەممە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تاران تایمز ڕایگەیاند، ئەگەر دانوستانەکان بگاتە بنبەست، وڵاتیش ناگاتە بنبەست. ئاماژەی بەوەشکرد، لەماوەی ڕابردوودا هەندێک کەس دەیانگوت ئەگەر ڕێککەوتنێک نەکرێت کێشە دروستدەبێت، بەڵام ئێمە ئایندەی وڵاتەکەمان و خۆمان و هەرێمەکەمان بە هیچ شێوەیەک نەبەستووەتەوە بە دانوستانەوە و بەردەوامین لە کارەکانمان. ئەم لێدوانانە دوای ئەوە هات کە خولی چوارەمی دانوستانی ناڕاستەوخۆی نێوان تاران و واشنتۆن کە بڕیار بوو ڕۆژی شەممە (٣ی ئایار) لە ڕۆما بەڕێوە بچێت، بە هۆکارێک کە سوڵتانییەتی عومان کە سەرپەرشتی دانوستانەکانە ڕایگەیاندبوو تەکنیکی و لۆجستیکی دانوستانەکان ڕاگیرا. تاوەکو ئێستا ئێران و ئەمریکا سێ جار گفتوگۆیان کردووە، بە گوتەی هەر دوو لایەن ئەرێنی بوون.   وڵاتانی رۆژئاوا و ئیسرائیل پێیانوایە، ئێران لە دروستکردنی بۆمبی ئەتۆمی نزیکبووەتەوە؛ تاران ئەوە رەتدەکاتەوە و دەڵێت، ئامانج لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی تەنیا بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا و لێکۆڵینەوەی پزیشکییە.   دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا بەردەوام جەخت لەوە دەکاتەوە دەیەوێت بۆ یەکلاییکردنەوەی چالاکییە ئەتۆمییەکانی ئێران، لەگەڵ ئەو وڵاتە گفتوگۆ بکات، لە هەمانکاتیشدا هەڕەشەی کردووە کە ئەگەر گفتوگۆکان نەگەنە ئامانج، ئێران بۆردوومان دەکرێت.   وەزیری دەرەوەی ئێرانیش چەند جارێک باسی لەوە کردووە، ''ئەگەر خواستی ئەمریکا تەنیا ئەوەیە کە ئێران چەکی ئەتۆمی نەبێت، ئەمە خواستێکە کە دەکرێت بەدیبێت و دەتوانین بەو خواستە بگەین. بەڵام ئەگەر داواکاریی نالۆژیکییان هەبێت، سرووشتییە کە رووبەڕووی کێشە دەبینەوە".

پۆلیسی بەریتانیا رایگەیاند، پێنج کەسیان بە تۆمەتی ویستی کاری تیرۆریستی لەو وڵاتە دەستگیر کردووە.  چواریان هاووڵاتی ئێرانین، بەڵام ناسنامەی پێنجەمیان ئاشکرا نەکردووە.    رۆژی شەممە، سێی نیسانی 2025، پۆلیسی بەریتانیا رایگەیاند کە پێنج گومانلێکراویان دەستگیرکردووە، لەنێویاندا چوار هاووڵاتی ئێرانی هەن بە گومانی ئەوەی پیلانی هێرشی "تیرۆریستی"ـیان لە نێو بەریتانیا هەبووە.    بەگوێرەی زانیارییەکانی پۆلیس، گومانلێکراوەکان لە شارەکانی لەندەن، سویندن و مانچستەر دەستگیر کراون و تۆمەرتبارکراون بەوەی "پیلانیان هەبووە هێرش بکەنە سەر شوێنێکی گشتیی دیاریکراو"    پۆلیس لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، دەستگیرکراوەکان تەمەنیان لەنێوان 29 بۆ 46 ساڵیدایە، بە گومانی "ئامادەکاری بۆ کردەوەی تیرۆریستی" دەستگیرکراون و ئێستاش لەژێر لێکۆڵینەوەدان و لەگەڵ ئاشکرا کردنی ناسنامەی چواریان کە هاووڵاتی ئێرانین، ناسنامەی دەستگیرکراوی پێنجەمیان ئاشکرا نەکردووە.    دۆمینیک مۆرفی، سەرۆکی بەشی دژەتیرۆری پۆلیسی بەریتانیا لەوبارەیەوە رایگەیاند، "ئەمە لێکۆڵینەوەیەکی خێرایە و ئێمە بە چڕی لەگەڵ لایەنەکانی پەیوەندیدار لەسەر هێڵین بۆ ئەوەی لە نوێترین زانیارییەکان ئاگاداریان بکەینەوە".   ئەو بەرپرسەی پۆلیسی بەریتانیا ئاماژەی بەوەدا، "لێکۆڵینەوەکان هێشتا لە قۆناخی سەرەتاییدان و ئێمە بەدوای چەندین رێگەی دیکەدا دەگەڕێین بۆ دۆزینەوەی هەر هۆکارێک لەبارەی ئەو گرووپە، لەگەڵ ئەوەش بۆ دەستنیشانکردنی ئەوەی کە ئایا هیچ مەترسییەکی زیاتر لەسەر خەڵک هەیە کە پەیوەندی بەم بابەتەوە هەبێت".   مۆرفی ئاماژەی بەوەشدا "ئێمە لە هاووڵاتییان تێدەگەین کە رەنگە نیگەران بن بەم پێشهاتە، بەڵام وەک هەمیشە داوایان لێدەکەین چاوکراوە بن و ئەگەر شتێکیان بینی یان گوێبیستی شتێکی گوماناوی بوون، راستەوخۆ پەیوەندیمان پێوە بکەن." 

  رۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" لەزاری دوو سەرچاوەی ئاگادارەوە ئاشکرایکردووە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریکا لە مایک واڵتز، راوێژکاری پێشوی ئاسایشی نیشتمانی توڕە بووە، دوای ئەوەی وا دەرکەوتووە پشتیوانی هەڵوێستی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی كردووە، کە پێی وایە کاتی ئەوە هاتووە گورزی سەربازی لە ئێران بوەشێنرێت. بەگوێرەی ئەو دوو سەرچاوەیە، واڵتز گفتوگۆیەكی چڕی لەگەڵ ناتانیاهۆ سەبارەت بە بژاردە سەربازییەکان لەدژی تاران ئەنجامداوە، ئەوەش پێش کۆبونەوەی نێوان ناتانیاهۆ و ترەمپ لە كۆشكی سپی. ئاماژەیان بەوەشكردووە، هەرچەندە واڵتز بۆ چەند هەفتەیەکیش لە پۆستەکەی مایەوە، سەرەڕای بڵاوبونەوەی "ئابڕوبەری سیگناڵ"، بەڵام بێزاری ترەمپ لە جۆش و خرۆشی بەردەواميی بۆ بەکارهێنانی هێزی سەربازی دژی ئێران، بڕیاری دوورخستنەوەی خێراتر کردووە. هەندێک لە ئیدارەی ئەمریکا پێیان وایە، واڵتز هەوڵیداوە پارسەنگەكە بەرەو کردەوەی سەربازی بگۆڕێت، بە هەماهەنگی تەواو لەگەڵ ئیسرائیلییەکان هەڵسوكەوتی كردووە.

  دانوستانەکان سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی ئێران پەرەسەندنێکی بەرچاوى بەخۆوە بینیوە، زانیاریی نوێش دزەپێکراوە و ئاژانسى رۆیتەرزیش دەڵێت، “چوارچێوەی سەرەتایی” بۆ رێککەوتنی ئەتۆمی نێوان واشنتۆن و تاران دانراوە، کە ئەم چوارچێوەیە لە بنەڕەتدا لەسەر بنەمای رێککەوتنی ساڵی 2015 دانراوە، لەگەڵ چەند هەموارکردنەوەیەک بۆ ئەو رێککەوتنە. زانیارییە دزەپێکراوەکان و پێشهاتە نوێیەکان مشتومڕیان لەسەر سروشتی رێککەوتنە پێشبینیکراوەکە دروست کردووە، بەوەى ئایا گفتوگۆکان جدین؟ یان تەنها ئاگربەستێکی تەکنیکییە، کە دەرگاى قەیرانەکە بە کراوەیی دەهێڵێتەوە؟ بەگوێرەی ئاژانسی رۆیتەرز، تاران پێشنیازى راگرتنی بەرهەمهێنانی ئەو مووشەکانەی توانای هەڵگرتنی کڵاوەى ئەتۆمییان هەیە، وەک ساز بۆ رۆژائاوە لێکداوەتەوە، ئەمەش گومانەکانى لەبارەى بەردەوامى دانوستانەکان زیادکردووە. موسادق پوور، بەڕێوەبەری ناوەندیی لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکانی ئێران لەو بارەوە قسەى بۆ سکاى نیوز کردووە و ئاشکرایکردووە، رێککەوتنێک نزیکە، بەڵام هۆشدارییدا لە “زیادەڕەوی” رەتکردنەوەى پێشنیازەکان، ئەوەش بەهۆى ئەوەى بەشێک لە بەرپرسانى ئەمریکا لەگەڵ رێککەوتنەکەدا نین زانیارییەکان ئاماژە بەوەش دەکەن، کە رێککەوتنە پێشنیازکراوەکە بریتییە لەکەمکردنەوەی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ لەسەدا 3.67 و کەمکردنەوەى رێژەى هەناردەى یۆرانیۆم و زیادکردنى ژمارەى چاودێرەکان لە ناوەندە ئەتۆمییەکانى ئێران، ئەمە جگە لەدانانى کۆت و بەند بۆ بەرهەمهێنانى مووشەک لە ئێران. بە گوتەی موسادق پوور، ئێران “بەشێک لەم پێشنیازانە بە پاشەکشە نازانێت”، بەڵکو واى دەبینێت، ئەوە پلانى خۆیەتى و نایەوێت پرسى ئەتۆمى بۆ بوارى سەربازى بەکاربهێنێت. لەلایەکى دیکەوە ئیسرائیل ئەو رێککەوتنە بە “دووبارەبوونەوەی رێککەوتنی ساڵی 2015” دەبینێت و جەختی لەسەر پابەندبوونی بە داواکاری “پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ ئاستى سفر” و هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی بەرنامە ئەتۆمی و مووشەکییەکەى ئێران و کردووەتەوە. ئالۆن ئەڤیتار، راوێژکاری پێشووی وەزارەتی بەرگریی ئیسرائیل لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەرنامەی “ژووری هەواڵ”ـی سکای نیوز رایگەیاند، حکومەتی ئیسرائیل سێ رێگا لەبەرچاو دەگرێت، کە ئەوانیش برینیت لە بەردەوامبوون لە فشارەکانی واشنتۆن بۆ هەموارکردنەوەی رێککەوتنەکە و چڕکردنەوەی چالاکی هەواڵگریی بۆ پەکخستنی بەرنامەی ئەتۆمى ئێران و بژاردەی سەربازی ئەگەر رێگای یەکەم و دووەم شکستیهێنا. ئاڤیتار وێڕای داننان بە توانای ئیسرائیل بۆ ئەنجامدانی هێرشی ئاسمانیی سنووردار بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران، جەختی لەوە کردووەتەوە، “هەر کارێکی گەورە و هێرشى فراوان لە دژى ئێران بەبێ هەماهەنگی تەواو لەگەڵ ئەمریکا ئەنجامنادرێت”. هەروەها بە گوێرەى راپۆرتێکى ئەسۆشیەیتد پرێس، واشنتۆن تەلئەبیبی ئاگادارکردووەتەوە، دانوستان لەگەڵ ئێران بەردەوامە، بۆیە پشتیوانی لە هیچ هێرشێکی سەربازی ناکات. هەر بە گوێرەى راپۆرتەکە، بەمە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رووبەڕووی تەحەددای ناوخۆیی دەبێتەوە و نیگەرانیشە لەوەی سەرپێچیکردنی لە هەڵوێستی ئەمریکادا، ببێتە هۆی گۆشەگیریی سیاسی و دیپلۆماسی. لە بارەى هەڕەشەکانی ئیسرائیل، موسادق پوور ئەگەری هێرشی سەربازیی ئیسرائیلی بە بێ پشتیوانی ئەمریکا بە دوور دەزانێت و ئیسرائیل لەو بارەوە هەنگاو نانێت.

  ئەمریکا پێش سەردانەکەی ترەمپ بۆ ڕیاز ڕێککەوتنى کڕینى چەکى سەربازى و مووشەکی بە بڕی 3.5 ملیار دۆلاری لەگەڵ سعوودیە پەسەند کرد. ئەمەش لەکاتێکدایە، ئەمریکا ئامادەکاری دەکات بۆ پێشکەشکردنی پاکێجێکی چەک بە بەهای زیاتر لە 100 ملیار دۆلار لە سعودیە لە سەردانەکەى ترەمپدا. بڕیارە ناوەڕاستی ئەم مانگە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا، سەردانی سعودیە و قەتەر و ئیمارات بکات و چوار رۆژ لەو وڵاتانە بمێنێتەوە. وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکا ڕایگەیاند، کۆنگرێسیان لەڕێککەوتنەکە ئاگادارکردووەتەوە، سعودیه لەکڕینی هەزار موشەکی ئاسمانی بۆ ئاسمانی مامناوەندی AIM-120 لەخۆدەگرێت. دەزگای هاریکاری ئاسایشی بەرگریی پنتاگۆن لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند، "ئەم فرۆشتنە پێشنیار کراوە پاڵپشتی سیاسەتی دەرەوە و ئامانجەکانی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا دەکات لەڕێگەی باشترکردنی ئاسایشی وڵاتێکی هاوبەش کە بەشدارە لە سەقامگیری سیاسی و پێشکەوتنی ئابووری لە ناوچەی کەنداو". ڕێککەوتنەکە سەرەتای ڕۆژی شەممە ڕاگەیەندرا، پێدەچێت یەکێک بێت لەو فرۆشتنانەى کە ترەمپ لە سەردانەکەیدا بۆ شانشینی ئەمریکا ڕایبگەیەنێت.  سعودیە پێشتر ڕایگەیاندووە، دەیەوێت لە ماوەی چوار ساڵی داهاتوودا 600 ملیار دۆلار وەبەرهێنان لە ئەمریکا بکات، پێدەچێت وەک ڕێگەیەک بێت بۆ سەرنج ڕاکێشانی ترەمپ بۆ ئەوەی جارێکی دیکە شانشینی سعودیە هەڵبژێرێت بۆ یەکەم گەشتی فەرمی وەک سەرۆک کۆمار.  کۆشکی سپی ئەمەریکا ئاشکرای کردووە؛ سەردانەکەی ترەمپ بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە رۆژانی 13 بۆ 16ـی ئایار دەخایەنێت و دەبێتە دووەم سەردانی سەرۆکی ئەمەریکا بۆ دەرەوەی وڵات لە ویلایەتی دووەمی سەرۆکایەتی لە 20ـی کانونی دوومی ئەمساڵ.

  دۆناڵد ترەمپ، ئەمڕۆ هەینی ڕەشنووسی بودجەی بڵاوکردەوە، کە یەکەم خولی خولی دووەمی بوو، کە بریتییە لە زیادکردنی بەرچاوی بەرگری و ئاسایشی ناوخۆ و بڕینی بەرچاو لە ناوچەکانی دیکەی حکومەتدا. ئامانجی ڕەشنووسەکە کەمکردنەوەی خەرجییەکانی نابەرگرییە بە ڕێژەی لەسەدا ٢٢ بۆ ١٦٣ ملیار دۆلار، ئەمەش هاوتەریب لەگەڵ هەوڵەکانی کۆمیسیۆنی کارایی حکومەت بە سەرۆکایەتی ئیلۆن ماسک. نووسینگەی بەڕێوەبردن و کاروباری بودجەی ئەمریکا پێشنیازی بودجەی وڵاتەکەی بۆ ساڵی دارایی تشرینی یەکەمی 2025 بۆ تشرینی یەکەمی 2026 راگەیاند. بەگوێرەی ئەو پێشنیازە، ئیدارەی ترەمپ 163 ملیار دۆلار، واتە 22%ی خەرجیی فیدراڵی کەم دەکاتەوە، بەڵام خەرجیی بەرگری 13% و ئاسایشی نێوخۆ 65% زیاد دەکات.   رۆژی هەینی، 2ی ئایاری 2025، رۆسێل ڤۆوت، بەڕێوەبەری نووسینگەی بەڕێوەبردن و کاروباری بودجەی ئەمریکا کە سەر بە کۆشکی سپییە لە راگەیێندراوێکدا سەبارەت بە راگەیاندنی پێشنیازی بودجەی وڵاتەکەی رایگەیاند، "لەم ساتە گرنگەدا پێویستمان بە بودجەیەکی مێژووییە کە کۆتایی بە کەمبوونەوەی داهات بهێنێت، ئەمریکییەکان لەپێش هەموو شت دابنێت و پاڵپشتییەکی زۆری سوپا و ئاسایشی نێوخۆمان بکات."   لە راگەیێندراوی نووسینگەی بەڕێوەبردن و کاروباری بودجەی ئەمریکادا هاتووە، لەم پێشنیازەدا بودجەی بەرگری کراوەتە تریلیۆنێک و 100 ملیۆن دۆلار، واتە بە رێژەی 13% زیادکراوە و بودجەی ئاسایشی نێوخۆ 65% بەراورد بە بودجەی تشرینی یەکەمی 2024 بۆ تشرینی یەکەمی 2025 زیاترە و بووەتە 184.8 ملیار دۆلار؛ هەروەها خەرجی ناسەربازییش 23% بەراورد بە بودجەی 2017 کەمکراوەتەوە.    ڤۆوت نامەیەکی بۆ کۆنگرێسی وڵاتەکەی ناردووە و تێیدا دەڵێت، پێشنیازی بودجەیان دەبێتە هۆی پاراستنی سنوورەکان. ئاماژە بەوەش دەکات، ئەم پێشنیازە "ئەو بێسەروبەرییە ناهێڵێت کە لەلایەن ئیدارەی پێشووەوە بۆ سەرۆک ترەمپ جێهێڵدراوە، دەبێتەهۆی بەهێزکردنی سنوورەکان و هۆکارەکانی دیکەی بەرگری بۆ پاراستنی ئەمریکا لە داگیرکاری دەرەکی."   بودجەی ساڵانەی ئەمریکا لە 1ی تشرینی یەکەمی ساڵێکەوە بۆ 1ی تشرینی یەکەمی ساڵی داهاتووە. بەگوێرەی پێشنیازەکە، 163 ملیار دۆلار لە خەرجیی وڵاتەکە کەم دەکرێتەوە.   زۆرترین کەمکردنەوەی خەرجییەکان پەیوەندی بە ژمارەیەک پرۆگرام لەبارەی رەگەز، کەشوهەوا و هاوکاری دەرەکییەوە هەیە. چەک شومەر، سیناتۆری دیموکراتەکان لە ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا هێرشی کردە سەر پێشنیازی بودجەی ئیدارەی ترەمپ و گوتی، "سیاسەتەکانی ئیدارەی سەرۆک ترەمپ هیچ نین جگە لە دەستدرێژی بۆ سەر ئەو ئەمریکیانەی ژیانێکی قورسیان هەیە."   پێشنیازی بودجەی ئەمریکا بۆ کۆنگرێسی وڵاتەکە دەنێردرێت کە لە هەردوو ئەنجوومەنی نوێنەران و پیران پێکدێت. پەسندکردنی بودجەکە پێویستی بە 50+1 ئەندامانی هەردوو ئەنجوومەنەکەیە کە کۆمارییەکان لە هەردوو ئەنجوومەنەکەدا رێژەی پێویستیان هەیە.

ئەنجوومەنی باڵای بەرگریی لوبنان، هۆشداریی توندیدا بە حەماس لە بەکارهێنانی خاکی ئەو وڵاتە بۆ "ئەو کارانەی کە هەڕەشە لە ئاسایشی نەتەوەیی وڵات دەکەن. ئەمەش دوای هەڵدانى چەند موشەکێک بەرەو ئیسرائیل، بەوهۆیەوە سوپاى ئیسرائیل بۆردومانی باشووری لوبنان و گەڕەکی باشووری بەیروتى کرد لەوەڵامى هێرشەکەى حەماسدا. محەممەد مستەفا ئەمینداری گشتی ئەنجوومەنی باڵای بەرگری لوبنان، ڕۆژى هەینى ڕایگەیاند، جۆزێف عۆن، فەرماندەی باڵای سەربازیی و سەرۆک کۆماری لوبنان لە میانی کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەندا جەختی لەوە کردووەتەوە کە حەماس یان هەر کوتلەیەکی دیکە ڕێگەی پێنادرێت سەقامگیری وڵاتەکە تێکبدات، جەختیشی کردەوە کە یەکپارچەیی خاکی لوبنان لە پێش هەموو شتێکدایە. مستەفا ئاماژەی بەوەشکرد، عۆن لەو کۆبونەوەیەدا جەختی لە گرنگی خۆڕازینەبوون کردووەتەوە سەبارەت بە هەوڵەکانی گۆڕینی لوبنان بۆ سەکۆیەک بۆ ناسەقامگیری، هەروەها پێویستی تەسلیمکردنی چەکی "نایاسایی" بەپێی بەڵگەنامەی ڕێککەوتنی نیشتمانی. ئەمینداری گشتی ئەنجومەن لە درێژەی قسەکانیدا وتی عۆن جەختی لەسەر پێویستی کارکردن بۆ سەقامگیری وڵات و پاراستنی ئاسایش و درێژکردنەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت کردەوە.  هەروەها جەختی لە پێویستی تەحەمول نەکردنی هەر هەوڵێک بۆ تێکدانی سەقامگیری وڵات و چارەسەرکردنی هەر کاردانەوەیەکی دۆخی سوریا لەسەر دۆخی ناوخۆی لوبنان بەتایبەتی سەبارەت بە ئاوارەکانی سوریا کردەوە.  

وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا، جەخت لە هەڵوێست و هەنگاوەکانی درێژەدان بە دانوستان دەکاتەوە و ئاماژەی داوە، بەدەر لە درێژەدان بە ڕەوتی دیبلۆماتی و ئامادەیی بۆ دانوستان، بە هیچ شێوەیەک فشار و زمانی هەڕەشە قەبووڵ ناکەین. لە ڕاگەیەندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئێران هاتووە، پێداگری ئەمەریکا لەسەر درێژەدان بە سیاسەتی گەمارۆ و سەپاندنی سزاکان، کارێکی نائاساییە، چونکە سەرۆکی ئەمەریکا لە نامەکەیدا بۆ ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران، بۆ چارە کردنی کێشە و قەیرانەکان جەختی لە بژاردەی دیبلۆماتی کردبووەوە. هەروەها ڕاشیگەیاندووە، سەرۆک کۆماری ئێران بە نیازپاکی و بە پشتیوانی خۆڕاگری گەلی ئێران هەنگاوی بۆ دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا ناوە. وەزارەتی دەرەوەی ئێران ئاماژەشی داوە، لە سێ گەڕی ڕابردووی دانوستانەکان، کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر بنەمای ماف و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان هەنگاوی ئاشتیانە لە پرسی ئەتۆمی و کۆتایی هێنان بە سزا و گەمارۆکان ناوە، ئێستاش پابەندە بەردەوام بێت لە ڕەوتی دانوستانەکان، بەڵام بە هیچ شێوەیەک هەڕەشە و فشار قەبووڵ ناکات. هەروەها هەر سزایەک کە لە بەرژەوەندی گەلی ئێران بدات، دژبەری ماف و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکانە، هەربۆیە درێژەدان بە سیاسەتی سزادانی کۆمپانیا بازرگانی و ئابوورییەکانی ئێران سەرکۆنە دەکەین و ئەم هەنگاوەی ئەمەریکاش لەلایەن گەلی ئێرانەوە بە نیاز خراپی ئەمەریکا بەرانبەر بە ڕەوتی دیبلۆماتی چاوی لێدەکرێت، هەربۆیە سەپاندنی سزاکان جگە لە دووبارە کردنەوەی ئەزموونە شکست خواردووەکانی پێشوو هیچ ئەنجامێکی دیکەی نابێت. پێنجشەممە 1ـی ئایاری 2025، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس، نووسیبووی: دەبێت تەواوی فرۆشی نەوت و بەرهەمە نەوتییەکانی ئێران ڕابگیرێن. جەختی لەوەش کردەوە، هەر وڵاتێک یان کەسێک، نەوت یان بەرهەمە نەوتییەکان لە ئێران بکڕێت، دەستبەجێ سزای بەسەردا دەسەپێندرێت و ڕێگەی پێ نادرێت بۆ لەمەودوا بازرگانی لەگەڵ ئەمەریکا بکات.

  سەرۆکایەتى کۆمارى سوریا ڕایدەگەیەنێت هێرشى ئیسرائیل بۆ سەر ناوچەیەکى نزیک لە کۆشکى سەرۆکایەتى سوریا هەنگاوێکى مەترسیدارە، ئەو هێرشەى ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوەکانى سوریا پێچەوانەى هەنگاوەکانە بۆ هێورکردنەوەى دۆخى وڵات. رۆژی هەینی دووی ئایاری 2025، سوپای ئیسرائیل لە راگەیێندراوێکدا رایگەیاند، فڕۆکە جەنگییەکان شوێنێکیان لە تەنیشت کۆشکی سەرۆکایەتی بۆردوومان کردووە. لەبەیاننامەیەکدا، سەرۆکایەتى کۆمارى سوریا دەڵێت ئیدانەی هێرشەكەی دوێنێی ئیسرائیل دەكەین بۆ سەر كۆشكی سەرۆكایەتیی سوریا، هەروەها دەشڵێن: سازش لە سەروەریی و ئاسایشی سوریا ناكەین و بە هەموو ئامرازێكی بەردەست بەرگریی لە مافەكانی گەلەكەمان دەكەین. هێرشەکەی ئەمڕۆی ئیسرائیل دووەم هێرشی سوپای ئیسرائیلە لەم هەفتەیە دەیکاتە سەر سووریا.    هێرشەکانی ئیسرائیل دوای ئەوە هاتن، لە دوو رۆژی رابردوو شەڕی خوێناوی لەنێوان چەکدارانی دروز و هێزە ئەمنییەکانی سەر بە دیمەشق دروستبوو و دەیان کەس کوژران.