ڕوسیا: كۆبونەوە پوتین و زێلێنسكی دەكەوێتە دوای رێككەوتن

  ڕۆژنامەیەکی تورکی لەزارى بەرپرسانی لوبنانەوە بڵاویاکردەوە، هەواڵگری تورکیا ساڵی ڕابردوو هێرشێکی لە دوورەوە بە کەڵک وەرگرتن لە پەیجەرەکان لە لوبنان پووچەڵ کردەوە. ئەمەش دوای چەند ڕۆژێک لە هێرشە هاوشێوەکانی ئیسرائیل کە بووە هۆی کوژرانی دەیان و برینداربوونی هەزاران کەس لە نێویاندا ئەندامانی گرووپی حزبوڵای لوبنانی. ڕۆژنامەی دەیلی سەباح ئەمرۆ چوارشەممە بڵاویکردەوە، لە فڕۆکەخانەی ئەستەنبوڵ لە ڕێگەی هۆنگ کۆنگەوە بەرەو بەیروت دەست بەسەر 1300 پەیجەر و 710 شەحن کە تەقەمەنییان تێدابووە، لەناو بارێکدا گیراوە. بەرپرسێکی ئەمنی تورکیا کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، ڕاپۆرتەکەی بۆ ڕۆژنامەکە پشتڕاست کردەوە بەڵام وردەکاری زیاتری نەخستەڕوو. لای خۆیەوە یوسف ئەلزین، بەرپرسی پەیوەندییە گشتییەکانی حبوڵا، بە ئاژانسی ئەسۆشێتد پرێسی ڕاگەیاندووە، ئەوان، چەند ڕۆژێک دوای هێرشەکانی پەیجەرەکانی ١٧ی ئەیلول لە لوبنان و سوریا، هەواڵگری تورکیای ئاگادارکردووەتەوە، کە بارێکی پەیجەر ڕەوانەی لوبنان دەکرێت. ئەلزین ئاماژەی بەوەشکرد، دەسەڵاتدارانی تورکیا دەستیان بەسەر ئەو ئامێرانەدا گرتووە و پێدەچێت لەناویانبردبێت. رۆژی 17 ئەیلولی ساڵى ڕابردوو هەزاران ئامێری پەیجەر لە لوبنان تەقینەوە. رۆژێک دواتر سەدان ئامێری وۆکی تۆکی تەقینەوە؛ لە ئەنجامی تەقینەوەی ئەو ئامێرانە 39 کەس کوژران و 3 هەزار کەسی دیکەش بریندار بوون. حیزبوڵڵای لوبنانی لە 8 تشرینی یەکەمی 2023وە هێرشی کردە سەر باکووری ئیسرائیل و لەو کاتەوە تا ئێستا شەڕی حیزبوڵا و ئیسرائیل بەردەوامە.     لەدوای سەرهەڵدانی جەنگی غەززە لە تشرینی یەکەمی پار، حیزبوڵڵای لوبنان ئەندامانی ئاگادار کردەوە زۆر مۆبایل بەکارنەهێنن و لەبری ئەوە، سیستمی پەیوەندی نێوخۆیی گرووپەکە بەکاربهێنن، ئەوەش وەکو رێکارێک بۆ خۆپاراستن لە هاککەرانی ئیسرائیل.

  وتەبێژی حوسییەکان لەلێدوانێکیدا بە ئاژانسی ڕۆیتەرزى ڕاگەیاندووە، ڕێککەوتننامەی ئاگربەستی نێوان ئەمریکا و حوسییەکان ئیسرائیل ناگرێتەوەو لەهێرشەکان بۆ سەر ئەوان بەردەوامدەبن. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا ڕایگەیاند، حوسییەکان تەسلیمبوون و ئەوان هێرشەکانیان لە دەریادا ڕادەگرن، هێرشەکانى سوپاى ئەمریکاش بۆ سەر یەمەن ڕادەگیرێت. ئێوارەى ئەمرۆ ترەمپ لە ئۆفیسی ئۆڤاڵەوە بە ڕۆژنامەنووسانی وت: حوسیەکان نایانەوێت شەڕ بکەن، داوایان لێکردووین هێرشەکان رابگرین ئێمەش ڕێز لەوە دەگرین. ​​ئێمە بۆردومانەکان ڕادەگرین. محەممەد عەبدولسەلام، سەرۆکی دانوستانکاری حوسییەکان بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندوە: ڕێککەوتنى ئاگربەستى ئەمریکا، ئیسرائیل بە هیچ شێوەیەک و شێوە و فۆرمێک ناگرێتەوە. سەرۆکی دانوستانکاری حوسییەکان ئاماژەى بۆ ئەوەشکردوە ڕێککەوتنەکە لەگەڵ ئەمریکا بە نێوەندگیری عومان بووە و بە ئامانجگرتنی کەشتییە ئەمریکییەکان ڕادەگیرێت. لە مانگی یەکەوە تا ئێستا هیچ هەواڵێک لەبارەی هێرشی حوسییەکان بۆ سەر کەشتیوانی لە ناوچەی دەریای سوور نەبووە. لەلایەکى دیکەوە ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمزى ئەمریکى،  لەزاری سەرچاوەکانەوە بڵاویکردەوە، ئێران فشاریكردووە بۆ ڕاگرتنی هێرشی حوسیەکان بۆ سەر کەشتیە ئەمریکیەکان. رۆژنامەكە لەزاری بەرپرسانی ئێرانەوە ئەوەشى ئاشکراکردووە، تاران هەژمونی خۆی بەسەر حوسیەکان بەكارهێناوە، وەک بەشێک لە هەوڵەكان لەچوارچێوەی هەوڵەکانی بۆ ئاگربەست، هانیداون بۆ ئەوەی واز لە بەئامانجگرتنی کەشتیە ئەمریکیەکان بهێنن. حوسیەکان لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە غەززە، موشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەرەو ئیسرائیل هەڵدەدەن و کەشتیەکانی دەریای سور دەکەنە ئامانج، ئەوەش وەك نیشاندانی هاودەنگییان لەگەڵ فەلەستینیەکان.

  کایا کالاس بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتیی ئەوروپا دەڵێت، نابێت دۆخی کەرتی غەزە بەمشێوەی ئێستا بەردەوامبێت و پێویستە هاوکاری مرۆیی رەوانەی کەرتەکە بکرێت. کالاس لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ گیدۆن سار وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل ئاماژەی بەوەکردووە، دۆخی مرۆیی غەزە مەترسیدارە و نابێت بەهیچ شێوەیەک رێگری لە چوونی هاوکاری مرۆیی بۆ کەرتەکە بکرێت، پێویستیشە دەستبەجێ ناردنی هاوکاریییەکان دەستپێبکاتەوە. لە وەڵامدا، گیدۆن سار بزووتنەوەی حەماسی بەهۆکاری راگرتنی هاوکارییە مرۆییەکان تۆمەتبارکردووە، ئاماژەی بەوەشکردووە، حەماس هاوکارییە مرۆییەکان بۆ بەهێزکردنی توانا سەربازییەکانی خۆی بەکاردەهێنێت. پێشتر نەتەوەیەکگرتووەکان لە راگەیەنراوێکدا گوتبووی، ئیسرائیل هاوکارییە مرۆییەکانی کردووەتە چەکی جەنگ و لە جیاتی ئاو و مادە خۆراکییەکان، بۆمب بەسەر دانیشتووانی غەزەدا دەبارێنێت.

  درەنگانێکى شەوى ڕابردوو سوپای پاکستان ڕایگەیاند، ھیندستان لەڕێگەى هەڵدانى مووشەکەوە سێ پێگەی وڵاتەکەیانی کردووەتە ئامانج؛ پاکستانیش هەڕەشە دەکات و دەڵێت، وەڵام دەدەنەوە.  ڕۆژی چوارشەممە هیندستان هێرشی کردە سەر پاکستان و ئەو بەشەی کشمیر کە ئیسلام ئاباد بەڕێوەی دەبات، هاوکات پاکستانیش ڕایگەیاند کە پێنج فڕۆکەی شەڕکەری هیندستانی خستووەتە خوارەوە، ئەمەش گەوەرتین شەڕو پێکدادانە لە ماوەی زیاتر لە ٢٠ ساڵی ڕابردوودا لە نێوان ئەو دوو وڵاتەدا. سوپای هیندستان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، "لە شەوی 6 لەسەر 7ـی ئایاری 2025، سوپای پاکستان بە شێوەی هەڕەمەکی بۆردوومانی سنووری هیندستانی کرد." لە راگەیەندراوەکە ئاماژە بەوەشكراوە، "بەهۆی بۆردوومانەکانەوە سێ هاوڵاتیی سڤیلی بێتاوان گیانیان لەدەستدا و ئێمەش بە شێوەیەکی گونجاو وەڵامی ئەو هێرشانە دەدەینەوە." دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاش دۆخەکەی بە "شەرمەزارکەر" وەسف کرد و دەشڵێت "هیوادارم بە خێرایی کۆتایی پێبێت". هیندستان ئاماژەی بەوە کردووە، "ژێرخانی تیرۆریستیان لە پاکستان کراونەتە ئامانج." بەڵام خەواجە عاسیف، وەزیری بەرگریی پاکستان دەڵێت،  هیندستان هێرشەکانی لەنێو خاکی خۆی ئەنجامداوە و دەنگۆی هیندستان بۆ بەئامانجگرتنی "تیرۆریستان" راست نییە و ناوچە سڤیل نشینەکانیان بە ئامانج گرتوون.   وەزیری بەرگریی پاکستان رایگەیاند، لە ئەنجامی هێرشەکان سێ کەسی سڤیل کوژراون کە یەکێکیان منداڵ بووە. گوتەبێژێکی سوپای پاکستان دەڵێت، "لە کات و شوێنێک کە خۆمان هەڵیدەبژێرین، وەڵامیان دەدەینەوە."   گوتەبێژەکە دەشڵێت، "هەموو فڕۆکەکانی هێزی ئاسمانیمان لە ئاسمانن، ئەمە هێرشێکی شەرمەزارکەر و ترسنۆکانە بوو کە لەنێو خاکی هیندستان ئەنجامدرا." هیندستان و پاکستان لە ساڵی ١٩٤٧ەوە دوو شەڕیان کردووە لەسەر ناوچەی کشمیر کە زۆرینەی موسڵمانە، کە هەردوولا بانگەشەى تەواویان دەکەن و بەشێکی کۆنترۆڵیان کردووە. لە دوای ئاگربەست لە ساڵی ٢٠٠٣ کە دوو وڵات لە ساڵی ٢٠٢١ نوێیان کردەوە، لێدان لە ئامانجەکانی نێوان هەردوو دراوسێ لە ڕادەبەدەر دەگمەن بووە. بەڵام شرۆڤەکاران دەڵێن، مەترسیی پەرەسەندنی ھێرشەکە زیاتر بووە بە بەراورد بە ڕابردووی ئەم دواییە، ئەمەش بەھۆی توندی هێرشەکەی هیندستانەوە. ئەو هێرشەی هیندستان داوی ئەوە هات، لە 22ـی نیساندا و لە ئەنجامی هێرشێکی چەکداری بۆ سەر ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی هیندستان لە کشمیر، 26 کەس کوژران و دوای هێرشەکەش، حکومەتی هیندستان پەنجەی تۆمەتی بۆ پاکستان درێژ کرد.    هەرێمی کشمیر لە ساڵی 1947وە بەسەر هیندستان و کشمیردا دابەشکراوە، بەڵام هێشتا کێشەلەسەرە و لەسەدا 55ی لەلایەن هیندستانەوە کۆنترۆڵ کراوە و لەسەدا 30یشی لەلایەن پاکستان و لەسەدا 15ی دیکەش لەلایەن چینەوە.

  بەرپرسێکی باڵاى وەزارەتى بەرگری ئەمریکا، بۆ سی ئێن ئێن پشتڕاستی کردەوە کە ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە سوپای ئەمریکا ڕێنمایی وەرگرتووە بۆ کەمکردنەوەی هێرشەکان بۆ سەر حوسییەکان. ئەم ڕاگەیاندنەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی سێشەممە، دوای چالاکیی دیپلۆماسی چڕ و پڕی چەند ڕۆژی ڕابردوو لە نێوان ئەمریکا و عومان و حوسییەکان هات، بەپێی سەرچاوە ئاگادارەکان. ئەو سەرچاوەیە ڕوونی کردەوە کە لێکتێگەیشتنی نێوان ئەمریکا و حوسییەکان بۆ هێرش نەکردنە سەر یەکتر ئامانجی بەرزکردنەوەی چانسى دانوستانەکانی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێرانە، بە پێی ڕاپۆرتی سی ئێن ئێن. تا ئێستا کاتی بەڕێوەچوونی گەڕى چوارەمی دانوستانە ئەتۆمییەکانی ئەمریکا و ئێران ڕوون نییە. سەرۆکی ئەمریکا لە کۆشکی سپییەوە رایگەیاند، بەهۆی زنجیرە هێرشەکانیانەوە بۆسەر حووسییەکان لە یەمەن، ئەو گرووپەیان لاواز کردووە و "حووسییەکان رازی بوون بەوەی هێرشەکانیان بۆسەر کەشتییە بازرگانییەکان رابگرن." هاوکات دەشڵێت، پێش سەردانەکەی بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، "راگەیێندراوێکی گرنگ"ی دەبێت رۆژی سێشەممە 6ی ئاداری 2025 دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە کۆشکی سپی لەگەڵ مارک کارنی، سەرۆکوەزیرانی نوێی کەنەدا کۆبووەوە و پێش کۆبوونەوەکە، ترەمپ دەربارەی چەندین پرسی گەرمی جیهان قسەی کرد. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای ئەمریکا بۆسەر حووسییەکان، ترەمپ رایگەیاند، حووسییەکان "رازی بوون هێرشەکانیان بۆسەر کەشتییەکان رابگرن،" بەبێ ئەوەی ترەمپ هیچ وردەکارییەک لەوبارەیەوە بخاتەڕوو. هەر لەوبارەیەوە ترەمپ گوتی، "حووسییەکان رایانگەیاندووە، چیدی نایانەوێت شەڕ بکەن. ئێمەش رێز لەو بڕیارە دەگرین و بۆردوومانەکان رادەگرین، ئەوان خۆیان بەدەستەوە داوە." بڕیارە هەفتەی داهاتوو دۆناڵد ترەمپ، سەردانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بکات و لەوبارەیەوە گوتی، پێش ئەوەی هەفتەی داهاتوو سەردانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بکات، "راگەیاندنێکی زۆر زۆر گەورەمان دەبێت، ئەوەندە گەورەیە، دەگاتە لووتکە. هیچتان لەبارەیەوە پێناڵێم، ئەوەندە نەبێت شتێکی زۆر ئەرێنییە،" بەبێ ئەوەی هیچ زانیارییەکی زیاتر بدات. ترەمپ لە لێدوانەکانی ئۆفیسی ئۆڤاڵدا، مارکۆ ڕوبیو، وەزیری دەرەوە و ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی خۆی ڕاسپارد کە "هەموو لایەک ئاگادار بکاتەوە". ڕوبیۆ ئەم تێگەیشتنەی بە "پێشکەوتنێکی گرنگ" وەسف کردووە. ڕوبیۆ دەڵێت: ئەمە هەمیشە پرسێکی ئازادی کەشتیوانی بووە. "ئەمە کەسانێک بوون کە بە چەکی ئاڵۆز چەکدار بوون و هەڕەشەیان لە کەشتیوانی جیهانی دەکرد، ئەرکەکەش ئەوە بوو کە وەستاندنی ئەوە بوو. ئەگەر بڕیارە بوەستێنن، دەتوانین بیانوەستێنین. پێموایە ئەوە پێشهاتێکی گرنگە."

  سەرۆکوەزیرانی کەنەدا لەکۆشکى سپى وەڵامێکى توندى قسەیەکى ترەمپى دایەوەو لەبەردەم ڕۆژنامەنوسان راستەوخۆ وتی، "کەنەدا بۆ فرۆشتن نییە." رۆژی سێشەممە 6ی ئاداری 2025 دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە کۆشکی سپی لەگەڵ مارک کارنی، سەرۆکوەزیرانی نوێی کەنەدا کۆبووەوە و پێش کۆبوونەوەکە، ترەمپ دەربارەی چەندین پرسی گەرمی جیهان قسەی کرد. لەبارەی پەیوەندییەکانی داهاتوویان لەگەڵ کەنەدا، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند: ئەگەر کەنەدا ببێتە 51ـەمین ویلایەتی ئەمریکا، ئەوا هاوسەرگیرییەکی نایاب دەبێت. ترەمپ لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا ئاماژەى بۆ ئەوەکرد پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و کەنەدا لە داهاتوودا هەرچۆنێک بێت، "ئەو حەز دەکات" رێککەوتنێکی نوێی بازرگانییان هەبێت، "لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی نوێی کەنەدا خاڵە سەختەکان تاوتوێ دەکەم." مارک کارنی، سەرۆکوەزیرانی نوێی کەنەدا کەیەکەمجارە لەگەڵ ترەمپ وتووێژدەکات، وتى: کەنەدا بۆ فرۆشتن نییە هەرگیزیش بۆ فرۆشتن نابێت. رۆژی 01ـی شوباتی 2025، ترەمپ لە فەرمانێکدا 25٪ پێناسی گومرگی بەسەر بەرهەمەکانی کەنەدا و مەکسیک و 10٪ی پێناسی گومرگی بەسەر بەرهەمەکانی چیندا سەپاند. کارنی لە هەڵبژاردنەکانی ٢٨ی نیساندا سەرکەوتنی بەدەستهێنا لەکاتى هەڵمەتى هەڵبژاردندا ئەوەى دووپاتدەکردەوە کە وڵاتەکەی هەرگیز نابێتە بەشێک لە ئەمریکا؛ بەڵێنیش دەدات دژی پێناسە گومرگییەکانی ئەمریکا بۆ سەر وڵاتەکەی بوەستێتەوە. 

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا ڕایگەیاند، حوسییەکان تەسلیمبوون و ئەوان هێرشەکانیان لە دەریادا ڕادەگرن، هێرشەکانى سوپاى ئەمریکاش بۆ سەر یەمەن ڕادەگیرێت. ئێوارەى ئەمرۆ ترەمپ لە ئۆفیسی ئۆڤاڵەوە بە ڕۆژنامەنووسانی وت: حوسیەکان نایانەوێت شەڕ بکەن، داوایان لێکردووین هێرشەکان رابگرین ئێمەش ڕێز لەوە دەگرین. ​​ئێمە بۆردومانەکان ڕادەگرین، بەڵام بەمەرجى خۆڕادەستکردن. ئەو وتیشى: ئەو گرووپە یاخیبووە هێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییەکانی ناوچەکە ڕادەگرن، ئێمەش بۆردومانەکان بۆ سەر ئامانجەکانی حوسییەکان بە شێوەیەکی کاریگەر دەستبەجێ دەوستێنین. حوسییەکان لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە غەززە، مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ سەر ئیسرائیل و هاودەنگی لەگەڵ فەلەستینییەکان کەشتییەکانی دەریای سوور دەکەنە ئامانج. هەر ئەمڕۆ سێشەممە فڕۆکەکانی ئیسرائیل فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سەنعباین  لە یەمەن کردە ئامانج. سوپای ئیسرائیل ڕایگەیاند کە زیاتر لە ٢٠ هێرشی ئاسمانی بۆسەر ناوچە جۆربەجۆرەکانی یەمەن ئەنجامداوە. ئەوەى پشتڕاستکردەوە کە تەرمیناڵی سەرنشینانی فڕۆکەخانەی سەنعا و هەموو فڕۆکەکانی ناوەوەی کراونەتە ئامانج و فڕۆکەخانەکە بە تەواوی داخراوەو وێرانبووە. حوسییەکان لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە غەززە، مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ سەر ئیسرائیل و هاودەنگی لەگەڵ فەلەستینییەکان کەشتییەکانی دەریای سوور دەکەنە ئامانج. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، رۆژی پێنجشەممە 8ی ئایار یاخود هەینی 9ی ئایار و پێش سەردانەکەی بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، "راگەیێندراوێکی زۆر گرنگم دەبێت، کە لەبارەی بابەتێکی زۆر گرنگە و یەکێک دەبێت لەو راگەیێندراوانەی چەندین ساڵە شتی وا نەبووبێت لەبارەی بابەتێکی دیاریکراو."

  سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا ڕایگەیاند، بە شێوەیەکی بنەڕەتی هەموو ئەوروپا لەگەڵ ڕووسیا لە شەڕدایە. ئەم هێزانە جارێکی دیکە لەژێر ئاڵای نازیزمدا یەکیانگرتووەو پشتیوانییان لە ڕژێمەکەى ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی لە ئۆکرانیا دەکەن. لە میانی مەراسیمی تاجە گوڵینەدان لەوەزارەتی دەرەوە، ئەمرۆ سی شەممە سێرگی لاڤرۆڤ وتى: ئێستا ئەوروپییەکانیش لە ژێر ئاڵای نازییەکان لە دژی ئێمە یەکگرتوو بوون و بە مانای وشەیی وشەکە، پشتگیری لە ڕژێمی ڕەگەزپەرست و دژە ڕووسیی زێلێنسکی دەکەن. لاڤرۆڤ ئاماژەی بەوەشکرد، وەک لە ئۆپەراسیۆنی بیرنەکراوەدا (پلانی بەریتانیا بۆ هێرشکردنە سەر یەکێتی سۆڤیەت لەسەر فەرمانی وینستن چەرچڵ، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا لە ساڵی ١٩٤٥)دا ڕوویدا، لە ئێستادا هەڕەشەی شکست لە ڕووسیا دەکەن. جەنگی ئۆکراینا و رووسیا زیاتر لە سێ ساڵە بەردەوامە. لە کانوونی دووەمی ئە م ساڵەوە ئیدارەی ترەمپ هەوڵەکانی بۆ ئاگربەست و کۆتاییهێنان بە جەنگەکە چڕکردووەتەوە، بەڵام جگە لە دوو ئاگربەستی کورتی و ئامانجدار نەبوونەتە هۆی کۆتاییهێنان بە جەنگەکە. هەوڵەکانی ترەمپ بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی سێ ساڵەی ئۆکراینا بەردەوامە، بەڵام ئەو بەڵێنەی کە لە ماوەی هەڵمەتی هەڵبژاردن دای و رایگەیاند، لە ماوەی 24 کاژێردا کۆتایی بە جەنگەکە دەهێنێت، دەرکەوت کە خەیاڵە. 

  پنتاگۆن دەستیکردووە بە جێبەجێکردنی سیاسەتەکانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکى ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا بە ئامانجی کەمکردنەوەی ڕێژەی ئەفسەرانی باڵای ئەمریکی لە سوپای ئەمریکا بۆ 20%. وەزیری بەرگریی ئەمەریکا لە چوارچێوەی چاکسازییەکانی بۆ کەمکردنەوەی سەربازان و فەرمانبەرانی وڵاتەکەی، بە مەبەستی کەمکردنەوەی ژمارەی ئەفسەرانی ناپێویست و بەهێزکردنی سوپاکەی، فەرمانی داوە ژمارەی ئەفسەرانی پلەبەرزی وڵاتەکەی کەم بکاتەوە.  سێشەممە، 6ـی ئایاری 2025، ئاژانسی هەواڵی فەرەنسی یاداشتێکی وەزارەرتی بەرگریی ئەمەریکای بڵاو کردووەتەوە، کە تێیدا پیتی هێگسێت، وەزیری بەرگریی ئەمەریکا فەرمانی کردووە %20ـی ئەفسەرانی پلە چوار و ئەدمیراڵەکانی هێزەکانی وڵاتەکەی دەر بکات. بە گوێرەی یاداشتەکە، ئەو فەرمانە %10ـی ئەفسەرانی پلە نزم و %20ـی ئەفسەرانی نەتەوەییش دەگرێتەوە. لە یاداشتەکە هاتووە، مەبەست لەم بڕیارە بۆ کەمکردنەوەی ئەفسەرانی ناپێویست و بەتواناکردنی سەرکردایەتیی سوپاکەیانە.  ئەو ئاژانسە ئاماژەشی داوە، ئەو بڕیارە لە چوارچێوەی هەوڵەکانی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کەمکردنەوەی فەرمانبەرانی و ئەفسەرانەی ئەمەریکا دێت. هاوکات، پیتی هیگسێت، وەزیری بەرگریی ئەمەریکا  لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس پەیامێکی ڤیدیۆیی لەو بارەیەوە بڵاو کردووەتەوە و تێیدا ڕایگەیاندووە، لە چوارچێوەی پابەندبوونی دۆنالد ترەمپ بە دروشمی 'بەدەستهێنانی ئاشتیی لە ڕێگەی بەهێز کردنی سوپاوە' ئەو چاکسازییە لە سوپای ئەمەریکا دەکرێت. هەروەها گوتیشی: لە جەنگی دووەمی جیهانیدا، 12 ملیۆن سەربازمان هەبوو کە تەنیا 17ـەیان پلەی جەنەراڵی چوار ئەستێرەییان هەبوو، بەڵام ئێستا دوو ملیۆن و سەد هەزار سەربازمان هەیە کە 44ـیان پلەی جەنەراڵی چوار ئەستێرەییان هەیە. وەزیری بەرگریی ئەمەریکا ئاماژەشی دا، زۆری ژمارەی جەنەراڵ مانای ئەوە نییە سەرکەوتنی زۆر بەدەست بهێنین. پێشتر ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، ژمارەی ئەفسەرە پلە باڵاکانی دیکەی وەکوو فەرماندەکانی هێزی دەریایی و پاسەوانی کەناراوەکان، سەرۆکی ئاژانسی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمەریکا، جێگری سەرۆکی ئەرکانی هێزی ئاسمانی،  ئەدمیراڵی هێزەکانی دەریایی هاوکار لەگەڵ ناتۆ و سێ پارێزەری باڵای سەربازی دوور خستووەتەوە.

  سەرجەم ئەو کاردیناڵانەی بەشداری لە هەڵبژاردنی پاپای نوێ دەکەن، گەیشتنە رۆما و سبەینێ لە کۆبوونەوەیەکی داخراودا پاپای نوێ هەڵدەبژێرن. سبەینێ لە کڵێسای سیستین بە بەشداری 133 کەسایەتی باڵای کاسۆلیکی کە بە کۆلێژی کاردیناڵەکان ناسراوە، شوێنگرەوەی پاپا فرانسیس دیاریدەکەن، کە 21ـی مانگی رابردوو لە تەمەنی 88 ساڵیدا کۆچی دواییکرد. کاردیناڵ ژان پۆڵ ڤێسکۆ، سەرۆکی قەشەکانی جەزائیر رایگەیاند، کەشێكی ئەرێنی لەنێوان کاردیناڵەکان هەیە و دڵنییان لەوەی پاپایەکی باش هەڵدەبژێرن. کاردیناڵ پیترۆ پارۆلین، کەسایەتی دووەمی ڤاتیکان لە دیارترین کاندیدەکانە بۆ شوێنگرتنەوەی پاپا فرانسیس، هەروەها 10 کەسی دیکە بۆ بوون بە پاپا گفتوگۆیان لەبارەوە دەکرێت. لە کۆبوونەوە داخراوەکەدا هەڵبژاردن بۆ پاپی نوێ ئەنجام دەدرێت و هەر کاندیدێک بۆ سەرکەوتن پێویست بە دوو لەسەر سێی دەنگی کاردیناڵەکان هەیە، ئەمەش بەواتای ئەوە دێت کە کاندیدی سەرکەوتوو دەبێت 89 دەنگ مسۆگەر بکات ئەوکات دەبێت بە پاپای کاسۆلیکی کە زیاتر لە 1.4 ملیار پەیڕەوکاری هەیە. لەحاڵەتی ئەوەی هیچ کاندیدێک نەیتوانی دەنگی پێویست بەدەستبهێنێت، پرۆسەکە درێژ دەبێتەوە بۆ چەند رۆژێک یان چەند هەفتەیەک یاخود رەنگە زیاتری پێ بچێت، ئەمەش دەکەوێتەوە سەر ئەوەی ئاخۆ کاردیناڵەکان لەناو خۆیان چەند رای جیاوازیان هەیە و ناکۆکن لە هەڵبژاردنی پاپی نوێ. هەر رۆژێک کۆبوونەوە نهێنییەکە دەتوانێت چوار خولی هەڵبژاردن بەرێوەبەرێت و ئەگەر تا خولی 33 هیچ کەس هەڵنەبژێردرا، ئەو دوو کاندیدەی زۆرترین دەنگیان کۆکردووەتەوە دەستنیشاندەکرێن بۆ ئەوەی بچنە قۆناغی داهاتوو و ئەوکات هەڵبژاردن تەنها لەنێوان ئەو دووانە دەکرێت.

ماڵپەری "ئاکسیۆس"ی ئەمریكی، لەزاری ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریکا بڵاویكردووەتەوە، واشنتۆن هەوڵدەدات لەم هەفتەیەدا خولی چوارەمی دانوستانەكانی لەگەڵ ئێران سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی رێکبخات. نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا، بە پەیامنێری ئەکسیۆسی راگەیاندووە، لە دانوستانەکاندا پێشکەوتن بەدەستهاتووە، جەختیشیکردووە، سەرۆک ترەمپ دەیەوێت بە شێوەیەکی دیپلۆماسی چارەسەری ئەم کێشەیە بکات ئەگەر بكرێت، بۆیە هەموو هەوڵێک دەدەین لە گفتوگۆكانمان لەگەڵ ئێران. تائێستا سێ خولی دانوستانی ناڕاستەوخۆ لە نێوان شاندی ئێران بە سەرۆکایەتی عێراقچى و شاندی ئەمریکا بە سەرۆکایەتی ستیڤ ویتکۆف نێردراوى ترەمپ لە ١٢ی نیسانەوە ئەنجام دراوە: دوو دانوستان لە مەسقەت و یەک لە ڕۆما. دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا پشتڕاستی کردەوە کە ئامانجی دانوستان لەگەڵ ئێران ڕێگریکردنە لە هەڵگرتنی بۆمبی ئەتۆمی، عەباس عێراقچى وەزیری دەرەوەی ئێران ڕاگەیەندراوێکى بڵاوکردەوە. لە پۆستێکدا لە ئەکاونتی ئێکس ڕۆژی دووشەممە بڵاویکردەوە،عەباس عێراقچی  ڕایگەیاندووە، "ئەگەر ئامانجەکە وەک ترەمپ وتی، وڵاتەکەمان خاوەنی چەکی ئەتۆمی نەبێت، ئەوا گەیشتن بە ڕێککەوتن ئەگەری هەیە". وەزیری دەرەوەی ئێران هەر لەو ڕاگەیەندراوەیدا بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلی بەوە تۆمەتبار کرد هەوڵی ڕاکێشانی ئیدارەی ئەمریکا دەداتە ناو کارەساتێکی نوێ لە ناوچەکەدا.  

  سوپای ئیسرائیل سەبارەت بەو هێرشانەی ئێوارەی ڕۆژی دووشەممە، کردییە سەر بەندەری حودەیدە لە دەوروبەری یەمەن بەیاننامەیەکی بڵاو کردەوە. لە بەیاننامەکەدا هاتووە؛ سوپای ئیسرائیل چەند هێرشێکی کردە سەر حووسییەکانی لە بەندەری حودەیدە  و دەوروبەری لە یەمەن کە نزیکەی دوو هەزار کیلۆمەتر لە ئیسرائیلەوە دوورە. ئاماژە بەوەش کراوە، سوپا، ژێرخانی حووسییەکانی لە ناوچە کەنارەکانی یەمەن بۆمباران کرد. بەگوێرەی بەیاننامەکە، ئەو هێرشانە لە وەڵامی هێرشە دووبارەکانی حووسییەکانە بۆ سەر دەوڵەتی ئیسرائیل کە بریتی بوون لە هەڵدانی مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەرەو خاکی ئیسرائیل و هاووڵاتیانی ئەو وڵاتە.  سوپای ئیسرائیل ئەو بەندەرەی بە سەرچاوەیەکی سەرەکی داهات بۆ حووسییەکان زانی، بەو پێیەی بەندەرەکە بۆ گواستنەوەی چەکی ئێرانی و کەرەستەی سەربازی و پێداویستی سەربازیی بەکاردێت. لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەش کراوە، کارگەی چیمەنتۆی باجیل لە ڕۆژهەڵاتی حودەیدەش بۆمباران کراوە، وەک دامەزراوەیەکی سەرەکیی ئابووری بۆ حووسییەکان کاری دەکرد، هەروەها بۆ دروستکردنی تونێل و ژێرخانی سەربازی بۆ حووسییەکان بەکاردێت.  گوتیشی: حووسیییەکان لە ماوەی ساڵ و نیوێکی ڕابردوودا، بە ڕێنمایی و بودجەی ئێران، بۆ لێدانی ئیسرائیل و هاوپەیمانەکانی و تێکدانی ناوچەکە و تێکدانی ئازادیی کەشتیوانی جیهانی کاردەکات. دەشڵێت: ئیسرائیل سوورە لەسەر بەردەوامبوون لە مامەڵەکردنی زۆرەملێ دژی هەر هەڕەشەیەک، بۆ سەر هاووڵاتیان و دانیشتوانی ئیسرائیل، لە هەر مەودایەکی پێویستدا.

نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆکایەتی کۆماری عەرەبی سوریا ڕایدەگەیەنێت، ئەحمەد شەرع سەرۆک کۆماری سوریا، سەردانی فەرەنسا دەکات، بڕیاریشە لەلایەن ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا رۆژی چوارشەممە لە پاریس، پێشوازی لێدەکات.  ئەمڕۆ سێشەممە، کۆشکی ئیلیزێ بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاندووە: ماکرۆن "پشتگیریی فەرەنسا بۆ بنیادنانی سووریایەکی نوێ دووپاتدەکاتەوە، سووریایەکی ئازاد، سەقامگیر، سەروەر کە رێز لە هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سووریا بگرێت".   هەروەها ئاماژەی بەوە کردووە: "ئەم کۆبوونەوەیە بەشێکە لە پابەندبوونی مێژوویی فەرەنسا بەرامبەر بە گەلی سووریا کە خوازیاری ئاشتی و دیموکراسین."   سەرۆکایەتیی فەرەنسا هەروەها دەڵێت، لە کۆبوونەوەکەدا، ماکرۆن جەخت لە "داواکارییەکانی بەردەم حکومەتی سووریا دەکاتەوە، کە سەرەکیترینیان بریتییە لە سەقامگیرکردنی ناوچەکە، بە لوبنانیشەوە، هەروەها بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر".   ماکرۆن سەرەتا لە مانگی شوباتدا بانگهێشتی سەرکردەی نوێی سووریای کردبوو بۆ ئەوەی بچێتە فەرەنسا، ئەمەش دوای ئەوەی دەستەی تەحریری شام کە شەرع سەرکردایەتیی دەکات، لەگەڵ هێزە هاوپەیمانەکانی دیکەی توانییان لە کۆتایی ساڵی رابردوو بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشوو بڕووخێنن.   مانگی ئادار، ماکرۆن جارێکی دیکە شەرعی بانگهێشتکردەوە، بەڵام بە مەرجی پێکهێنانی حکومەتێکی سووریایی گشتگیر کە نوێنەرایەتیی "هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سڤیل" بکات. سەرۆککۆماری فەرەنسا ئەوکات دانوستاندنە سەرەتاییەکانی لەگەڵ سەرکردە نوێیەکانی دیمەشق بە "ئەرێنی" ناوبردن.   دەسەڵاتدارە نوێیە ئیسلامییەکانی سووریا، کە پێشتر بەشێک بوون لە رێکخراوی قاعیدە، بەڵێنی دەسەڵاتی فرەلایەنیان لە وڵاتە فرە ئایین و فرە نەتەوەکەدا داوە.  

  ماڵپەرى ئەکسیۆس لەڕاپۆرتێکدا دەڵێت بەرپرسانی ئیسرائیل ڕایانگەیاندوە ئیسرائیل سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپ بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک دوا وادە بۆ ڕێککەوتنی نوێی ئازادکردنى بارمتەکان و ئاگربەست داناوە، ئیسرائیل ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی بەرفراوان دەست پێدەکات ئەگەر رێککەوتن نەکرێت. شەوی یەکشەممە کابینەی ئاسایشی ئیسرائیل پلانێکی پەسەندکرد کە وردە وردە هەموو غەززە داگیربکاتەوە و بۆ ماوەیەکی نادیار ڕابگیرێت ئەگەر تا ١٥ی ئایار ڕێککەوتنێک نەکرێت. بەرپرسێکی ئیسرائیلی وتی بەدیل بۆ مانەوە لە ناوچەی مرۆیی ئەوەیە کە فەلەستینییەکان "خۆبەخشانە" ئەو ناوچەیە بەجێبهێڵن بۆ وڵاتانی دیکە "بەگوێرەی دیدگای ترامپ بۆ غەززە. بەزەحمەت دەتوانرێت ئەم جۆرە ڕۆشتنانە بە خۆبەخشانە هەژمار بکرێت و تا ئێستا هیچ وڵاتێک ڕازی نەبووە کە فەلەستینییە ئاوارەبووەکان وەربگرێت. بەرپرسانی ئیسرائیل بانگەشەی ئەوە دەکەن کە دانوستان لەگەڵ چەند وڵاتێک لەو بارەیەوە بەردەوامە. بڕیارە ناوەڕاستی ئەم مانگە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمەریکا، سەردانی سعودیە و قەتەر و ئیمارات بکات و چوار رۆژ لەو وڵاتانە بمێنێتەوە. کاربەدەستانی ئیسرائیل دەڵێن، ترەمپ لە ئێستادا ڕۆڵێکی کارا نابینێت لە هەوڵەکانی گەیشتن بە ئاگربەست و بە شێوەیەکی کاریگەر گڵۆپی سەوزی بۆ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل  داوە بۆ ئەوەی بەو شێوەیەی کە بە گونجاوی دەزانێت بیکات. گەڕانەوە بۆ شەڕی تەواو دوای ئەوە دێت کە ئیسرائیل پێشتر هەموو پێداویستییەکانی خۆراک و ئاو و دەرمانی بۆ هاوڵاتیانی مەدەنی لە غەززە بڕیوە دوای ئەوەی ئاگربەستەکە دوو مانگ لەمەوبەر تێکچوو. زۆرێک لە بەرپرسانی ئیسرائیل ئەم ئۆپەراسیۆنە وەک بژاردەیەکی ئەتۆمی دەبینن و زۆر پێیان باشە لە دوو هەفتەی داهاتوودا ڕێککەوتنێک بکرێت.

  تا ئەم دواییانە بەهێزترین پیاوی پاکستان پێی باشتر بوو لە پشت پەردەوە بمێنێتەوە. بە توندی کۆنترۆڵی دەرکەوتنی گشتی خۆی دەکات و لێدوانەکانی سنووردار دەکات بە وتارە ئامادەکراوەکان لە کاتی ڕووداوە سەربازییەکان. بەڵام دوای هێرشە تیرۆریستییە کوشندەکەی نزیکەی دوو هەفتە لەمەوبەر لە کشمیری ژێر دەسەڵاتی هیندستان، جەنەڕاڵ عاسم مونیر، سەرۆکی سوپای پاکستان بۆتە چەقی پەرەسەندنی گرژییەکانی نێوان پاکستان و هیندستان. لەگەڵ زیادبوونی فشارەکان لە هیندستان بۆ وەڵامدانەوەی بەهێز بۆ ئەو هێرشەی کە زیاتر لە ٢٠ گەشتیاری هیندۆسی لە نزیک شارۆچکەی پەهالگام کوشت، مونیر بە قسە توندەکانی دەستی کرد بە دانانی بەربەست بۆ پاکستان. هیندستان و پاکستان هێزەکانیان لەسەر سنووری نێوانیان زیادکردووە. پەیوەندییەکانی دەلهی و ئیسلاماباد بەرە بەرە گرژتر دەبن، ئەمە دوای ڕووداوەکەی 22ـی مانگى ڕابردوو کە لە هێرشێکی چەکداریدا 26 کەس کوژران. پێنجشەممەی ڕابردوو لە میانی مانۆڕێکی سەربازیدا، مونیر لەسەر تانکێک وەستا و قسەی بۆ سەربازەکان کرد و وتی، "هیچ بوارێک بۆ ناڕوونی نییە، هەر سەرگەرمییەکی سەربازی لەلایەن هیندستانەوە وەڵامێکی خێرا و یەکلاکەرەوە و پەرەسەندوو بەرەوڕووی دەبێتەوە"، ئاماژەی بەوەشکرد، بەڵێنی پاکستان بۆ وەڵامدانەوەی هەر هێرشێکی هیندستان بە هێزێکی یەکسان یان زیاتر. لێدوانەکانی مونیر لە هیندستان و پاکستان وەک هەوڵێک بۆ پرۆژەکردنی هێز و کۆکردنەوەی پشتیوانی جەماوەری لێکدرایەوە، بەتایبەتی کە پاکستان بەدەست دووبەرەکیی سیاسی و قەیرانی ئابوورییەوە دەناڵێنێت کە دڵسۆزی تەقلیدی بۆ دامەزراوەی سەربازیی لەناوبردووە، کە لەمێژە ڕۆڵێکی شاراوەی لە ئاڕاستەکردنی سیاسەتی ناوخۆدا گێڕاوە. بەڵام پێدەچێت کاردانەوەی مونیر قووڵتر بێت لە تەنها حیساباتی سیاسی. شیکاران بە کەسێکی توندڕەو بەرامبەر هیندستان وەسفی دەکەن و هەڵوێستەکانیشی بەهۆی سەرکردایەتیکردنی دوو گرنگترین دەزگای هەواڵگری سەربازی پاکستان و باوەڕەکەی کە ململانێی بەردەوام لەگەڵ هیندستان لە بنەڕەتدا سروشتی ئایینییە. نزیکەی 15 ملیۆن کەس لە کشمیر دەژین کە 10 ملیۆنیان لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هیندستاندان. درێژی سنووری هیندستان و پاکستان لە کشمیر 740 کیلۆمەترە و نزیکەی پێنج ملیۆن کەس لەو ناوچانە دەژین.    خەڵکی ناوچەکە لە هەڵگیرسانی جەنگ دەترسن، بۆ ئەو ئەگەرەش، حەشارگەیان ئامادەکردووە.   ریاز ئەوان، جوتیارە لە ناوچەکە و باس لەوە دەکات، "زۆر نزیک لە سنوورەکان دەژین کە تەقە و تۆپبارانی یەکدی لێوە دەکەن. رۆژانە تەقە لەیەک دەکەن و ئەمەش ئەزموونێکی ناخۆش بووە کە نامانەوێت منداڵەکانمان پێیدا بڕۆن".   کشمیر، هەرێمێکی دەوڵەمەندە بە کانزا و دیمەنی جوانی سرووشت، لە ساڵی 1947ـەوە لەنێوان هیندستان و پاکستان دابەشکراوە.    هیندستان 55٪ـی ئەو هەرێمەی لەژێر دەستە، هەرچی پاکستانە 30٪ـی کۆنترۆڵ کردووە. ئەوەی دیکەش لەژێر کۆنترۆڵی چینە. زۆرێک لە هیندستان ئاماژەیان بەو لێدوانانە کردووە کە مونیر شەش ڕۆژ پێش هێرشە تیرۆریستییەکە داوە، کە تێیدا بە کۆمەڵگەیەکی پاکستانی لە ئیسلام ئابادی وتووە کە کشمیر- کە لە نێوان هیندستان و پاکستاندا دابەشکراوە و بە تەواوی لەلایەن هەردووکیانەوە ئیدیعای دەکرێت- "هێڵی ژیانی" پاکستانە.