ساڵح موسلیم: پێمان وایە تورکیا ڕێککەوتنى ١٠ى ئازارى قبوڵکردووە

پارێزەرى دۆسیەى لاهور شێخ جەنگى ڕایدەگەیەنێت بەپێى ماددەى ٥٢ بەهۆى دەستێوەردان و سەلامەتى لێکۆڵینەوەکان داوامانکردوە دۆسیەکە بگوازرێتەوە بۆ هەولێر، هەروەها ئەوەش دەخاتەڕوو ئەو بەگشتى گەشبینە ئەو دۆسیەیە لەبەرژەوەندى کاک شێخ لاهور و هاوڕێکانى کۆتایی دێت. بورهان ڕەشید گوڵە، سەرۆکى تیمى پارێزەرانى لاهور شێخ جەنگى و دۆسیەى لالەزار، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ پەیجى زووم نیوز دەڵێت: تائێستا هیچ دەستگیرکراوێک، نەبراوەتە دادگاو داوەرى لێکۆڵینەوە خۆى دەچێتە ئاسایش بۆ لاى تۆمەتباران، ئێمەش و دەستەى مافى مرۆڤیش داواى ژمارەى تەواوى دەستگیکراوانمان کردوە بەڵام هێشتا پێمان نەدراوە، ئەوانەشى کە ئازادکراون ژمارەیان نازانین، تائێستا لێکۆڵینەوە لەگەڵ ١٦٠ دەستگیرکراو کراوە هەموویان وتویانە پارێزەرمان ناوێت، ئەمە پێشلکارى یاسایەو داوامانکردوە با لەبەرچاوى خۆمان بڵێن نامانەوێت، بەڵام رێگەمان پێنەدراوە. هەر لەو چاوپێکەوتنەیدا ئەوەشدەخاتەڕوو ئەم کەیسە سیاسیە تائێستاش ئیفادەى کاک لاهور و کاک پۆلاد و کاک دڵشادمان بینیوە،  بەڵام وێنەىمان پێنەدراوە، دڵنیاتان دەکەمەوە هیچ ئەساسێکى یاسایی نییە، ئەو چۆن دەبێت دانپێدانان لەتەلەفزیۆنێکى حیزبیەوە بڵاوبکرێتەوە هیچ ئیعتیبارێکى یاسایی نییە، ئەو ماددەى ٤٠٦ کە کراوەتەوە هیچ ئەساسێکى یاسایی نیەو قابیلى ئەوەیە تەمیز بکرێتەوە ئێمەش داوامانکردوە کە دادگاى پێداچوونەوە دەستێوەردان بکات لەو دۆسیەیە. سەبارەت بەگواستنەوەى دۆسیەو دادگاییکردنەکەى بگوازرێتەوە بۆ شارى هەولێر ،ناوبراو وتى: ئێمە ناچینە ناو وردەکارى دۆسیەکەوە، بەڵام بەپێى ماددەى ٥٢ بەهۆى دەستێوەردان و سەلامەتى لێکۆڵینەوەکان، بەگشتى من گەشبینم ئەو دۆسیەیە لەبەرژەوەندى کاک شێخ لاهور و هاوڕێکانى کۆتایی دێت، پێشبینى دەکەم لە دوومانگ بۆ چوار مانگ درێژە دەکێشێت.

زاگرۆس هیوا وتەبێژی کەجەکە سەبارەت بە کشانەوەی گەریلاکانى تەڤگەری ئازادی، ڕایگەیاند، "ئەم هەنگاوە نیشانەی ئەوەیە کە تەڤگەری ئازادی دەیەوێت پڕۆسەکە بە دڵسۆزیەوە ئەنجام بدات و تاکلایەنەیە". دووڕۆژ لەمەوبەر لەکۆنگرەیەکى ڕۆژنامەوانیدا بەڕێوەبەرایەتی تەڤگەری ئازادیی ڕایدەگەیەنێت ده‌ستمانكرد به‌ هه‌نگاوی كشانه‌وه‌ی ئه‌و هێزانه‌مان له‌ توركیا كە له‌به‌رده‌م ئه‌گه‌ری مه‌ترسی پێكداداندان و زه‌مینه‌ له‌بارن بۆ ڕوودانی ئه‌گه‌ری نه‌خوازراو، راشیدەگەیەنێت: كشانه‌وه‌كه‌ له‌ ناوچه‌ سنورییه‌كانی توركیاوه‌ به‌ره‌و هه‌رێمه‌كانی پاراستنی مەدیا ده‌كرێت.  تەڤگەری ئازادیی (پارتی کرێکارانی کوردستان )  ئەوەشى ڕایگەیاند کە "هەموو هێزەکانی لە تورکیا دەکشێنێتەوە" بە مەبەستی گەیاندنی "پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک" بۆ قۆناغی دووەم. وتەبێژى کۆما جڤاکێن کوردستان کەجەکە بە باڵی سیاسی پەکەکە ناسراوە، ڕایگەیاند، ئەم بڕیارە "تاکلایەنە" دراوە و ڕەنگدانەوەی پابەندبوونی ڕێکخراوەکەیە بۆ پرۆسەی ئاشتی. زاگرۆس هیوا وتەبێژی کەجەکە لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی ڕۆیتەرز ڕایگەیاند: ئەم لێدوانە دووپاتکردنەوە و نیشانەی ئەو جددییەی پەکەکەیە کە دەیەوێت بە دڵ و گیان ئەم پرۆسەیە بەڕێوەببات". هیوا هەروەها نائومێدی خۆی دەربڕی لە شکستی حکومەت لەپرۆسەکەدا. ئەو وتی "هیچ هەنگاوێک لەبارەی بابەته بنەڕه تییەکانی وەک ئازادی قسەکردن بە کوردی لەپەرلەمان و باشترکردنی دۆخی ڕێبەبەر ئاپۆ نەنراوه" و داوای چاکسازی سیاسی لەئەنقەره دووپاتکردەوه . هەروەها وتەبێژی کەجەکە داوای لە تورکیا کرد و وتی: "دەمانەوێت پڕۆژەی ئاشتی بەپێی دیدگای ڕێبەر ئاپۆ جێبەجێ بکەین"، دەشڵێت: "دەبێت لایەنی تورکیا هەمان ئیرادە نیشان بدات و ڕێگە خۆش بکات بۆ گواستنەوە بۆ سیاسەتی دیموکراسی". وتیشى: سوپای تورکیا ناوچەیەکى بەرفراوانی لە عێراق و سووریا داگیر کردووە؛ ئەگەر ڕاستگۆیانە لە بیری ئاشتییدان دەبێت لەو بەشانە بکشێنەوە، ناتوانیت لەسەر ئاشتی قسە بکەیت و لە هەمان کاتدا ئۆپڕاسیۆنەکان فراوانتر بکەیت و بنکە سەربازییەکانت لە عێراق و سووریا  زیاتر بکەیت. لەو بەیاننامەیەدا کە لە قەندیل خوێندراوەتەوە، ئاماژە بەوە کراوە کە بڕیاری کشانەوەی پەکەکە لە تورکیا بە ئامانجی "دانانی بناغەی ژیانێکی ئازاد و دیموکراسی و برایانە" دراوە.

چاوپێکەوتنێکی عەبدوڵا ئۆجەلان بڵاوکرایەوە کە ٢٨ ساڵ پێش ئێستا تۆمارکراوە و بەهۆی قەدەغەکردنەوە بڵانەکرابووەوە. ئەو  لە چاوپێکەوتنەکەدا دەڵێت: گرنگ ئەوەیە دەست بە گفتوگۆی چارەسەری بکرێت، ئامادەین چەکەکانمان بێدەنگ بکەین. یەکەم بەشی چاوپێکەوتنێکی ٣٠ خولەکی ڕێبەر ئاپۆ بڵاوکرایەوە کە پێشتر قەدەغە کرابوو، چاوپێکەوتنەکە لە ساڵی ١٩٩٧ لە شاری بار ئەلیاسی لوبنان لەگەڵ ڕۆژنامەنووس فاتیح ئالتایلی ئەنجامی داوە. ئەم چاوپێکەوتنە کە ٢٨ ساڵ لەمەوبەر تۆمارکراوە، بە بیانووی مادەی ٨ و ٣٠ی یاسای 'دژی تیرۆر'، لەو کاتەدا ڕێگری لە بڵاوکردنەوەی کرا، ئێستا لە ماڵپەڕی بیرۆکە ئازادەکان (ئۆزگور دوشونجەلەر) بە زمانی تورکی بڵاوکرایەوە. لە چاوپێکەوتنەکەدا رێبەر ئاپۆ ڕووداوی سوسورلوکی ساڵی ١٩٩٦ی وەک وەرچەرخانێکی گرنگ لە مێژووی تورکیادا هەڵدەسەنگێنێ؛ ئاماژەی بە پێکهێنانی چەتە لەناو دەوڵەت و پەیوەندییەکانی ماددە هۆشبەرەکان کرد. هەروەها ڕەخنەی بەرفراوانی لە هەوڵی تیرۆرکردن، تۆڕەکانی ناو دەوڵەت، بازرگانیکردن بە ماددە هۆشبەرەکان و کاریگەرییە وێرانکەرەکانی ئەم پێکهاتانە لە ناوچەکەدا کرد و ئاماژەی بە 'دەوڵەتی هاوتەریب لەناو دەوڵەت' دا کرد. ڕێبەر ئاپۆ سەبارەت بە چۆڵکردنی گوندەکان، کوشتنە نادیارەکان و دەرئەنجامە کۆمەڵایەتییەکانی لە ساڵانی ١٩٩٠دا، باسی لەو وێرانکارییە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی کرد کە خەڵکی زیانلێکەوتوو بەسەریاندا هاتووە. هەروەها باسی لە ڕۆڵی دەوڵەت و لایەنە سیاسییە جیاوازەکان، ئەکتەری پرۆسەکان دەکات و ئاماژەی بەوەدا چەتە تاوانبارەکان پەیوەندیەکی زۆر گڵاویان لەگەڵ سیاسەتدا هەیە. ڕێبەر ئاپۆ لە ساڵی ١٩٩٧: ئامادەین چەکەکانمان بێدەنگ بکەین یەکێک لە بەشە سەرنجڕاکێشەکانی چاوپێکەوتنەکە بانگەوازی ڕێبەر ئاپۆ بوو بۆ چارەسەری پرسی کورد و دەڵێت: "پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) بەربەست نییە. سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا دەڵێت 'ئەگەر سوپای کۆماریخوازی ئێرلەندا چەکەکانیان بێدەنگ بکەن، ئێمە ئامادەین بۆ هەر جۆرە گفتوگۆیەک'. من ئێستا ڕایدەگەیەنم ئێمە بۆ هەر جۆرە گفتوگۆیەک ئامادەین، لە ئێستاوە ڕایدەگەیەنم سبەی هەموو چەکەکان بێدەنگ دەکەین." ڕێبەر ئاپۆ سەبارەت بە ئیرادەی دەوڵەت بۆ ئاشتی پرسیار دەکات و گومانی خۆی لە توانای بڕیاردانی لایەنە سیاسییەکان نیشان دەدات و ڕایدەگەیەنێت ، 'کە هیچ ئیرادەیەکی بڕیاردان لە تورکیادا نییە.' رێبەر ئاپۆ دەڵێت: "من بکوژن، بەڵام هێزی بڕیاردانیان هەبێت، ئێستا هەمووان هەر یەکە و ئەرکەکە دەخاتە ئەستۆی ئەوی ترەوە، لەبەر ئەوەیە هیچ هێزێکی بڕیاردان نییە، یەکێک دەڵێ ئەوە کێشەی ئاسایشی ناوخۆییە، یەکێک دەڵێ پەرلەمان، یەکێک دەڵێ دەوڵەت، سەرەڕای ئەوەش چەتەکان سەریان هەڵداوە، هیچ ئیرادەیەکی بڕیاردان بوونی نییە، من دەڵێم با پێکەوە تورکیا وڵاتەکەمان خۆش بوێت. با بەڕاستی وڵاتەکەمان تورکیا ئازاد بکەین. هەروەها کوردیش ئازاد بکەین." بەشی یەکەمی چاوپێکەوتنەکە لەم لینکەی خوارەوە بەردەستە: https://ozgurdusunceler.com/video.php?media_id=454

ئەندامی تەڤگەری ئازادیی کوردستان هێلین ئومێد ڕایگەیاند، ئەوان ئەو کۆمیسیۆنەی کە لە پەرلەمان دامەزراوە بۆ پرۆسەکە وەکو پێوەرێک دەبینن و گوتی، کۆمیسیۆنێک کە ڕێبەر ئاپۆ بە بەردەنگ نەبینێت، دیداری لەگەڵ نەکات، ناتوانێت جددی بێت. هێلین ئومێد قسەی بۆ مەدیا خەبەر تیڤی کرد و سەبارەت بە پرۆسەی چارەسەریی پرسی کورد و گفتوگۆکانی ڕۆژانەی سیاسەتی تورکیا لێدوانی گرنگی دا. هەڵسەنگاندنەکەی هێلین ئومێد بەم شێوەیەن: "بەر لە هەر شتێک، بە خۆشەویستی و پەرۆشییەوە سڵاوم هەیە بۆ ڕێبەر ئاپۆ کە لەو دوورگەی ئیمراڵییە، ئەو  دوورگەیەیی کە دەخوازرا بۆ گەلی کورد ببێتە ناوەندێکی قڕکردن و لەناوبردن، لە ڕاستیی ئەمڕۆدا بووەتە دوورگەیەکی کۆمەڵگەی دیموکراتیک و ئاشتی. بە گشتی لە تورکیا هۆشیاریی مێژوویی زۆر لاوازە. لەبەرئەوەی هۆشیاریی مێژوویی لاوازە، تێکۆشانی دیموکراسی و ئازادییش بە هیچ شێوەیەک سەرناکەوێت. لێرەدا ستەمی ئایدۆلۆژیی دەسەڵاتدارانی تورکیا، عەقڵی سیاسی و مامەڵەی تورکیا زۆر یەکلاکەرەوەیە. لەبەرئەوەشە خوێندنی مێژوو بەرەو ئەنجامی ڕاست نابەن. من ئەمە بۆ تورکیا بە گشتی دەڵێم، بەڵام بۆ کۆمەڵگەی کوردستان بەم شێوەیە. ڕاستیی ٩ـی تشرینی یەکەم لەناو تێکۆشانی کۆمەڵگەی کورددا خاوەن پێگەیەکی زۆر گرنگە. بەڕاستی، تێکۆشان دژی پێشکەوتنی ٩ـی تشرینی یەکەم بە پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی و درێژبوونەوەی لەسەر پرۆسەیەکی ٢٧ ساڵە، لەناو کۆمەڵگەی کورددا هۆشیارییەکی گرنگی هێنایە ئاراوە. ئەگەر ئەمڕۆ کۆمەڵگەی کورد وەکو دیاردەیەکی سۆسیۆلۆژی، مێژوویی و کۆمەڵایەتی هەڵبسەنگێنین، ناتوانین لەو تێکۆشانەی کە لەگەڵ پیلانگێڕیی نێونەتەوەییدا درێژەی پێدراوە و ئەو هۆشیارییەی هێناویەتە ئاراوە، دایببڕین. لەو بارەیەوە من ئەو هۆشیارییە زۆر بە گرنگ دەبینم، کە تێکۆشانی دژی پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی پێشخستووە. ئێمە ساڵانێک پیلانگێڕیی نێونەتەوەییمان لە هەموو دەرفەتێکدا، لە هەموو ساڵیادێکدا هەڵسەنگاند. ئەو هەلومەرجانەی پیلانگێڕییەکە ئامادەی کردن، پێشیخستن چی بوون؟ چی کرایە ئامانج؟ ئەمانە بە فراوانی هەڵسەنگێندران. بەڵام دەتوانم بڵێم، دووبارە و دووبارە گرتنەدەستی ئەم پیلانگێڕییە لەژێر ڕۆشنایی پێشهاتەکانی ڕۆژانەدا بێگومان پێویستە. لەبەرئەوەی مێژوو، تەنها کۆمەڵێک ڕووداو نییە کە ڕوویداوە، دروستبووە و کۆتایی هاتووە. مێژوو لەناو خۆیدا خاوەن یەکپارچەییەکی دیالێکتیکە و ئەمڕۆمان دەڕەخسێنێت، ئەمڕۆمان دەهێنێتە ئاراوە. لەم بوارەدا گفتوگۆکردن، تێگەیشتن و مانادارکردنی پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی ٩ـی تشرینی یەکەم پێویستە. تەوەری بەرنامەکە لە ئێستادا ئەوە نییە، بەڵام دەمەوێت لەم چوارچێوەیەدا تیشک بخەمە سەر چەند خاڵێک. بەر لە هەر شتێک، شەهیدانی مەزنمان کە بە چالاکییەکانی 'ئێوە ناتوانن ڕۆژی ئێمە تاریک بکەن' دژی هێرشەکانی پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی هێڵی چالاکیی فیداییان ئافراند، لە پرۆسەی پیلانگێڕیی ٩ـی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨ و دواتر تاوەکو ١٥ـی شوبات، بە ڕێز و پێزانینەوە بەبیردەهێنمەوە. کاتێک ئێمە پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی ٩ـی تشرینی یەکەم لەژێر ڕۆشنایی پێشهاتە هەنووکەییەکاندا دەگرینە دەست، گرنگترین خاڵ کە لەبیری نەکەین، ئەو پرۆسەیەیە کە ئەم پیلانگێڕییە تێیدا ڕوویداوە. ئەگەر بە باشی سەیریبکەین، ئەو پیلانگێڕییەی کە لە ٩ـی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨ـدا ڕوویدا، لە کۆتایی سەدەیەکدا پێکهات. واتا دوایین ساڵی سەدەی ٢٠، سەرەتای سەدەی ٢١. کاتێک سەیری گۆڕانکارییەکانی ئەمڕۆ دەکەین، دەبینین کە قۆناغێکی گرنگی ئەو هێرشە پیلان بۆ داڕێژراوەی کاپیتاڵیزمە لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. پێویستە هەمووان  بە باشی لەوە تێبگەن و لەبیری نەکەن. بۆچی ئەمە دەڵێم؟ ئێمە زۆر جار ئاماژەمان پێدا. زۆر جار باسمان کرد کە ئامانجی سەرەکیی پیلانگێڕییەکە پێشخستنی شەڕێکی کورد-تورک بوو، کە سەدان ساڵ بەردەوام بێت، لەسەر بنەمای ئەم شەڕە، دەخوازرا کە هەم پلانە هەژموونگەرەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکەونە گەڕ، هەمیش بە زمانی ئەو سەردەمە، بەشێک بوو لە پڕۆژەی گەورەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. بەڵام ئەم پێشهاتانەی کە ئەمڕۆ ئێمەی تێداین، ئەمە بەشێوەیەکی زۆر سەرنجڕاکێش دەخەنەڕوو. سەرۆکوەزیری ئەو کاتە وتبووی، 'تێنەگەیشتین بۆچی ئۆجالانیان دا بە ئێمە.' ئەمەش بووە بابەتێک کە پێویستی بە تێگەیشتن، پێویستی بە قسەلەسەرکردن هەبوو. بیربکەنەوە، فیگەرێکی وەکو سەرۆکوەزیری ئەو کاتە کە لە ناوجەرگەی سیاسەتدا بەشداربوو، دەربارەی ڕووداوێک کە لەژێر بەڕێوەبەریی ئەودا ڕوویداوە، قسەیەکی لەم شێوەیە دەکات. ڕێبەرێتیمان، لەم ٢٧ ساڵەی دواییدا، کاتێک ئەم پیلانگێڕییە نێونەتەوەییەی شرۆڤە دەکرد، هەمیشە تیشکی دەخستە سەر ئەمە. گوتی، "ئەمە پیلانگێڕییەکی نێونەتەوەییە. هێزی بەڕێوەبەری ئەم پیلانگێڕییە ئەمریکا، بەڕیتانیا و ئیسرائیلە. ڕۆڵی تورکیا لەمەدا پاسەوانییە. ئەم پاسەوانییە هێشتا بەردەوامە. هێشتا سیستەمی قڕکردنی ئیمراڵی لەم بوارەدا بەردەوامە." کێشەی ئەمڕۆمان ئەوەیە: ئێمە هەوڵدەدەین پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی پووچەڵ بکەینەوە. ئەوە ٢٧ ساڵە ڕێبەر ئاپۆ بە هەوڵێکی بێهاوتا فیداکاریی زۆر گەورەی کردوون، تاوەکو ئامانجەکانی ئەم پیلانگێڕییە سەرنەکەون. واتا، بۆئەوەی شەڕی مێژوویی تورک-کورد دەرنەکەوێت، کاریکرد. بەم مەبەستە، هەوڵیدا ستراتیژییەک بخاتەگەڕ، کە تورکیا لەسەر بنەمای کۆماری دیموکراتیک نۆژەن بکاتەوە و لەسەر بنەمای ئاشتیی کورد-تورک گەلانی ناوچەکە بەهێزبکات. بەڵام هێشتا بەرامبەر ئەمە بەرخۆدانێکی زۆر گەورە هەیە، ئاستەنگی لەبەردەمە. گەر تورکیا دەیەوێت لە کۆتەکانی ڕزگاری ببێت، پێویستە بەر لە هەر شتێک ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ مسۆگەر بکرێت گەورەترین ئاستەنگیی بەردەم ئەمە، سیستەمی قڕکردنی ئیمراڵییە. گەورەترین ئاستەنگیی بەردەم ئەمە، ئامانجی ئەو هێزانەیە کە دەیانەوێت بە زیندانیکردنی ڕێبەر ئاپۆ لە ئیمراڵی، پلانە هەژموونگەرەکانیان لە ناوچەکە جێبەجێبکەن. کاتێک لەم چوارچێوەیەدا لێی دەڕوانین، داواکردنی ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ، داواکردنی ئازادیی تورکیایە. داواکردنی ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ، بە مانای داواکردنی بەهێزبوونی گەلانی ناوچەکەیە دژی هێرشەکانی کاپیتاڵیزمی جیهانی ڕۆژئاوا. پێویستە ئەمە بەم شێوەیە لێی تێبگەین و هەڵیبسەنگێنین. لەم مژارەدا مامەڵەی زۆر بەرتەسک هەن. لە چوارچێوەی بەناو نەتەوەپەرستی و وڵاتپارێزیی تورکیادا مامەڵەیەکی لەم شێوەیە دێتە کایەوە: "با لە تورکیا ئاشتی بێتەدی، بەڵام ئێمە دیدار لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆدا ناکەین، لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆدا نابێت." ئەمە مەحاڵە. لەبەرئەوەی ئەو شتەی کە مۆری خۆی لە ٢٧ ساڵی ڕابردوو داوە، ڕاستیی پیلانگێڕیی نێونەتەوەییە. ئەو سیاسەتەی پیلانگێڕیی نێونەتەوەییە، کە تورکیا بەسەر ئیمراڵییەوە دەخاتە ژێر کۆنترۆڵ و چاودێرییەوە. ئەگەر ئەمڕۆ تورکیا لە زنجیرەکانی ڕزگاری ببێت، پێویستە بەر لە هەر شتێک ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ مسۆگەر بکرێت. پێویستە بەم شێوەیە لەمە تێبگەین. کاتێک لەم چوارچێوەیەدا سەیری دەکەین، ئەو چالاکییانەی کە هەم تەڤگەری گەنجان هەم ژنان ئەنجامیانداوە، بەڕاستی چالاکییەکن کە زۆر لەجێی خۆیدان. بەرکەوتنی لەگەڵ ساڵیادی تێکۆشان دژی پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی مانایەکی جیاوازی پێدەبەخشێت. بەڕاستی ئەوەی ئامەد چالاکییەکی شاییستە بوو. لە زۆرێک لە ناوچەکانەوە گەنجان ڕوویان لە ئامەد کرد. کۆمەڵگە بە پێشەنگایەتیی گەنجان ڕێپێوانی ئەنجامدا. کۆمەڵگە داخوازییەکانی خۆی دەربڕی. لەم بارەیەوە چالاکییەکان زۆر مانادار و هێژا بوون. بەم بۆنەیەوە سڵاویان دەکەم. دەمەوێت بڵێم کە پێویستە ئەمە بەردەوام بێت. دوای ئەم چالاکییانە، هەم ڕێپێوانەکەی ژنان بەرەو پەرلەمان، هەم دوای ئەو دروشمانەی لە پەرلەمان بەرزکرانەوە، دەستبەجێ ئەو کاردانەوانەی کە نەتەوەپەرستییان تۆخدەکردەوە و دەیانگوت "لە پەرلەمانی گەورەی نەتەوەیی تورکیا چۆن ئەو دروشمانە بەرزدەکرێنەوە" پەرەیان سەند. لە ئێستاشدا دوای چالاکیی گەنجان، عومەر چەلیک دەستبەجێ دەرکەوت و گوتی 'ئاژاوەگێڕیی هەیە' و فڵان‌وفیسار. پێویستە زۆر گوێ بەوانە نەدەین. پێویستە زۆر گوێیان پێ نەدرێت. لە چوارچێوەی پێوەرە دیموکراتیکەکاندا مافەکانی ڕێکخستنبوون و چالاکیی دیموکراتیک، مافێکە وەک شیری دایک حەڵاڵە. واتا ئەگەر پرۆسەیەک پێشبکەوێت، ئەوە بە گرتنی دەمی گەلان، ژنان و گەنجان پێشناکەوێت. دیموکراتیکبوونی تورکیا یاخود ڕێخستنبوون و چالاکیی دیموکراتیک بە مانای گەیشتنە ژینگەیەکە کە هەمووان تێیدا خۆیان بەڕێکخستن بکەن و بیروڕای خۆیان بە ئازادی دەرببڕن. چەند ڕۆژێک پێش ئێستا سەرۆکی پەرلەمان نوعمان کورتولموش سەردانی ئامەدی کرد، لە سەردانەیەکییدا قسەی باشی کرد. گوتی پرسی زمانی کوردی هەیە، کوردان دەتوانن زمانی خۆیان بەکاربهێنن و ڕیز لەمە دەگرێت، شتگەلێکی لەم شێوەیەیی گوت. کەچی هەمان ئەو کەسە گوێی لە دایکێکی بەتەمەن نەگرت کە لە کۆمیسیۆندا بە کوردی قسەی کرد. بۆ باس لەمە دەکەمەوە، چونکە پرسێکی گرنگە. دەبێت گوفتار و کرداری سیاسەتمەداران یەکانگیربن. نەک ئەو پارادۆکسەی کە بینیمان. کورتولموش تەنها ئاکەپەییەک نییە، بەڵکو سەرۆکی پەرلەمانیشە. بۆ وا بوو؟ بۆ نموونە بۆچی نومان کورتولموش ئەم کارە دەکات؟ ئەو ی پێگەیشتووین ئەمەیە. بەڵێ، لەو ئاستەی ئێمە پێی گەیشتووین، نکۆڵیکردن لە بوونی کورد ناتوانرێت درێژە پێبدرێت. بەڵام پەیامەکە دەدرێت ئەوەیە دان بە مافی دەستەکۆیی کوردان نانرێت. لەژێر چاودێری پەرلەماندا ناتوانیت بەکوردی قسەبکەیت، تەمام لەژیاندا بە تاک قسەبکەیت. بەڵام ئەوەندە خەبات، ئەوەندە شەڕ و ململانێ لە ماوەی ٥٠ ساڵدا کە گەلی کورد وەک گەلێک هێناویەتییە ڕوو، تەنها بۆ ئەمە نەبووە. لەو ڕووەوە دەبێت کۆمیسیۆن وەڵامی ئەمە بداتەوە. دەبێت کۆمیسیۆن ڕوون بێت لەسەر ئەم بابەتە. ئایا دان بە مافە دەستەکۆییەکانی پێکهاتەی کوردی دەنرێت یان نا؟ ئەمەیە کە ئێمە پێی دەڵێین ئەنتێگراسیۆنی دیموکراسی. وتنی ئەوەی کە ناتوانیت لە پەرلەمان قسە بکەیت، ناتوانیت لە شوێنێکی فەرمی قسە بکەیت، بەڵام لە ماڵەکەتدا، لەسەر شەقام قسە بکەیت، مانای دڵنیابوونە لە بەردەوامیی سیاسەتی ئاسمیلەکردن. واتە بەڕاستی من ئێوە وەک گەلێک ناناسم، ئێوە لە سیستەمی فەرمیدا نین. لە فەرمییەتدا تۆ تورکیت، بەڵام بەو پێیەی چیتر ناتوانن سەربکەون، دەتوانیت وەک تاکێک بەردەوام بیت لە کاروباری خۆت. گەرەنتی ئەمە چییە؟ بۆچی دەبێت زمانی کۆمەڵگەی کورد قەدەغە بکرێت؟ بۆ نابێ زمانی کۆمەڵگەی کوردی ڕەسمی نەبێت؟ باشە زمانی دەوڵەت یەکگرتوو دەبێت، من ناچمە ناو ئەمەوە، پارێزەران دەتوانن باسی ئەم بابەتە بکەن. بۆچی نا؟ ئێمە باسی ٦٠ ملیۆن کورد دەکەین. باس لە گەلێک دەکەین کە لە ماوەی ٥٠ ساڵدا لانی کەم ٣٠ هەزار شەهیدیان داوە. بۆ مەگەر ئەم گەلە ناتوانێت بە زمانی خۆی بدوێت؟ مەگەر دان بە زمانییدا نانرێت؟ زمان هەموو شتێکە. یانی زمان گرنگترین بەشی بوونی ناسنامەی گەلێکە. فۆرمەلەبوونی ناسنامەت بەرمەبنایی چۆنییەتی زمانتە. یانی ئەمە لە ڕووی ناوەڕۆک و زمانیشەوە وایە. یانی ئێوە بەو پێییە پێناسەی مرۆڤەکان دەکەیت. دەرنجامێکی ئاوایی هەیە. ئەمەش بەهێچ شێوەیەک جێگەی قبوڵ کردن نییە. پڕۆژەکە ئەوەیە، بەشداریکردنی ئەو کوردانەی کە لە دەوڵەت دوورخرانەوە لەو ڕووەوە ئەگەر بەڕاستی کۆمیسیۆن بڕیارە ئەم ڕۆڵە بگێڕێت، لەمەدا بە بڕیارین؛ یەکەم؛ دەبێت لەسەر بنەمای ئازادی جەستەیی ڕێبەرێتی خەباتەکانی مافی هیوا ئەنجام بدات. دوو؛ دەبێت بۆ ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک کۆمەڵگەی کوردی پلانسازییەکی هەبێت، تاوتوێیەکی هەبێت. لە تورکیا ڕانتخۆرانی شەڕ، ئەو بەشەی کە هەموو ڕۆژێک نەتەوەپەرەستی بە گوڕ دەکات، خەبات دەکات بۆ دەستپێکردنی شەڕ لەگەڵ کورد، هەموو ڕۆژێک لە میدیاکانەوە هاوار دەکەن؛ بەڵام هیچ کام لەم ئەندامانەی کۆمیسیۆن وەک پێویست وەڵام نادەنەوە. هەموو شتێک بۆ دەم پارتی جێهێڵراوە. بۆ نموونە بۆ پەروین بوڵدان جێهێڵراوە، بەڵام ئەم پرسە تەنها پرسی دەم پارتی نییە! ئەم پرسە تەنها پرسی کورد نییە! ئەم پرسە پرسی کۆمەڵگەی تورکیا و گەلانی تورکیایە. ئەگەر خاوەندارێتی لێنەکرێت، نزیکایەتی وەک "کورد لە لاوازی دایە، ئێستا دەیانەوێت لەگەڵ دەوڵەت ئەنتێگراسیۆن ببن، لەبەردەم دەرگامانن، چی بڵێین" نزیکایەتییەکی زۆر شۆڤێنیستییە. واتە هیچ ناچارییەکی وەها نییە. کورد ناچاری ئەمە نییە. کاتێک خەڵک وا دەڵێن، دەڵێن "تەڤگەری ئازادیی کورد هەڕەشە دەکات". بژاردەیەکی ترمان هەیە. بەڵێ ناچار نین. ناچاری ژێردەستەیی، کۆیلایەتی، تەسلیمبوون، نکۆڵیکردن و قڕکردن نین، بەڵام بژاردەی ئێمە ئەوەیە لەگەڵ گەلی تورکیا، لەگەڵ گەلان لەسەر بنەمای کۆمارێکی دیموکراتیک، لەسەر بنەمای دیموکراتیزەکردنی کۆمار ئەنتێگراسیۆن بە دیبهێنین. واتە کورد کە لە سەرەتای دامەزراندنی کۆمارەوە بۆ ماوەی سەدەیەک بێ دەوڵەت بووە، لە دەوڵەت دوور خراوەتەوە، بەشداری دەوڵەتی بکەن. پڕۆژەکە ئەمەیە. دەبێت وابێت یان نا؟ ئایا ئەم هاوپەیمانییە درووست دەبێت یان نا؟ ئێستا ئەمە ئەو خاڵەیە کە کۆمیسیۆن پێی گەیشتووە. دەزانن کاتەکەیشی تەواو بووە، ئەگەر هەڵە نەبم، کۆبوونەوەکانیش تەواو بوون. ئێستا هەم بۆ کۆمیسیۆن هەم بۆ دەسەڵاتدارانی دەوڵەتی تورکیا قسە دەکەم. لە سەرۆککۆمار تا تەواوی پەرلەمان. ئایا لەم قۆناغە یەکلاکەرەوەدا ڕۆڵی مێژوویی خۆی دەگێڕێت؟ بەڕاستی بە قۆناغێکی زۆر هەستیاردا تێدەپەڕین. وەک گەلانی هەرێمەکە بە قۆناغێکی زۆر هەستیاردا تێدەپەڕین. لەم چوارچێوەیەدا دەمەوێت هۆشداری خۆم دەرببڕم و هەڵسەنگاندنی خۆم بۆ کارەکانی کۆمیسیۆن بەم شێوەیە کۆتایی پێبهێنم. ئەوشتەی زۆر گومانمان لا درووست دەکات، دوو دڵییە لە کۆبوونەوە لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ بابەتەکەی محەمەد ئوچوم خوێندەوە. پرۆسەی گواستنەوە و پرۆسەی دیموکراتیزەبوون دەکاتە دوو بەش. واتە لۆژیکی خۆی هەیە، بەڵام لایەنی ئەرێنی بابەتەکە ئەمەیە. واتە ئەگەر بەشێوەیەکی پەردەپۆشیش بێت قبووڵ دەکرێت کە پرسێکی جدی لە دیموکراسی تورکیادا هەیە. هەم هەڵوێستی ئایدیۆلۆژیی ئێمە و هەم نزیکایەتی فەلسەفیمان ئەوە نیشان دەدات کە بەپەلەترین پێویستی گەلێک، کۆمەڵگایەک، جوگرافیایەک دیموکراسییە. واتە هیچ شتێک لەوە گرنگتر نییە. لە نان، ئاو، ئابووری گرنگترە. چونکە ئەوەی هەموو ئەمانە بەدەست دەهێنێت دیموکراتیزەبوونە. لە کۆمەڵگەیەکی دیموکراتیکدا هەموو هێزەکان دێنە گۆڕەپانەکەوە و پرۆسەیەکی بنیاتنەر ئەزموون دەکرێت. ئایا ئەو کۆمەڵگەیانەی کە ئەم شتەیان نییە، ستەمکار نین؟ کۆمەڵگایەکە کە بەشێکی زاڵە بەسەر بەشێکی دیکەدا، دادپەروەری نییە، نادادپەروەری ئەزموون دەکرێت. لەو ڕووەوە ئەگەر ئەم پرۆسەیە کە پێی دەڵێن پڕۆسەی گواستنەوە، پرسێکی ئەوندە جدی خستۆتە کارنامەی خۆیەوە، ئەگەر تورکیا بە ناوی کۆمیسیۆنی دیموکراسی، خوشک-برایەتی و یەکگرتنی نەتەوەیی کۆمیسیۆنێکی دامەزراندووە، دەبێت هەنگاوی دیموکراتیک بنێت. چ هەنگاوێکی تر دەنێت، چ بڕیارێک دەدات؟ بۆ نموونە چۆن پاکێجەکان دەچنە کارنامەی پەرلەمانەوە؟ ئایا یاسای دژە دیموکراتیکی خۆیان پێشنیار دەکەن. زۆردارانە، قەدەغەکردن. ئایا ئەوە ڕوودەدات؟ پێویستە هەمووان باش ئەمە بزانن. دیموکراسیەکان شوێنی دیالۆگ و ڕژێمی دیالۆگ و سازانە. واتە بیرۆکەی جیاواز بەریەکدەکەون و سەرهەڵدەدەن و ڕووبەڕووی یەکتر دەبنەوە و خۆیان ڕێکدەخەن. لەو چوارچێوەیەشدا کورد لە باکووری کوردستان، لە تورکیا، لە ئەوروپا، لە هەر کوێیەکدا بژی، پێویستە خۆی ڕێکبخات و درێژە بە چالاکییەکانی بدات. هەروەها پێویستە بەو شێوەیە تێبگەین کە ژنان و گەنجان لەم چوارچێوەیەدا کردوویانە.  نابێت هیچ کەسێک بترسێت، یانی تا ڕادەیەک تێدەگەم. بە تایبەت لە نێو کۆمەڵگەی کورددا هەستیارییەکی لەم شێوەیە هەیە: ڕێبەر ئاپۆ پەرە بە پرۆسەیەک دەدات، ئەوەی پێویستە لەسەرمان پشتگیری کردنییەتی. دەبینین گەل و جەماوەرێک هەیە بەپێی ڕێبەر ئاپۆ هەنگاو هەڵەگرن، ژن و گەنجان هەیە و بە پێشەنگایەتی ڕێبەر ئاپۆ ڕێپێوان دەکەن. دەکەوینە نیگەرانییەکەوە داخۆ پرۆسەکە سەردەکەوێت؟ داخۆ چالاکی دەکەین دەبێت وەڵامەکەی چۆن بێ؟ ئەم مامەڵە هەستیارە، هیوا زیادەکات. هەرگیز پاساوی لەم شێوەیەیە نییە. گەر لەبەر ئازادیی جەستەیی ڕێبەرێتی کە دەخوازرێت، ئەم پرۆسەیە تێکبچێت با هەر تێکبچێت. بۆچی؟ چونکە هەموو پرۆسەیەک یان هەموو دیاردەیەک کاراکتەری هەیە. ڕێبەر ئاپۆ و دەوڵەت هەمیشە جەختیان لەسەر ئەوە کردووەتەوە. دەگوترا ئەم پرۆسەیە پرۆسەی دانوستان نییە. بەڵێ ئەم پرۆسەیە پرۆسەی دانوستان نییە، بەڵکو سیمایەکی دیاردەیە، واتە ئۆنتۆلۆژیای هەیە. لە ئیسلامدا چی دەڵێن؟ فیترەتێکی هەیە. پرەنسیپێک هەیە وا دەکات بوون بوونی هەبێت. بە واتایەکی تر با بڵێین جەوهەری ئەم پرۆسەیە. باشە ئەوەی کە جەوهەرەکەی دەبێ لەخۆ بگرێت ئەمەیە. ئەمەش بەشێکە لە کاراکتەری ئەم پرۆسەیە. هەم گەلەکەمان بەم شێوەیە بیبینێت و هەم قسەکەرەکانمان بەم شێوەیە لێمان تێبگەن. ئەمە پرۆسەی دانوستان نییە. ئەمە شتێکە کە 'بەبێی وی نابێت'. پێویستە بەم شێوەیە تێبگەین. لەسەر ئەم بنەمایە پێویستە ژن و گەنجان پەرە بە چالاکی و ڕێکخستنبوونی خۆیان بدەن.

دوران کاڵکان ئاماژەی بەوەدا دەسەڵاتداری هیچ لێگەڕینێکی چارەسەری نییە، دەستبەرداری عەقڵێتی نکۆڵی و لەناوبردنی کوردان نەبووە و گوتی: "جگە لە ئازادیی ڕێبەر ئاپۆ هیچ شتێک ناتوانێ شەڕڤانێک لە چیا بهێنێتە خوارەوە. پێویستە هەمووان بە درووستی قسەبکەن." ئەندامی ئەکادیمیای زانستە کۆمەڵایەتییەکانی عەبدوڵا ئۆجالان، دوران کاڵکان لە بەرنامەیەکی مەدیا خەبەر تیڤییەوە هەڵسەنگاندنی بۆ پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک، پیلانگێڕی نێونەتەوەیی ٩ـی تشرینی یەکەم و پێشهاتە سیاسییە هەنووکەییەکان کرد. "سەرەتا ڕێز و خۆشەویستی خۆم بۆ ڕێبەر ئاپۆ دەربڕم، بەڕاستی بۆ هەمیشە سڵاوکردنی حەق دەکات، یانی بەرخۆدانی سەرومرۆڤایەتی نیشان دا. وا ماوەی ٢٧ ساڵە ڕێبەر ئاپۆ لەژێر سیستەمی ئەشکەنجە و گۆشەگیریدا بە ئارامگری، بڕیارداری، بەجۆش و ڤینەوە درێژە بە تێکۆشان دەدات. بە واتایەکی دیکە بۆ هەموو ئەوانەی تێناگەن و دەرهێنانیان لەم دۆخی نەزانییە و گەرانەوەیان بۆسەر ڕێگەی تێگەیشتن، بەبێ ماندووبوون هەزاران جار هاوار دەکات. شتی سەرنج ڕاکێش ئەوەیە هێشتایش هەندێک لایەن ئەمە نابینین و لە ئاستییدا کوێر و کەڕن. نە باش تێگەن و نە دەبیستن. بە جەختکردنەوە نایانەوێ تێبگەن. نابێت کێشە وەک پرسی دەیانەوێ-نایانەوێ باس بکرێت. دژبەریی هەیە، دژبەریی ئاشتی، ئازادی و دیموکراسی هەیە. ئەوانە بوونیان هەیە کە لەسەر شەڕ و دیکتاتۆری و ڕانتخۆری... درێژە بە تەمەنی خۆیان دەدەن. هەرچی دەبێت گرنگ نییە مرۆڤ دەتوانێ ئەمانە بە ڕانتخۆری جەنگ ناوبنێت. خۆ گێلکردنیان خستووەتە لایەکەوە و بە هەموو شێوەیەک لە دژی ڕێبەر ئاپۆ دژایەتی دەکەن. هەڵبەتە بۆ ئەمەش ئەوەی نەشێ کردیان. خودی  ڕێبەرێتی خۆیشی باسی کرد، دەڵێت؛ "ڕێکخستنێک کە هەموو جیهان نەیدەتوانی پاشگەزی بکاتەوە، من بڕیاری کۆتایهێنان بە کاروچالاکییەکانیم دا." بەڕاستیش ساڵانێکە و جیهان یەکی گرت و لە ئاست پەکەکە شەڕی کرد، ناتۆ لە ساڵی ١٩٨٥ەوە لە دژی گەریلاکانی پەکەکە شەڕ دەکات. ڕێک ٤٠ ساڵە یەکەمین هێزی جیهانی بوو، بۆ مەگەر توانیان کۆتای بە گەریلا بهێنێ؟ مەگەر توانی پەکەکە تەسفییە بکات؟ بە دڵنیاییەوە نەیتوانی و واقع دیارە. ڕێبەر ئاپۆ کۆتای بە تێکۆشانی چەکداری و هەبوونی ڕێکخستنی دا. پەکەکەی گەیاندە ئەم خاڵە لە تێکۆشان. هەندێک لایەن لە بری ئەوەی ڕێزی ئەمە بگرێت کەچی لە هێرشکردندایە. بە جوانی ئەم دۆخە لێکنادەنەوە. باش لە بیرمە لە ئاگربەستی ١٩٩٣دا، ئەو کاتە ڕێبەر ئاپۆ بە جلوبەرگی مەدەنییەوە دووەم کۆبوونەوەی ئەنجامدا. هەندێک لایەن لێیان پرسیبوو بۆچی جلی سەربازیت لەبەرنەرکدووە؟ ڕێبەر ئاپۆیش لە وەڵامدا گوتبووی، "گەر دەتانەوێ ئەوا لە ژوورێکی دیکە لەبەری دەکەم. بەڵام پێمگوتن بۆ مەگەر ئەمەتان دەوێ." هەرخۆی ئەوەی ئەو دۆخەیان دەوێ بوونیان هەیە. جا بۆیە دەڵێم؛ من ئەمە دەڵێم؛ وتەیەک هەیە کە زۆرجار لە تورکیادا بەکاردەهێنرێت و دەڵێت "هیچ گۆڕانکارییەک لە بەرەی ڕۆژئاوا نییە (تورک). بەرەی ڕۆژهەڵات (کورد) بەبێ هیچ کێشەیەک کاردەکات. بۆ ئاشتی و دیموکراتیزەکردن، لە یەک ساڵی ڕابردوودا شتگەلێک کە کەس ناتوانێت بیکات و خەیاڵی بۆ نەکات، بەدیهاتووە. لە چەند مانگی ڕابردوودا بەدەست هاتوون. بەڵام هیچ شتێکی نوێ نییە، هیچ گۆڕانکارییەک لە بەرەی باکووردا نییە. مەبەستم ئەوەیە سەیرە، پارێزەران چوون بۆ دیداری ئیمراڵی. ڕۆژێک پێش ئەو بەرانامەیەیی پێشووم، پارێزەران دووبارە چوون بۆ دیدار، دوای ٦ ساڵ. دوای مانگێک جارێکی دیکە پارێزەرەکان دیداریان ئەنجام دا. لەو کاتەدا باسمان کرد. وەک ئەوەی ڕووداوێک بێت کە دەبێ ئاهەنگ بگێڕدرێت، هەواڵ لەسەری دروستکرا. بەڵام ئەمە دیدارێکی سروشتیی و ئاسایی پارێزەرانە. نەک یەکجار لە مانگێکدا دەبێتی زیاتر ڕووبدات. بە واتایەکی تر بە پێی یاساکانی تورکیا بەم شێوەیەیە. بەڵام سیستەمێک دامەزرا کە هەمیشە هەموو شتێک قەدەغە کرابوو و دواتر دوای ٦ ساڵ، دیداری پارێزەران ئەنجام دەدرێت، دەڵێن با هەمووان دڵخۆش بن. با ڕووداوێکی گەورە بێت و هەواڵ بێت. ئەم دۆخە دەهێننە ئەم ئاستە و لە کۆتاییدا دەڵێن هەموو ڕۆشتنێک بۆ ئیمراڵی ڕووداوێکی گەورەیە و کاریگەری لەسەر هەموو لایەک هەیە. ئێوە ئەمە دروست دەکەن. ئەم سیستەمەی کە ئێوە دامەزراندووە، ڕێگا بۆ ئەمە خۆش دەکات. ئایا هیچ لایەنێک هەیە کە تێنەگەیشتبێت؟ ئێمە باسی ئەمە دەکەین؛ هیچ گۆڕانکارییەک لە گۆشەگیری لەسەر ئیمراڵی ڕووی نەداوە و بەردەوامە. بەڵێ، گۆشەگیرییەکە تا ڕادەیەک لاواز بوو. بەم مانایە لە بارودۆخی ئێستادا یاساکان بەشێکی جێبەجێ دەکرێن.

سەرۆکی سوریا دووپاتی کردەوە کە سوریا شایستەیە لە ئاسایش و ئارامیدا بژی و ئاماژەی بەوەشکرد کە "ئەمە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی ناوچەکە و جیهان دەکات". ئەحمەد شەرع لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەرنامەی "60 خولەک"ی کەناڵی سی بی ئێس نیوز، وتی: ئێمە لە دوای گەیشتنمانەوە بۆ دیمەشق ئیسرائیلمان وروژاندووە و نامانەوێت مەترسی بۆ سەر ئەو وڵاتە و هیچ وڵاتێکی دیکە دروست بکات. هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە بە ئامانجگرتنی کۆشکی سەرۆکایەتی لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆ ناردنی پەیام نییە، "بەڵکو مەبەست لێی ڕاگەیاندنی شەڕە". بەڵام ڕوونیکردەوە کە دیمەشق "نایەوێت شەڕ بکات".  ئەوەشى خستوەتەڕوو کە "ئیسرائیل دەبێت لە هەر خاکێک بکشێتەوە کە لە دوای ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ داگیری کردبێت". ئاماژەی بەوەشکرد، سوریا کراوە دەبێت بەڕووی هاوبەشییە نێودەوڵەتییەکان کە ڕێز لە سەروەری وڵاتەکەی بگرن. جگە لەوەش، شەرع باسى لەوەکردووە کە ئاوەدانکردنەوەی ئەوەی کە لەلایەن ڕژێمی پێشووەوە وێرانکرابوو، لە پێشینەی کارەکانی دەوڵەتە، ئەوەش ئاشکرایکرد کە تێچووی ئەم پرۆسەیە لە نێوان ٦٠٠ بۆ ٩٠٠ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت، ئەمەش پێویستی بە پشتیوانییەکی بەرفراوانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەیە. ئەو پێی وابوو "جیهان ماوەی ١٤ ساڵە سەیری ئەم کارەساتە دەکات و نەیتوانیوە ڕێگری لەم تاوانە گەورەیە بکات، بۆیە دەبێت ئەمڕۆ پشتیوانی سوریا بکات". هەروەها ڕوونیکردەوە کە "گەمارۆ ئابوورییە نێودەوڵەتییەکان کە بەسەر وڵاتەکەدا سەپێنراون، ڕێگرن لە هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوە". گوتیشی، "تەواوی نەوەکانی سووریا تووشی زەبرێکی دەروونی گەورە بوون لە ئەنجامی ئەو شەڕەی کە ڕژێمی پێشوو بەڕێوەی بردووە، کە زیاتر لە ملیۆنێک سووری کوشتووە و چەندین ناوچە و ژێرخانی وێران کردووە، ملیۆنان کەسیش وەک پەنابەر لە دەرەوەی وڵات و ئاوارە ناوخۆییەکانی ئاوارە کردووە".

فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات ڕایگەیاند، لەسەر میکانیزمی تێکەڵکردنی هێزەکانیان بە دامەزراوەکانی حکوومەت گەیشتوونەتە ڕێککەوتنی سەرەتایی.  مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات 'هەسەدە' بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاند، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی حکوومەتی سووریا گەیشتوونەتە 'ڕیککەوتنی سەرەتایی' دەربارەی میکانیزمی تیکەڵکردنی هێزەکانیان بەوەزارەتی بەرگریی سووریا و ناوخۆ، هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، گفتوگۆکان لەنێوان هەردوولا لە دیمەشق بەردەوامە. مەزڵووم عەبدی گوتیشی: "ئەوەی نوێیە لە گفتوگۆکانی ئەم دواییەمان لە دیمەشق، ئیرادەی هاوبەش و بەهێز هەیە بۆ خێراکردنی جێبەجێکردنی مەرجەکان"ـی ڕێککەوتنەکە. ئاماژەی بەوەشکرد، گرنگترین خاڵ گەیشتن بە لێکتێگەیشتنێکی سەرەتاییە سەبارەت بە میکانیزمی یەکخستنی هێزەکانی سووریای دیموکرات و هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی 'کورد' لە چوارچێوەی وەزارەتەکانی بەرگریی و ناوخۆدا. بە گوتەی عەبدی، شاندە سەربازیی و ئەمنییەکانی هەسەدە ئێستا لە دیمەشقن بۆ تاوتوێکردنی میکانیزمی یەکگرتنیان لەگەڵ وەزارەتەکانی بەرگریی و ناوخۆ. لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە ڕۆڵی تورکیا، فەرماندەی هەسەدە گوتی: "هەر سەرکەوتنێکی دانوستانەکان بە دڵنیاییەوە پەیوەستە بە ڕۆڵی تورکیاوە"، بەو هیوایەی "ڕۆڵی پاڵپشتیکار و بەشداربوو لە پرۆسەی دانوستانە بەردەوامەکاندا بگێڕێت." مەزڵووم عەبدی باسی لەوەشکرد، ئێمە داوای سیستەمێکی لامەرکەزی لە سووریا دەکەین، ئەمەش هێشتا قبوڵ نەکراوە چونکە لەسەری ڕێکنەکەوتوین، ئاماژەی بەوەشکرد، هێشتا گفتوگۆ لەسەر دیدگا هاوبەشەکان دەکەین کە بۆ هەمووان قبوڵکراو بێت. جەختیشی کردەوە  " خاڵە هاوبەشەکانمان لە خاڵە ناکۆکەکان زیاترە"، ڕوونیشیکردەوە، "ئێمە لەسەر یەکپارچەیی خاکی سووریا، یەکگرتوویی نەتەوەیی، سەربەخۆیی بڕیاردانی سیاسی و شەڕی دژی تیرۆر هاوڕاین." ڕۆژی چوارشەممە، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا داوای لە هێزەکانی سوریای دیموکرات کرد "پابەندبن بە بەڵێنەکانیان و یەکخستنی خۆیان لەگەڵ دامەزراوەکانی حکوومەت تەواو بکەن. ژمارەی هێزە چەکدارەکان و ئەمنییەکانی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر  نزیکەی 100 هەزار کەسە. مەزڵووم عەبدی و ئەحمەد شەرع سەرۆکی سووریا لە 10ـی ئاداردا ڕێککەوتنێکیان واژۆکرد، کە چەند بڕگەیەکی لەخۆگرتبوو، دیارترینیان یەکخستنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکانی سەر بە بەرێوەبەرایەتی خۆسەر بوو بە دامەزراوە نیشتمانییەکان، بەڵام بۆچوونە جیاوازەکانی نێوان هەردوولا ڕێگری لە پێشکەوتن و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکەدا کردووە.

ساڵح موسلیم ڕایگەیاند، ڕووداوەکانی سووریا هیچ پەیوەندییەکیان نییە بە پرۆسەی چارەسەرییەوە لە تورکیا، قەسەدە بە شێوەیەکی سەربەخۆی لەناو سوپای سووریای نوێدا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت و ئاماژەی بەوەش کرد، کە تورکیا لەناو ئەم هاوکێشەیەدا نییە. ئەندامی کۆنسەی هاوسەرۆکایەتیی پەیەدە، ساڵح موسلیم لە سەرەتادا باسی ڕاگەیاندراوەکانی فەرماندەی گشتیی قەسەدە مەزڵوم عەبدی سەبارەت بە مژاری ئەنتێگراسیۆنیت سەربازی و دوایین پێشهاتەکانی سووریای کرد. 'لەگەڵ بارودۆخێکی نوێدا ڕووبەڕووین' ساڵح موسلیم ئاماژەی بەوە کرد، کە ئەوان لەگەڵ بارودۆخێکی نوێدا ڕووبەڕوون و وتی، "لەبەرئەوەی هێشتا دیدارمان لەگەڵ جەنەڕاڵدا نەکردووە، زۆر لەبارەی وردەکارییەکانەوە نازانین. بەڵام هەوڵدەدەم شرۆڤەی بکەم و ئەوەی دەیزانم بیڵێم. ئەو شتانەی جەنەڕاڵ وتی، بۆ ئێمە خراپ نییە. ئێوەش دەزانن، ڕێکەوتننامەی ١٠ـی ئادار ڕوویدا؛ یەکێک لە خاڵەکانی ڕێکەتننامەکە لەسەر ئەنتێگراسیۆن بوو. پرسی ئەنتێگراسیۆن هەم لە ڕووی سەربازییەوە، هەم لە ڕووی مەدەنییەوە، هەموو ئیدارەکە دەگرێتەوە. بەڵام حکومەتی دیمەشق پشتبەستوو بەو هێزانەی پشتی دەگرن، ڕێکەوتننامەکە بەجددی نابینێت و هەوڵدەدات لێی ڕابکات. لەبەرئەوە ئەم پرسی ئەنتێگراسیۆنە دواکەوت و وەستا. پەیوەندی و دیدارێک لەنێوان حکومەتی شام و ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریدا هەبوو، بەڵام نەدەچووە سەر. ئێوە دەزانن، لەم دواییانەدا باڵیۆزی باڵای ئەمریکا لە تورکیا و نوێنەری تایبەتی سووریا تۆم باراک لەگەڵ فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا (CENTCOM) ئەمیراڵ براد کوپەر سەردانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەرییان کرد. ئەم سەردانە جددیبوونێکی خستە بەر چاو. لەبەرئەوەی کاتێک ڕێکەوتننامەی ١٠ـی ئادار واژۆکرا، ئەوان خۆشیان وەک چاودێر لە پرۆسەکەدابوون. لە دۆخی هەنووکەییدا دەزانن کە بەجێنەهاتنی ئەم ڕێکەوتننامەیە لەبەر ئێمە نییە، لەبەر هەڵوێستی لایەنی بەرامبەرە. هەربۆیە ماوەیکی کەم لەمەوبەر شاندێک لەگەڵ بەرپرسانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و قەسەدە چوونە دیمەشق و لەگەڵ حکومەتی ڕاگوزەری دیمەشقدا کۆبوونەوە. بەرپرسانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و حکومەت لەژێر چاودێریی ئەو شاندەدا هەندێک مژاریان هەڵسەنگاند. 'ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لەژێر کۆنترۆڵی قەسەدەدا دەمێنێتەوە' لەناو ئەو بابەتانەدا کە قسەیان لەسەر کرا، پرسی ئەنتێگراسیۆنی سەربازیش هەبوو. ئەوەی جەنەڕاڵ مەزڵوم گوتی، دەرئەنجامێک بوو لە کۆبوونەوەی کۆتایی. دوو لایەنی پرسی ئەنتێگراسیۆنی سەربازی هەیە. واتا لە ماوەیەکی نزیکدا شاندێک دەچێتە دیمەشق و لەسەر ڕێ و ڕێبازەکانی ئەنتێگراسیۆنی سەربازی قسەدەکات. ئێمە زانیارییەکمان لەسەری نییە، لەبەرئەوەی هێشتا سەبارەت بەمە هێشتا دەرئەنجامێک بەدەستنەهاتووە. بەڵام دیارە، کە هەندێک لە یەکینەکانی هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (قەسەدە) ئەنتێگرەی پێکهاتەی سەربازیی نوێ دەبێت. واتا ناوچەکانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لەژێر کۆنترۆڵی قەسەدەدا دەمێننەوە. پێشبینی و داخوازی لەسەر دۆخێکی لەم شێوەیە هەیە. لە پاراستن و ئاساییشی هەندێک ناوچەدا لەوانەیە هاوکارییەکی بچووک بەیەکەوە دروستببێت. سەرەتا بەم شێوەیەیە. 'یەکینەی هاوبەش دژی تیرۆر دادەمەزرێن' دووەم شت پرسی یەکینەکانی دژە تیرۆر (یات)ـە. ئەمەش لەژێر ناوی تێکۆشانی هاوبەش لەدژی تیرۆریزم پێکدێت. وەکو ئاشکرایە لە ساڵی ٢٠١٥ـدا سەرەتا لەنێوان هێزە هاوپەیمانەکان و یەپەگە، دواتر لەنێوان هێزە هاوپەیمانەکان و قەسەدەدا، بۆ تێکۆشان دژی تیرۆر ڕێکەوتننامەیەک واژۆکرابوو. لەو کاتەوە لەنێوان هێزە هاوپەیمانەکان و قەسەدەدا متمانەیەکی گەورە دروستبوو و تێکۆشانێکی هاوبەش درێژەی پێ درا. لە ١٠ـی ئادارەوە بەیەکەوە کاردەکەن. لە زۆرێک لە ناوچەکانی سووریا و لەنێویاندا ڕۆژئاواش، دژی داعش چالاکی ئەنجامدراون. ئەم چالاکییانە هەموویان بە هەماهەنگی لەنێوان هەردوو هێزدا ئەنجامدەدران. ماوەی ڕابردوو لە زۆرێک لە ناوچەکان کاریگەریی داعش دەستیپێکردووە، زۆرتر بووە و هەوڵدەدات لە هەندێک ناوچە چالاکی بکات. بە تایبەتی لەو ناوچانەی کە بە کشانەوەی ڕووسەکان چۆڵبوون، داعش خۆی جێگیرکرد، بەرفراوان بوو. هەروەها دزە دەکەنە ناو ناوچەکانی ئێمەش. بە گوێرەی دوایین ئەو زانیارییانەی پێمان گەیشتووە، دەستیانکردووە بە دزەکردنە ناو شارە گەورەکانەوە. هێزەکانیان تاوەکو دەوروبەری دیمەشق فراوانکردووە. هەربۆیە هاوپەیمانەکان لەگەڵ یەکینەکانی دژەتیرۆر (یات)ـدا دەیانەوێت گۆڕەپانەکانی تێکۆشان دژی داعش بەرفراوان بکەن. یەکێک لەو مەرجانەی کە هاوپەیمانان پێشکەشی حکومەتی نوێی دیمەشقیان کردووە، ئەوەیە کە ئەوانیش بەشداری تێکۆشان دژی داعش ببن. لە کۆبوونەوەکەدا دەستنیشانکرا کە ئەم تێکۆشانە بە هاوکاریی یەکینەکانی دژە تیرۆر (یات)، هێزە هاوپەیمانەکان و یەکینە تایبەتەکانی حکومەتی نوێ ئەنجامدەدرێت. قسەکانی جەنەڕاڵ مەزڵوم لەم چوارچێوەیەدا دەکەونە بواری جێبەجێکردنەوە. واتا هێزەکانمان، یەکینە تایبەتەکانی دیمەشق و هێزە هاوپەیمانە نێونەتەوەییەکان لە سەرانسەری سووریا دژی داعش تێدەکۆشن. لە چەند ڕۆژی داهاتوودا زانیاری و ئەنجامەکانی ئاشکرادەکەین. 'قەسەدە دەبێتە هێزی سەرەکی' پەیوەست بە شێوەی ئەنتێگراسیۆن لە سوپای سووریای نوێ ساڵح موسلیم ڕایگەیاند، "ئەو شاندەی دەچێتە دیمەشق قسە لەسەر هەموو لایەنەکانی ئەنتێگراسیۆن دەکات. سوپای نوێی سووریا دادەمەزرێت و هێزەکانی سووریای دیموکراتیکیش دەبێتە بەشێکی گەورە لێی. واتا ئەوەی ئێمە دەبێتە 'دەنکە' هێزی سەرەکیی سوپای سووریا. ئەمە لەبری تێکۆشانە هاوبەشەکان دژی تیرۆریزم دادەمەزرێت." 'کۆمیتە هاوبەشەکان سەرلەنوێ دادەمەزرێن' سەبارەت بە ئەنتێگراسیۆنی مەدەنی ساڵح موسلیم ڕایگەیاند: "هێشتا زانیاریمان سەبارەت بە وردەکارییەکانی نییە. بەڵام لە کۆبوونەوەکانی دواییدا سەبارەت  بە ڕێ و ڕێبازەکانی بەشێوەیکی زارەکی قسە لەسەر هەندێک مژار کراوە. لە پراکتیکدا کۆمیتە دادەمەزرێن؛ هەرخۆی پێشتریش دامەزرابوو. ئەو کۆمیتانە کۆدەبنەوە و هەوڵدەدەن لە ڕێی گفتوگۆوە چارەسەری بهێننەدی. بەڵام هێشتا زووە بۆ ئەنجامگیری. پرۆسەیەکی لەم شێوەیە پێویستی بە کاتە. ئەگەر کۆمیتەکانمان ئامادەش بن، کۆمیتەی لایەنەکانی تر هێشتا ئامادە نین. دوای دامەزرانیان کۆمیتەی هاوبەشیش دادەمەزرێن و پرۆسەی گفتوگۆ دەستپێدەکات." 'دۆخی ئێستا پەیوەندی بە پڕۆسەی چارەسەرییەوە نییە' بۆ پرسیاری "ئایا پرسی ئەنتێگراسیۆن پەیوەندی بە پڕۆسەی چارەسەری بە پێشەنگایەتی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالانەوە هەیە؟" ساڵح موسلیم گوتی: "نەخێر، دۆخەکە پەیوەندی بەم پرۆسەیەوە نییە، بەڵام سوود لەم پرۆسەیە وەردەگرین. ڕاگەیاندراوەکانی ڕێبەرێتی لەبەرچاو دەگرین، بەڵام هیچ دۆخێک نییە پەیوەندی بەوەوە هەبێت، لە لایەکی دیکەوە ڕێبەرێتی بە تێڕوانینەکانی ئەم دواییەی خۆی کاریگەریی لەسەر هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوین داناوە". ئێوەش دەزانن هەمیشە پەیوەندیمان بە پەکەکەوە هەبووە، بەڵام بە ڕاستی وانەبوو؛ بڕیاری خۆمان، خۆمان دەیدەین. بێگومان ڕێز لە فەلسەفە و قسەکانی ڕێبەرێتی دەگرین و خۆمان بەوپێیە دەگونجێنین، بەڵام بڕیارەکانمان لە دەستی خۆماندایە. وەک وتم سوود لەم پرۆسەیە وەردەگرین. واتە مەبەستم ئەوەیە؛ لێرەدا بڕیاری خۆمان دەدەین بەڵام سوود لە بیرۆکەکانی ڕێبەرێتی وەردەگرین. نەک هەر ئێمە، زۆر کەس دەیانەوێت سوود لەم شتە وەربگرن. چونکە قسەکانی ڕێبەرێتی ڕێگە بە هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوین نیشان دەدات." 'تورکیا لە نێو ئەم پڕۆسەیەدا نییە' ساڵح موسلیم لەسەر 'شوێنی تورکیا لەم پرۆسەیەدا' ئەم هەڵسەنگاندنەی کرد: "تورکیا هێشتا لەم پرۆسەیەدا نییە. بێگومان تورکیا پرۆسەیەکی بەم شێوەیەی ناوێت. ڕووداوەکانی ئەم دواییەی هەرێمەکەش ئەم بیرۆکەیە پشتڕاست دەکەنەوە. لە ڕووداوەکانی حەلەب وەک ئاژاوەگێڕی تێگەیشتین. هاتنی نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ سووریا و مرۆڤ ڕووداوەکانی ئەم دواییە لەبەرچاو بگیرێت، وەک ئاژاوەگێڕی دەبینرێت." 'هەڵوێستی ڕێبەرێتی لەم پڕۆسەیە ڕوونە' سەبارەت بە هەوڵی بەشێک لە بەرپرسانی دەوڵەتی تورک کە دەیەویانەوێت وەهای نیشان بدەن کە "لە نێوان ڕێبەر ئاپۆ و هێزەکانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەرییدا بیرکردنەوەی جیاواز هەیە"، ساڵح موسلیم گوتی: "بێگومان هیچ شتێکی وەها بوونی نییە. هیچ شتێک نییە ڕاستەوخۆ پێمان گوترابێت. هیچ بەشێک لە قسەکانی ڕێبەرێتی پێچەوانەی بۆچوونی ئێمە نییە. هەروەها ئێمەش هیچ شتێکمان نییە پێچەوانەی بیرۆکەکانی وی بێت. تورکیا هەوڵ دەدات بە هەندێک ڕێ و ڕێباز ئەمە لەناوببات. بە گوتنی 'گوێ لەیەکتر ناگرن، کۆنابینەوە'. بەڵام حەقیقەتێکی بەو شێوەیە نییە. تورکیا چی دەویست؟ ویستیان هێزەکانی سووریای دیموکراتیک خۆی هەڵبوەشێنێتەوە، بەشێوەی تاکەکەسی بڕۆن و بچنە ناو سوپای سووریا. ئەمە ڕەتدەکەینەوە. هەڵوێستی ڕێبەرێتی لەسەر ئەم پرسە ڕوونە. خۆی دەڵێت ئەگەر دەست لە چەک هەڵبگرین لە شەوێکدا لەناومان دەبەن. ڕێبەرێتی دۆخێکی بەم شێوەیە هەرگیز قبوڵ ناکات." 'لە نێوان تورکیا و هێزە هەژموونگەراکان نیگەرانی و ناکۆکی هەیە' لە بەردەوامی قسەکانییدا ساڵح موسلیم ئاماژەی بەوەدا ئیدی لە نێوان تورکیا و هێزەکانی ڕۆژئاوا، واتە هێزە هەژموونخوازەکان جیاوازی و ناکۆکی ڕوون هەیە و گوتی: "ئەوانەی ئیدارەی دیمەشقیان هێنایە سەر دەسەڵات خۆیان ئەو هێزانەن. ئیدی جیاوازی لە نێوان ئەم هێزانە و تورکیادا هەیە. ئەوەی تورکیا دەیەوێت بە دی نایەت. بێگومان نازانم کەی ئەو ناکۆکی و تێڕوانینە جیاوازانە کۆتایی دێت. لە داهاتوودا ڕوون دەبێتەوە. هەموو ئەو هێزانەی پەیوەندییان بە سووریاوە هەیە، بەپێی بەرژەوەندییەکانیان سەقامگیری سووریا دەبینن. بە شێوەیەکی جدی دەیانەوێت ئاشتی لە سووریا بە دی بهێنرێت. ئەم ئاشتییە چۆن بە دی دێت؟ لێرەدا ئاشتییەکی دادپەروەرمان دەوێت. ئەگەر ئاشتییەکی دادپەروەرانە بە دی بهێنرێت، ئەوا هەمیشەیی دەبێت. جیاوازی نێوان ئێمە و ئەم هێزانە ئەمەیە. بۆ نموونە نێردەی ئەمریکا تۆما باراک پێشتر هەندێک شتی وتبوو، بەڵام دوای ماوەیەک ئەم قسانەی گۆڕا. پاشان خۆی هاتە ئێرە، پشتگیری لە بیرۆکەکانمان کرد و ویستی دۆخێکی لەم شێوەیە بە دی بهێنرێت." 'لەگەڵ تورکیا کۆبوونەوە هەیە' سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و تورکیا ساڵح موسیلم گوتی: "بە دڵنیاییەوە نازانم. هەندێک پەیوەندی لەگەڵ بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەرییدا هەیە. ئەم کۆبوونەوانە لە پشت پەردەوە ئەنجام دەدرێن. واتە بۆ ڕای گشتی کراوە نین. هەرچەندە نازانم لە چ ئاستێکدان، بەڵام کۆبوونەوە ئەنجام دەدرێت." 'هەمووکەس لەگەڵ بۆچوونەکانمان هاوڕایە' بۆ پرسیاری "ئایا لەسەر پرسی داننان بە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری، سووریایەکی ناناوەندی یان فیدراڵی بۆچوونێکی هاوبەش هەیە؟" ساڵح موسلیم گوتی: "ئەمە هێواش هێواش پەرە دەسێنێت. پێشتر هەمووکەسێک خواستەکانی تورکیا یان قسەکانی ئەوانیان دەردەبڕی، حکومەتی ڕاگوزەری دیمەشقیش هەمان شت دووبارە دەکردەوە. دوای ئەوەی پێداگریمان کرد، هەندێک هێز، هەروەها هەمووکەسێک تێگەیشتن دەبێت پێکهاتەیەکی ناناوەندی هەبێت."

وتەبێژی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان دەڵێت، سەردانەکەی رۆژی پێنجشەممە 9-10-2025ی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ تورکیا لە کاتێکی گرنگ و هەستیاردا بوو.  دڵشاد شەهاب ئەمڕۆ یەکشەممە لە لێدوانێکی رۆژنامەنوسیدا باسی لەناوەڕۆکى کۆبوونەوەکەی رۆژی پێنجشەممەی نێوان نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا کرد.  دڵشاد شەهاب وتی: "پرۆسەی ئاشتی یەکێکە لەو پرسانەی کە بە راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ پەیوەندی بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە. پرۆسەی بەرەوپێشچوونی گفتوگۆکانی نێوان دیمەشق و رۆژئاوا پرسێکی گرنگە کە دەوڵەتی تورکیا کاریگەری بەسەر پرسەکانەوە هەیە. بابەتی پەیوەندیی دووقۆڵی ئێمەش بابەتێکی بەردەوامە؛ سنوورێکی بەرفراوانمان هەیە، پەیوەندیی ئابووریمان هەیە، پەیوەندیی دیپلۆماسیمان هەیە، بەرژەوەندیی هاوبەشمان هەیە. هەموو ئەم پرسانە بابەتی گەرمی گفتوگۆکانی نێوان سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆک ئەردۆغان بوون". دڵشاد شەهاب ئاماژەی بەوەشکرد، نێچیرڤان بارزانی هەمیشە "پێشنیاز"ی بۆ بەرپرسانی رۆژئاوای کوردستان و بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر ئەوە بووە کە "لە دیمەشق بن و چاوەڕوانی ئەوە نەکەن کەس فەرموویان لێبکات"؛ گوتیشی، "سووریا وڵاتێکە لەزۆر رووەوە لێکچوونی لەگەڵ عێراق هەیە؛ وڵاتێکی فرە ئایینە، فرە نەتەوەیە، فرە ئایینزایە، فرە پێکهاتەیە و بۆیە دەبێت ئەوان دەستپێشخەربن لەوەی کە دەرفەتی یەکسانبوون یان بوونی هەمووان لەوێ فەراهەم بکرێ. ئەمە سیاسەتی نەگۆڕی هەرێمی کوردستانە. جەنابی سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئەم پرسەی بەم ئاراستەیە لەگەڵ بەڕێز سەرۆککۆماری تورکیا باسکردووە. ئەوانیش هاوڕان لەسەر ئەوەی کە دەبێت، سووریای ئێستا و ئایندە جێگەی هەموو پێکهاتەکانی تێدا ببێتەوە، بەتایبەتی ئەوەی بەلای ئێمەوە گرنگە، مافی براکانی ئێمەیە لە رۆژئاوا".  دڵشاد شەهاب لەبارەی هەڵگرتنی گەمارۆی سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی سلێمانی لە لایەن تورکیایشەوە قسەی کرد و رایگەیاند، هەڵگرتنی ئەو گەمارۆیە "هەوڵێکی بەردەوام و خەمێکی بەردەوامی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بووە. بڕیارەکە دراوە، ئەوی دیکە هەمووی بابەتی تەکنیکین". سەبارەت بە پێکهێنانی حکومەت بۆ دواکەوت؟ هیچ کێشەیەک هەیە؟ دڵشاد شەهاب ئەوەى خستەڕوو پێش چەند رۆژێک باسمان کرد، بەداخەوە ئێمە هێندەی لە تواناماندا بووە چووینەتە پێش، ئێمە لەسەر دیدگەیەکی هاوبەش بۆ حوکمڕانیی کوردستان کە هەموو وردەکارییەکانی پەیوەست بە ژیانی سیاسی، یاسایی، ئابووری، کارگێڕی، پەیوەندییەکان، ئەمنی، هاوبەشییەکی راستەقینە، هاوبەشبوون لە بڕیاردان، هەموو ئەمانە لەو رێککەوتنە سیاسییەدا یان ئەو دیدگە هاوبەشەدا هەن. باوەڕی ئێمە وابوو کە ئەوە گرنگە، بناخەی حوکمڕانیی هەرێمی کوردستان بۆ قۆناخی ئایندە، ئەم هەموو بەرچاوڕوونییە تێیدا خراوەتەڕوو،. هەروەها وتیشى: بەڵام ئیدی برادەران نەهاتنە پێش لەگەڵمان. لای پارتی هیچ کات نە دەرگەی گفتوگۆ دادەخرێ، نە دەرگەی گەیشتن بە ئەنجام دادەخرێت، دواجار ئێمە بەرپرسیارێتیمان لەم وڵاتە هەیە، هەموو رێگەیەکی دروستی یاسایی دەگرینەبەر بۆ ئەوەی بتوانین حکومەتی هەرێمی کوردستان پێکبهێنین، بۆ کاراکردنەوەی دامەزراوەکان و شەرعییەت تازەکردنەوە.

فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات، جەختى کردەوە، واشنتۆن پێشنیازی پێکهێنانی هێزێکی هاوبەشی لە نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و دیمەشق کرد بۆ روبەڕوبونەوەی داعش. لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی روناهی، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات،  وتى: کشانەوە لە پارێزگاکانی رەقەو دەیرەزور لە ئاردانییە،  ئەو دیدارانەی لەگەڵ سەرۆکی سوریا لە دیمەشق ئەنجامدراون تیشکیان خستۆتە سەر پێویستی گەیشتن بە چارەسەرێكی سوری-سوری. هەروەها باسى لەوەکردوە کە هەوڵەکان بەردەوامن بۆ ئەوەی مافەکانی کورد بخرێنە نێو دەستوری سوریا، بەم نزیکانەش شاندی کوردی سەردانی دیمەشق دەکاتـ  بەوتەى ئەو واشنتۆن پێشنیازی پێکهێنانی هێزێکی هاوبەشی لە نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و دیمەشق کرد بۆ روبەڕوبونەوەی داعش. هەر لەو چاوپێکەوتنەدا، مەزڵوم عەبدی هێماى بۆ ئەوەشکردوە کە کەناڵەکانی پەیوەندی لەگەڵ تورکیا هێشتا كراوەیە، ئەنكەرە دەتوانێت پاڵپشتی رێککەوتنی ئێستا لەگەڵ دیمەشق بکات ئەگەر بیەوێت جێبەجێی بکات. دەشڵێت: دۆسیەی گەڕەکەکانی شێخ مەقسودو ئەشرەفیە ئەولەویەتێکی ستراتیژییەو واشنتۆن و هاوپەیمانی نێودەوڵەتيش بایەخ بەم پرسە دەدەن، لەگەڵ پێویستی جێبەجێکردنی رێککەوتنی حەلەب. هاوکات باس لەوەدەکات کە پێشنیارەکەی ئەمریکا قبوڵکراوە، ئامانجیش ئەوەیە شەڕی دژی رێکخراوەکە ببێتە جەنگێکی نیشتمانی گشتگیر، لەگەڵ جەختکردنەوە لەسەر گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ ناوچەکانی خۆیان. فەرماندەى گشتى هەسەدە داوای لە خەڵکی عەفرین و سەرێکانیە (راس العین) و گرێ‌ سپی (تەل ابیض) کرد خۆیان بۆ گەڕانەوەیەكی سەلامەت ئامادە بکەن. وتیشى: لەگەڵ حكومەتی دیمەشق لێکتێگەیشتنی ئەمنی و سەربازیمان کردووە. ئەوەشى خستەڕوو هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ لە چوارچێوەی وەزارەتی ناوخۆ ئاوێتە دەكرێن و نوێنەرانیان لە لیژنەی سەربازیدا دەبێت كە بەرەو دیمەشق دەڕوات.  وتیشى: ئەگەری بەشداریکردنی دیمەشق هەیە بەم نزیکانە لە شەڕی دژی داعش، بەشداریکردنی لەم بابەتەدا یەکێکە لە مەرجەکانی هەڵگرتنی سزاکان، لێکتێگەیشتن هەیە بۆ ئەوەی بڕگەکانی رێککەوتنی 10ی ئازار بخرێتە ناو دەستورەوە. باسى لەوەشکرد لە کۆبونەوەکەی ئەم دواییەی دیمەشق لەگەڵ وەزیری بەرگری و سەرۆکی دەزگای هەواڵگری رێککەوتن كرا لەسەر ئاگربەستێکی گشتگیرو بەردەوامبونی گفتوگۆی ئاست بەرز. وتیشى: سازان كراوە لەسەر بنەمای نا ناوەندێتی سەرەڕای ناکۆکی لەسەر لێکدانەوەی زاراوەكان.  عەبدى وتى: بەم نزیكانە شاندەکانی ئیدارەی خۆسەر سەردانی ژمارەیەک لە شارەكانی سوریا دەكات،  سەردانەکەی باراک و کوپەر، جەخت لە بەردەوامی هاوکارییەکانی نێوان واشنتۆن و باکور و رۆژهەڵاتی سوریا دەکاتەوە.  لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا دەڵێت: لە کۆبونەوەکانی داهاتوودا باس لە هەموارکردنەوەی دەستوری سوریا دەکرێت،  هەماهەنگی زارەکی كراوە سەبارەت بە یەکخستنی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە سوپای سوریادا، دیمەشق خواستی خۆی دەربڕیوە بۆ سودمەندبون لە شارەزاییە سەربازییەکەی. وتیشى: کۆبونەوەی حەسەکە باسی لە هەڵگرتنی سزای یاسای قەیسەر و بەشداری دیمەشق لە شەڕی دژی تیرۆر کردووە.

ساڵح موسلیم ئەندامی کۆنسەی هاوسەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکراسی (پەیەدە) لەچاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا باسی شەڕی گەڕەکە کوردییەکان و هێزەکانی دیمەشق دەکات، جەختى کردەوە کە هەندێک لایەن لە تورکیا دەیانەوێت گرژى و ئاڵۆزی لەسوریا دروست ببێت. ناوبراو لەبەشێکى قسەکانیدا دەڵێت: پرسى حەلەب و ئاڵۆزیەکانى ئەشرەفیەو شێخ مەقسود نوێ نییەو ڕیشەیەکى کۆن و قوڵى هەیە،  پاش ڕێککەوتنەکەى یەکى نیسان هەسەدە لەو دوو گەڕەکە چوەتە دەرەوەى شارەکە. هەروەها باس لەوەش دەکات مانگێک زیاترە فشارەکانى دیمەشق بۆ سەر  شێخ مەقسودو ئەشرەفییە چڕبۆتەوە،  هێزەکانى هەسەدە ٥٠ کیلۆمەتر لە حەلەب دوورترن پەیوەندى بە پرسى شێخ مەقسود و ئەشرەفییەوە نییەو ئاسایشى و هێزى ناوخۆ هەبووە لەو دوو گەڕەکە، بەگوێرەى ڕێککەوتنى یەکى نیسان ئاسایش گەرەکەکانى شێخ مەقسودو ئەشرەفییە دەپارێزن. ساڵح موسلیم ئەوەش دەخاتەڕوو ئەو هێزانەى کە گرێدراون بەتورکیاوە باڵادەستن و نایانەوێت رێککەوتنى ١٠ى ئازار جێبەجێبکرێت، گروپە چەکدارەکان خوازیاربوون لەڕێگەى دروستکردنى گرژیی و ئاڵۆزییەوە هەوڵەکانى تۆم باراک تێکبدەن، تائێستاش ئەو هێزانە لەجێگەى خۆیان ماونەتەوەو نەکشاونەتەوە. ئەو جەختى کردەوە کە هیچ پرۆژەیەکمان نییە بۆ دروستکردنى هەرێمێکى جیا لەڕۆژئاواى کوردستان، ئەحمەد شەرع ناچارە سوریاى لامەرکەزى قبوڵ بکات سەبارەت بە ژمارەى شەهیدان و بریندارانى شەڕەکەى دوێنێ شەو دەڵێت: لەئاڵۆزییەکانى شەوى ڕابردووى ئەو دووگەرەکەى حەڵەب دوو کەس شەهید بوون و نزیکەى ٦٠ کەسیش بریندرابوون،   ئەندامەکەی کۆنسەی هاوسەرۆکایەتیی (پەیەدە)  وتیشى: گفتوگۆى دیمەشق و شاندى ئیدارەى خۆسەرى بەباشى بەڕێوەچووە، ئەمریکاو هاوپەیمانان چاودێرى ڕێککەوتنەکە دەکەن، خۆسەر پابەندى رێککەوتنى ١٠ى ئازاربوە، بەڵام لایەنى بەرانبەر نایەوێت جێبەجێبکرێت.

سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، سەبارەت بەدەستگیرکردنى لاهور شێخ جەنگى وتى: ئەو خۆى وتى من ملیشیام هەیە، ئەو بەڵگانەى هەبوون لەسەرى وەک چەک و درۆن و هارد بەڵگەى زۆرن لەسەرى.   بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، لە میانی بەشداریکردنی لە پانێڵێکی تایبەتدا لە دیداری مێری، تیشکی خستە سەر دۆخی ناوخۆی حزبەکەی و رایگەیاند، یەکێتی یەکگرتووە و لە پێگەیەکی بەهێزدایە. سەبارەت بە کێشە ناوخۆییەکانی پێشووی یەکێتی، بافڵ جەلال تاڵەبانی رایگەیاند: "بەڵگەی زۆر لەسەر کاک لاهور هەیە،" ئەمەش ئاماژەیەکی روون بوو بۆ ئەو رووداوانەی کە بوونە هۆی گۆڕانکاری لەناو سەرکردایەتیی یەکێتیدا. تاڵەبانی تیشکی خستە سەر پەیوەندییەکانیان لەگەڵ پارتی و گوتی: "هەر کاتێک لەگەڵ پارتی پێکەوە کارمان کردبێت، سەرکەوتوو بووین. ئێمە لە حکومەت هاوبەشیمان دەوێت و پێویستە هاوبەشی راستەقینەی یەکدی بین." بافڵ جەلال تاڵەبانی جەختی کردەوە کە سلێمانی شارێکی ئارامە بۆ دەنگە جیاوازەکان و گوتی: "هەموو چالاکوانە سیاسییەکان لە سلێمانی هەست بە پارێزراوی دەکەن."  

سەرۆک وەزیرانی عێراق، ڕایدەگەیەنێت بۆ یەکەمجار عێراق جوڵەیەكی گەشەپێدانی بێ وێنەیە بەخۆوە دەبینێت و لە ماوەی دوو ساڵ و نیودا توانیومانە جیاوازییەکی بەرجەستە لە خزمەتگوزارییەکان دروست بکەین کە هاوڵاتیان هەستیان پێکردووە. محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق، لە چاوپێكەوتنێكدا  لەگەڵ کەناڵی جەزیرە باس لەچەند پرسێکى جیاواز دەکات و لەبەشێکیدا ئەوە دەخاتەڕوو کە ئەو پێش ساڵی 2003 عێراقى بەجێنەهێشتووە، لە پارێزگای میسان بووە کاتێک رژێمی دیکتاتۆری بەعس رووخاوە. هەر وەها ئەوەش دەڵێت کە: باوکم ئەندامی حیزبی دەعوەی ئیسلامی بوو، یاوەریکردنی وەک کوڕە گەورەی، ئاگاداریكردم لە هەندێک لە رووداو و هەڵوێستەکانی ئەو قۆناغە. بەشێک لە ناوەڕۆکى قسەکانى سودانى: ـ دەسەڵاتی دیکتاتۆری باوکمی لە سێدارەدا سەرەڕای نەخۆشیەکەی، کەسانێک هەن بە هۆکاری سیاسی هەوڵی شێواندنی راستییەکان دەدەن. ـ بڕیاری ئاشتی و شەڕ لە دەستی دەوڵەتدایە، حکومەتەکەمان نەیهێشتووە هیچ لایەنێک هەنگاوێک بنێت کە زیان بە بەرژەوەندییەکانی وڵات بگەیەنێت یان پاساوێک بدات بۆ دەستدرێژیکردنە سەرمان. ـ بۆ یەکەمجار عێراق جوڵەیەكی گەشەپێدانی بێ وێنەیە بەخۆوە دەبینێت و لە ماوەی دوو ساڵ و نیودا توانیومانە جیاوازییەکی بەرجەستە لە خزمەتگوزارییەکان دروست بکەین کە هاوڵاتیان هەستیان پێکردووە. ـ  لەگەڵ سوریا پەیام و شاندمان ئاڵوگۆڕ کردووە، جەختمان لەسەر پاراستنی فرەچەشنی کۆمەڵایەتی و یەکگرتوویی وڵات و رەتکردنەوەی توندڕەوی و تیرۆر کردووەتەوە. ـ  حکومەت لە بەرنامەكەیدا كۆكردنەوەی چەکی چەكی لەدەستی دەوڵەت پەسەند کردووە، کۆتایی هاتنی ئەرکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی پاساو بۆ بەردەوامی هەڵگرتنی چەک لە دەرەوەی دەوڵەت ناهێڵێتەوە. ـ  حکومەتەکەمان دەستی کردووە بە گرتنەبەری هەنگاوی کردەیی بۆ بەهێزکردنی دەسەڵاتی دەوڵەت و گەیشتن بە ئاسایش و سەقامگیری و داعشی تیرۆریستیش مەترسی دروست ناکات. ـ کۆی بەرهەمی کارەبای ئەم هاوینە گەیشتە (28) هەزار مێگاوات، دەستمان کردووە بە چاکسازی لە کەرتی کارەبا و دابینکردنی سوتەمەنی. ـ بەردەوامین لە بەدواداچوون بۆ ئەو کەسانەی کە لە دەرەوەی وڵات تێوەگلاون لە گەندەڵی، لە ڕێگەی هاوکاری لەگەڵ ئینتەرپۆل بۆ وەرگرتنەوەی پارەی دزراوەكان. ـ گفتوگۆیەکی نیشتمانیمان لە نێوان هەموو هێزە سیاسییەکان ئەنجامدا، بنەماكەی پاراستنی ئاسایش و سەروەری عێراق و رێگریکردن بوو لە تێوەگلانی لە شەڕدا. ـ  هەوڵی لێك نزیک كردنەوەی  تێڕوانینی ئێران و ئەمریکا دەدەین، پشتیوانی لە وتووێژەکان دەکەین کە لەسەر بنەمای یاسا نێودەوڵەتییەکان و پەیماننامەی قەدەغەکردنی چەکی ئەتۆمی .

هێلین ئومێد ڕایگەیاند، لە قۆناغی یەکەمی پرۆسەکەدا تەڤگەر ئەرکەکانی خۆی بە تەواوی جێبەجێ‌کردووە و وتی: "لە قۆناغی دووەمدا پێویستە ڕێگە بە ڕێبەر ئاپۆ بدرێت تا سیاسەت بکات و لە چوارچێوەی ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیکدا هەموارکردنەوەی یاسایی ئەنجام بدرێن." ئەندامی تەڤگەری ئازادیی کوردستان هێلین ئومێد سەبارەت بە بڕیاری کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجوومەنی ئەوروپا تایبەت بە بڕیاری پێشێلکردنی "مافی هیوا"ی پەیوەست بەعەبدوڵا ئۆجەلان و پەرەسەندنەکانی پەیوەست بە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک بۆ مەدیا خەبەر تیڤی قسەی کرد. هێلین ئومێد لە سەرەتای قسەکانیدا خۆشەویستی و پەرۆشی خۆی بۆ ڕێبەر ئاپۆ باسکرد و لەسەر مافی هیوا وتی: "یەکێکە لە گرنگترین پێشکەوتنەکان. لەبەرئەوەی پەیوەندی بە بارودۆخی ڕێبەر ئاپۆوە هەیە. کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجوومەنی ئەورووپا لەسەر مافی هیوا بڕیارێکی نوێی دەرکرد. وەکو تەڤگەر، چاوەڕێ بووین و سەیرمان دەکرد. چاوەڕێ بووین بزانین لەسەر ئەو بابەتە چی دەڵێن، چ ڕێوشوێنێک دەگرنە بەر و چ هەنگاوێک دەنێن. ئەگەر هەڵە نەبم پشت بەو بڕیارە دەبەستێت، کە بەر لە ١١ ساڵ دەرکراوە و ئەوە ١١ ساڵە گەلی کورد بە قسەکردن لەسەر مافی هیوا سەرقاڵ دەکەن. یانی، ئەنجوومەنی ئەورووپا خۆی پێشەنگایەتی ئەمە دەکات. پێویستە بزانرێت، کە یاسای مافی هیوا تەنها بۆ ڕێبەر ئاپۆ نییە. مافێکە کە مرۆڤایەتی لە چوارچێوەی ڕێسا جیهانییەکان و مافەکانی مرۆڤدا بەدەستی هێناوە. بەتایبەتی بۆ زیندانیانی سیاسی بەدەستهاتووە." ملیۆنان کەس هەڵستانە سەر پێ چی بێزارمان دەکات، چیمان بەلاوە سەیرە؟ کێشەکە ئەوەیە، کە ئەوانەی خاوەنی ئەم مافەن ناتوانن بەکاری بهێنن، یاخود زیهنییەتێکی بازرگانی لە ڕۆژەڤدا دەهێڵدرێتەوە. لەو ڕۆژانەی کە ئەم بڕیارە قسەی لەسەر دەکرا، لە ئەورووپا چالاکیی گەورە ئەنجامدران. بە ملیۆنان کەس لە تورکیا، کوردستان، ئامەد، وان و مێرسین هاتنە سەر شەقامەکان. بە ملیۆنان کەس هەڵستانە سەر پێ تاوەکو یاسای مافی هیوا بۆ ڕێبەر ئاپۆ و سەرۆکایەتییان جێبەجێ بکرێت. واتا ملیۆنان کەس بۆئەوەی ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ بە یاسایی مسۆگەر بکرێت، هەڵستانە سەر پێ. لە ڕۆژئاواش هەڵستانە سەر پێ." هێلین ئومێد ئاماژەی بەوە کرد، کە مافی سروشتیی ڕێبەر ئاپۆیان کردە مژاری بازاڕ و ئەمەش ئەوان دەخاتە نیگەرانییەوە. ئومیت بەم شێوەیە بەردەوام بوو: "بۆئەوەی ڕێبەر ئاپۆ سوود لەم مافە وەرنەگرێت، سەدان هەزار زیندانی سوود لەم مافە وەرناگرن. زۆرێک لە هەڤاڵانمان لە زیندانەکان زیندانیی سیاسین. بارمتەن. سەرەڕای ئەوەی سزاکانیشیان تەواوبووە، ئازاد ناکرێن. لەبەرئەوە تێکۆشان بۆ یاسای دیموکراتیک و وەکو پایەیەکی تورکیا، دامەزراندنی یاسای دیموکراتیک زۆر گرنگە. ئێمە لە ڕووی مافی هیواوە، لەگەڵ ڕاستییەکی وەهادا ڕووبەڕووین." 'ڕێبەر ئاپۆ نوێنەرایەتی تێڕوانینێکی جیهانی دەکات' هێلین ئومێد دەستنیشانی کرد، کە جێبەجێنەکردنی مافی هیوا نەک تەنها لەسەر ڕێبەر ئاپۆ سەپێنراوە، لە ڕاستیدا لەسەر گەلی کورد بێهیوایی دەسەپێنێت و بەسەر ژنان، گەلانی تورکیا و گەلانی ناوچەکەدا دەسەپێنرێت. هێلین ئومیت وتی ڕێبەر ئاپۆ نوێنەرایەتی جیهانێکی نوێ و ئازاد و پەیوەندییە ئازادەکان دەکات و بەم شێوەیە درێژەی بە قسەکانیدا: "ئەو تەنها تاکەکەسێک نییە؛ ئەو کۆمەڵگە و سیستەمێکە. ڕێبەر ئاپۆ نوێنەرایەتی تێڕوانینێکی جیهانی دەکات. مافی هیوا بۆ ڕێبەر ئاپۆ بەجێناهێنن. لەبەرئەوە، ئێمە بەم شێوەیە قسەدەکەین: نە مافی هیوا، نە ڕێسای هیوا... پێموایە ڕێبەر ئاپۆ دەیویست بەم شێوەیە قسەی لەسەر بکرێت. ئەوە ڕێسایەکە. وەکو وتم، هەرخۆی ئەم مافە هەیە، بەڵام ڕێسای هیواش هەیە. واتا، ڕێسای هیوا بۆ هەمووان دەگونجێت. پێویستە هەمووان سوودی لێ وەربگرن. لەبەرئەوەی هەوڵدەدەن ژن، گەل، گەلانی تورکیا، گەلانی کوردستان ناچاری دەوڵەتپەرست، دەسەڵاتی پیاو و ڕژێمی شارستانی‌پەرست بکەن. هۆکاری سەرەکی هەڵوێست دژی ڕێبەر ئاپۆ ئەو خاڵە دژبەرەیە. ئەمە بە هیچ شێوەیەک قبووڵ ناکرێت. دەبێت بەدڵنیاییەوە جێبەجێ بکرێت. ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ ئەرکی سەرەکییە جێبەجێنەکردنی ئەم مافە تاوەکو ئێستا، ڕاستەوخۆ پەیوەستە بە سیاسەتەکانی دژی گەلی کوردەوە. ڕاستییەکی لەم شێوەیە هەیە: ئەو هێزانەی کە پیلانگێڕی نێونەتەوەییان جێبەجێکرد، کە پایە هەرە گرنگەکانی، دەوڵەتانی ئەورووپی بوون، پێکهاتەی دەوڵەت-نەتەوەی ئەورووپا بوو. بەجۆرێک تاوانەکانی خۆیان بەم شێوەیە درێژەپێ‌دەدەن. یانی، ئەمە ١٠ ساڵە بەجێنەهێنانی ئەم مافە، بەردەوام دواخستنی، جێهێشتنی بۆ کات و لەم کۆتاییەشدا، درێژکردنەوەی تاوەکو حوزەیرانی ٢٠٢٦، بەم مانایە دێت. لە ڕاستیدا جارێکی تر ڕێگە بۆ سیاسەتەکانی ئاستەنگکردن کە لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە ئەنجامدەدرێن، خۆشدەکەن و بناغەکەی ئامادە دەکەن. دەرگا دەکرێتەوە. مەترسییەکی لەم شێوەیە هەیە. لەبەرئەوەی ئێمە لەناو پرۆسەیەکی زۆر گرنگداین. ئێمە لەناو پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکداین. لەو پرۆسەیەدا ئەو ئەرکانە هەن، کە پێویستە بەپەلە جێبەجێ بکرێن. ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ ئەرکی سەرەکییە. یاسای مافی هیوای ببێتە بنەمای ئەمە، بە نەهێنانی بۆ ناو ڕۆژەڤی تورکیا، دەیانەوێت پەیامی "بە ڕاستی دەتوانین زیاتر دوای بخەین" بدەن. بڕیارەکەی کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجوومەنی ئەورووپا ڕێگەی بۆ سیاسەتی سەرقاڵکردن خۆشکردووە. بەهیچ شێوەیەک ئەم بارودۆخە مایەی قبووڵکردن نییە. ئێمە وەکو لایەنی سیاسی ئەمە، ئەو پەیامانەی کە بۆمان دەنێرێت، بەم شێوەیە لێکدەدەینەوە. بێگومان، پسپۆڕانی یاسایی لە چوارچێوەی ئەوەی، کە ئەم بڕیارە بە مانای چی دێت، لێکدانەوەیان کرد. هەندێک کەس وتیان کە ئەمە 'هاوبەشیکردنی تاوانە' و بە ڕاستی ئەمە بەشێکە لە سیاسەتەکانی تورکیا. بەڵێ، وڵاتانی ئەورووپا، دەوڵەتانی ئەورووپا، ڕێکەوتننامەی زۆر قێزەون لەگەڵ تورکیادا دەکەن. دەیانەوێت، شەڕی تورکیا، شەڕی کورد، شەڕی نێوان تورک و کورد بەردەوام بێت. لەبەرئەوەی دەیانەوێت تورکیا لاواز بکەن و ناچاری دەرەوەی بکەن. هەرخۆی هەڤاڵ عەباس لە بەرنامەکەدا وتی، دێتە بیرمان، ئەڵمانیا سیاسەتێکی چۆن بوو. هەڵوێستی دەوڵەتانی ئەورووپا چۆن بوو؛ لەبیرمان نەکردووە. ڕێبەر ئاپۆ تاکلایەنانە پرۆسەکەی گەیاندە قۆناغێکی گرنگ هێلین ئومیت لەبارەی پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک، کە لەلایەن ڕێبەر ئاپۆوە دەستی پێکراوە قسەی کرد و وتی: "هەرکەسە و بەگوێرەی خۆی لەم پرۆسەیە تێدەگات. دژبەرانمان ئەم پرۆسەیە جیاواز پێناسە دەکەن، ئێمە جیاواز پێناسەی دەکەین. دژبەرانمان پلانێکیان هەیە و ئێمەش پلانێکمان هەیە. ڕێبەر ئاپۆش پلانێکی هەیە. لەم بارەیەوە، پێویستە بە دروستی لە ڕاگەیاندراوی پارێزەران تێبگەین. ئێمە لە کام پرۆسەیەداین، لە کام قۆناغەداین؟ بۆئەوەی پرۆسەکە بە دروستی بەڕێوەببرێت، ئەمە گرنگە. قۆناغی یەکەم چی بوو؟ ئەگەر بچینە قۆناغی دووەمەوە، دەتوانین لە خۆمان بپرسین قۆناغی یەکەم چی بوو. بەر لە هەر شتێک، باخچەلی لە ١ـی تشرینی یەکەمدا لە پەرلەمان دەستی ئەندامانی دەم پارتی گرت و دواتر بانگەوازی بۆ ڕێبەر ئاپۆ کرد و وتی، 'وەرە، لە پەرلەمان سیاسەت بکە، کۆتایی بە تێکۆشانی چەکداری بهێنە. کۆتایی بە بوونی ڕێکخستنی خۆت بهێنە و لە پەرلەمان درێژە بە تێکۆشانی خۆت بدە'. دوای ئەم پرۆسەیە، ڕێبەر ئاپۆ ئەو دەستەی پشتگوێ نەخست، کە بۆی درێژکرا. ئەو وەڵامەی دایەوە، ئێستا لە تورکیا ڕۆژەڤە و ڕۆژەڤی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان دیاریدەکات. پەکەکە، پارتێکی ٥٠ ساڵە؛ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی هەژاند، گەلێک بەرەوپێشچوونی دەستپێکرد، ناسنامەی کوردی سەرلەنوێ هێنایە کایەوە، پێناسەی کرد و وای کرد گەلی کورد وەکو نەتەوەیەکی دیموکراتیک دەربکەوێت. ئەم پارتە لە مانگی ئایاردا کۆنگرەی خۆی بەست و کۆتایی بە بوونی ڕێکخستنیی خۆی هێنا. ئەو دەستپێشخەرییەی کە دوای ئەوە لەلایەن ڕێبەرێتییەوە گیرایەبەر، درێژەی بە پرۆسەکە دا. ڕێبەر ئاپۆ تاکلایەنانە ئەم پرۆسەیەی گەیاندە قۆناغێکی چارەنووسساز. یانی، پەکەکە کۆتایی بە هەموو کار و چالاکییەک لەژێر ناوی خۆی هێنا، ستراتیژیی تێکۆشانی چەکداری گۆڕا و لانیکەم ڕایگەیاند، کە دژی تورکیا چەک بەکارناهێنێت. ئەمانە هەمووی بە پێشەنگایەتیی ڕێبەر ئاپۆ هاتنە دی. ڕێبەر ئاپۆ لە کۆنگرەی ١٢ـی پەکەکەدا وەکو دانوستانکاری سەرەکی دەستنیشانکرا و هەموو ئەم پێشکەوتنانە، بەستراونەتەوە بە ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆوە. بەڵام ئەم هەموو هەنگاوە، نیازپاکیی ڕێبەر ئاپۆ، لەم چوارچێوەیەدا پێشکەوتن. شەڕڤانانی ئەم تەڤگەرە تێگەیشتنێکی تەواو کە ڕێبەر ئاپۆ تێی بگات و هەڵوێستێکیان نیشاندا، کە شایەنی ڕێبەرێتی بێت. دەتوانین ئەم سەردەمە وەکو قۆناغی یەکەم ناوبنێین." دوو شت هەن کە لە قۆناغی دووەمی پرۆسەکەدا بکرێن هێلین ئومیت سەبارەت بە قۆناغی دووەمیش هەڵسەنگاندنی کرد و وتی: "پێی دەوترێت پرۆسەی دیموکراتیکبوونی تورکیا. واتا، کێشەکانی دیموکراتیکبوونی تورکیا و شێوازی چارەسەرکردنی ئەم کێشانە لەوانەیە مژاری قۆناغێکی تر بێت. بەڵام قۆناغی دووەم کە ئێستا تێیداین، پرۆسەی دامەزراندنی بناغەی یاسایی ئەو هەنگاوانەیە، کە لەلایەن ڕێبەر ئاپۆ و تەڤگەری ئازادییەوە نراون. ئەمە بەرپرسیارێتییەک دەخاتە ئەستۆی دەوڵەت و حکومەت. تەڤگەری ئازادیی کورد ناتوانێت بە تەنها ئەمە بکات. ئەو، ئەو شتانەی لە ئەستۆی بوو جێبەجێی کرد. ئەو بانگەوازەی بۆی کرا و مەرجەکانی جێبەجێ کرد. لە ئێستا ئەوەی پێویستە لە قۆناغی دووەمی پرۆسەکەدا بکرێت، دوو شتن: یەکەم: پێویستە ڕۆڵی ڕێبەر ئاپۆ لە پرۆسەکەدا بە شێوەیەکی ڕاست پێناسە بکرێت. یانی، ئەگەر ڕۆڵی ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی ڕاست پێناسە نەکرێت، مامەڵەیەکی ڕاست نیشانی ڕێبەر ئاپۆ نەدەن و ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ مسۆگەر نەکرێت، چەندە پێشکەوتن هەستی پێ بکرێت یاخود ببینرێت، پرۆسەکە دەگەڕێتەوە سەرەتا. من ئەمە وەکو ڕێسا دەڵێم، نەک وەکو بڵاوکردنەوە. واتا، ئەمە لە سروشتی بابەتەکەدا هەیە. لەبەرئەوەی ڕێبەر ئاپۆ ئەندازیار، هێزی ئافرێنەری ئەم پرۆسەیەیە. بەڵێ، ڕێبەرمان ڕەخنەی لە ئێمە هەیە لەسەر تێگەیشتن، درکپێکردن و جێبەجێکردنی. ئێمە ‌هێشتا هەوڵدەدەین، کە ئەمانە تێپەڕێنین، گفتوگۆیان لەبارەوە دەکەین. هەوڵدەدەین کە بە شێوەیەکی دروست تێی بگەین، بەشێوەیەکی دروست بیگرینە دەست و لەسەر ئەم بنەمایە ئەرکەکانی خۆمان بەجێبێنین. لەوانەیە کێشەی لەم شێوەیە لەلایەنی ئێمەوە بێنە ئاراوە. بەڵام سەرەکیترین کێشەی ئێستا پێناسەکردن و تێگەیشتنی هەڵە بۆ پێگەی ڕێبەر ئاپۆ لە کۆمەڵگەی تورکیا و سیاسەتی تورکیادایە. سەرنج بدەن، لە زۆر بەرنامەدا ئێمە مامەڵەی ئامڕازکردن دژی ڕێبەر ئاپۆمان هێنایە ڕۆژەڤەوە و ڕەتمانکردوە. قبووڵمان نەکرد. لە قۆناغدا هەندێک کەس ئەوە زۆر ژیرانە دەبینن. هەندێک کەس وا بیردەکەنەوە، کە گرتنی ڕێبەر ئاپۆ لە ئیمراڵی وەک دەرفەتێک بەکاربهێنن و هەندێک شت بکەن. بەڵام ئەمە دژی سروشتی بابەتەکەیە. گەر ڕێبەر ئاپۆ وەکو ڕێبەری دامەزرێنەر پێناسەدەکرێت، پێویستە بەو پێیە مامەڵە بکەن. پێویستە ڕێی سیاسەت بۆ ڕێبەر ئاپۆ خۆشبکرێت.

د. فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق لە نیویۆرکەوە ڕایگەیاند، ئێستا بەرهەمی رۆژانەی نەوت 230 هەزار بەرمیلە. 50 هەزاری بۆ بەکاربردنی ناوخۆیە، ئەوەی دیکە بۆ هەناردەکردن رادەستی سۆمۆ دەکرێت.   رۆژی دووشەممە رێککەوتنی سێقۆڵیی هەرێمی کوردستان، کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی نەوت و عێراق لەبارەی بەرهەمهێنان و هەناردەکردنەوەی نەوت واژۆکرا.    د. فوئاد حوسێن دەڵێت: "ئەمە رێککەوتنێکی گرنگە، ئاسان نەبوو. تاوەکو ئێستا هیچ رێککەوتنێکی وا نەکراوە."    وەزیری دەرەوەی عێراق هەروەها گوتی، "ئەمە رێککەوتنێکی زۆر جیاوازە؛ رێککەوتنێکە لە نێوان هەولێر و بەغدا و، لە نێوان هەولێر، بەغدا و کۆمپانیاکان." هەروەها "ئەم رێککەوتنە راستەوخۆ پەیوەندی بە بودجەوە هەیە و کێشەی مووچە چارەسەر دەبێت."   د. فوئاد حوسێن ئەوەشی گوت کە پرسی داهاتی نانەوتی چارەسەر دەبێت. لەلایەکى دیکەوە، فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ كەناڵی " الشرق" لە نیویۆرکەوە،  دەڵێت: جوگرافیا و ئاسمانی عێراق بووەتە گۆڕەپانی شەڕ، بەهۆی لێكەوتەكانی شەڕی ئیسرائیل و ئێران. فوئاد حسێن، هۆشداریی دا لە سەپاندنەوەی سزاکانی پێشوی ئەوروپا بەسەر ئێرانداو وتی: گەڕانەوە بۆ ئەو سزایانە هەموو لایەک بەرەو بنبەست دەبات، کە بە مەترسیدار وەسفی کرد. راشیگەیاند:هەڕەشەكانی  ئیسرائیل له دژی ئێران دەبێتە هۆی  گرژیی زیاتر و کێشەی گەوره له ناوچەکه بە دوای خۆیدا دەهێنێت. سەبارەت بە مەترسییەكانی عێراقیش، فوئاد حسێن ئاماژەی بەوەكرد: جوگرافیا و ئاسمانی عێراق بووەتە گۆڕەپانی شەڕ، ئەوەش لێكەوتەی ئەو هێرشانەیە (جەنگی ئێران و ئیسرائیل)، هیواشی خۆی دەربڕی ئەو گرژییانە لە ڕێگەی دیپلۆماسییەوە چارەسەر بکرێن.