هاوسەرى والى د.اع.ش لە سوریا و عێراق چەند نهێنیەک ئاشکرا دەکات

  زوبەیر ئایدار ئەندامی کۆنسەی بەڕێوبەری کەجەکە ڕایگەیاند؛ پێش بانگەوازییەکەی ڕێبەر ئاپۆ، بەرپرسانی دەوڵەت بە ئاگاداری و مۆڵەتی ئەردۆغان سەردانی ئیمرالییان کردووە و ڕایانگەیاند کە پێویستە لەسەر ئەو پرسانەی کە دەوڵەت لەسەری ڕێککەوتووە هەنگاو بنرێت. ئایدار لەچاوپێکەوتنێکیدا ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، ئێمە باس لە پرۆسەیەک دەکەین کە ئەو کردارانەی کە لەمەودوا ئەنجام بدرێن، تەنانەت ئەگەر بە نووسراو و بەڵگەش نەبێت، لە زۆر بواردا بە دەستپێشخەری و ڕێککەوتن و لێکتێگەیشتنی یەکتر و چاوەڕوانی لە یەکتر دیاری دەکرێن.  ئەو وتیشى: بە ئەزموونی ٣٢ساڵەی خۆم دەتوانم بڵێم؛ ڕێبەر ئاپۆ قەد بە ئارەزووی خۆی یان بە شێوەیەکی هەڕەمەکی لەم جۆرە پرۆسانەدا بانگەوازییەکی لەو جۆرە نادات. لە ڕاستیدا دیارە دەرفەت ڕەخساوە، بۆیە بانگەوازییەکی لەو جۆرە دەکات. ئایدار ڕایگەیاند کە ئاگادارن کە کۆمیسیۆنێکی یاسایی پێکهێنراوە، ئەم کۆمیسیۆنە کار لەسەر پرسە یاسایی-دەستوورییەکان دەکات، وتی: هەژماریان چوار کەسە، ئێمە بە تەواوی نازانین؛ بەڵام هەندێک بەرپرس بە نوێنەرایەتی حکومەتەوە ماوەیەکە سەردانی ئیمرالی دەکەن. ئەمە مەسەلەیەک نییە کە دەوڵەت باخچەلی شەوێک لەسەری خەوتبێت و یەکسەر هەستێت و سڵاو لە دەم پارتی بکات. ئەمە شتێکە کە پێشوەختە پلانی بۆ دانراوە و ئامادە کراوە.  ئەو جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە ئەو شاندەی کە چوو بۆ ئیمرالی لەگەڵ باغچەلی کۆبووەوە و ئەو پرسانەی باسیان لێکرا لەگەڵ ئەویشدا باسی لەسەر کرا. ئەو پرسانەی کە گەل ئاگاداری بوون دواتر ڕوویاندا. بەم قسە و لێدوانانە چووە قۆناغێکی نوێیەوە. "بانگەوازییەکەی ریبەر ئاپۆ نیشانەی قۆناغێکی نوێیە. زوبەیر ئایدار ئاماژەی بەوەشکرد کە ئەردۆغان ئاگاداری هەموو شتێکە و وتی: "ئەو شاندەی کە سەردانی ئیمرالی کردووە بە مۆڵەتی ئەوەو ڕۆیشتوون. ئەو گفتوگۆیانەی لەوێدا ڕوویانداوە، ئەو کارانەی کە کراوە، هەمووی لە شێوەی ڕاپۆرتێکدا دراوە بە ئەردۆغان و لەهەموو شت ئاگادارە. ئێمە لە گەڵ سیاسەتەکانی حکومەت ئاشناین. بە بێ ئاگاداری ئەردۆغان، مەحاڵە بەرپرسانی حکومەت بۆ پرسێکی وا جددی بتوانن بچنە ئیمرالی. ئەردۆغان زانیاری هەبووە و مۆڵەتی داوە. زوبەیر ئایدار، ئەندامی کۆنسەی بەرێوەبەری کەجەکە ڕایگەیاند، بنەمای بانگەوازییەکە پەیوەندی بە حکومەتەوە هەیە و وتی: ئێستا تۆپەکە لە گۆڕەپانی حکومەتدایە. ڕێبەر ئاپۆ، لایەنی کوردی، بە تەواوی بەرپرسیارێتی خۆیان جێبەجێ کردووە.  ئەو بەڕوونی باسی لەوە کرد کە چۆن ئەو کێشانە چارەسەر دەکات کە حکومەت بە قووڵی لێیان ناڕازییە. ئێستا دەبێت حکومەت هەنگاو هەڵبگرێت. بەڵێ بانگەوازی لە ڕێکخستنیش کراوە.  ناوبراو باس لەوەدەکات ئاپۆ لەپەیامەکەیدا بە ڕێکخستن دەڵێت: 'ئەگەر زەمینەی سیاسی یاسایی و دیموکراتیک دروست بوو، ئێوەش ئەو هەنگاوە جێبەجێ بکەن، کۆنگرە ببەستن و بڕیار بدەن و چەک دانێن. 'یانێ باس لە سەر دروستکردنی چوارچێوەیەکی یاسایی و سیاسەتی دیموکراتیک هەیە، موخاتەبی ئەمەش حکومەتە. ئێمەش لەوەی پێشتر چی ڕوویداوە هەموو ئاگادارین. ئێستا لێرەدا لە قۆناغی یەکەم، موخاتەب حکومەت و دەوڵەتە. پێویستە لە ماوەیەکی کورتدا هەنگاو بنرێت. ئەگەر پرسەکە درێژە پێ بدەن، ئەوا پرسەکە هەر لەوێدا دەوستێت."

وتەبێژی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ڕایدەگەیەنێت وتوومانە نابێت لەکابینەى داهاتوودا حکومەتی سێبەر هەبێت و ئێمە گەرەنتیمان دەوێت. سەبارەت بە دواین گۆرانکارى و دانوستانەکانى پێکهێنانى کابینەى نوێ، سەعدی پیرە وتەبێژی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، دەڵێت لەو کۆبوونەوەیەدا کۆتایی بە زۆربەی بڕگەکانی رەشنووسی رێککەوتنی پێکهێنانی حکومەت هێنراوە. هەروەها وتیشى: هیچ نەماوە لە کۆبوونەوەکانماندا باسمان نەکردبێت.   لەبارەی چۆنیەتیی پێکهێنانی حکومەت، سەعدی پیرە دەڵێت: سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی بەیەکەوە رادەسپێردرێن، "راسپاردنی سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی نایاسایی نییە." هەروەها دەڵێت، "سەرۆکی حکومەت یان جێگری سەرۆکی حکومەت دەست لەکار بکێشێتەوە، حکومەت بە هەڵوەشاوە دادەندرێت." قوباد تاڵەبانی، سەرۆکی شاندی دانوستاندنکاری یەکێتی لە کۆڕبەندی هەولێر ئەوەى خستەڕوو، لەگەڵ پارتی باسی پۆستیان نەکردووە. وتەبێژی یەکێتیش دەڵێت: پارتی بە ئەوانی نەگوتووە پۆستەکانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، سەرۆکی حکومەت و وەزیری ناوخۆ هێڵی سوورن. هاوکان سەعدی پیرە وتیشى: لە رابردوودا سەرۆکی حکومەت راوێژکار داناوە بۆ راپەڕاندنی کاروباری وەزارەتەکان و بەبێ گەڕانەوە بۆ وەزیر, ئەو ئاجەختى کردەوە ئەگەر پارتی پۆستەکانی خۆی لە حکومەتی داهاتوو دیاریکردبێت، ئێمە بۆ دانوستاندن بکەین، وتیشى  نابێت پارتی قەییوم لە پۆستی بەتاڵی یەکێتی دابنێت. لەکۆتایی قسەکانیدا سەعدی ئەحمەد پیرە دەڵێت وتوومانە نابێت حکومەتی سێبەر هەبێت،  سەرۆکی پەرلەمان کراوەتە دیلی دەستی جێگر و سکرتێری پەرلەمان.

  هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) بە پێویستی دەزانێت پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئـ.ـۆجەلان ڤیدیۆیی بێت و جەختدەکاتەوە ئەگەر وا نەبێت قبوڵی ناکەن، ئەوەش دواى وتەکەى وەزیرى دادى تورکیا کە ئاماژەى بەوەکردبوو، هەلومەرج لەبار نییە بۆ ئەوەى بانگەوازەکە بەشێوەى ڤیدیۆیی بێت. بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی دەستەی کەجەکە، لە میانی هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ Medya TV لەبارەی بانگەوازە چاوەڕوانکراوەکەی ئۆجەلانەوە دوا کە بە بانگەوازێکی مێژوویی لەقەڵەم دەدرێت بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد بە ڕێگاچارەی ئاشتییانە. بەسێ هۆزات بە توندی وەڵامی یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیای دایەوە کە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر ڕایگەیاند هەلومەرجی یاسایی لەبار نییە بۆ ئەوەى بانگەوازەکە بەشێوەى ڤیدیۆیی بێت و دەڵێت: "بە هیچ جۆرێک ئەوە قبوڵ ناکەین، 26 ساڵە گۆشەگیری خراوەتە سەر 'ڕێبەر' ئاپۆ، ئەمەیش ئەشکەنجەدانە و یاسا نێودەوڵەتییەکانیش ئەمە بە ئەشکەنجە و تاوانی دژی مرۆڤایەتی لەقەڵەم دەدەن". بەسێ هۆزات سەرنجی خستە سەر ئەوەی کە وێڕای ئەوەی لە 22 تشرینی یەکەمی 2024ەوە دەولەت باخچەلی، سەرۆکی گشتیی مەهەپە داوای لە ئۆجەلان کردووە بچێتە پەرلەمان، کەچی هێشتا گۆشەگیرییەکانی سەر ئۆجەلان بە توندترین شێوە بەردەوامە و دەڵێت: "ئەو گوتانەی وەزیری دادی تورکیا بەو واتایە دێت، چۆن لەو دۆخە نوێیە دەڕوانن و هیچ بە هەندی وەرناگرن". هۆزات ڕەخنەی ئەوەی لە یڵماز تونچ گرت بۆچی هەلومەرجی یاسایی بۆ پەیامەکەی ئۆجەلان بۆ ئەوەی بە شێوەی ڤیدیۆیی بێت لەبار نییە، بەڵام کە بە نوسراو بێت لەبارە و دەڵێت: "ئایا دەکرێت لە کاتێکدا ئۆجەلان پەیام بڵاو بکاتەوە کە هێشتا گۆشەگیری سەری هەڵنەگیرابێت؟ پەیامێکی لەو جۆرە تا چەند کاریگەر دەبێت؟ مادام داوا لە سەرۆک دەکەن پەیامی هەبێت، گۆشەگیرییەکەی سەری هەڵبگرن و چیتر ئەشکەنجەی مەدەن". بەسێ هۆزات ڕەتی کردەوە ئۆجەلان هیچ ڕێککەوتنێکی ژێربەژێری لەگەڵ تورکیا کردبێت و ڕەخنەی ئەوەیش لە گەورە بەرپرسانی تورکیا دەگرێت کە هەر دەمیان دەکەنەوە دەڵێن با پەکەکە چەک دابنێت، کەچی لە ڕاستیدا بەردەوام لە درێژەدان بە شەڕ لە دژی پەکەکە. هەر لەبارەی گوتەکانی یڵماز تونچ، دوێنێ تولای هاتیمئۆغوڵڵاری هاوسەرۆکی گشتیی دەم پارتی وتی: "بەپێی زانیارییەکانمان بانگەوازەکە ڤیدیۆیی دەبێت. خۆ ئەگەر بە ڕاستیش ئەمە بۆ پرۆسەی ئاشتى بێت پێویستە بەم جۆرە بێت و دەرگاکان بکرێنەوە". ناوبراو جەختیشیکردەوە، لە کەشێکدا کە مشتومڕ لەسەر ئەوە بکرێت بانگەوازەکە ڤیدیۆییە یان نا، ناکرێت باس لە ئاشتی و کەشێکی دیالۆگی تەندروست بکرێت. ئەمە بەو واتایە دێت گۆشەگیری سەر ئۆجەلان بەردەوامە.

جەمیل بایک هاوسەرۆکی کۆنسەی بەڕێوەبەری کەجەکە لە بەرنامەیەکی تایبەتدا لە کەناڵی ستێرک تیڤی، پێش بەیاننامە چاوەڕوانکراوەکەی ڕێبەر ئاپۆ هەڵسەنگاندنی بۆ دۆخەکە کرد و دەربارەی چەندین تەوەر و مژاری گرنگی پەیوەندیدار بەو گۆڕانکارییانەوە کە لەناوچەکەدا ڕوو دەدەن، دید و تێڕوانینینەکانی خۆی خستەڕوو. بفەرموون لە دەزگای میدیایی هاوڵاتییەوە گوێبیستی دەقی گفتوگۆکە بن:   دەمەوێت بە پیلانگێری نێونەتەوەیی دەست پێ بکەن. چونکە لە مانگی شوباتداین. گەلی کورد و دۆستانی ئەم مانگە بە مانگێکی ڕەش وەسف دەکەن. ٢٧ساڵ بەسەر پیلانی نێونەتەوەیی دژی ڕێبەر ئاپۆ تێدەپەڕێت. ئەگەر بارودۆخ و چوارچێوەی ئەو سەردەمە لەبەرچاو بگرین، پیلانگێڕیی بە چ ئامانجێکەوە دەستی پێکرد و چۆن ئەنجامدرا؟   سەرەتا ئەو کەسانەی ئەم پیلانگێڕییەیان لە دژی بزووتنەوەکەمان و گەلی کوردستان و مرۆڤایەتی ئەنجامدا شەرمەزار دەکەم. وەک دەزانین بە پێشەنگایەتی هەڤاڵ خالید ئۆراڵ و ڕۆژبین عەرەب دروشمێک لە دژی پیلانگێڕی پەرەی پێدرا. 'ئێوە ناتوانن ڕۆژمان تاریک بکەن'. بەم دروشمەوە نزیکەی ٥٠ هەڤاڵ و وڵاتپارێز ئاگریان لە جەستەی خۆیان بەردا و لەدەوری ڕێبەر ئاپۆ بوونە بازنەیەک لە ئاگر، بە ڕێزدارییەوە هەموو ئەو شەهیدانە بەبیر دێنمەوە، ئەوان لە مێژووی مرۆڤایەتی و گەلی کورددا بۆ هەمیشە جێگایەکی تایبەتیان هەیە. ئەو شەهیدانە قەد لەبیر ناکرێن. بۆچی و لەسەر چ بنەمایەک ئەو هێندە هەڤاڵ و وڵاتپارێز ئاگریان لە جەستەی خۆیان بەردا و خۆیان فیدا کرد؟ چونکە بینیان بەڕاستی لە کەسایەتی ڕێبەر ئاپۆدا وا گەلی کورد و مرۆڤایەتی ڕووبەڕووی مەترسییەکی گەورە بۆەتەوە. ئەم چالاکییە فیداییە بۆ ئەوە ڕاگەیەندرا کە هەموو لایەک لەم مەترسییە تێبگەن و هەموو لایەک هۆشیار بکەنەوە کە ڕێوشوێنی پێویست بەرامبەر بگرنەبەر و پێشی لێبگرن. بۆیە تێکۆشانیان لە مێژووی بزوتنەوەکەمان و گەلی کوردستان و مرۆڤایەتیدا جێگایەکی تایبەت و شکۆمەندانەی هەیە و قەد لەبیر ناکرێن. ئەگەر خەبات دژی پیلانگێڕی پەرەی سەندووە و گەیشتووەتە ئەم سەردەمە، بە دڵنیاییەوە بە پێشەنگایەتی ئەم هەڤاڵانەوە بووە. ئێستا ئەو پیلانگێڕییەی کە دژی ڕێبەر ئاپۆ پەرەی پێدرا، لە کەسایەتی ڕێبەر ئاپۆ دژی گەلی کورد و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامدرا. نەک تەنها وەک پیلانێک دژی کەسێک ڕوویدابێت. پیلانەکە ئەوەندە سنووردار نییە. بەڵکوو پیلانێکی زۆر گەورەتر بوو.   لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ڕەنگە ئەم جۆرە پیلانگێڕییانە زۆر دەگمەن و کەم بن. ئەم پیلانگێڕییە بۆ ڕێبەر ئاپۆ بووە هۆی ئەوەی باشتر لە هەموو شتێک تێبگا و چارەسەری بۆ بخوڵقێنێ و دژی ئەم پیلانگێڕییە بەرخۆدان بکات. چونکە ئەو هێڵەی کە ڕێبەر ئاپۆ پەرەی پێداوە بە تەواوی لەسەر ئەم پرەنسیپەیە. وتی: "ئەوەی مرۆڤ نەکوژێت بە هێزتری دەکات". وتی: "من لە بەلەمێکدا بووم و ڕووبەڕووی کەندەڵانان بوومەوە. بۆ ئەوەی لەناو نەچم فڕیم." ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیە دەستی بە تێکۆشان کرد. کاتێک ئەو پیلانگێڕییە جیهانییە دەستی پێکرد، لە چ هەلومەرج و دۆخێکدا پەرەی سەند؟ مەبەست لەو پیلانگێڕییە چی بوو؟ مرۆڤ پێویستە بە باشی سەرنجی بخاتە سەر. ڕەنگە تا ئێستا هەڵسەنگاندن و سەرنجی زۆر لەسەر ئەو پیلانگێڕییە هەبووبێت و هەڵسەنگاندنی زۆر کرابێت. بەڵام هێشتا تێرکەر نین. چونکە پیلانێکی زۆر گەورەیە. بۆیە ئەم پیلانگێڕییە گەورەیە پێویستی بە تێکۆشانێکی گەورەی گەلە. بە شێوەیەکی ئاسایی سەیری بکەی ناتوانیت لەبەرامبەریدا هیچ چارەسەریەک دەست پێبکەی. وەک دەزانرێت لە سەردەمی جەنگی جیهانی یەکەمدا فەرەنسا و بریتانیا بە پێی ئامانجەکانی سیستەمی سەرمایەداری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان دابەش و دیزاین کردووە. ڕێککەوتنی سایکس-پیکۆیان داناوە. بەم ڕێکەوتن و هاوپەیمانییە، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان داڕشتووە. کوردیان لەم ناوەدا پارچە پارچە کرد. دیسان عەرەبەکانیان پارچە پارچە کرد. سیستەمی سەرمایەداری لەسەر ئەم دابەشبوونە گەشەی کردووە. بۆیە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو بە ناوەندی سیستەمی سەرمایەداریی جیهانی. لەم هاوپەیمانی و ڕێککەوتنەدا پرسی کوردیان کردە پرسی شەڕ. نکۆڵی و پاکتاوکاری لە دژی کورد بەرەوپێش چوو. لە کوێ سیستەمی لەناوبردن و نکۆڵیکردن هەبێت، بەرخۆدان و شەڕ هەیە. ئەمەیان بە زانابوون پەرە پێداوە.   بۆیە بە ڕێبەرایەتی ڕێبەر ئاپۆ لە دژی ئەمەدا تێکۆشانی دیموکراسی و ئازادی پەرەی پێدرا. ئەم تێکۆشانە هێدی هێدی کوردستانی گرتەوە و کاریگەری لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دانا. ئەم تێکۆشانە لەدژی ئەو سیستەمەی کە بریتانیا و فەرەنسا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پەرەیان پێدابوو بوو بە هەڕەشە. چونکە تێکۆشانێک کە ڕێبەر ئاپۆ بەرەوپێشی دەبرد، لەسەر بنەمای ئازادی و دیموکراتیک بوونی ناوچەکە بوو. بۆیە بە تێپەڕبوونی کات پەیماننامەکە ڕووبەڕووی ئاستەنگی دەبووەوە. هۆکاری دیکە ئەوە بوو کە یەکێتی سۆڤیەت لەو کاتەدا ڕووخا. پارچە بوون و ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت کاریگەری لەسەر جیهان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆر بوو. هەمووی هاوسەنگییەکانی تێکدا. ڕاست لەم کاتەدا تێکۆشانی ڕێبەر ئاپۆ گەیشتە لوتکە. دۆخێکی نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەریهەڵدا. سیستەمی سەرمایەداری هەوڵیدا دەستێوەردانێک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بکات. چونکە ئەگەر دەستوەردان نەکات یەکێتی سۆڤیەت پارچە بووە، بۆیە ڕێبەر ئاپۆ تێکۆشانی بەرز دەکاتەوە. ئەو تێکۆشانەش تا دێت پەرە دەگرێت و کاریگەرتر دەبێت. ئەو پەیماننامەیەی کە بریتانیا و فەرەنسا لە پێناو سیستەمی سەرمایەداریدا جێگیریان کردووە، ئێستا هێدی هێدی دەبێتە ئامانج. بۆ ئەوەی سیستەمەکەیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێگەی خۆی لەدەست نەدات، سەرەتا دەبێت ئەو پێشهاتانەی دەبنە هۆی پێشکەوتنی ڕێبەر ئاپۆ دەبێت ڕێگریی لێبکەن. ئیتر لەوکاتەدا دەستێوەردان ڕوویدا، بە واتایەکی تر دەستوەردانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کرد بۆ ئەوەی گۆڕانکارییەک کە بە لەسەر هێڵی دیموکراتیک و ئازادی پەرەی سەندبوو، سەرکەوتوو نەبێت و ڕێگری لێبکەن. ئامانجیان لەناوبردنی ڕێبەر ئاپۆ بوو. جا چ سیاسی بێت، ئایدیۆلۆژی، یان فیزیکی. چونکە تێکۆشانی ڕێبەر ئاپۆ و ئەو تێکۆشانەی کە بەڕێوەی دەبرد وەک مەترسییەکی گەورە لەسەر خۆیان دەبینی. لەبەر ئەوە ئەوان تەنها بەرژەوەندی خۆیان لەبەرچاو دەگرن. هەروەها ڕێبەر ئاپۆ بەرژەوەندی گەل و ئازادی گەل لەبەر چاو دەگرێت. ئەمەش هەڕەشە بوو بۆ سەریان و دەیانویست ڕێگری لێبکەن. پیلانگێڕی نێونەتەوەیی لەسەر ئەم بنەمایە ئەنجامدرا. زۆر لایەن و وڵات لەم پیلانەدا بەشدار بوون. هەر لەو کەسانەی پێشەنگایەتیان بۆ سیستەمی سەرمایەداری دەکرد هەتا ئەوانەی لەم سیستەمەدا بوون و ئەوانەی ڕۆڵیان لە سیستەمی داگیرکاری و جینۆسایددا هەبوو، هەموویان دەستیان لەم پیلانگێڕییەدا بوو. چونکە هەموویان بەرژەوەندییەکانیان کەوتە مەترسییەوە. بۆ بەرژەوەندی خۆیان و پاراستنی دەسەڵاتدارییان، پیلانیان گێڕا و هێرشیان کردە سەر ڕێبەر ئاپۆ. لێرەوە دەتوانرێت لە کەسایەتی ڕێبەر ئاپۆ و ئەو تێکۆشانەی پەرەی پێداوە باشتر تێبگەن. ئەگەر مرۆڤێک ئاسایی بوایە، بێگومان ئەو تێکۆشانەی کە پەرەی پێدەدا، بە هەمان شێوە ئاسایی دەبوو و ئەم هەموو هێزانە یەکیان نەدەگرت و هێرشیان نەدەکردە سەر ڕێبەر ئاپۆ. لە کەسایەتی ئەودا هێرش کرایە سەر بزووتنەوەکەمان و کوردی ئازادیخواز. ئەمە نیشاندەری ڕاستییەکانی ڕێبەر ئاپۆ و ئەو تێکۆشانەیە کە دەستی پێکردووە. هاوکات ڕاستی ئەم پیلانگێڕییە بۆ کۆمەڵگا ڕوون دەکاتەوە. ئێوە وتتان لە بەرامبەر ئەم پیلانگێڕییەدا شەهیدانێک بە وتنی"کەس ناتوانێ ڕۆژمان تاریک بکات" پێوانیان دیاری کرد و لەسەر ئەو بنەمایە تێکۆشانیان کرد. چۆن دەکرێت ئاستی تێکۆشان هەڵسەنگێنین و بتوانین بڵێین پیلانگێڕیی پووچەڵ کراوەتەوە؟   ڕاستە، مەبەست لەو پیلانگێڕییە چی بوو؟ وەک وتم ئامانج ئەوە بوو کە ڕێبەر ئاپۆ بە تەواوی بێلایەن بکرێت. بزووتنەوەیەک بە ڕێبەرایەتی ڕێبەر ئاپۆ پەرەی سەندبوو هەڵوەشێتەوە. بە درێژایی مێژوو ئەو بزووتنەوەیانەی بە هۆی ڕێبەرەکەیانەوە سەریان هەڵداوە، کاتێک ڕێبەرەکەیان کراوەتە ئامانج، ڕێکخستنەکەیان زیانی پێگەیشتووە. پیلانگێڕان بەو شێوەیە بەراوەردیان کردبوو کە ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ بێلایەن بکەن، بزووتنەوەی ئازادی و دیموکراتیکی کوردستانیش دەڕووخێت. بۆیە هەموو دەرفەت و ئامادەکارییەکیان بەکار هێنا. واتە ئەم کارەیان کرد بۆ ئەوەی بتوانن ئەو هێڵە نەهێڵن کە ڕێبەر ئاپۆ لە پێناو گەلاندا پەرەی پێدابوو. دەوڵەتی تورک لەم دۆخە زۆر سوودمەند بوو. ویستی پەکەکە لەناو ببات و کۆمەڵکوژی کورد بەئەنجام بگەیەنێت. هاوکارانیان و خیانەتکارانی گەلی کوردیش دەیانویست ئەم پیلانگێڕییە بێتە دی تا بتوانن ئەو هێڵەی کە ڕێبەر ئاپۆ پەرەی پێدابوو لەناوی ببەن. واتە لە ئامانجدا هەموویان گەیشتنە ڕێککەوتن. بۆیە هەموویان بە هاوکاریی یەکەوە و پیلانگێڕییان دژی ڕێبەر ئاپۆ ئەنجامدا. وەک وتم نزیکەی ٨٠ کەس لە دژی ئەم پیلانگێڕییە بە شێوەیەکی فیداییانە گیانیان بەخت کرد. ئاگریان لە خۆیان بەردا و ڕووبەڕووی دوژمن بوونەوە. بەم کارە پەیامێکیان بۆ هەموو کەسێکدا. هەروەها لەسەر ئەو بنەمایە تێکۆشان دژی پیلانگێڕی، پاکتاوکردن و جینۆساید بەڕێوەچوو. لە کۆتاییدا ئێوەش دەزانن کە ئێمە هەڵمەتێکی ئازادی نێونەتەوەییمان جێبەجێ کرد. ئەم هەڵمەتە بناغەی پیلانگێڕییەکەی زۆر لاواز کرد، بەجۆرێک کە چیتر نەیانتوانی بەم شێوەیە لە دژی ڕێبەر ئاپۆ بەردەوام بن. هێرش بۆ سەر ڕێبەر ئاپۆ هێرشێکی نێونەتەوەیی بوو. هەروەها دەبوو هەڵمەتێکی نێونەتەوەیی لە دژی پیلانگێڕییەکە دەست پێ بکرێت. بۆیە ئێمە هەڵمەتی "ئازادیی جەستەیی بۆ ڕێبەر ئاپۆ و چارەسەری سیاسی بۆ پرسی کورد"مان لەم ئاستەدا لەبەرچاو گرت و بەو پێیە پەرەمان پێدا. ئەمەش وایکرد هێندەی تر ڕێبەر ئاپۆ بناسرێت بە هەموو جیهان. وای کرد ئەو پارادایمەی ڕێبەر ئاپۆ پەرەی پێداوە باشتر بناسرێت. لەگەڵ تێپەڕبوونی کات ڕێبەر ئاپۆ و پارادایمەکەی زیاتر پشتیوانی لێکرا. کەسانێکی زۆر لە سەرانسەری جیهانەوە لەم هەڵمەتەدا بەشدار بوون. هەر لە براوەکانی خەڵاتی نۆبڵەوە تا دەگاتە سیاسەتمەداران، پارێزەران، ڕۆشنبیران، دیموکراتەکان و زۆر کەسانی دیکە بەشدارییان لەم هەڵمەتەدا کرد و خاوەندارییان لە رێبەر ئاپو کرد. هەروەها زۆر پشتیوانیان لە پارادایمەکەی کرد. داوایان لە حکومەتی تورکیا کرد ئیتر پێویستە ڕێبەر ئاپۆ لەبواری جەستەییەوە ئازاد بکات. ئەمەش گوشارێکی یەکجار زۆری لە سەر تورکیا و پیلانگێڕان دروست کرد. لە ئەنجامدا چیتر ناتوانن درێژە بەو سیاسەتە بدەن کە لە کەسایەتی ڕێبەر ئاپۆدا بەسەر بزووتنەوەی پەکەکە و گەلی کورددا دەسەپێنن. لە لایەکی دیکەوە تێکۆشانمان لە کوردستان بەردەوامە. گەریلا و گەل دژی جینۆساید بەرخۆدان دەکەن. هەروەها دژی پیلانگێڕی وەستانەوە. ئەم تێکۆشانە سیاسەتی نکۆڵی و لەناوبردنیشی پووچەڵ کردەوە. بۆیە دەوڵەتی تورک چیتر نەیتوانی درێژە بەو سیاسەتانەی بدات.   هەروەها لە گۆڕەپانی نێونەتەوەیدا پێشکەوتن و فشارێکی گەورە دروست بوو. هەمووان خاوەندارییان لە ڕێبەر ئاپۆ و پارادایمەکەی کرد. هەر بۆیە پایەکانی پیلانەکە لاواز بوو، تەنانەت دەکرا بڵێین کۆتایی هات. بەڵام هەرچەندە کۆتایی هاتبێت، هێشتا پێداگری دەکەین. حکومەتی تورکیاش لە سیاسەتی نکۆڵیکردن و لەناوبردنی گەلی کورد شکستی هێنا و ناتوانێت درێژە بەو سیاسەتە بدات. بەڵام هەندێک هەن کە هێشتا پێداگری لەسەر دەکەن. ئەنجامی ئەو تێکۆشانەی پەرەمان پێدا چی بوو؟ بووە هۆی ئەوەی کە سیاسەتی حکومەتی تورکیا، کوردانی خائین و پیلانگێڕان وەکوو خۆی نەمێنێت. ئەگەر زیاتر کار و چالاکییەکانمان فراوانتر بکەین، ناچار دەبن دەستبەرداری سیاسەتە دوژمنکارانەکانیان بن. ئێمە گەیشتوینەتە قۆناغێکی وا. واتە خەباتی ئێمە نەیهێشت بە ئامانجەکەیان بگەن. بەڵام هێشتا پێداگری دەکەن. ئەگەر خەبات و تێکۆشان زیاتر پەرە پێبدەین، چیتر ناتوانن پێداگری بکەن. ئێمە لە قۆناغێکی وەهاداین. پێویستە گەلەکەمان ئەم بابەتانە ببینێت و پەرە بە تێکۆشانی بدات.   ئەم پێداگرییە، پێداگری سەدساڵەیە. دەمەوێت ئەمە بیربهێنمەوە. ١٥ی شوباتی ١٩٢٥ لە دژی شێخ سەعید و هەڤاڵانی پیلانگێڕی درایە پێش و لە هەمان مێژووش لەسەر رێبەر ئاپۆ پیلانگێری کرا. دیسان ساڵیادی دادگاییەکردن هێنرایە هەمان ڕۆژەوە. لەوێ ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت دەستپێشخەریەک پێش بخات. دوای نیو سەدە تێکۆشان دەیەوێت ئەمە بکات. ئەو لێدوانەی کە لە ڕۆژانی ئاییندە لە لایەن ڕێبەر ئاپۆوە دەدرێت دەبێت چۆن وەریبگرین. یانی ئەو پێداگرییەی کە سەد ساڵە بەردەوامە، سەد ساڵی داهاتوو بەردەوام دەبێت یا نا؟   تەڤگەری کەمالیزم لە ناو ئیتحاد و تەرەقی دا پێشکەوت. دۆخی تورکیا لەو سەردەمەدا زۆر خراپبوو. لەوێ دەوڵەتی عوسمانی ئیدی گەشتبووە کۆتایی خۆی. گەلی تورکیاش کەوتبووە ناو مەترسییەکی گەورەوە. موستەفا کەمال بینی ئەگەر لەگەڵ کوردان ڕێکەوتن نەکات، لەگەڵ سۆڤێت پەیوەندی بەرەو پێشەوە نەبات و هاوکاری وەرنەگرێت ناتوانێت دەوڵەتی تورکیا  و گەلی تورکیا لە مەترسی دەربکات. هەربۆیە هەم لەگەڵ کوردان و هەم لەگەڵ سۆڤێت پەیوەندی پێش خست. لەسەر ئەم بنەمایە تێکۆشانی برەو پێدا. واش ئەنجامی وەرگرت. دەوڵەتی تورکیا و گەلی تورکیای لە مەترسی ڕزگار کرد و پاشان چووە لۆزان. لە لۆزان بەریتانیا و فەڕەنسا دەوڵەتی تورکی قبوڵکرد. لەسەر هەندێک مەرج قبوڵی کرد. یەکێک لەوانە دەبێت لەگەڵ سۆڤێت پەیوەندی نەمێنێت و دژی بوەستێتەوە. دووەم لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دەوڵەت-نەتەوە پێش بخەن. تورکیا لە لۆزان ئەمەی قبوڵ کرد. کاتێک قبوڵ کرا، کۆماری تورکیا قبوڵ کرا. چیتر پێویستی بە کورد نییە. تا ئەوکاتە، تەنانەت لۆزان کوردی قبوڵ کرد. شوێنیان بە کورد دا. ئۆتۆنۆمییان قبوڵ کرد. لە لۆزان بەریتانیا و فەرەنسا کۆماری تورکیایان قبوڵ کرد، چیتر پێویستیان بە کورد نەما. ئەمجارەیان لە دژی کوردان لە ناوبردن و نکۆڵیکردن پێشخرا، ئەمەش لە ١٩٢٥ دەستی پێکرد. لە کەساێەتی شێخ شەعید دەستی پێکرد. بە ساڵان بەردەوامبوو. مرۆڤ سەرنج بداتە ئەوکاتەی کە ڕێبەر ئاپۆ دەستگیر دەکرێت دادگایەکە پێش دەخرێت. ئەوە سیناریۆ بوو. ئەو ڕۆژەی بڕیاری لە سێدارەدانی شێخ سەعید درا، لەهەمان ڕۆژ ئەو سزایە بە سەر ڕێبەر ئاپۆدا سەپێنرا. یانی مێژووی خۆیان بە بنەما وەردەگرن. قڕکردنی کوردان بە بنەما وەردەگرن. ١٥ی شوبات بۆیە ڕۆژێکی ڕەشە. ڕۆژی قڕکردنی کوردانە. ئێستا دەمانەوێت ئەم ڕۆژە بگۆڕین بۆ ڕژی ئازادی. ڕێبەر ئاپۆ بۆ ئەوە تێدەکۆشێت. لە ڕاستی ڕێبەر ئاپۆدا پیلانگێڕی پوچەڵکردۆتەوە. قڕکرندیش وایە. ئازادی پێشبخەن. حەقیقەتی ڕێبەر ئاپۆ بە تەواوی لەسەر ئەم بنەمایەیە. کاتێک ڕێبەر ئاپۆ دەستگیرکرا و سیناریۆیەکیان پێشخست بڕیاری لە سێدارەدان درا چی پێش خست لە دژی؟ کۆماری دیموکراتیکی پێش خست. ڕێبەر ئاپۆ لە دژی نکۆڵیکرد و لە ناوبردنی قڕکردنی کۆماری دیموکراتیک وەستایەوە. کاتێک ڕێبەر ئاپۆ لە ساڵانی ١٩٩٠دا چاوپێکەوتنی لەگەڵ م.عەلی بیراند کرد، گوتی موخاتەبەیک دەگرم. دەیویست کە کێشەی کورد لە زەمینەی شەڕوپێکدادان دەربکات و بیخاتە سیاسەتی دیموکراتیکەوە. دەیەویست بەم شێوەیە چارەسەری بکات. ئەو چاوپێکەوتنە ئەمە ئیفادە دەکات. دەوڵەتی تورک هەنگاوێکی نەنا. پاشان مام جەلال کەوتە نێوان ئێمە و تورگوت ئۆزاڵەوە دەیویست کێشەکە بخاتە ڕێگەی سیاسەتەوە. ڕێبەر ئاپۆ لە پێشتردا ئەم ئامانجەی هەبوو. وەڵامێکی ئەرێنی بۆ ئەمە دایەوە. ئاگربەست ڕاگەیەندرا، بەڵام وەڵامی ئەو چەتەگەرییانە درایەوە. بەو شێوەیە پێشکەوت و ڕاگیران. دوای ٩٨ دیسان ڕێبەرێتی لە لایەن دەوڵەتی تورکدا هەندێک سیاسەتەمداری تورک نامەیان نارد و گوتیان ئێوە ئاگربەست پێش بخەن ئێمەش ئامادەین کێشەکە چارەسەر بکەین. دەولەت زۆر گڵاوبووە، چەتەگەرایی پێشكەوتووە، چەندین وێرانکاری دروستبووە، دەمانەوێت دەوڵەت لەو دۆخە دەربکەین. ڕێبەر ئاپۆ وەڵامی ئەرێنی دایەوە، بەڵام ئەو بە پیلانگێڕی نێونەتەوەیی وەڵامی دایەوە. ڕێبەر ئاپۆ لە پیلانگێڕییەکەدا دەستگیرکرا، لە ئیمراڵی دیسان هێڵی چارەسەری خۆی بە بنەما دەگرێت. لە دژی سیاسەتی نکۆڵیکردن و لە ناوبردن کۆماری دیموکراتیکی هێنایە ڕۆژڤەوە. وەڵامی ئەو دیسان چۆن دروستبوو. پیلانگێڕان پێکەوە لە ناو تەڤگەردا تەسفیەکردنیان بە ڕێکخستن کرد. ویستیان بەو شێوە ئەنجام بە دەست بێنن، بەڵام ڕێبەر ئاپۆ لە دژی ئەوە وەستا و پارادایمێکی نوێی پێش خست. نەک تەنها بۆ پەکەکە و کوردان. بۆ گەلان و مرۆڤایەتی پارادایمێکی کۆمەڵگەی دیموکراتیکی ئەخلاقی-سیاسی پێش خست. بەو شێوەیە وەڵامی دایەوە. لەسەر ئەو بنەمایە چەندین جار یەکلایەنە ئاگربەستی ڕاگەیاند. ویستی کێشەی کورد لە بناغەی شەر دەربکات. بیخاتە بناغەیەکی سیاسیەوە. کە بتوانێت کێشەکە چارەسەر بکات. یانی دوور و درێژ ڕێبەر ئاپۆ کارێکی وەهای بەڕێوەبرد. ئێستا کارێک کە بەڕێوەی دەبات لەسەر ئەمە بەڕیوەی دەبات. شتێکی نوێ پێش ناخات. بەڵکو هەندێک واتێدەگەن، بەڵام ڕاست نییە. لەسەر ئەو هەنگاوەی کە نای دەیەوێت هەنگاوی نوێ پێش بخات. ئەو هەنگاوانەی کە نای قوڵبوونەوەیە. هەنگاوی نوێ نییە. پێویستە وا لێی تێبگەیت. بەردەوام و قوڵبوونەوەی ئەو هەنگاوانەیە. دەیەوێت ئەمجارە تەڤگەر لەسەر ئەو پارادایمەی کە پێشی خستووە بە تەواوی تێکەڵ بە پارادایمی بکات. بەو پێیە تێکۆشان پێش بخات. کارێک کە ڕێبەر ئاپۆ پێشی دەخات لەسەر ئەو بنەمایەیە. ئێستا لە تورکیا هەندێک دەڵێن چارەسەری پێش دەخرێت. هەندێک دەڵێن دەست لە چەک هەڵبگرن. نازانم زۆر شت دەڵێن. کەسێک ناوێکی لێ بکات. بۆ ئێمە ئاشکرایە. بۆ ئێمە ڕوونە. پڕۆسەکە کە ڕێبەر ئاپۆ پێشی دەخات، لە بنەڕەتدا پرۆسەی بزووتنەوەکەی گۆڕیوە، ڕێکخستنەوەی کردووەتەوە بۆ ئەوەی بتوانێت بەردەوام بێت لە تێکۆشان بەرەو ئامانجەکەی. ئەو پڕۆسەیەی کە ڕێبەر ئاپۆ دەستی پێکردووە، لە پێواژەی تەڤگەرەکەدا گۆڕانکاری دروست کردووە، لەسەر ئەو بنەمایە بزووتنەوەکە نوێ دەکاتەوە بۆ ئەوەی بتوانێت لە تێکۆشانی خۆی بەرەو ئامانجەکەی بەردەوام بێت. لەسەر پرسی کورد سەرمایەی خۆیان فراوان دەکەن. لە ناو کورداندا کوردی هاوکار و خیانەتکار نایەوێت چارەسەر ببێت. چونکە چەندین شت قازانج دەکەن. دەوڵەتی تورک دەیەوێت شەڕ هەبێت، لەبەر ئەوەی قازانج دەکات. سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری کوردستانی لەسەر شەڕ دامەزراندوە، هەمیشە دەیەوێت شەڕ هەبێت، هەمیشە لە تورکیا باج وەردەگرێت و بەرژەوندی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوین زیاتر بەهێز دەکات. ڕێبەرێتی پێشتریش گوتی، لەسەر پارادایمی ئاپۆ و پەکەکە گەلێک ژیان دەکەن. ئەوانەی لەسەر شەڕ دەژین خەریکە دەوڵەمەند دەبن و نایانەوێت کێشەکە چارەسەر بکرێت. چونکە ئەگەر کێشەکە لە بناغەی شەڕ دەربچێت و بچێتە ناو بنەمای سیاسی و یاساییەوە، ئەوان ناتوانن بژین و سەرمایەکەیان بەهێزتر بکەن. مایەپوچ دەبن. ئیتر خیانەتکارانی کورد شوێنیان لە لای داگیرکەران نامێنێت. لە مێژوودا نمونەی ئەوانە زۆرە. هەر لەبەر ئەم هۆکارەش ​​ڕێبەر ئاپۆ بەردەوامە لە هەنگاونان و قووڵکردنەوەی ئەو هەنگاوەی لە مێژوودا ناویە. لەوێ  دەستپێشخەری دەگرێتە دەست. چونکە گۆڕانکاری نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوین ڕوودەدات. ئەم گۆڕانکاریانە بە خێرایی بەرەو پێشەوە دەچن. ئەم سیستەمە لە کاتی جەنگی جیهانی یەکەمدا ڕووخا. ئەوان دەیانەوێت پەرە بە یەکێکی نوێ بدەن. سیستەمی سەرمایەداری مۆدێرن بە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆی هەوڵی پەرەپێدانی نوێ دەدات. ئەمەش دژی گەلانە. ڕێبەر ئاپۆ لێرەش دەستێوەردانێک بۆ هەرێمەکە دەکات. دەیەوێت دەستوەردان بکات بۆ بەرژەوەندی گەلان و مرۆڤایەتی. لەسەر ئەم بنەمایە دەستپێشخەریی کردوە. دەیەوێت ئەم کارە پێش بخات.   وەک وتت پرۆسەیەکی ناوەندی هەیە. لەم پرۆسەیەدا هەمووکەسێک مەراقی ئەوە دەکات کە ئایا ڕێبەر ئاپۆ لێدوانێکی بە دیمەن دەدات. لە ڕاگەیاندندا وەها گوتراوە. ئایا تا ئێستا هیچ شتێکتان پێگەیشتووە، ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، یان شتێکتان لەسەر ئەم بابەتە بیستووە؟   ئێمەش سەیری ڕاگەیاندنەکانی تورکیا دەکەین و هەندێک ئەنجمامان بەدەستهێناوە. نامەیەک بەدەستمان گەیشتووە. ئێمە تا ڕادەیەک ئاگاداری ئەمە بووین. وەک وتم ڕێبەر ئاپۆ ئەو هەنگاوەی کە پێشتر نابووی دەیەوێت بیگەیەنێتە ئامانجێکی گەورەتر. دەیەوێت ئەم هەنگاوە قووڵتر بکاتەوە. پرسی کورد لە زەمینی شەڕەوە بگوازێتەوە بۆ زەمینێکی دیموکراتیزە بوون. لەسەر ئەم بنەمایە کارەکەی بەڕێوەدەبات. بەشێک لەو ڕاگەیاندراوانەی کە دەدرێن و ئەو گفتوگۆیانەی ئەنجام دەدرێن کاریگەری ئەرێنییان لەسەر گەل و دیموکراتەکان و سۆسیالیستەکان هەیە. تەنانەت جۆش دروست دەکات. مرۆڤ ئەمە دەبینێت. کاریگەری ئەرێنی لەسەر ئێمەش دروستکردوە. وروژاندن و حەماسەت دروست دەکات. ڕێبەر ئاپۆ دەستپێشخەری کردووە و دەیەوێت ئەم دەستپێشخەرییە بۆ گەل بەکاربهێنێت، پێویستە هەمووان دەستی ڕێبەر ئاپۆ بەهێز بکەن. پاشان ئەو ئامانجە بەدی دێت. ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت هەنگاوەکانی دیموکراتیکبوون بەرەو پێشەوە ببات. داواکاری ژنان، گەنجان، گەلانی بندەست و سۆسیالیستەکان جێبەجێ بکەن. پێویستە هەموو کەسێک خاوەنداری لەم هەنگاوە بکات. ڕێبەر ئاپۆ بۆ هەموو کەسێک هەنگاو دەنێت. دەیەوێت کێشەکانی ئێستای تورکیا و ڕۆژهەڵاتی ناوین لە گۆڕەپانە نێونەتەوەییەکاندا چارەسەر بکات. لەسەر ئەم بنەمایە تێکۆشان بەڕێوەدەبات. ئەو ئامانجە، ئامانجی هەمووکەسێکە. هەمووکەسێک دەیەوێت شەڕ کۆتایی پێبێت و دیموکراتیکبوون دروست بێت. ئەگەر هەرکەسێ ئەمەی دەوێت دەبێت خاوەندارێتی لێ بکات. دەبێت ئەم تێکۆشانە بە تەنها بۆ ڕێبەر ئاپۆ جێنەهێڵێین. هەمووکەسێک ئەرکی خۆی خستۆتە سەر ڕێبەر ئاپۆ. ئەمە ئەرکێکی زۆر قورسە. ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت لە چوارچێوەی هەلومەرجی ئیمرالیدا ببێتە وەڵام، دەیەوێت هیوا و خواستەکان بەدیبهێنێت. بۆ ئەوە کاردەکات. لای خۆیەوە بەرپرسیارێتییەکی گەورەی لە ئەستۆ گرتووە. بەڵام ئەمە چۆن دەکرێت؟ کاتێک هەمووکەسێک خاوەندارێتی لێ بکات، ئەوکات ڕێبەر ئاپۆ دەتوانێت بە ئاسوودەیی کار بکات و ئامانجەکان بەدی بهێنێت. ڕێبەر ئاپۆ بۆ خۆی هیچ شتێکی داوا نەکردوە و هیچی نەکردووە. کارێکی بۆ خۆی نەکردوە؟ بۆ گەلان کردوویەتی. بۆ مرۆڤایەتی کردوویەتی. چونکە ڕێبەر ئاپۆ بۆ خۆی نەژیاوە. هەتا ئێستا لە پێناو گەلاندا ژیان دەکات. بۆ مرۆڤایەتی ژیان دەکات. هەر لەبەر ئەم هۆکارە کێشەی گەلان و مرۆڤایەتی دەخاتە پێش خۆیەوە. ڕێبەر ئاپۆ لە ئێستادا لە دوو بواردا هەنگاو دەنێت. یەکەم، لە ڕابردوودا لەسەر پرسی ژن و هێڵی ئازادی ژن هەنگاوی ناوە ، ئێستاش خەریکە قووڵتری دەکاتەوە. هەروەها ئەو هەنگاوانەی بە ئاراستەی سۆسیالیزمدا ناوە قووڵتر دەکاتەوە. سەرەڕای ئەم شتانە، ڕۆژهەڵاتی ناوین گۆڕانکاریی گەورەی بەسەردا دێت، ڕۆژهەڵاتی ناوین کە ڕووخاوە و سەرلەنوێ دیزان دەکرێتەوە. سیستەمی سەرمایەداری دەیەوێت بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆی بنیاتی بنێتەوە. ڕێبەر ئاپۆش دەیەوێت لە بەرژوەندی گەلاندا بنیاتی بنێتەوە. لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دیموکراتیزەبوون بەرەو پێشەوە دەچێت و  ئازادی پێشدەکەوێت. ئێستا ڕێبەراێەتی لەم بوارەدا هەنگاوی قووڵی دەست پێکردووە. مرۆڤ بەشێک لەمانە لە ڕاگەیاندراوەکاندا دەبینن. ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت بۆ گەلی کورد لە چوار پارچەی کوردستان، ڕۆژهەڵاتی ناوین و مرۆڤایەتی هەنگاوێکی مێژووی بنێت. ئەوەی لە هەموو کەسێک داوا دەکرێت، خاوەندارێتی بە هێزە لە ڕێبەر ئاپۆ.   لێرەدا دەبێ بگوترێ کە هەرچەند دیدارەکان ڕوویدابێت، بەڵام گۆشەگیریی سەپێنراو نەشکاوە و بەردەوامە. پێویستە چ هەنگاوێک بنرێت بۆ تێپەڕبوون لەم دۆخەی شەڕ و ململانێ و دروستکردنی قۆناغێکی یاسایی و سیاسی؟    ئێستا باخچەلی و تەنانەت ئەردۆغانیش بانگەوازی لە ڕێبە ئاپۆ دەکەن. دەڵێن پێویستە کێشەی چەک چارەسەر بکرێت، تەنانەت دەڵێن پێویستە پەکەکە هەڵبوەشێتەوە. واتە ئەو جۆرە بانگەوازانە دەکەن. لە لایەک زمانێکی لەو جۆرە بەکاردەهێنن و لە لایەکی دیکەوە کردەوەیەکی تەواو پێچەوانە نیشان دەدەن. یانێ ڕێبەر ئاپۆ سەرەڕای گۆشەگیری سەپێنراوی ڕەها بەسەریدا چۆن کار بکات؟ ئەو داواکاری و چاوەڕوانییانەی کە لە ڕێبەر ئاپۆ هەیانە، چۆن دەکرێت لەلایەن ڕێبەر ئاپۆوە جێبەجێ بکرێن؟ پەیوەندیی کردنی لەگەڵ بزووتنەوەکەمان، لەگەڵ ئەوانەی لە دەرەوەی زیندانن، لەگەڵ ڕاگەیاندن و لەگەڵ هەموو کەسێکی دیکەدا داخراوە. بەڵام هەموو ئەرکەکانیان لەسەر شانی ڕێبەر ئاپۆ داناوە. بە ڕێبەر ئاپۆ دەڵێن با ئەم بارگرانییە لە شان هەڵبگرێت. دەڵێن گەلانی ستەملێکراو، ژنان، گەنجان، دیموکراتەکان، سۆسیالیست و هەمووان هیوادارن کە ڕێبەر ئاپۆ پەرە بەم هەڵمەتی دیموکراتیزەکردنە بدات. کاتێک هیچ گۆڕانکارییەک لە هەلومەرجی ڕێبەر ئاپۆدا نەکرێت، کاتێک ڕێبەر ئاپۆ بە ئازادی نەتوانێ تێکۆشان بکات، چۆن دەتوانێت ئەو چاوەڕوانییانە بەدی بهێنێت؟ چۆن دەتوانێت ببێتە وەڵامێک داواکارییەکان؟ شتێکی وا مەحاڵە. ئێستا دەست و قاچی ڕێبەر ئاپۆیان بەستووە و لە دۆخێکی داخراودا ڕایانگرتووە و پێی دەڵێن لەناو ئەو دۆخەدا کار بکات. چۆن دەتوانێت؟ چۆن چاوەڕوانییەکان بەدی بهێنێت؟ دەبێت گۆشەگیری سەپێنراوی ڕەها هەڵبگیرێت و ڕێبەر ئاپۆ ئازاد بکرێت. پێویستە هەمووان ئازادی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ بکەنە ئامانج و لەسەر ئەو بنەمایە خەبات بکەن. ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی جەستەیی ئازاد بکرێت، ئەوا دەتوانێت پەیوەندی لەگەڵ بزووتنەوەکەدا بکات. دەتوانێت پەیوەندی لەگەڵ هەر کەسێکدا بکات، دەتوانرێت قسەی لەگەڵ بکرێت، دەتوانێت بیرۆکە و پێشنیارەکان وەربگرێت. هەر لەسەر ئەم بنەمایە دەتوانێت چاوەڕوانی و هیواکان بەدی بهێنێت. ئەگەر نا، ناتوانرێت. ئێستا لەلایەک مەرجەکانی ئازادی جێبەجێ ناکەیت، گۆڕانکاری ناکەیت، یاسا دروست ناکەیت، لەلایەکی دیکەشەوە بە سەرۆک ئاپۆ دەڵێیت بانگەوازی لە گەریلا بکە چەک دانێن، بە پەکەکەش دەڵێن بە هەڵبوەشێتەوە، مانای چییە؟ لەو حاڵەتەدا تۆ ناتەوێت ئاشتی ڕووبدات، ناتەوێت پرسەکە چارەسەر بکرێت. ئەگەر پرسەکە چارەسەر نەکرێت، ئەگەر ئازادی پەرەی پێنەدرێت، ئاشتی چۆن بەدی دێت؟ لە کاتێکی وادا قەد ئاشتی رووندا. ئاشتی لەسەر بنەمای ئازادیی دەبێت. ئێوە هەموو ڕێگاکانی ئازادیتان داخستووە. لەلایەک داوای ئاگربەست و ئاشتی  دەکەیت و لەلایەکی دیکەوە درێژە بە شەڕ دەدەیت، هەروەها قەیوم دەسەپێنیت، دەستگیر و قەتڵ دەکەیت، بۆردومان دەکەیت لەهەموو شوێنێک سەرڕەای ئەمانە، ئەو قسەی دەیکەیت و ئەو کارانەی دەیکەیت، نیشاندەری چین؟ لەو حاڵەتەدا مانای ئەوەیە تۆ ناتەوێت شەڕ کۆتایی پێبێت. ئەوانەی دەیانەوێت شەڕ کۆتایی پێبێت، دەبێت بارودۆخی ڕێبەر ئاپۆ بگۆڕن. دەبێت سیستەمی ئیمرالی هەڵبوەشێننەوە. دەبێت رێبەر ئاپۆ ئازاد بکەن تا بتوانێت هیوا و داواکارییەکان بەدی بهێنێت.   دەمەوێت ئەم پرسیارە بکەم. لە هەموو جیهاندا دەبینرێت، لە ئێرلەندا تا ئیسپانیا، باسک و باشووری ئەفریقا. ئەو ڕێکارەی کە پەیڕەو دەکرێت، شتگەلێکی وەک ئاگربەستی تاکلایەنە، ئاگربەستی دوولایەنە، دانوستان یان کۆبوونەوە و تەنانەت ئاگربەست، بۆ ناوهێنانی چەند شتێک لەخۆدەگرێت. بەڵام تا ئێستا تەنانەت ناویشیان ناوە. ڕژێمی تورکیا تەنیا لەسەر ئەوە پێداگری دەکات کە دەبێ چەک دابنرێت. ڕێبازێکی لەو شێوەیە هەیە. ئەمە مانای چییە؟ مرۆڤ چۆن ئەمە هەڵسەنگێنێت؟   ئێستا دەوڵەتی تورک لەسەر گەلی کورد تیرۆرێکی مەزن بەڕێوەدەبات، بەڵام ئاماژە بەوەدەکرێت کە کورد تیرۆر بەڕێوەدەبات. یانی هەموو شتێک پێچەوانە دەکاتەوە. وە هەموو کەسێک وا تێدەگەیەنێت. ئەوەی کە ڕاستە گەلی کورد لە ژێر کۆمەڵکوژییەکی گەورەدایە. لە ژێر لە ناوبردندایە. گەلی کورد چۆن خۆی بپارێزێت، چۆن لە ناونەبرێت، لەسەر ئەمە تێدەکۆشێت. ئەگەر چەک هەڵگیراوە، بۆ ئەمە هەڵگیراوە. بۆ خۆپارێزی هەڵگیراوە. بۆ ئەوەی کورد لە ناونەبرێت چەک هەڵگیراوە. کورد عاشقی چەک نییە و شەڕ بەچەک بەڕێوەدەچێت. کورد عاشقی دیموکراسییە. ئاشقی ئازادییە. لەبەر ئەوەی کورد تاوەکو ئێستا بە دیموکراسی و ئازادی نە ژیاوە. هەمیشە کۆمەڵکوژی بەخۆیەوە بینیوە. هەمیشە لە کۆچبەریدا ژیاوە. لە هیچ شتێکی دەرەوەی ئەمە نەژیاوە. بۆچی دەوڵەتی تورک پەرە بە دیموکراتیکبوون نادات؟ لەبەر ئەوەی پێشکەوتنی دیموکراتیکبوون پێش بکەوێت کورد سوودمەند دەبێت. کورد خۆی دەردەبڕێت، لە ژیاندا دەمێنێتەوە. لە کۆمەڵکووژی و کۆچبەری و توانەوە دەردەچێت. لەبەر ئەوە دیموکراتیکبوون بەرەوپێش نابات. چونکە دەیانەوێت کورد لەناوببەن، بەردەوام توندوتیژی و تیرۆر و شەڕ دژی کورد ئەنجام دەدەن. لێرە پارەیەکی زۆر پەیدا دەکات. نایەوێت ئەمە لە دەست بدات. هەربۆیە تیرۆری گەورە بەرامبەر کوردان لە ئارادایە، بەڵام ئەوان ئاماژە بەوە دەکەن کە کورد تیرۆر ئەنجام دەدات و دەڵێن کورد پێویستە دەست لە تیرۆر هەڵبگرێت. واتە دانانی چەک. هیچ مانایەکی تری نییە. هەروەها باس لەوە دەکەن کە پرسی کورد بوونی نییە. کێشەی تیرۆرە. دەڵێن ئەگەر پەکەکە چەک دابنێت هەموو شتێک کۆتایی دێت. بە واتایەکی تر پرسی کۆمەڵگەی کورد قبوڵ ناکەن. هەر بۆیە کاتێک دەچنە شوێنێک، دەست بەسەر شارەوانییەکدا دەگرن و ئاڵاکەیان لەوێ هەڵدەواسن. چوونە عەفرین ئاڵای تورکیان هەڵواسی. چوونە سەرێکانی ئاڵای تورکیان هەڵکرد. چوونە قوبرس ئاڵای تورکیان هەڵکرد. ئەمە مانای چییە؟ کاتێک هێزێک شوێنێک دەگرێت و داگیری دەکات، لەوێ ئاڵای خۆی بەرز دەکاتەوە. ئەمەش ئاشکرایە کە داگیرکارییە. چونکە دەوڵەتی تورک کورد وەک نەتەوەیەک نابینێت، مافی پێنابەخشێت. تەنها چی بە شایستەی ئەوان دەزانێت؟ کوشتن، کۆمەڵکووژی و کۆچبەری دەزانێت. یان واز لە کوردایەتی، مرۆڤایەتی، ناسنامەی خۆت دەهێنیت و دەکەویتە خزمەت و کۆیلایەتی ئەوەو، یان کاتێک خاوەنداری لە خۆت، شوناس، زمان، کەلتوور، ئیرادەت دەکەیت، ئەوا دەبیتە تیرۆریست. پاشان هەموو شتێک بۆ خۆیان بە حەق دەبینن. لەسەر ئەم بنەمایە سیاسەت بەڕێوە دەبەین. هەر لەبەر ئەمەشە دەڵێن واز لە چەکەکانتان بێنن و هەموو شتێک کۆتایی دێت. بە واتایەکی تر هیچ مافێکی گەلی کورد لە لای ئەوانەوە نییە. ئەوان ئەمە دەڵێن. ئایا ئەگەر پەکەکە چەک دابنێت پرسەکە چارەسەر دەبێت؟ نا پرسەکە چارەسەر نابێت. یان ڕێبەر ئاپۆ بانگەواز بکات پرسەکە چارەسەر دەبێت؟ چارەسەرێک نابێت. بەڵام ئەوان دیاری دەکەن کە چۆن دەبێت. بۆچی ئەمە دیاری دەکەن. کۆمەڵگە و دامەزراوە نێونەتەوەییەکان فریو دەدەن. دەڵێن ئێمە لە دژی ئاپۆ، دژی پەکەکە، لە دژی کوردانی ئازاد شەڕمان کردووە و ئەنجاممان بەدەستهێناوە. ئیتر پرسێک نەماوە. تەنها پرسی چەک ماوە و چەکیش دابنرێت هەموو شتێک چارەسەر دەبێت. دەیانەوێت بەم شێوەیە هەمووان فریو بدەن. گەلەکەمان ئەمە باش دەزانێت. دیموکرات و سۆسیالیستەکان باش ئەمە دەزانن، بەڵام ئەوە واقیعی ئەوانە. ئەوان بە تەواوی کار لەسەر چەواشەکردن دەکەن. هەم لە ناوخۆ و هەم لە دەروەش لەسەر ئەوە دەسەڵاتی خۆیان بەڕێوەدەبن. ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت ڕاستییەکان ئاشکرا بکات و هەموو لایەک تێیبگەن. بەهۆی ئەمەوە زۆر ناڕەحەت دەبن. ئەوان نایانەوێت ئەو پرۆسەیەی کە ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت پەرەی پێبدات و پێشکەوێت. دەکرێت بڵێین ئاکەپە بۆ ئەوەی ئەم پرۆسەیە بەرەو پێش نەچێت، تێکدانێکی زۆر دەکات. ئەو زمانەی کە بەکاری دەهێنن و ئەو کردارانەی کە بە کردەوە ئەنجامی دەدەن، دەیانەوێت ڕێبەراێەتی لە پێش گەلان، دۆستان و تەڤگەر بچووک بکەن، بە واتایەکی تر دەیانەوێت باوەڕی هەمووان بە ڕێبەر ئاپۆ لاواز بکەن. ئەمەش هۆکاری ئەم زمان و پراکتیزەیە. دەبێت باش لەم بابەتە تێبگەین، بە ناڕەزایەتی و هەستیاری نزیک نەبینەوە. پێویستە لەم هەڵمەتە مێژووییەی ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت پێشی بخات، تێبگەین و بۆ خۆمان وەک بنەمایەک وەریبگرین و بۆ سەرخستنی هەڵوێست وەربگرین. لە دەوری ڕێبەر ئاپۆ کۆببنەوە، کۆببنەوە و ئەو هێڵەی کە ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت پێشی بخات خاوەنداری لێ بکەن. پاشان هەموو یارییەکان پووچەڵ دەبنەوە.   لەوێ هێشتا سیاسەتی قەیوم بەردەوامە، قەیوم دەسەپێنن بەسەر شارەوانیەکاندا دەسەپێنن. لە وان هاوسەرۆکی شارەوانی سزا درا. لە ئەستەنبوڵ ئەو کوردانەی چوونەتە ئەنجومەنی شارەوانییەکان هێرشی کردە سەریان. ئایا جیاوازی هەیە لە نێوان دەسەڵاتی تورک مەهەپە و ئاکەپە، باخچەلی و ئەردۆغان؟ مرۆڤ دەبێت چۆن هەڵسەنگاندان بۆ ئەمە بکات؟   ئێستا لە تورکیا هەندێک دەیانەوێت پرسەکە بە ڕێگەی یاسایی و سیاسی چارەسەر بکەن. گەیشتوون بەو باوەڕە، بەڵام ئەمانە هێشتا بەهێز نین. هەندێک نایانەوێت پرسەکە بە ڕێگەی سیاسی و یاسایی چارەسەر بکرێت. لە دژی دەوەستنەوە و تێکی دەدەن. ئەمانە هێشتا لە تورکیا هەم لەناو دەوڵەت و چ لە دەسەڵاتدا بە هێزن. نموونەی ئاکەپە ئەمەمان بۆ دەردەخات.   ئەوەی کە چارەسەری ناوێت...   ئەو کەسەی کە چارەسەری ناوێت. باخچەلی دەبینێت کە دۆخی تورکیا و گەلی تورکیا لە مەترسیدایە. چۆن لەم دۆخە مەترسیدارە ڕزگاری دەبێت؟ ئەگەر ڕێکەوتن لەگەڵ کورد بکەن و پرسی کورد چارەسەر بکرێت، ئەوا هەم تورکیا و هەم گەلانی تورکیا لە مەترسی دەردەچن. هەندێکیش چاوەڕێی ئەوەن بزانن چۆن دەبێت. کەواتە بەشێکی لەسەر ئەمە بنەما بنەما دەگرێت. واتە نە لە دژی دەوەستین و نە لەگەڵیداین. بۆیە مرۆڤ ناتوانێ بڵێت لە تورکیا دیدگایەکی یەکگرتوو هەیە. دیموکرات و سۆسیالیستەکان، کە دەیانەوێت گەلانی تورکیا لە مەترسی رزگاریان بێت و تورکیایان خۆشدەوێت، پێویستە کار بکەن کە ئەو لایەنانەی دەیانەوێت پرسەکە چارەسەر بکەن، بەهێزتربێت، پێش بکەوێت و سەربکەوێت. ئەو کاتە پرسەکە دەکەوێتە سەر ڕێگەی چارەسەرییەوە. ئەمەش پێویستی بە کارکردن هەیە. دەیانەوێت کاتیان دەست بکەوێت. ئەو کاتە چەند کەمتر بێت باشترە. ئەمەش دەکەوێتە سەرشانی ئەوانەی کە دەیانەوێت پرسەکە بە ڕێگەی یاسایی و سیاسی چارەسەر بکرێت. ئەگەر ئەوان بەرپرسیارێتی خاوەندارێتی بکەن و لەسەر ئەو بنەمایە کار بکەن و یارمەتی ڕێبەر ئاپۆ بدەن و یارمەتیدەران کە دەیانەوێت چارەسەری پێش بخەن، ئەوا ئەوانەی دەیانەوێت تێکی بدەن، ناتوانن. تەنانەت ئەوانەی دەیانەوێت تێکی بدەن، ناتوانن ئەنجام بەدەست بهێنن. ئەوانەی تەماشا دەکەن بۆیان دەردەکەوێت کە بەرژەوەندی تورکیا لە چارەسەردایە و ئەوانیش لە چارەسەریدا بەشدارن. مرۆڤ تێدەگات کە هەندێک ناکۆکی لە نێوان باخچەلی و ئەردۆغان هەیە، بەڵام ئەمە ئاشکرا ناکەن. بۆ نموونە ئەردۆغان بە تەکتیکەوە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەو و باخچەلی پێکەوەن. لە واقیعدا وا نییە. ڕێبەر ئاپۆ بەرپرسیارێتییەکی مێژوویی دەردەبڕێت و دەیەوێت لەسەر ئەو بنەمایە کار بکات. ئەوانەی دەیانەوێت پرسەکە بە ڕێگەی یاسایی و سیاسی چارەسەر بکرێت، پێویستە خاوەنداری لەم هەڵمەتە بکەن و تێکۆشانی بۆ بکەن. لەوێ دا ئەگەری هەیە سیناریۆی زۆریش ڕووبدات. دەوترێت لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا زۆر یاری هەبووە. لە بەرانبەر ئەم سیناریۆانە ئەرێنی بێت یان نەرێنی بۆ گەل، دۆستانتان و لایەنگرەکانتان سەبارەت بەمە بانگەوازێک یان داواییەکتان هەیە؟   ئێستا هەمووان دەیانەوێت پرسەکە بە ڕێگەی سیاسی و یاسایی چارەسەربکرێت و ئەوانەی ئەمەیان دەوێت لە گوماندا ژیان دەکەن. ژیان کردن بە گومانەوە بێ هۆکار نییە. ئەو زمانەی کە بەکاردێت و ئەو کردەوانەی لە پارتێکدا دەکرێت گومان ژیانکردن دەبەخشێت. ئەگەر گومان هەبێت، ئەوە بەهۆی ئەمەوەیە. دەمەوێت ئەمە بڵێم. ئەوانەی لە گوماندا دەژین، دەبێت تێکۆشان بکەن بۆ نەهێشتنی ئەم گومانە. ئەگەر تێکۆشان بکەن ئەو گومانە نامێنێت. ئەگەر کەسێک گومان دەرببڕێت و بۆ لابردنی تێکۆشان نەکات، ئەوا خزمەت بە ئامانجێکی ئەوتۆ ناکات. ئەو گومانە بەردەوامە. تەنانەت ڕەنگە لە لایەکەوە قووڵیان بکاتەوە. دەبێت مرۆڤ  گومان لە ژیان بکات، بەڵام ئەوانەی گومان دەکەن لە ژیان بۆچی لە ژیان گومان دەکەن؟ بۆ لابردنی گومانەکان ژیان دەکەن. پێویستە لێک نزیک ببنەوە. ئەمە ڕاستییەکەیە. ئەوەشت دەربڕی. لە دەوڵەتی تورکدا یاری زۆر هەیە. تا ئێستا ڕێبەر ئاپۆ بۆ کێشەکە لە زەمینەی شەڕ دەربکات چەندین هەنگاوی یەک لایەنی ناوە. هەمیشە تێکدرا، یاری و فریودانی هەمووان بوون. ڕەنگە ئەمجارەش هەندێک کەس بیانەوێت یاری بکەن، بۆ ئەوەی چەواشەکاری بکەن، بەڵام تەڤگەرەکەمان لەم لایەنەوە ئەزموونی هەیە. گەلەکەمان ئەزموونی هەیە. ئەگەر بیانەوێت سیناریۆش بەکار بێنن، ئیتر ناتوانن. بە واتایەکی تر تەڤگەرەکەمان و گەلەکەمان ڕێگە بەم کارە نادەن. دەتوانم بە ئاسودەییەوە ئەمە بڵێم.   شاندی ئیمرالی چەند ڕۆژێکی دیکە دەچنە باشووری کوردستان. لە هەولێر و سلێمانی کۆبوونەوە ئەنجام دەدەن. پەیامەکانی ڕێبەر ئاپۆ دەگەیەنن. لەم پڕۆسە هەستیار و مێژووییە، بەتایبەتی لە کوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا چ جۆرە هەڵوێستێکی نەتەوەیی پێویستە؟   هاتنی شاندەکە بۆ باشووری کوردستان بەجێگەیە. ڕێبەر ئاپۆ دەیەوێت ئەم هێڵەی کە بەڕێوەی دەبات بکاتە هێڵێکی گشتی. بۆ خۆی کاتێک کۆمەڵگا بەشدار بێت و پرسەکە کۆمەڵگایی بوەوە چارەسەری ڕوو دەدات، ئەنجامەکەی سەرکەوتوو دەبێت. بەوە شێوە نەبێت نابێت. لێرەشدا ئەزموونێکی زۆری پێشوو هەیە. بۆ نموونە ڕێبەر ئاپۆ بۆ یەکەمجار لە تورکیا دەستی پێکرد. ئێستا شاندەکە دەیەوێت لە باشوور کۆبوونەوە ئەنجام بدات. ئەنجامەکان وەربگرێ و لەسەر ئەم بنەمایە بەیاننامە بدات. ڕێبەرایەتی کار بۆ ئەوە دەکات. ئێستا دەرفەتێکی مێژوویی بۆ کورد هاتۆتە ئاراوە. لە مێژوودا ڕەنگە هەندێ جار ئەم دەرفەتە هاتبێتە ئاراوە، بەڵام بە دەگمەن ڕوویداوە، بە تایبەت کورد زۆر سوودی لێ نەبینیوە. بۆ ئەوەش هۆکار هەیە. پێویست ناکات زۆر لەسەری قووڵ ببمەوە. بەڕاستی ئەمڕۆ ڕووداوێکی مێژوویی بۆ کورد هاتووتە پێش. یانێ ڕۆڵی کورد زۆر بەهێزترە لە پێشوو. ئەمڕۆ جەنگی جیهانی سێیەم لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە ئارادایە. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەڵوەشاوەتەوە. لەگەڵ ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە سوریا، ئەو سیستەمەی کە بەریتانیا و فەرەنسا پێشتر لە جەنگی جیهانی یەکەمدا لە ناوچەکەدا بنیاتیان نابوو، هەڵوەشایەوە. سیستەمێکی نوێ بنیات دەنێن. زۆرێک لە ناوەندەکان لە سەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە شەڕدان. لەم شەڕەدا هەر کەسێک دەیەوێت بە ئامانج و بەرژەوەندی قازانج بکات. بەڵام هەمووان دەبینن بەبێ کورد هیچ شتێک ڕوونادات. هەموو ئەم ناوەندانە دەیانەوێت کورد بۆ لای خۆیان ڕابکێشن. بۆ ئەوەی بتوانن لەگەڵ کورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجام بەدەست بهێنن. ئەمەش دەرفەتێکی گەورەی بۆ کورد ڕەخساندووە. بۆیە دەبێت کورد لەم قۆناغەدا کێشە نەتەوەییەکانی خۆی چارەسەر بکات. یانێ پێویستە کۆنگرەی نەتەوەیی هەرچی زووتر بەرەو پێش بچێت. ئەگەر کاری وابکەن کورد قازانجێکی گەوره دەبینێت. ئێستا چارەنووسی هەمووان بەدەست کوردەوەیە. کورد دەبێ دەستبەجێ کێشەکانی چارەسەر بکات و کۆنفرانسی نەتەوەیی لە سەر بنەمای کۆنگرەی نەتەوەیی دابمەزرێنێت. نابێت کێشەکانی تر لە پێشەوەی پرسی کوردەوە بن. لەوانەیە کێشەی جیاواز هەبن. بەڵام نابێت بخرێنە پێشەوە. پێویستە هەموو کەسێک لای خۆیەوە پرسی نەتەوەیی بە بنەما بگرێت. کۆنگرەی نەتەوەیی چۆن گەشە بکات، دەستکەوتی گەلی کوردە. ئێمە ئەمە وەک بنەمایەک وەردەگرین. بانگەوازی من لەسەر ئەم بنەمایە بۆ گەلی کورد و بۆ هەر چوار پارچەی کوردستان و بۆ هەموو حیزب و ڕێکخراوەکانە. پێویستە پرسە نەتەوەییەکان بە هی خۆمان بزانین. پەرەپێدانی کۆنفرانسە نەتەوەییەکان لەسەر بنەماکانی کۆنگرەی نەتەوەیی بێت. ئەمەیە کە کورد پێویستی پێیەتی. ئەمەش سوودی بۆ گەلی کورد دەبێت. ئەگەر ئەمە پەرە پێنەدەین و بە دووبەرەکی بمێنینەوە، کورد ناتوانێت هیچ ئەنجامێک بەدەست بهێنێت، هەرچەندە چارەنووسی هەمووان گرێدراوی گەلی کوردەوە بەڵام کورد ناتوانێ ئەنجام وەربگرێت. وەک چۆن لە مێژوودا خزمەتی هەندێکی کردووە، هەمان شت دووبارە دەبێتەوە و کۆمەڵکوژی بەسەردا دێنن، ئایا کورد جارێکی دەیەوێت بەو شێوە بژیت؟ ئەگەر نامانەوێت دووبارە مێژوو  دووبارە ببێتەوە، ئەوە لە دەستی ئێمە خۆماندایە. هەموو پێشکەوتنەکان لە دەستی لاینە کوردییەکاندایە، هەموو کەسێک پێویستی بە کوردە. چارەنووسی هەمووان بەدەست کوردەوەیە. لێرەدا پێویستە کورد ڕۆڵی خۆی بۆ خۆی، بۆ گەلان و مرۆڤایەتی بەجێ بهێنێت. نابێت لەوە زیاتر درەنگ بکەوین. با بیانوو نەهێنینەوە. ئێمە لە ئێستادا لەسەر ئەم بنەمایە کار دەکەین. من دەڵێم پێویستە ساڵی ٢٠٢٥ ببێتە ساڵی کۆنگرەی کوردان. بانگەوازی من بۆ هەمووان ئەوەیە ئەم کارە بۆخۆیان بە بنەما وەربگرن. ئەگەر ئەم پرەنسیپە بە بنەما وەربگرین، دەستکەوتی گەورە بەدەست دەهێنین و قازانجێکی گەورەش بە مرۆڤایەتی دەگەیەنین.   هەروەها لەبارەی دۆخی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دەمەوێت چەند پرسیارێک بکەم. هەروەک دەزانرێت هێرشەکانی دەوڵەتی تورک بۆ سەر ڕۆژاوا، باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بەردەوامە. دەوڵەتی تورک هەموو هێزی خۆی بۆ نەهێشتنی سیستەمی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا تەرخان کردووە و خۆی وەک خاوەنی سوریا وێنا دەکات. بۆ نمونە سیاسەت لەسەر سوریا بەڕێوەدەبات و ناوەندی میت لە دیمەشق کراوەتەوە. بۆ نموونە سوریا دەتوانێت هێزەکانی خۆی لە هەر شوێنێک بیەوێت بڵاوبکاتەوە. بڕیارێکی لەو شێوەیە لە کۆبوونەوەی ئەمنیدا دراوە. دیسان فەرماندەی هەتەشە عومەر محەمەد ئەندامی پێشووی داعش و هاوڵاتی تورکیایە. هەروەها دەڵێن دەستووری سوریا ئامادە دەکەین. بە واتایەکی تر وەک پاسەوانێک بەسەر سوریادا کەوتوون. ئایا بەردەوامی ئەم سیاسەتانەیان دەتوانێ بەردەوام بێت و جێبەجێی بکەن؟ ئایا دەرفەتەکانی سوریا ئەم رێگەیە بەو ئەوان دەدات یان نا؟ مرۆڤ ئەمە چۆن هەڵبسەنگێنێت؟   دەوڵەتی تورک هێرش دەکاتە سەر تشرین و قەرەقۆزاق. گەلەکەمان لە ڕۆژاوا، کورد، عەرەب، تورکمان، ئاشووری و ئەرمەنی، پێکەوە دژی ئەم هێرشانە بەرخۆدان دەکەن و ئازایانە وەستاونەتەوە. لەسەر ئەم بنەیە سڵاو و ڕێزی خۆم پێشکەشی هەموو  گەلەکەمان دەکەم. بەڕاستی قەسەدە بەرخۆدانێکی داستانی بەڕێوە دەبات. بەم بۆنەوە سڵاویان ئاراستە دەکەم و ڕێزی خۆمیان پێشکەش دەکەم. هەروەها بۆ شەهیدان سەرێ ڕێز و حورمەت دادەنوێنم. شەهیدانی ئەوێ شەهیدی مرۆڤایەتین. هەتا بمێنین لەگەل رێبازی شەهیدانمان بەردەوام دەبین. ئەمە سروشتی ئێمە و سروشتی مرۆڤایەتییە. چونکە ئەوان ئەم شەڕەیان نەک تەنها بۆ کورد، بەڵکوو بۆ هەموو مرۆڤایەتی بەڕێوەدەبەن. بەڕاستی قارەمانیەت دەنوێنن. ئەمە وەسفی منە بۆ شەهیدان و گەلەکەمان. دەوڵەتی تورکیا دەوڵەتێکی ناتۆیە. ناتۆ یاسا و پێوەری خۆی هەیە. ئایا هێرشەکانی تورکیا لەگەڵ ڕێسا و پێوەرەکانیان دەگونجێت بۆ دەنگ بەرز ناکەنەوە؟ یان لە دەرەوەی ئەمەیە؟ ئەگەر تورکیا بە پێی پێوەر و یاساکانی ئەوان ئەم شەڕە بەڕێوە دەبات و دەنگیان بەرز ناکەنەوە، کەواتە ئەمە مەبەستی ڕاستەقینەی ناتۆ نیشان دەدات. ئەگەر لەدەرەوەی یاسا و پێوەرەکانیان بێت، ئەی بۆ لەدژی ناوەستنەوە و بێدەنگن؟ ئەمەش پێویستە بخرێتە ژێر پرسیارەوە. پێویستە گەلەکەمان باش لەم بابەتە تێبگات. کەواتە ئایا ناتۆ لەسەر گەلی کورد قسە دەکات؟ چونکە دەوڵەتی تورکیا دەوڵەتێکی ناتۆیە و بە هەموو پێداویستیەکانی ناتۆ ئەم شەڕە بەڕێوە دەبات. تەنها دەتوانم ئەمە بڵێم. ئێستا یەکێک لە سوریایە و ڕۆڵیان بە هەردوو تورکیا و سعودیە داوە. تورکیا دەتوانێت سوریا ڕێکبخاتەوە، سعودیە و دەوڵەتانی عەرەبیش دەتوانن هاوکاری ئابووری بکەن و سوریا بە پێی بەرژەوەندی خۆیان بنیات بنێنەوە. یانێ لەسەر ئەم بنەمایە کار ئەنجام دەدرێت. ئێمە بە تەواوی نازانین ئەم کارە چەندە ئەنجام دەگرێت. ئێستا سیستەمی سەرمایەداری دەیەوێت لەگەڵ هەتەشە بەرەو پێشەوە بچێت. ئەوان دەیانەوێت لە ڕێگەی هەردوو تورکیا و سعودیەوە هاوکاری هەتەشە بکەن. دەیانەوێت هەندێک کار لە ڕێگەی ئەوانەو ئەنجام بدەن. بەڵام نازانین لەم هەوڵەدا ئەنجام بەدەست دەهێنن یان نا. تا ئێستا ڕوون نییە بۆ کوێ دەڕوات. لە لایەک دەڵێن دیموکراسی لە سوریادا پێشدەکەوێت، هەموو گەلان و ئایینەکان لە خۆ دەگرێت و لە لایەکی دیکەشەوە ڕاستی و مێژووی هەتەشە دیارە. واتە دۆخێک کە ململانێی تێدا ئەزموون دەکرێت. ڕوون نییە سوریا چۆن گەشە دەکات، چۆن ڕێڕەوەی خۆی دەگرێتەوە. ئێستا تورکیا دەیەوێت بوونی خۆی لە سوریادا جێگر بکات. دەیەوێت کێشەکانی ئێستا پەرە پێ بدات، بۆ ئەوەی بە تەواوی بیخاتە خزمەتی خۆیەوە. بەڵام هێزێکی زۆر لەسەر سوریا لە هەوڵ و پلاندانانن. یانێ هەروا بە ئاسانی سوریا ڕادەستی تورکیا ناکەن. تورکیا هەوڵ دەدات بتوانێت لەگەڵ ئەمریکا و بەریتانیا و تەنانەت ئیسرائیلیش بگاتە ڕێککەوتن. چونکە دەزانێت سوریا بەتەواوی تەسلیمی تورکیا ناکرێت. تورکیا ئەو ڕۆڵەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیبوو لەدەستی داوە. تورکیا لە جەنگی جیهانی یەکەمدا دامەزرا، ئیسرائیل لەگەڵ جەنگی جیهانی دووەم دامەزرا و هەژموونی ئیسرائیل لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە جەنگی جیهانی سێیەمەوە گەشەی کردووە. بە پەیماننامەی ئیبراهیمی، پایتەختی عەرەبی و جولەکە یەکدەگرنەوە. ئێستا ئیسرائیل لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێگەیەکی بە هێز بەدەست دێنێت و ئەو ڕۆڵە دەگرێتە دەست کە پێشتر بە تورکیا درابوو. تورکیا نایەوێت بە تەواوی ڕۆڵی خۆی لەدەست بدات. دەیەوێت کاریگەرییەکانی لە سوریا بپارێزێت بۆ ئەوەی بتوانێت ڕۆڵی لەدەستچووی خۆی بگێرێتەوە. لەلایەک کار بۆ نەهێشتنی سیستەمی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دەکات. بەکار هێنانی چەتەکانی SNA بۆ ئەوەیە بتوانێت لەسوریا شوێنی خۆی بکاتەوە. لە ئەنجامدا بۆ ئەوەی ڕۆڵی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتەواوی لەدەست نەدات ئەم کارە دەکات.   بەرەو کۆتایی دەچین. لێرەدا دەمەوێت پرسیارێک لەبارەی هێرشەکانی دەوڵەتی تورک لەسەر ڕاگەیاندنی ئازاد بکەم. لەم دواییانەدا لە ڕانیە هەڤاڵمان ڕۆژنامەنووس عەزیز کۆیلوئۆغڵو شەهید بوو، لە ساڵانی ٩٣-٩٤ لە ژیتەمەوە تا ئێستا ئەو ساڵانەی کە زۆرترین ڕۆژنامەنووس تێیدا شەهیدکراون ئەم سێ ساڵەی کۆتاییە. هەموویان لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە بە فڕۆکەی بێفرۆکەوان شەهیدکراون. پێش ئەو، نازم داشتان، جیهان بیلگین، گوڵستان تارا، هێرۆ بەهادین، ناگیهان ئاکارسەل، ڕۆسیدا مێردین، ئەڤرین مەحسوم، دیلۆڤان گەڤەر، نەجمەدین فەیسەل، موراد میرزا، ڤەدەدات ئەردەمچی، ئیحسام عەبدوڵڵا، محەمەد ڕەشۆ، سەعید ئەحمەد، هەروەها دوو ڕۆژنامەنووسی دیکەی یەژا ستار، هەموو ئەمانە لەم ساڵانەدا لە لایەن دەوڵەتی تورکەوە بە ناسنامەی  ڕۆژنامەوانییەوە شەهید کراوان. بە تایبەت لە ڕۆژاوا و باشوور و هەرێمەکانی پاراستنی مێدیا و شەنگال شەهید کراوان. دەوڵەتی تورک بەم هێرشانەی بۆ سەر ڕاگەیاندنی ئازاد ئامانجی چییە و لە بەرانبەردا ڕاگەیاندنی ئازاد چ ڕۆڵ و ئەرکێکی هەیە؟   سەبارەت بە شەهید بوونی هەڤاڵ عەزیز کۆیلوئۆغڵو رێزو حورمەتی خۆم دەردەبڕم. لە کەساێەتی ئەو هەڤاڵەمەندا هەموو شەهیدانی ڕاگەیاندن بە بیردێنمەوە، ڕێز و منتەباری خۆمیان بۆ دەردەبڕم. بەڕاستی کارێکی گەورە دەکەن. حەقیقەتی دەوڵەتی تورک دەناسێنن. بۆ ئەمەش دەکرێنە ئامانج. ئەگەر دەوڵەتی تورک ئەو هەڤاڵانە بە ئامانج دەگرێت، ئەوە لەبەر ئەوەیە کە ڕاستییەکانیان ئاشکرا دەکرد. بۆ ئەم مەبەستەیە. بۆ نمونە ئەوەی دەوڵەتی تورک دەیگوت، ڕاگەیاندنەکەیان دەیگوت ئێمە تشرینمان گرتووە. ئەوان بەو شێوەیە ڕایانگەیاند، بەو شێوەیە پڕوپاگەندەیان بۆ دەکرد، بەڵام چی ڕوویدا؟ ئەم هەڤاڵانە چوونە تشرین ڕاستی دەوڵەتی تورکیا، درۆکانی دەوڵەتی تورکیایان ئاشکرا کرد. ئەگەر بکرێنە ئامانج، لەبەر ئەمەیە دەکرێنە ئامانج. بە واتایەکی تر دەوڵەتی تورک نایەوێت هەمووکەسێک لە ڕاستی ئەوان تێبگات. شەڕێکی زۆر گڵاو بەڕێوە دەبات. نایەوێت ئاشكرا بکرێت و هەمووکەسێک تێبگات. چونکە شەڕێک ئەنجام دەدات، شەڕێکی زۆر گڵاوە. زۆر درۆ دەکەن، دەیانەوێت هەمووان فریو بدەن. چەکی کیمیاوی بەکاردەهێنن، کۆمەڵکوژی و کوشتن و گرتن و کۆچبەرکردن ئەنجام دەدەن، هەموو شتێک دەکەن، بەڵام ناتوانن ئەوان بێدەنگ بکەن. هەر کاتێک کە کۆمەڵکوژیی ئەنجام دەدەن، ئەندامانی ڕاگەیاندن زیاتر ڕاستییەکانی دەوڵەتی تورک ئاشکرا دەکەن. دەڵێن ئێمە بە کوشتن کۆتاییمان نایەت، هەنگاوێک بۆ داوە نانێین، وەک چۆن هەڤاڵانمان تا ئێستا ڕاستییان پیشاندا بەردەوامی پێ دەدەین، کارەکانمان بە درێژایی هێڵەکانی ئەوان فراوانتر دەکەین. ئەمە ڕاستییەکەیە، بە واتایەکی تر، بەو پێیەی دەوڵەتی تورک دەیەوێت ڕاستییەکان دەرنەکەوێت، بۆ ئەوەی کەس لە ڕاستیی کردەوە گڵاوەکانیان تێنەگات هێرش دەکەن، ئەوانیش پێداگرن لەسەر ئەوەی کە ڕاستیەکان بخەنە ڕوو. لەسەر ئەو بنەمایە سوپاسی هەموویان دەکەم.   ئێمە گەیشتینە کۆتایی بەرنامەکەمان، ئەگەر هەر قسەیەکی کۆتایی یان بانگەوازیەکتان هەبوو فەرموون.   وەک دەزانرێت کە بۆ ١٥ی شوبات لە هەموو شوێنێک چالاکیی هەیە، ئەم چالاکییانە دەبێ ئەمساڵ گەورەتر بن، هەروەها دەبێت بە هێزتر بن. لە ستراسبۆرگ چالاکی بەڕێوە دەچێت، ڕێپێوانێک هەیە، بانگەوازی من ئەوەیە کە هەمووان، لە هەر شوێنێک بن، بەشداری بە شێوەیەکی جەماوەری بە هێزەوە لە چالاکی  ١٥ی شوباتدا بەشداری بکەن. دەنگی گەلەکەمان پێویستە لەم پرۆسەیەدا زۆر بەهێز بێت. دەبێت دەنگمان لەگەڵ دەنگی ڕێبەر ئاپۆ یەکبگرن. کاتێک ئازادی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ بەدیهات، کاتێک پرسی کورد چارەسەر بوو، دیموکراسی و ئازادیش سەردەکەوێت. لەسەر ئەو بنەمایانە، سوپاسی هەموو چالاکوانان دەکەم، ڕێزی خۆمیان پێشکەش دەکەم، پێویستە بە ئیرادە و بوێریەوە بەشداری ڕێپێوان بن و لە دژی پیلانی ١٥ی شوبات ببنەوە، و ئەم ڕۆژە بکەنە ڕۆژی چارەسەری پرسی کورد.

جەعفەر شێخ مستەفا: یەكخستنەوەی پێشمەرگە بە خاوی دەڕوات  جەعفەر شێخ مستەفا جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، تا ئێستا كێشە و گرفت و تەنانەت رێگریی و دەستوەردانى دەرەکى هەیە لەپرسی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە و پڕۆسەکە بەخاوی بەڕێوەدەچێت. ئەو قسانەى جەعفەر شێخ مستەفا جێگرى سەرۆکى هەرێم و سەرۆکى ئەنجومەنى باڵاى بەرژەوەندییە باڵاکانى یەکێتى لەمیانەى چاوپێکەوتنێکیدا هات لەگەڵ رۆژنامەى زمانحاڵى حزبەکەى کە تێیدا باسى پرسی یەکخستنەوەى پێشمەرگە کردووە. جەعفەر شێخ مستەفا دەڵێت "ئێستا كێشە و گرفت و تەنانەت هەندێ رێگریش هەیە، رەنگە كەسانێك هەبن بەرژەوەندیی تایبەتی لەوەدا بێت هێزی پێشمەرگە یەكنەگرێتەوە، تەنانەت دەستتێوەردانی دەرەكییش هەیە، كۆسپ و گرفت زۆرن لە بەردەم پرۆسەكەدا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا قۆناغ بە قۆناغ و بەپێی ئەو یاداشتنامەیەی كە ئیمزاكراوە و بەپێی هەوڵەكانی وەزارەتی پێشمەرگە بۆ چاكسازیی، پێموایە لەو ماوەیەی كە دیاریكراوە هێزی پێشمەرگە یەكدەخرێتەوە".  جەختیشیکردەوە پرۆسەی یەكخستنەوەی هێزی پێشمەرگە، بە خاوی دەڕوات و كێشە و كۆسپ و گرفت زۆرن، جگە لە كێشە و گرفتە ناوخۆییەكان، كێشەی دیكەش هەیە، یەكێك لەوانە نەبوونی بودجەیەكی دیاریكراو بۆ ئەو پرۆسەیە، كە پێویستی بەوەیە بودجەیەكی باش دابنرێت بۆ وەزارەتی پێشمەرگە. سەرەڕاى خاوى پرۆسەكە، جەعفەر شێخ مستەفا پێیوایە ئومێدێكی باش هەیە "هەنگاوی باشیش نراوە لەم ماوەیەدا چەند فیرقەیەك دروستكراون و بەشێكی زۆری هێزی پێشمەرگە لە ناو ئەو فیرقانەدا رێكخراون، هەر لەم ماوەیەدا دوو فەرماندەیی ناوچە دروست دەكرێن بۆ سەرپەرشتیكردنی ئەو فیرقانە، فەرماندەیی ناوچەی یەكەم لە هەولێر و دهۆكە، ئەوی دیكەش لە سلێمانی و كەركوك و گەرمیان و هەڵەبجە و ئەم سنوورە دەبێت". بەپێی ئامارە نافەرمییەکان، ژمارەی هێزی پێشمەرگەی کوردستان گەیشتوەتە 125 هەزار کەس، بەشێکیان لە چوارچێوەی لیوا هاوبەشەکان و بەشەکەی دیکەیان بەسەر هێزەکانی 80ی سەر بە پارتی دیموکراتی کوردستان و هێزەکانی 70ی سەر بە یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و چەند یەکە و لیوایەکی دیکەی سەر بە بەرپرسانی ئەو حیزبانەدا دابەش بوون. بەپێی دەستوری هەمیشەیی عێراق کە لە ساڵی 2005 لە راپرسی سەرتاسەری پەسەندکراوە، هێزی پێشمەرگەی کوردستان دامەزراوەی بەرگری نیشتیمانی سەر بە هەرێمی کوردستانە و بەهێزەکانی پاراستنی هەرێمی کوردستان ناسێنراوە، کە بەشێکە لە سیستمی بەرگری عێراق.

  لە دوو ڕۆژى ڕابردوودا، مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات، لە کۆڕبەندی سەکۆ میوانداریدارى کراوە، لە دیدارەکەدا نزیکە ٧٠ ئەکادیمیی کوردستانیی و نێودەوڵەتیی بەشداریان کردوە عەبدى قسەی لەسەر ئەو ئاڵەنگارییانە کرد کە ڕۆژاڤا و هەسەدە و سووریا لە دوای ڕووخانی ئەسەد ڕووبەڕووی بوونەتەوە. شێرکۆ کرمانج، نوسەرى دیارى کورد یەکێک بووە لەبەشداربوانى کۆڕبەندەکە، لەتۆڕى کۆمەڵایەتى فەیسبوک بابەتێکى لەسەر نوسیوەو ناوەڕۆکى دیدارەکەى خستوەتەڕوو، لەبەشێکیدا دەڵێت: هەسەدە، یان کورد لە ڕۆژاڤا، حەز ناکەن ببنە ئۆپۆزسیۆن، چونکە شەڕ لە قازانجی کەس نییە. وتیشی ئێمە هەوڵ دەدەین پرسەکان بە گفتوگۆ و دیبلۆماسی چارەسەر بکەین. دەقى نوسینەکە جەنەراڵ مەزڵووم عەبدی میوانی سەکۆ بوو چی گوت؟ لە چەند خاڵێکدا دەیخەمەڕوو شێرکۆ کرمانج دوێنێ شەو کۆڕبەندی "سەکۆ" میوانداری لە مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات، کرد. لە دیدارەکە کە نزیکە ٧٠ ئەکادیمیی کوردستانیی و نێودەوڵەتیی بەشداریان کرد، بەڕێزیان قسەی لەسەر ئەو ئاڵەنگارییانە کرد کە ڕۆژاڤا و هەسەدە و سووریا لە دوای ڕووخانی ئەسەد ڕووبەڕووی بوونەتەوە. دواتریش وەڵامی کۆمەڵێک پرسیاری ئامادەبووانی بە دوورودرێژی دایە، کە بووە مایەی گفتوگۆیەکی پیشەییانە و ئەکادیمییانە. هەوڵدەدەم لێرە لە چەند خاڵێک کورتیان بکەمەوە بەڵام بە سەرنجێک دەست پێدەکەم: سەرنجەکە لە مێژە ڕەخنەیەکی زۆرم لە سیاسەتمەدارانی کوردستان هەیە، لەوەی کە ئامادەن چاوپێکەتن لەگەڵ ڕۆژنامەنووس و ئەکادیمییە ڕۆژئاوایی و عەرەبەکان بکەن بەڵام زۆر کەم لە سەکۆ و میدیا کوردییەکان دەردەکەون. مەزڵووم عەبدی پێناچێت لەو توخمە لە سیاسەتمەدارانی کوردستان بێت. ئەم هەلە دەقۆزمەوە بڵێم کە کۆڕبەندی سەکۆ دەرگای ئاواڵەیە بۆ هەموو سیاسەتمەدارانی کوردستان لە هەر حیزب و ڕێکخراوێک بن، بەڵی لە هەر حیزب و ڕێکخراوێک، ئێمە بەخۆشحاڵییەوە ئامادەین لە سەکۆ دیداری کراوە یان تایبەتیان بۆ ڕێکبخەین و هەلی قسەکردن و گفتوگۆیان بۆ بڕەخسێنین. ڕۆژاڤا و باشوور مەزڵووم عەبدی درکی بەو دابەشبوونە کردووە کە لەنێو ماڵی کوردیی‌دا هەیە لە ڕۆژاڤای کوردستان. هەر ئەوەش بووەتە هۆکاری سەرەکی سەردانەکەی بۆ هەولێر. ئەو سەردانەکەی هەولێر و ڕۆڵ و دیدارەکەی لەگەڵ کاک مەسعود بارزانی زۆر بە ئەرێنی دیت و پێی وابوو کە سەرەتایەکی نوێ لە پەیوەندی نێوان باشوور و ڕۆژاڤاـیە.  گوتیشی کە فەڕەنسییەکان هاوکارمانن لە پرس و پڕۆسەی دیالۆگی کوردی-کوردی. ئەو گوتی ئێمە ئیش لەسەر ئەوە دەکەین کە کورد، ئەوان و ئەنەکەسە، وەک یەک گرووپ لە دانووسانەکان لەگەڵ دیمەشق بەشدار بن، بەڵام پێناچێت تا ئێستا دانیشتنەکەی بارزانی و مەزڵووم، هەروەها هەوڵەکانی فەڕەنسا هیچ بەرهەمێکی ئەوتۆی هەبێت، بەڵام بەگشتی زۆر گەشبین بوو و پێی وابوو لە داهاتوویەکی نزیکدا بەرهەمی دەبێت. مەزڵووم پێداگری لەسەر ئەوە کرد کە لە ڕۆژاڤا یەک هێزی سەربازیی هەیە و هەر یەک هێزی سەربازیی دەمێنێتەوە و نایانەوێت هەڵەکانی باشوور لە پەیوەند بە فرەهێزی چەکداریی دووبارە بکەنەوە. ڕۆژاڤا و ئەمریکا مەزڵووم عەبدی گوتی پەیوەندی و هاوکاری ئێمە لەگەڵ ئەمریکییەکان مێژوو و بنەماکەی دەگەڕێتەوە بۆ شەڕ دژی تیرۆر، داعش. هاوکات، بوونی ئەمریکاییەکانی لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە بە گرنگ دەزانی. گوتیشی ئەمریکییەکان زیاتر لەو ناوچانە هاوکاریمان دەکەن کە ناوچەی ناکوردیین. پێدەچوو مەبەستی ئەوە بێت کە ئەو شەڕ و بەرخۆدانەی بەنداوی تشرین و پردی قەرەقۆزا بەبێ هاوکاری ئەمریکییەکان ئەنجام دەدەن. لە پەیوەند بە مانەوە و دەرچوونی هێزەکانی ئەمریکا شتێکی ڕوونی نەگوت، پێناچێت هیچ شتێکی کۆنکریتیان لە ئەمریکییەکان، دوای هاتنی ترەمپ، بیستبێت لەسەر مانەوە یان دەرچوون. بەڵام گوتی ئێمە هێزێکین پێش هاتنی ئەمریکییەکان بوونمان هەبوو، بەدەرچوونی ئەمریکییەکانیش هەر دەمێنین. گوتی لەوانەیە دۆخەکە سەخت بێت بۆمان، بەڵام ئێمە کۆڵنادەین و بەرخۆدان بەردەوام دەبێت. کورد و دیمەشق مەزڵووم عەبدی سەردانەکەی بۆ دیمەشق بە ئەرێنی وەسف کرد و گوتی کە لەسەر خەتە گشتییەکان لێک تێگەیشتنمان هەبوو، بەڵام کەم باسی وردەکارییەکانمان کرد. بەکورتی، نیواونیوی دەدیت، واتە لەلایەک باش و لەلایەک خراپ. دڵی بە قسەکانی ئەحمەد شەرع خۆش بوو و پێی وابوو کە پێدەچێت گۆڕانکارییەک لە هەڵوێست و تێگەیشتنی ئەو کەسە دروست بووە، بەڵام هاوکات نیگەران بوو لە هەڵسوکەوتەکانی هەیئەی تەحریری شام و شەرع، بەتایبەتی لە پەیوەند بە بڕیاردان بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕێڤەبەریا خۆسەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا و لایەنەکانی دیکە. ئەو پێی وابوو کە گرووپەگەلی جیاواز، کە زۆرینەیان سەلەفی و توندڕەو و لاپەڕ و جیهانیین، لەنێو هەیئەی تەحریری شام بوونیان هەیە و ئەگەری زۆرە کە کێشە بۆ گرووپە میانڕەوەکان دروست بکەن و دەوڵەت بەرەو ئاقاری حوکمی شەریعە ببەن. هەر لەو پەیوەندە گوتی ئەگەر بەو شێوەیەی کە تا ئێستا هەیئەی تەحریری شام ئیدارەی دەوڵەت دەدات بەردەوام بێت، بەتایبەتی بڕیاردانی تاکلایەنانە، ئەوە ئەوان بەشداری پڕۆسەی سیاسی ناکەن. هاوکات، ئەو دەیگوت کە هەسەدە، یان کورد لە ڕۆژاڤا، حەز ناکەن ببنە ئۆپۆزسیۆن، چونکە شەڕ لە قازانجی کەس نییە. گوتیشی ئێمە هەوڵ دەدەین پرسەکان بە گفتوگۆ و دیبلۆماسی چارەسەر بکەن. چارەسەر چییە؟ مەزڵووم عەبدی دەڵێت کە ئەوان نایانەوێت سووریا دابەش بکەن و لەو باوەڕەدان کە لە ڕێگەی لامەرکەزی دەتوانن چارەسەری نەک هەر پرسی کورد بەڵکوو هەموو گرووپە دینی و نەتەوەییەکانی دیکەی سووریا بکەن. سەرەڕای ئەوەی کە پرسیاری ئەوەی لێ کرا کە مەبەستتان چییە لە لامەرکەزی، بەڵام وەڵامەکەی زۆر ڕوون نەبوو. وا پێدەچێت ئەوەی ئەوان دەخوازن هەر جۆرێکە لە فیدڕالیزم بەڵام فیدڕالیزمێکی نانەتەوەیی بەڵکوو جوگرافی. هۆکاری ئەوەش وەک لەنێوان قسەکانی دەردەکەوتن دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە بەشێکی زۆری خەڵکەکەی کورد نین، یان ناوچەی کوردستانیی نین. ئەوان ڕازین بەوەی کە هێزەکانی هەسەدە ببن بە بەشێک لە سوپای سووریا بەڵام بە مەرجێک کە هێزەکانی هەسەدە جۆرێک لە سەربەخۆییان هەبێت و گرووپێکی پەرشوبڵاو نەبن بەڵكوو لە ناوچەکانی خۆیان، باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بمێننەوە. ئەم خاڵە و پرسی لامەرکەزی دووان لە خاڵە ناکۆکی لەسەرەکان لەگەڵ دیمەشق. من پێم وایە، ئەگەر دیمەشق ئەوە قەبوڵ بکات ئەوە ڕێڤەبەریا خۆسەری هەنگاوی بەرەو کۆنفیدراڵی دەنێت. مەزڵووم گوتی ئێمە پێشنیازی چەندین ساڵمان کردووە بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەی جێکردنەوەی هێزەکانی هەسەدە لەناو سوپای سووریا. دڵی بەوە خۆش بوو کە فشارێکی زۆر، بەتایبەتی لەلایەن هەندێک وڵاتی ئەوڕوپی، لەسەر حکومەتی دیمەشق هەیە. ئەو پێیوابوو ئەم فشارانە نەبێت، یان نەمێنن، حکومەتی سووریا لەوانەیە بە ئاقاری توندڕەوی هەنگاو بنێت.   چارەنووسی داعش لە پەیوەند بە گیراوەکانی داعش، مەزڵووم گوتی کە ئەوان بێجگە لە داعشە سوورییەکان کەسی دیکەیان دادگایی نەکردووە، بەڵكوو دەیانەوێت ڕەوانەی وڵاتەکانی خۆیان بکەنەوە. بەڵام پێناچێت هیچ وڵاتێک بەدەم ئەو داوایەی هەسەدە هاتبن تا ئێستا. ئەو دەیگوت، ڕووخانی ڕژێم بووەتە مایەی بەهێزبوونی داعش چونکە چەک و تەقەمەنیان لە ئاکامی ئەو فەوزایەی سەری هەڵداوە لە سووریا بەدەستهێناوە و هەندێک کەس و لایەن پەیوەندیان پێوە کردوون.  کورد و تورک مەزڵووم عەبدی تورکیای وەک هەڕەشەیەکی جددی وێنا دەکرد. ئەوە لە کاتێکدا کە وەک ئەو دەیگوت تورکیا ئێمە بەو شێوەیە دەبینێت.  ئەو گوتی کە ئەمریکا و وڵاتانی دیکە هەوڵی هێور کردنەوەی دۆخەکەیان داوە بەڵام تا ئێستا نەیانتوانیوە قەناعەت بە تورکیا بکەن کە هێرش و هەڕەشەکانی ڕابگرێت. ئەگەر تورکیا ئێمەی مەشغولی شەڕێکی لابەلا نەکردبا، ئەگەری هەبوو کە هێزەکانمان جووڵەیان بکردابایە بەرەوە دیمەشق، مەزڵووم ئاوا وەڵامی پرسیارێکی دایەوە لەو پەیوەندەدا. تاکە گەشبینییەک لە پەیوەند بە کێشە و ململانێکان و پێکدادانەکانیان لەگەڵ تورکیا کە مەزڵووم عەبدی هەیبوو پڕۆسەی ئاشتی بوو لە تورکیا. ئەو پێی وابوو ئەگەر پڕۆسەی ئاشتی بەروپێش بچێت ئەوە ئەگەری زۆرە هەڵوێستی تورکیا لەبەرانبەر ئەوانیش بگۆڕێت. لە کۆتاییدا داوای لە هەموو ئەکادیمییانی کوردستان و ڕۆژئاوا کرد کە بە هەر جۆرێک بۆیان دەکرێت و گونجاوە فشار لەسەر حکومەتەکانی خۆیان بکەن هەم بۆ پشتیوانی لە ڕۆژاڤا هەم بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕناگێزییەکانی تورکیا و تاکڕەویی لە دیمەشق.

محەمەد شیاع سودانى، سەرۆک وەزیرانى عێراق رایگەیاند، مانگەکانى داهاتووش تاکۆتایی ساڵ، مووچەى سەرجەم فەرمانبەران و مووچەخۆرانى هەرێمى کوردستان دەنێرن. ئەمڕۆ پێنج شەممە، لە چاوێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵى شەرق محەممەد شیاع سوودانى ئاماژەى بەوەدا، پرسى مووچەى فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بە بودجەوە بەستراوەتەوە لە رێگەى وەزارەتى دارایی فیدڕاڵەوە، بە گوێرەى بڕیارى دادگەى باڵاى فیدڕاڵى و میکانیزمێک بۆ بەجێکردنى مووچە و رادەستکردنى داهات دیاری کراوە. "کێشەى تەکنیکى هەبووە و بەم دواییە تێپەڕێنرا و مووچەى مانگى کانوونى دووەم نێردرا." محەممەد شیاع سوودانى رایگەیاند: بە رووحى هاوبەشی و هاریکاری، توانیویانە چەندین خاڵى ناکۆک لەگەڵ هەرێمى کوردستان تێپەڕنن. جەختى کردەوە کە ئەوەى پەیوەندارە بە دۆسیەى مووچەوە کێشەى تەکنیکییە نەک هەڵوێستێکى سیاسىیی بەغدا.   4ى شوباتی2025، وەزارەتى دارایی فیدراڵ بڕیارى خەرجکردنى زیاتر لە یەک تریلیۆن دینارى مووچەى مانگى کانوونى دووەمى ئەمساڵى هەرێمى کوردستانى دەرکرد، دواى ئەوەى شاندى هەردوولا رێککەوتن لەبارەى ئەو کێشانەى لە نێوانیان بە هەڵپەسێردراوى مابوونەوە. سەرۆکوەزیرانى عێراق ئاماژەى بەوەدا، بەردەوام دەبن لە ناردنى پارەى مووچە بۆ مانگەکانى داهاتوو بە "شێوەیەکى رێکوپێک" بەو ئومێدەى لەو ماوەیەدا تێبینییەکانى دیکە لەبەرچاو بگیرێن کە وەزارەتى دارایی فدراڵ دیاری کردووە.

مامۆستا عەلی ڕەوف، نوێنەری گشتی مامۆستایانی گرێبەستی هەرێمی کوردستان ڕایدەگەیەنێت، سێ کەیسم لە دادگا بۆ کراوەتەوە و هەر سێ دۆسیەکەش لەسەر ئەنجامدانی خۆپیشاندانە، تائێستا شەش جار لەسەر خۆپیشاندان دەستیگرکراوم. بڕیاربوو ئەمڕۆ یەکشەممە 2ی مانگی دووی 2025، مامۆستایانی گرێبەست لە سنوری پارێزگاکانی هەولێر و دهۆک لە پێش بینای ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێم خۆپیشاندان بکەن و داوای موچەکانیان بکەن، بەڵام بە دەستگیرکردنی نوێنەری گشتی مامۆستایانی گرێبەست خۆپیشاندانەکە هەڵوەشایەوە. مامۆستا عەلی ڕەوف دوای ئازادکردنی ڕایگەیاند، دوای ئەم هەفتەیە گەر شایستە داراییەکانی مامۆستایان دابەشنەکرێت خۆپیشاندان دەکەنەوە، دەشڵێت،" لە هیچ وڵاتێکی دونیادا نەبووە لەسەر داواکردنی ماف دەستگیربکرێیت و بدرێیتە دادگا." نوێنەری گشتی مامۆستایانی گرێبەست لە هەرێمی کوردستان دوای ئازادکردنی بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاندوە دوێنی 1ی مانگ بڵاومانکردەوە کە مامۆستایانی گرێبەست خۆپیشاندان دەکەن و داوای شایستە داراییەکاندەکەن، بەڵام شەوی ڕابردوو لە چێشتخانەیەک لەلایەن ئاسایشەوە دەستیگرکرام بە بیانووی ئەوەی نابێت خۆپیشاندانەکە بکرێت کە من سەرپەرشتیم دەکرد ئەو وتیشی: دوای ئەوەی ئەمڕۆ 2ی مانگی دووی 2025، لەلایەن هێزە ئەمنیەکانەوە ڕێگری لەئەنجامدانی خۆپیشاندانەکە کراوە و نەکرا نیوەرۆی ئەمڕۆ ئازاد کرام، بەڵام من لەئاسایش سوربووم لەسەر ئەوەی گوتم تا هەفتەی داهاتوو گەر موچە دابەشنەکرێت ئەوە خۆپیشاندان ئەنجام دەدەین." ڕۆژی 28ی مانگی هەشتی ساڵی 2024، بە فەرمانی ژمارە 4142 کە واژووی مەرسرور بارزانی سەرۆکوەزیر انی هەرێمی کوردستانی لەسەرە بڕیاردرا سی و حەوت هەزار و 933 مامۆستای وانەبێژ بکرێن بە مامۆستای گرێبەست و لە 26ی مانگی نۆی 2024، بە واژووی ئالان حەمە سەعید وەزیری پەروەردەی حکومەتی هەرێم فەرمانی وزاریان بۆ دەرکرا. مامۆستا عەلی ڕەوف دەڵێت: سێ کەیسم لە دادگا بۆ کراوەتەوە و هەر سێ دۆسیەکەش لەسەر ئەنجامدانی خۆپیشاندانە، لەکاتێکدا نەدەبوو وابێت و لەسەر داواکاری خۆت بدرێتە دادگا و تائێستا شەش جار لەسەر خۆپیشاندان دەستیگرکراوم. وتیشی،" من منداڵی هەژارم و نانی سەربڵندی دەخۆم، بۆیە لەگەڵ هاوپیشەکانم بێدەنگ نابین و داوای مافەکانمان دەکەین، خۆ داوای شتی دیکەمان نەکردووە، ئێمە تا ئێستا 21 جار خۆپیشاندانمان کردووە و نەمان هێشتووە پەنجەی کەسێک خوێنی لێبێت." خۆپیشاندانی مامۆستایانی گرێبەست لەکاتێکدایە، لە سنوری پارێزگای سلێمانی ماوەی چەند ڕۆژێکە مامۆستایانی هەمیشەی و فەرمانبەران لەپێش بارەگای یو ئێن خێوەتیان هەڵداوە و مانیان لە خواردن گرتووە و داوای پێدانی موچەکانیان دەکەن لەکات و ساتی خۆیدا.  

ئاری هەرسین بەرپرسی لقی چواری پارتی دیموکراتى کوردستان، سەبارەت بە مانگرتنەکەى مامۆستایانى سلێمانى ڕایدەگەیەنێت، پێمان وایە هەقى خۆیانە داواى مافى خۆیان بکەن، بەس مووچەو هەقى ئەوان لاى حکومەتى هەرێم نییەو لاى بەغدایە. ئەو بەرپرسەى پارتى لە کۆنگرەیەکى ڕۆژنامەنوسیدا، وتى: ئیشەڵا  تیمەکانى تەندروستى نایەڵن تەندروستیان ئەو مامۆستایانە تێکبچێت، داوای سەلامەتی بۆ مانگرتووەكان دەكەین، ئەوان هەقیان لای حكومەتی عێراق نیەو لە بەغدایە. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا، ئاری هەرسین، پارتی واقع بینە بۆیە هیچ بەیاننامەو قسەیەکى نییە لەسەر ئەو مانگرتنەى مامۆستایان، پارێزگاری سلێمانی و جێگرەكەی خۆیان بەشێكن لە مەكینەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، كێشەكە لەوەدایە ئەوانەی بەشێكن لە حكومەتەكە ئەچن بۆناو مانگرتووەكان و دەبن بە دەمڕاست و محامی ئەوانەی مانیانگرتووە بۆ موچەكانی خۆیان ، بۆیە ئەگەر ئێمە وەكو پارتی بەیاننامە دەربكەین هیچ شتێك نیە جگە لە دووفاقی ئەوە عەیبە لە سیاسەتدا. بەرپرسى لقى چوارى پارتى ئەوەشى وت: هەموو كەسێك مافی خۆیەتی داوای مافی خۆی بكات و موچەش حەقی شەرعی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستانە، ئەوەی موچەی راگرتووەو ناینێری حكومەتی هەرێم نیە، وەزیری دارایی حكومەتی بەغدایە. ماوەى شەش رۆژە ژمارەیەک لە مامۆستایان و فەرمانبەران، بەرامبەر ئۆفیسی نەتەوەیەکگرتووەکان لە سلێمانی، دژى دواکەوتنى مووچەکانیان مانگرتنیان لەخواردن راگەیاندووە.

فەرماندەى هێزەکانى سوریاى دیموکرات ڕایدەگەیەنێت، بەردەوامی هێرش بۆ سەر هێزەکانمان لە ناوچەی قەرقۆزاک و ناوچەی بەنداوی تیشرین لەلایەن تورکیاوە، پلانێکە بۆ گەمارۆدانی کۆبانی، بەڵام بڕیاری هێزەکانمان بۆ ڕووبەڕووبوونەوە و بەرخۆدان بڕیارێکی یەکلاکەرەوەیە، ڕێگە نادەین هیچ هێرشبەرێک بەرەو ڕۆژهەڵاتی فورات بپەڕێتەوە. لەچاوپێکەوتنێکی ڕۆژنامەوانیدا، مەزڵوم عەبدى فەرماندەى هێزەکانى سوریاى دیموکرات، (هەسەدە) باس لەبارودۆخى سوریاو هێرشەکانى سەر بەنداوى تشرین و چەند تەوەرەکى دیکە دەکات. ئەو دەڵێت: سوریا شایەتی گۆڕانکاری مێژووییە، بەڵام ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگ دەبێتەوە، ئەمڕۆ وردە وردە وێنەکە ڕوونتر دەبێتەوە و زیاتر دەردەکەوێت، بەڵام تا ئێستا دۆخەکە ئاراستەیەکی ڕوونی بۆ هەمووان لە سووریا نەگرتووە. فەرماندەکەى هەسەدە ئەوەش دەخاتەڕوو ئەوان دەیانەوێت ئەو گۆڕانکارییەی کە ڕوویداوە ببێتە بنەمای قۆناغێکی نوێ لە سووریا، وتیشى: ئێمە ئیدارەیەکمان هەیە کە کار بۆ بەهێزکردنی بنەماکانی دیموکراسی دەکات و بە دڵنیاییەوە دەمانەوێت ڕۆڵێکی کاریگەر و گەورەمان لە سوریای نوێدا هەبێت. مەزڵوم عەبدى ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، ئێستاش دۆخی ئابوری بەرەو خراپی دەڕوات و هێشتا زیاتر بەرەو خراپتر دەڕوات، ئەوەش بەهۆی بەردەوامی سزا نێودەوڵەتییەکانەوە، وتیشى: هێرشەکانی تورکیا هەوڵەکان بۆ سەقامگیری و بنیاتنانی ئایندەی سووریا پەکدەخات. فەرماندەکەى هەسەدە دەڵێت هێرشە بەردەوامەکانی تورکیاو گروپە گرێدراوەکانی بۆ سەر ناوچەکانمان دژایەتییەکی گەورەیە لەگەڵ هەوڵەکان بۆ پێشخستنی سوریا، و ناکۆکی لەگەڵ هەوڵەکانی گەیشتن بە سەقامگیری و دەستپێکردنی گفتوگۆ و گفتوگۆی سیاسییە، ئێمە لە ڕێگەی ناوبژیوانانەوە چەندین پێشنیارمان خستووەتەڕوو، لەنێویاندا ئەمریکا، بۆ ڕاگرتنی هێرشەکان و گەیشتن بە ئاگربەستێکی هەمەلایەنە. هاوکات ئەوەش دەخاتەڕووپرۆسەی نێوەندگیری ئاگربەستێکی گشتگیر لە سەرانسەری چەندین لایەندا بەردەوامە، بەردەوامین لە پێداگری لەسەر زاڵبوونی دیالۆگ، بەڵام تورکیا و بەناو "سوپای نیشتمانی" پێداگری لەسەر شەڕ دەکەن. مەزڵوم عەبدى ڕاشیگەیاند هێرشەکان دژبەیەکن و ڕێگرن لە هەوڵە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا، هەروەها دەبێت ئیدارەی نوێ لە سوریا هەڵوێستی خۆی دەرببڕێت سەبارەت بەو شتانەی کە لەسەر خاکی سوریا ڕوودەدەن، وتیشى: پشتیوانی و کارکردنمان بۆ ئایندەی سوریا وابەستە و مەرجدارە بە وەستاندنی هێرشەکان بۆ سەر ناوچەکانمان. ئەوشى وت کە کار بۆ تەواوکردنی کۆبوونەوەکانی لایەنە سیاسییە کوردییەکان لە ناوچەی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بەردەوامە بۆ پێکهێنانی ئۆرگانێکی یەکگرتوو بە ناوی ڕۆژئاوا بۆ ئەوەی بچنە دیمەشق و داوای مافەکانیان بکەن. سەرەتا دەبێت لەسەر بەرنامەیەکی یەکگرتوو ڕێکبکەون، پاشان بچنە دیمەشق بۆ ئەوەی داواکارییەکانیان بخەنە بەردەم ئیدارەی دیمەشق.

سەرۆک کۆمارى عێراق، ڕایدەگەیەنێت، حەشدی شەعبی لەئەنجامی فەتوای سەید عەلی سیستانیەوە دروست بوون، بەڵام هێزەکانی بەشێکن لە هێزە ئەمنییەکانی عێراق و پێویست ناکات ئەو جۆرە پرسانە بوروژێنین بەو پێیەی ناوخۆیین. لەمیانى چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ فرانس 24، لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆمارى عێراق لەبارەى چەند پرسێکى جیاوازەوە قسەیکردوە. لەبەشێکى ئەو چاوپێکەوتنەدا، سەرۆک کۆمار لەبارەى پرسى چارەسەرکردنى کروپە چەکدارەکانەوە ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، هیچ گرژییەکی نێوخۆییمان نییە، پەرلەمانمان هەیە و زۆربەی پرسە سەرەکییەکانی وڵات لە پەرلەماندا باس دەکرێن. هەروەها وتیشى: حکومەتیشمان هەیە کە نوێنەرایەتی زۆربەی لایەن سیاسیەکان دەکات وسەرۆکایەتی کۆماریشمان هەیە بۆ جێبەجێکردنی دەستوورو پارێزگاریکردنی لەبەر ئەوە زیاتر لەدەرەوە گوێمان لەم کێشانە دەبێت لەوەی لە ناوەوە بیبیستین. لەوەڵامى پرسیارێکدا سەبارەت بەوەى ئایا دەکرێت چەکدارەکانی حەشدی شەعبی، لەگەڵ وەزارەتی بەرگری یان وەزارەتی ناوخۆدا یەکبخرێن، وەک ئەوەی لە فەتوای سەید سیستانیدا هاتوە سەبارەت بەحەشدی شەعبی؟ سەرۆک کۆمارى عێراق دەڵێت: حەشدی شەعبی لەئەنجامی فەتوای سەید عەلی سیستانیەوە دروست بوون، بەڵام هێزەکانی بەشێکن لە هێزە ئەمنییەکانی عێراق و پێویست ناکات ئەو جۆرە پرسانە بوروژێنین بەو پێیەی ناوخۆیین بابەتەکان و حکومەت کۆنترۆڵی دۆخی ئێستا دەکات، و ماوەیەکە هیچ کێشەیەک نییە. لەتیف ڕەشید جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە، عێراق دەوڵەتێکی سەربەخۆیە و بڕیارەکان لەدەستی دەوڵەتی عێراقدایە، هیواى ئەوە دەخوازێت سەربەخۆیی خۆیان بپارێزن و بەردەوامن لەسەر ئەو ڕێبازە. وتیشى: پەیوەند ییەکانیشمان باشە لەگەڵ هەموو وڵاتان، و پێشنیارەکان لەوڵاتانی جۆراوجۆرەوە بۆمان دێن، بەڵام بڕیاری عێراق سەربەخۆیە و لەسەر بنەمای سەربەخۆییمانە، بۆ عێراق و هەموو عێراقییەکان و حکومەت و گەل، سەربەخۆیی عێراق لە هەموو شتێک گرنگترە لە ئێستادا و لە داهاتوودا.

ئەندامی کۆمیتەی بەڕێوەبەریی پەکەک موراد قەرەیلان، سەبارەت بەو گۆڕانکارییانەی ناوچەکە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتووەتەوە و پرسی پڕۆسەی چارەسەریی دۆزی کورد و ئازادکردنی ڕێبەر "عەبدوڵا ئۆجالان"، گفتوگۆیەکی لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فورات (ANF)ئەنجامداوە، ئەمەی خوارە دەقی گفتوگۆکەیە.   لە مانگی کانوونی دووەمداین. ئەم مانگە لەڕووی تێکۆشانەوە، مانگی شەهیدانە. بەبۆنەی ئەم مانگەوە دەتانەوێت چ بڵێن؟ سەرەتا لە کەسێتی هاوڕێ ساکینە جانسز و لەیلا سورخوێن و ڕووبار دیجلەدا هەموو شەهیدانی مانگی کانوونی دووەم بیردەهێنمەوە. هەڵبەت وەک مانگەکانی تر، لە مانگی کانوونی دووەمیشدا شەهیدی گرنگ و هێژامان هەن. لە پرۆسەی بەرخۆدانی خۆبەڕێوەبەرییدا لە ٤ ی کانوونی دووەم هاوڕێیانمان سێڤێ دەمیر و فاتمە ئویار و پاکیزە نایەر و ئیسلام ئاتاک بەشێوەیەکی دڕندانە شەهیدکران. لە ٦ ی کانوونی دووەم، لە ئەنجامی هێرشێکی دڕندانە هاوڕێیانمان خەلیل (نیهاد ئایاز) و موراد (ئەحمەد کلیچ) لەگەڵ فەرماندەی هێژا و هاوڕێی پێشەنگمان ڕووبار دیجلە (حوسەین پۆیراز) لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەهیدبوون. هەروەها شەهیدبوونی هەرە گرنگ لەم مانگەدا، لە ٩ ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ لە پاریس ڕوویدا، لە دامەزرێنەرانی پارتەکەمان و پێشەنگی تەڤگەری ژنانی ئازاد، هاوڕێ ساکینە جانسز و هەڤاڵانمان فیدان دۆغان و لەیلا شایلەمەز لە پاریس لە هێرشێکی تیرۆریستانەی میت بە خیانەت و دڕندانە، شەهیدکران. هێرشێکی وەها دڕندانە لەمیانی پرۆسەی چارەسەردا ڕوویدا. پاش چەند ساڵ ئەندامی بەڕێوەبەری کەجەکە ئەڤین گۆیی هاوڕێیانی عەبدولڕەحمان کزل و میر پەروەر شەهیدکران. ئەوە جێی سەرنجە ئەم هێرشە لە پاریس ڕوویدا، ئەگەر دەوڵەتی فەرەنسا ئەم کۆمەڵکوژییانە ڕوون نەکاتەوە، بە ئاشکرا دەبێتە هاوبەشی ئەم کۆمەڵکوژییانە. لە ساڵی ٢٠٢٣ لە گابار و بەستا شەهیدمان هەبوو. لە ٩ ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ هاوڕێیانم ئەبریم و هۆگر و شەڕڤان و ڕێناس بە بەرخۆدانێکی قارەمانانە شەهیدبوون. لە ٢٣ ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی پارتەکەمان و ئەندامی کۆنسەی فەرماندەیی هەپەگە، هاوڕێ لەیلا سورخوێن (هامیەت یاڵچین کایا) و ڕۆژبین دێرسیم (ڕایفعە کوتلاک) و ٤ هاوڕێی دیکەی ژن پاش ٣ ڕۆژ بەرخۆدان لە بەستا شەهیدبوون. هەروەها لە ١٤ ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ هاوڕێ سەبری باگۆک شەهیدبوو، هەر لە پرۆسەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی ساڵی ڕابردوو، لە ١٢ ی کانوونی دووەم هاوڕێیانمان سەرخۆبوون سەرحەد و ڕزگار چاڤڕەش شەهیدبوون. هەڵبەت بێجگە لەمانەش، لەم مانگەدا چەندین شەهیدی گرنگ هەن. هەموو شەهیدانی مانگی کانوونی دووەم بە ڕێز و سوپاسەوە بیردەهێنمەوە و بەڵێن دەدەین لە ڕێپێوانی ڕێبەر ئازاد و کوردستانی ئازاددا یادەوەرییان زیندوو ڕابگرین. پاش سەردانەکەی عومەر ئۆجالان، شاندی دەم پارتیش دیداریان لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ ئەنجامدا. ئێستە لە ڕۆژەڤی سیاسییدا، گفتوگۆی جیاواز لەم بارەیەوە دەکرێت. هەرچەند دەگوترێت، پرۆسەی نوێ دەستی پێ کردووە، بەڵام هەندێکیش لە ئاستی گفتوگۆکان دەڕوانن و پێیان وایە هیچ گۆڕانکارییەک نییە. لەم بارەیەوە چ دەڵێن؟ بەڵێ، پاش ماوەیەکی درێژ لە گۆشەگیری، پاش سەردانەکەی عومەر ئۆجالان، شاندی دەم پارتی سەردانی ڕێبەرمانیان کرد. ئەمە لەڕووی ئاگاداربوونمان لە تەندروستی ڕێبەرێتی و وەرگرتنی سڵاو و بڵاوکردنەوەی پەیامەکانی سەبارەت بە پرۆسەکە لە ڕاگەیاندندا، بۆ پارتەکەمان و گەلەکەمان جێی خۆشحاڵی بوو. ئەمە ڕەوشێکی زۆر گرنگە بۆ ئێمە. بە تایبەتی دیداری بەڕێز سری سورەیا ئۆندەر و پەروین بوڵدان لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ زۆر گرنگە، بەو پێیەی پێشتر لە ڕابردوودا چەندین جار لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ کۆبوونەتەوە بۆ دۆزینەوەی چارەسەر. هەروەها بە وردی چاودێری ئەم پرۆسەیە دەکەین. ڕێبەر ئاپۆ لە ماوەی ٣٢ ساڵی ڕابردوودا بەردەوام هەوڵی داوە چارەسەری سیاسی-دیموکراتیک بۆ پرسی کورد بدۆزێتەوە، هەوڵیداوە هەموو دەرفەتەکان بۆ ئەم مەبەستە بەکاربهێنێت. تا ئێستا ئەم ئامانجە هەوڵی زۆری داوە. ڕێبەر ئاپۆ، لە دوایین جاردا لەسەر بانگەوازی سەرۆکی مەهەپە دەوڵەت باخچەلی، جارێکی دیکە دەیەوێت هەنگاو بنێت بۆ چارەسەری دیموکراتیکی پرسی کورد. ئێمە دەبینین کە رێبەرمان هەوڵێکی گرنگ لەم ڕووەوە دەدات. ئێستا دەم پارتی زنجیرە کۆبوونەوەیەک لەگەڵ چەند پارتێک ئەنجام دەدات. ئەمە کارێکی زۆر بەنرخ و گرنگە. ئێمە وەک تەڤگەرەکەمان بە فەرمی ڕامانگەیاندووە کە پشتیوانی ئەو پرۆسەیە دەکەین کە ڕێبەر ئاپۆ پێشی دەخات. تەڤگەرەکەمان و پارتەکەمان بۆ هەمیشە گرێدراوی ڕێبەر ئاپۆیە و باوەڕێکی پتەوی هەیە. لەم ڕووەوە هیچ کێشەیەک نییە. دەسەڵات هەمان هەستیاری نیشان نادات...   کاتێک مرۆڤ لە گرنگی پرسەکە و تایبەتمەندییە مێژوویی و کۆمەڵایەتییەکانی دەڕوانێت، دەردەکەوێت کە ناکرێت بە نزیکایەتی یەکلایەنە چارەسەر بکرێت. لەم بارەیەوە، تا ئێستە لەلایەن دەوڵەت و دەسەڵاتەوە ئاماژەیەک نییە بۆ پرۆسەی نوێ. بەپێچەوانەوە ڕۆژانە هەڕەشەی لەناوبردن و توندوتیژیمان لێ دەکەن. ئەمە ناکۆکییە. ئێمە لەم پێشهاتانە تێدەگەین کە بەرپرسانی دەوڵەت هەندێک دیدار لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ لە ئیمراڵی ئەنجام دەدەن، بەڵام دەوڵەت هێشتا خاوەندارییەکی ڕوونی لێ نەکردووە. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە هەوڵەکانی ڕێبەر ئاپۆ بۆ خوشک و برایەتی تورک-کورد لەم پڕۆسە مێژووییەدا هەوڵی ئاسایی نین، بەڵکو هەوڵی مێژوویین. ئەمە بۆ ئایندە و بەرژەوەندیی هەموو کۆمەڵگەی تورکیا گرنگە. نابێت ئەم هەوڵە گرنگانە بێ وەڵام بمێننەوە. تا ئێستا هیچ وەڵامێکی فەرمی نەدراوەتەوە. لەبری ئەوەی وەڵامێکی ئەرێنی بدەنەوە، جووڵە و قسەگەلێک دەکەن کە دەبنە مایەی نیگەرانیی و مەترسیی قووڵ. لەم بابەتەدا، ئەو زمانەی ڕاگەیاندن بەکاری دەهێنێت کاریگەرە. لەم ڕووەوە، چۆن دەڕواننە زمان و ئسلوبی دەسەڵات و ڕاگەیاندنی سەر بە دەسەڵات؟ لە ڕاگەیاندنی ئازاددا، هەندێک نووسەر ئسلوبی ڕاگەیاندنی تورک بە "زمانی ژەهراوی" پێناسە دەکەن. زمانی ئەم ڕاگەیاندنانە، بەتایبەت ئەوانەی سەر بە ئاکەپە، نەوەک هەر ژەهراوی، بەڵکو ئاژاوەسازە. هەڵوێست و مەیلێکی وەهایە، کە هەوڵەکان بۆ چارەسەر بێمانا دەکات و لەناوی دەبات و لەبری چارەسەر بەدوای شەڕدا دەگەڕێت. وەک زۆر جار وتراوە ئەم زمانە زمانی توندوتیژیی و دوژمنایەتیییە، خوشک و برایەتی لەگەڵ کورد و ئاشتی ناوخۆیی بەهێز ناکات. زاراوەی وەک "سەرکردەی تیرۆریست، بکوژی منداڵ" کە تا ئێستاش بۆ وەسفکردنی ڕێبەرمان بەکاریدەهێنن، تەنها زمانی ئاژاوەگێڕی نین؛ لە ڕاستییدا بێڕێزییە بەرامبەر ئیرادەی گەلەکەمان. پێناسەی وەها دژی مرۆڤێک کە گەلی کورد وەک ڕێبەری خۆی قبوڵی دەکات و باوەڕی پێیەتی، بێڕێزیی و سوکایەتیکردنە بە ئیرادەی گەلی کورد. مادام ڕێبەر ئاپۆ کەسێکی ئاسایی نییە، بەڵکو ڕێبەرێکە کە نوێنەرایەتی گەلێکی دێرین دەکات، بۆیە هەر نزیکایەتییەک بەرامبەر ڕێبەر ئاپۆ، نزیکایەتییە بەرامبەر تەواوی گەلەکەمان. بۆیە هەڵوێستی دوورخستنەوەی ڕێبەرێتی و تەڤگەر و گەلی کورد لە یەکتر، سیاسەتی شەڕی تایبەتە، زمانی شەڕی تایبەتە. هەمووان دەزانن ئەمە ڕاست نییە و زۆرینەی کورد لەپشتی ڕێبەر ئاپۆن. چونکە ڕاستی دەزانن، بۆیە ڕوو لە ڕێبەر ئاپۆ دەکەن. لەلایەک ئەم تێکۆشانەی دەکرێت، ئەو بەرخۆدانەی پێش دەخرێت، ئەو پێشهاتانەی لەگەڵ جەنگی جیهانیی سێیەم لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەرکەوتن، ئەوانی ناچارکرد لە دەرگای ڕێبەر ئاپۆ بدەن. گوتیان ناچارن کە بچنە بەر پێی ڕێبەر ئاپۆ، کەچی لەولاوە هێشتا زمانی ڕق و سوکایەتی بەکاردەهێنن. ڕاگەیاندنی ئۆپۆزیسیۆنیش ڕۆڵی هەیە و لەم ڕووەوە هەڵوێستی جیاواز نیشان دەدات. بەردەوام دەڵێن تەڤگەری ئازادیی کوردستان بە قۆناغێکی سەختدا تێدەپەڕێت، بۆیە ناچارە چەک دابنێت. ئەم قسانە تا چەندێک ڕاستن؟ ئەگەر وەک ئەوان دەڵێن تەڤگەری ئازادیی کوردستان بە قۆناغێکی سەختدا تێدەپەڕێت، یان وەک خۆیان دەڵێن تەڤگەرەکەمان بێکاریگەر کراوە، ئەوا پێویستیان بە شتێکی لەم جۆرە نەدەبوو. لە ڕەوشێکی وەهادا نەدەچوونە بەر دەرگای ڕێبەر ئاپۆ. ئاشکرایە کە تێکۆشانی ئێمە خاوەن هێز و ئیرادەیە و ئەکتەرێکی سەرەکییە لەو پرسەدا کە داهاتووی تورکیا دیاری دەکات. گوایە مەبەست لەمە ڕێکخۆشکردنە بۆ چەند پێشکەوتنێک، بەڵام ئسلوب و زمان و نزیکایەتییەکەیان پێچەوانەی ئەمەیە. هیچ پرۆسەیەک بەم زمان و نزیکایەتییە پێش ناکەوێت. بۆیە دەبێت ئەم ئسلوبە بگۆڕدرێت. ئەگەر لەم ڕووەوە، هەڵوێست و نزیکایەتییەکەیان بەرامبەر گەلی کورد جدی بێت و خواستی خوشک و برایەتی و ئاشتی ناوخۆییان هەبێت، هەر بە قسە نابێت، لانی کەم با سەرەتا زمانی شەڕی خۆیان و هەڵوێستی خۆیان بگۆڕن. لەکوێی دنیا بینراوە، ئاشتی بە شەڕ و هەڕەشە بێتەدی؟ ئەگەر لە ڕەوشی ئەمڕۆ بڕوانین، پێشبینی چ گۆڕانکارییەک دەکرێت؟ پێش هەموو شتێک، پێویستە بەرپرسانی تورک ئەمە بزانن: گەلی کورد کێشەی متمانەی لەگەڵ دەوڵەتی تورک هەیە. سەرەتا ڕێوشوێنی دروستکردنی متمانە پێویستە. دەوڵەت دەبێ سەرەتا بە هەڵوێست و زمانی خۆی متمانە پەیدا بکات و دواتر هەنگاوی پراکتیکی بنێت. تا ئێستا گۆشەگیریی ڕێبەر ئاپۆ هەڵنەگیراوە، هێرش لە گۆڕەپانی سەربازی بەردەوامە، هێرشی ئاسمانی ڕۆژانە بەردەوامە، فشار و گرتن لە دژی گەلەکەمان بەردەوامە. بەگوێرەی دوایین زانیارییەکانی ڕاگەیاندنەکان، ٦٥ کەس دەستبەسەر کراون و سیاسەتی فشاری فاشیستی بەردەوامە. لە ڕۆژئاوا ڕەوشی شەڕ هەیە و پێداگرن لەسەر هەڵوێستی شەڕ، بە واتایەکی تر بچوکترین گۆڕانکاری لە سیاسەتی توندوتیژی و لەناوبردن نییە. بۆ نموونە؛ جێگری سەرۆکی گشتی مەهەپە چەندین جار پرسی ئازادکردنی زیندانیانی نەخۆش و بەساڵاچووی وروژاندووە. ئەمە شتێکە کە دەکرێت لە هەر وڵاتێک و بە شێوەیەکی ئاسایی ڕووبدات، بەڵام دەنگێک لە بەرەی ئاکەپەوە هیچ هەڵوێستێک نییە، گوێیان لێی داخستووە. ئایا نیاز و نزیکایەتی چارەسەر، بەم جۆرەیە؟ ڕوونە کە هیچ شتێکی لەو جۆرە لە بەرەی ئاکەپەوە نییە. واتە ئیرادەی چارەسەر لای مەهەپە لە هی ئاکەپە بەهێزترە؟ لە ئێستەوە، لە چەپەوە بۆ ڕاست، زۆربەی سیاسەتی تورکیا، چارەسەری پرسی کورد لەو چارەسەرەدا دەبینن کە ڕێبەر ئاپۆ دەستنیشانی کردووە. بەگوێرەی چاودێرییەکانی ئێمە، سەرەڕای نزیکایەتیی نابوێرانە و هەڵوێستی لاواز، لێدوانی پشتیوانی بۆ پرۆسەکە سەری هەڵداوە. بەڵام لەبەرامبەر ئەمەدا، ئەو لایەنەی بە ئاشکرا هەڵوێست نیشان نادات و دەست لە زمانی شەڕ و توندوتیژی هەڵناگرێت و بەردەوامە لە شەڕخوازی، تەیب ئەردۆغان و ئاکەپەن. ڕەوشی ئێستە وا دێتە بەرچاو. ئێستەش لەبری ڕاستی، پەنا بۆ تاکتیک و زمانی شەڕی تایبەت دەبات. بۆ ڕەوشی چارەسەر دەبێت ڕاستییەکان ببینن. دەست لە زمان و هەڵوێست و پراکتیکی پێشوویان هەڵبگرن. مەبەستتان چییە؟ مەبەستم تێگەیاندنی کۆمەڵگەیە، لەم کاتەدا، نەوەک هەر لەنێو کۆمەڵگەی تورکیا، بەڵکو لە ئاستی نێونەتەوەییشدا، زمانی چەواشەکاری بەکاردێت. بە قسەی ناڕاست، هەوڵی پێچەوانەکردنەوەی پرۆسەکە دەدرێت. بۆ نمونە دەڵێن؛ "ئیتر پرسی کورد لەناو تورکیادا نەماوە، بەڵکو دەبێت پرسی کورد لە دەرەوە کە ئامانجی دابەشکردنی تورکیایە چارەسەر بکرێت". ئەم زمانە هەوڵدانە بۆ ئافراندنی تێگەیشتنێک کە بەپێی سیاسەتەکانیان. دەڵێن؛ "پرسی کورد هەبوو، بەڵام ئێمە چارەسەرمان کرد". چۆن چارەسەرتان کرد؟ لە ئێستادا نزیکەی ١٠ هەزار سیاسەتمەدار لە زینداندان. ڕۆژانە بۆردومان هەیە، فڕۆکە جەنگییەکان ڕۆژانە هێرش دەکەن و هەموو ڕۆژێک شەڕ ڕوودەدات. ئەمە چ جۆرە چارەسەرێکە؟ ئایا دەکرێت پرسێکی کۆمەڵایەتی بە قڕکردن و توندوتیژی و کوشتن چارەسەر بکرێت؟ ئەمە چارەسەر نییە، خۆ ئاشکرایە. لە لایەکی تریشەوە دەڵێن تەڤگەرەکەمان لاواز بووە و هێزی سەربازیمان خەریکە تەواو دەبێت. تەنانەت تەیب ئەردۆغان و وەزیری دەرەوەی تورک داەیانگوت؛ "ڕێکخستن کاتی زۆری نەماوە، بەم زووانە کۆتایی دێت و نامێنێت" بەڵام ڕاستییەکان بەو شێوەیە نییە و تەواو پێچەوانەکەیەتی. ئێمە لە باشترین و سەرکەوتووترین قۆناغی مێژووی تێکۆشانمانداین. لە سەرەتای قسەکانم شەهیدبوونەکانی گابار و بەستام بیر هێنایەوە. شەڕی بەستا بۆ ماوەی سێ ڕۆژ بەردەوام بوو، لەوێ ئەندامێکی کۆمیتەی ناوەندیمان شەهید بوو، هاوکات لەگەڵ ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندیمان، ئەندامانی کۆنسەی فەرماندەییمان تا ئێستاش لە ناوچەکانی سنووری تورکیان، و هێزەکانی گەریلامان لە سەرانسەر سنوور جێگیربوون. لەم بارەیەوە، ناتوانن بڵێن کۆتاییمان بە تەڤگەرەکە هێناوە. هەروەها ساڵانە چەندین چالاکی و پێکدادان ڕوودەدەن. بۆیە لە باکوری کوردستان، واتە لەناو سنوورەکانی تورکیادا شەڕ هەیە. ساڵانە ئۆپەراسیۆنی سەربازی ئەنجام دەدرێن و ژمارەی سەربازەکانیان لە دە هەزار سەرباز تێدەپەڕێت.   بابەتی هەرە سەیر ئەوەیە، ئەمە چوار ساڵە لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا، واتە لەسەر خاکی باشووری کوردستان، بە پشتیوانی ناتۆ و پەدەکە و دەوڵەتی عێراق، پرۆژەی داگیرکاری هەیە. ئامانجی ئەم پرۆژەیە ئەوە بوو، لەماوەی ٢ بۆ ٣ مانگدا، کۆتایی بە ئێمە بهێنن و هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا نەهێڵن. بەڵام ئەوە چوار ساڵە نەیانتوانیوە بگەنە زاپ. بە هەموو هێزی خۆیان و بە بەکارهێنانی تەکنیک و چەکی قەدەغەکراو و چەتەکانی سوریا و هێزەکانی پەدەکە و دەوڵەتی عێراق، ویستیان لە زاپ و مەتینا ئەنجامێک بەرامبەر گەریلا بەدەست بهێنن. بەڵام کامە ئەنجام، چیان بەدەست هێنا؟ مانگی تشرینی دووەم، یاشار گولەر ڕایگەیاند قوفڵەکەیان داخستووە... ئەمە شێواندنی ڕاستییەکانە. ڕەنگە ئەم کەسانە ئەو جۆرە ڕاپۆرتانە پێشکەش بە سەرووی خۆیان بکەن و دواتر بە پشت بەستن بەو ڕاپۆرتانە لێدوان بۆ کۆمەڵگا بدەن. بەڵام ئەمانە ڕاست نین و هەموویان درۆن. پێویستە لەو  کەسانە بپرسن کە دەڵێن قفڵەکە داخراوە، چۆن ئەمەیان کردووە؟ ئەوان دەیانویست بە پشتیوانی پەدەکە و دەوڵەتی عێراق لەنێوان ئامێدی و دێرەلووک لە گردی بەهار ڕێگەیەک بکەنەوە، بەڵام نەیانتوانی. بە بەرخۆدانی بێوێنەی گەریلا و سەرەرای هەموو هێرشە ئاسمانی و زەمینییەکان، نەیانتوانی ئەنجامی دڵخوازی خۆیان بەدەست بهێنن. هەموو ڕۆژێک باسی ئەمە دەکەن، لە ڕێگەی ڕاگەیاندنەوە هەندێک دیمەن بڵاو دەکەنەوە... دەبێت هەموو کۆمەڵگە و گەلی کورد ئەمە بزانن؛ وێڕای بەکارهێنانی هەموو دەرفەتەکانی وا بۆ ماوەی چوار ساڵە سوپای دەوڵەتی تورک هێشتا نەیتوانییوە بکەوێتە ناو زاپ و کۆنترۆڵی بکات. هیچ هێزێکی گرێدراوی دەوڵەتی تورکیش هیشتا نەهاتووەتە سەر ئاوی زاپ. ئەشکەوتی پەڕلەمان کە کامپە سەرەکییەکانمانی لێیە و گردی جودییش هێشتا لەژێر کۆنترۆڵی گەریلاکاندایە. ڕاستە؛ لە ڕۆژئاوای زاپ هەندێک گردی بەرز لە دەستی دەوڵەتی تورکدایە بەڵام گەلێکی دیکەش لەژێر کۆنترۆڵی ئێمەدایە و هێزەکانمان لەو هەرێمەیە. سوپای تورک ئەمە چوار ساڵە نەیتوانییوە هێزەکانمان لەو دەڤەرە تێکبشكێنێت و بێتە دۆڵەکە. لە دۆخی ئێستادا دەوڵەتی تورک لە سەرانسەری ئاوی زاپ توانیوێتی لە دوو جێگە تەماس دروست بکات. یەکێکیان لەسەر هێڵی باکوورە ئەویش دەکەوێتە باشووری چەلێ؛ ئەوی دیکە خاڵێکە لە کەناری بەنداو لە پشتی دێرەلۆکەوە کە ئەویش لە سایەیی پشتیوانی پەدەکەوە پێکهات. بەڵام لە هێڵی ناوەندی هیچ تەماس و کۆنترۆڵێکی ئەوان بوونی نییە. هیچ کەسێک ناتوانێت خۆی بگەیەنێت بەوێ. ئەو دەڤەرە لەژێر کۆنترۆڵی گەریلادایە. مادام ئەوان پرپاگەندەی شتانێکی پێچەوانەی ئەمە دەکەن؛ ئەو کاتە کەسایەتییەکانی شەڕی تایبەت کە ئێوە رۆژنامەوانان لەهەر جێگەیەک دەیبینن، بیهێننە ئاوی زاپ. ناتوانن بیهێنن. لەبەرئەوەی ئەو جێگەیە لەژێر کۆنترۆڵی سوپای تورکیادا نییە. لە دیوی باشوور بە هاوکاری پەدەکە، گوایە ویستییان لەسەر ڕێگە کلیل تەواو بکەن؛ نەیانتوانی ئەوەش بکەن، لە لێدوانەکانی خۆیاندا گوتیان 'کلیلەکە داخرا' ئەمەش ڕاست نییە. ئەمە هەوڵی فریودانی کۆمەڵگەیە. لە ئێستادا هێزەکانی گەریلا لە مەتینا، زاپ، ئاڤاشین و خواکوڕک لەبەرخۆداندان و لەو هەرێمانەدا شەڕ بەردەوامە. گوایە سوپای دووەمی ناتۆیە؛ تەکنیکی هەرە پێشکەوتوو بەکاردەهێنن، بەڵام ئەمە ماوەی چوار ساڵە نەیانتوانیوە گەریلاکانی پەکەکە لەوێ تێکبشکێنن. پەیوەست بەمەوە چۆن دەتوانن بڵێن پەکەکە لە بواری سەربازییەوە لاواز بووە؟ ئەمە ڕاستییەکەیە: گەریلاکانی ئازادی کوردستان بە بڕیارداری، فیداکارییەکی مەزن، بە تاکتیک و پێرفۆرمانسی سەربازی خاوەن سەرکەوتنی مەزنی خۆیەوە ئەمە چوار ساڵە ڕێگەی لە دووەم گەورەترین سوپانی ناو ناتۆ گرتووە. پەیوەست بەم مەسەلەوە گوتنی، 'پەکەکە لاواز بووە' نا ڕاستە. ئەنجامەکانی شەڕی ئێستا ئاشکرایە و لە بەرچاوە. پەیوەست بەم بابەتەوە هەموو کات فاکتەری تەکنیکی شەر لە ڕۆژەڤدایە. بەڵام لەبەرانبەر ئەم تەکنیکە، دەبینین گەریلا چ وەڵامێکی سەرکەوتووانەی داوەتەوە. ئەم دۆخە لە ئامارەکانیشدا ڕوونبووەتەوە. بە کورتییەکەی گەریلا لەبەرانبەر ئەم شەڕەدا زیانی کەمی بەرەکەوێت و لە لایەکی دیکەوە ئێستا خۆی تەکینک بەکاردەهێنێت. ئێوە دەتوانن ئەم بابەتە چۆن هەڵسدەنگێنن؟ بەڵێ؛ بەرپرسانی دەوڵەتی تورک دوای ئەوەی فڕۆکەی بێفڕکەوانی چاودێری و هێرشبەریان بەدەستهێنا پڕوپاگەندەی ئەوەیان دەکرد ئیدی بەم چەکانە کۆتایی بە گەریلا دێنن. هەتا وەزیری ناوخۆ کە مرۆ پێویست ناکات ناوی بهێنێن لە ساڵی ٢٠١٦دا گوتبووی، "لە ساڵێ ٢٠١٧دا ئیدی کەس ناوی پەکەکە ناهێنێت." بەم شێوەیە کاتییان نیشاندا و بە جەختکردنەوە قسەیان کرد. ئێستا چی هەیە؟ شەڕ بەردەوام بوو و تا ڕۆژی ئەمڕۆش درێژەی هەیە. لە ئێستادا پەکەکە لە دژی ئەو چەکانە کە ئەوەندە جێگەی شانازییانە چارەسەری دۆزیوەتەوە. لە دژی ئەوە گەیشتووەتە ئاستێک کە سیستەمی بەرگری ئاسمانی بەدەست بهێنێت.  تا ئێستا چەندین فڕۆکەی ئاکسنگور، ئاکنجی، بەیراقدار تی بی-٢ و ئانکایی خستووەتەوە خوارەوە. بۆچی وەزیری بەرگری باسی یەک لەمانە ناکات؟ بۆ ڕای گشتی بڵێن، "ئەوەندە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی چاودێری و هێرشبەرمان خراونەتەخوارەوە!" گەر بوێرییان هەبێت ئەم حەقیقەتە دەدەنە ڕای گشتی، بۆ مەگەر ئەمانە درۆن؟ دیمەن هەیە. شاردەنەوەیان ڕاستییەکان ناگۆڕێت.   هێزێکی بە ئەزموونی سەرکەوتووی پەکەکە هەیە کە هەمووی لە گۆڕەپانەکانی شەڕەوە بەدەستی خستووە، لەمڕۆدا خاوەنی تەکنەلۆژیایەکە کە دەتوانێت تەکنیکەکانی دەوڵەتی تورک تێکبشكێنێت و لەم بابەتەدا پێشکەوێت. لە ئێستادا خاوەنی ئەو هێزەین لە لایەنی تەکنەلۆژییەوە گورز بدەین لە هەموو دەرفەتەکانی دەوڵەتی تورک لە تەواوی باکووری کوردستان و هەتا هەندێک بەشی ئەنادۆڵی ناوەڕاست و دەریای ناوەڕاستیشی لەگەڵدابێت. گەر تا ئێستا ئەمەمان نەکردووە هۆکاری خۆی هەیە، بەڵام گەر پێویست بکات ئەوا ئەوە دەکەین. خاوەنی ئەو ئاستە تەکنەلۆژییەین کە گورزە لە چەندین ناوەندی گرنگ و کاریگەری ئابووری و سەربازی بدەین. ئەو دەرفەتە تەکنیکییەمان لە دەستدایە. جا بۆیە نابێت بە هیچ شێوەیەک باسی دۆخێکی لاوازبوون بکرێت. بەگوێرەی داتاکانی ئێستا قسەدەکەین. پڕوپاگەندەی زیادە ناکەین. بە گوێرەی داتاکان بە ڕوونی باسی ئەمان دەکەین. گەر وەک ئەوەی پڕوپاگەندەی دەکرێت هێزەکانمان لاواز بووە، ئەوا هەرخۆی تا ئێستا ئیمکانی مانەوەمان نەمابوو. ویستیان لە ماوەی سێ مانگەدا لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا کۆتاییمان پێ بهێنن. بۆ ئەمەش بۆ ئەوەی پشتیوانی و هاوکاری لە ناتۆ، پەدەکە و عێراقەوە بەدەستبهێنن، هەوڵدانی بەفراوانیان دەستپێکرد. وێڕای ئەوەی هەموو فایلاتی دیبلۆماسی و هەوڵدانی سەربازی دژواریان پێکهێنا، بەڵام ئەوەتا دەرنجامەکان دیارە!. ئاشکرایە هەموو دەرفەتەکانی ئابووری، دیبلۆماسی... وە پێگەی جیۆستراتیژی تورکیاشی لەگەڵدا بێت، هەموویان بەکارهێنا، بەڵام دیسانەوە سەرنەکووتن. هیچ دۆخێکی سەرکەوتنیان لە ئارادا نییە، بەڵام نزیکایەتیک گیراوەتە بەر و نیشانی ڕای گشتی دەدرێت وەک بڵێی ڕێکخستن لە بەرانبەرایاندا شکستی هێناوە و لەبەرئەوە ناچارە ملکەچ بێت. ئەم نزیکایەتییە مەترسییە و ڕێگە بۆ دەرنجام گەلێکی زۆر قورس دەکاتەوە. تەیب ئەردۆغان دەڵێت. 'یان چەکەکانتان دانێن، یان لەگەڵ چەکەکانتاندا دەنێژرێن.' باشە ئەو کاتە ئەم پرسیارە ناکرێت 'ئەگەر هێزی ئەوەتان هەیە کە لەگەڵ چەکانیاندا بیان نێژن، خێرە تا ئێستا نەتان کردووە'. پێش هەموو کەسێک ئەردۆغان پێویستە زۆر باوەڕنەکات بەو ڕاپۆرتە فشەڵانە کە ڕادەگەینرێن و دەبێت بزانێت، ئێمە کۆمەڵێک مرۆڤی بە شەرەف و شکۆیین کە بۆ ئەو دۆزەی باوەڕمان پێیەتی، دەتوانین بە بێ دوودڵێ هەموو فیداکارییەک بکەین. ئێمە وەک ئاپۆییەکان هیچ کاتێک لە بەرانبەر هیچ هەڕەشەیەکدا ملکەچ نەبووین و ناشبین. بەڵام گەر هەوڵدانە بەهادارە مێژوویەکانی ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی دروست پێشوازی لێ بکرێت، ئێمەش ئامادەین بە گوێرەی ڕوحی پرۆسەکە بجوڵێینەوە.   سەیرکەن، چاو دەبڕێتە چاوی هەمووان دەڵێت، 'وەک چۆن ئەوەی لە خەندەقەکاندا ئێوەمان ناشت، ئێساش ئاوا دەتان نێژین.' لێرەدا بەشێوەیەکی ڕوون هەڵوێستی لە ئامێزگرتنی دڕندایەتی جزیرە و گەورەترین ستەمی مێژوو هەیە. لە جزیرە چی ڕوویدا؟ هیچ کەسێک لە خەندەق یان لە جێگەیەکی دیکەدا نەنێژرا. لەو ژێر زەمینانەدا بەنزینیان ڕژاند بەسەر مرۆڤی برینداردا و بە زیندووی سوتاندیانن. یەکێک لە دڕندایەتییەکانی سەدەی ٢١ ئەنجامدرا. بەڵێ، لە ئێستادا کۆمەڵکوژی لە غەززەدا دەکرێت، بەڵام نەمان بیست لە هیچ یەک لەوانەدا بەنزین بکرێت بەسەر مرۆڤدا و بە زیندووی بسوتێنرێت. بەڵام ئەمان ئەمەیان کرد. مرۆڤی بێتاوان و بێ بەرپرسیارمی سڤیلمانیان کوشت. تەنها دۆخی ئەوان خاوەنداریکردن لە زمان، ناسنامە و حورمەتی خۆیان بوو. لە ژێر زەمینێکدا بە بێ ئەوەی بڵێن ئەمانە ژن، منداڵن، گەورەن... هەموویان بە زیندوی سووتاند. وە ئێستاش خاوەنداری لەمانە دەکەین. کاتێک دەوڵەت دڕندایەتییەکی لەم شێوەیە دەکات، هەموو جۆرە ئەنجامدانێکی کوشتن و کۆمەڵکوژی دەکات کێشەیەک نییە، بەڵام کاتێک ئێمە وەک گەل لە چوارچێوەی پاراستنی ڕەوادا بەرخۆدان دەکەین، وەک تیرۆرست حسابمان بۆ دەکەن. بە کورتییەکەی گەر دڵسۆزی هەبێت، ئەوا کەس بەم شێوە میتۆدەی شەری تایبەت ناگاتە ئەنجامێک. وێڕای ئەوەی بە گوتنی وەک 'کۆتایمان پێهێنان'، 'ئیدی گەیشتووین بە کۆتایی ڕێگەکە و کۆتایی بە هەبوونی ڕێکخستن دێنین'...هتد نەگەیشتوون بە هیچ ئامانجێکی خۆیان. شێوازی شەڕی تایبەتە و دوورە لە ڕاستییەوە. بەم شێوازە هیچ ئەنجامێک بەدەستناهێنن. لەسەر بنەمای ئەم زانیارییە ناڕاستە، هەندێک نوسەری شەڕی تایبەت دەڵێن، 'با بەڕووی تورکیادا هەڵدەکات.' بەڵام پێشکەوتنەکانی هەرێمەکە پێچەوانەی ئەو قسانە دەخاتە بەرچاو. بە هەڵوەشاندەنەوەی ڕژێمی بەعسی ٦١ ساڵە، لە سووریادا پرۆسەیەکی نوێ دەستیپێکرد. لە ڕاستییدا پرۆسە نوێکە تەنها سووریا نەگرتووەتەوە. لە ڕاستییدا لەگەڵ ڕووخانی ڕژێمی بەعس نەک تەنها لە سووریا بەڵکو لەتەواوی هەرێمەکەدا پرۆسەیەکی نوێ پێشکەوت. لە پێش هەموویەوە لە فەلەستین، دواترلە لوبنان و لە کۆتاییشدا لە سووریا، پرۆسەی سەرلەنوێ دیزاینکردنەوەی هەرێمەکە بە شێوەیەکی ڕوون دەرکەوت. کورد لەم پرۆسەی سەرلەنوێ دیزاینکردنەوەیەدا ڕۆڵێ دەبێت؟ هەڵبەت دەبێت ئیدی کورد لەم پرۆسەیەدا جێگە بگرێت. هەرخۆی پێشکەوتنی هەرە گرنگ و کاریگەر لەم خاڵەدا هەیە. وەک چۆن ئەوەی لە هەرێمەکەدا گەلانی بنەڕەتی بوونیان هەیە، یەکێک لەو گەلە دیرۆکیانە گەلی کوردە. دیارە گەلی کورد بەو پێشکەوتنانەی لەم ساڵانەی دواییدا بەدەستهێناوە و ئەو ئاستەی کە لە ئاستی نەتەوەیی و نێونەتەوییدا بە دەستیهێناوە، بە دڵنیاییەوە لە سەرلەنوێ دیزانکردنەوەی هەرێمەکەدا دەبێت. ئەو شتە بنەڕەتییەی کە دەوڵەتی تورکی ترساندووە ئەمەیە؟ دەوڵەتی تورک زۆر لەمە نیگەرانە. هۆکاری بنەڕەتی ترسەکە ئەمەیە، بەڵام لەم بابەتەدا میحوەرەکەی دیکە دەیەوێت ئەم پرۆسەیە لەسەر ڕێبەر ئاپۆ پەرەپێبدات. ڕێبەرێتی دەیەوێت پرۆسەی چارەسەری لەسەر بنەمای یەکسان و یەکێتی گەلانی کورد و تورک پەرە بە پرۆسەیەکی چارەسەری بدات. ئەمە پرۆسەیەکە کە ترس و نیگەرانییەکانی هەموو بەشەکانی کۆمەڵگەی تورکیا دەڕەوێنێتەوە. بەڵام لە بری ئەوەی وەڵامی بدەنەوە، هەموو شێوازی شەڕ و هەڕەشەکردن بەکاردەهێنن. پێویستە لەمە بکۆڵینەوە. لە قسەکانەوە لەوە تێدەگەین کە پەکەکە بژاردەی جیاوازی هەیە... بێگومان لەم کاتەدا پەکەکە چەندین بژاردەی جیاوازی هەیە. بژاردەی مەزنترمان لە پێشە. لە ڕاستییدا دەوڵەتی تورکیش بەمە دەزانێت، بەڵام لە ڕای گشتی دەشارێتەوە. بۆیە بە پێویستی دەبینن کە گۆشەگیری و تاوانبارکردن کە وا واماوەی چوار ساڵە لە ئیمراڵی بەردەوامە، هەندێک سوکی بکەن. ڕێبەر ئاپۆ هەم لە چارەسەری پرسەکانی تورکیادا و هەمیش لەوانەی هەرێمەکەدا پێگەیەکی سەرەکی هەیە. ئەمە ڕاستییەکە. تورکیا یان دەگاتە ئەم چارەسەر یان ناچار دەبێت ئەو پێشهاتانە قبوڵ بکات کە بەبێ خواستی ئەوان ڕوودەدەن. بۆیە دەبێت دەستبەرداری ئەم هەڵوێستە خۆسەری خۆی بهێنێت و تێبگات لەوەی ناتوانن بە هەڕەشکردن ناتوانن بگەن بەهیچ ئەنجامێک. دەربارەی پێشهاتەکانی سووریا پەیوەست بە هەڕەشە و هێرشەکانی تورکیا بە تایبەت لەسەر باکوور و ڕۆژ‌هەڵاتی سووریا چی دەڵێن؟ لە پرسی کورددا ڕۆژئاوا پەنجەرەیەکی جیاوازە. دۆخێکی شۆڕشگێڕانە هەیە کە بووەتە موڵک بۆ ڕای گشتی جیهانی. هەمیشە دەڵێن پەکەکە-پەیەدە-یەپەگە، بەڵام ئەمە زمانی شەڕی تایبەتە. وەک ئەوەی دەڵێن لەوێ کێشەکە پەکەکە نییە. لەوێ دۆخی 'پەکەکە کردن بە کێشە' لە ئارادایە. هەرخۆی پەکەکە چووە ئەوێ، شەڕی کردووە، نزیکەی ٢٠٠٠ شەهیدی داوە، چەندین برینداری هەیە و دواتر لەوێ دەرکەوتووە. لە دۆخی ئێستادا هەندێک بریندار، کەمئەندام و کەسانێک لە وێ هەبن، ئەمە بە مانای ئەوە نییە کە پەکەکە لەوێییە. گومانی تێدانییە کە قسەی بەم شێوە بۆیە ئەکرێت بۆئەوەی دەوڵەتی تورک ئەوێ بکاتە ئامانج. لەوێ کورد، عەرەب، سوریانی و ئەرمەنی هەیە. سوپایەکییان هەیە کە پێکەوە دایانمەزراندووە: ئیدارەی هاوبەشیان هەیە، سیستەمێکی دیموکراتیک هەیە. سیستەمێکی هەیە کە پشت دەبەستێت بە ئازادی ژن و ئیکۆلۆژیا. دەوڵەتی تورکیش ڕقی لەمەیە و دەیەوێت لەناوی بەرێت. هەرخۆی بە ئاشکرا ڕایگەیاندووە کە دەیەوێت کۆتای پێبهێنێت. ئایە دەتوانێت لەناوی بەرێت؟ بە دڵنیاییەوە ناتوانێت لە ناوی بەرێت. بۆچی؟ سەرەتا ئەوەندەی بینیمان پێشەنگانی باکوری و ڕۆژهەڵاتی سوریا چەندین وانەیان لە ئەزموونەکانی ڕابردوو وەرگرتووە. واتە پڕۆسەی عەفرین، سەرێکانی و تل ئەبیاد دووبارە نابێتەوە و دروستکردنی ئەستەمە. بەڵام چونکە لەم بابەتەدا بە شێوازەکانی شەڕی تایبەت، بە شێوازی شەڕی دەروونی نزیک دەبنەوە لە ڕاستی. ئەوەندەی ئێمە بەدواداچوونمان کردووە، هێزەکانی شەهبا- تل ڕفعەت بە ئیرادەی خۆیان بڕیاریانداوە لەو ناوچەیە بکشێنەوە. واتە دۆخی تێکچوون و شکست نییە. ململانێ درێژکردنەوەی ڕۆژەکە هەیە: پاشان پرۆسەی ڕاگرتنی ململانێکان و دواتر کشانەوە دەست پێدەکات. هەندێک بارودۆخ لە منبج ڕوویدا کە تەنانەت ئێمەیش نازانین. بارودۆخی سەربازی و سیاسی ڕوویداوە. ئەوەندەی ئێمە تێبگەین، کشانەوەی ئەنجوومەنی سەربازی منبجیش بەهۆی کاریگەریی سیاسەتەکانی ڕۆژهەڵاتی فورات لەلایەن هێزە نێونەتەوەییەکانەوە ڕوودەدات. ئەوەندی بیستمان کە هەندێک ڕێککەوتن دەکرێت، بەڵام پێویستی ئەو ڕێککەوتنانە بە کردەوە لەلایەن دەوڵەتی تورک و چەتەکانییەوە جێبەجێ ناکرێت. بە کورتی دۆخی هێزی خۆیان نەخستە شەڕکردنەوە و دواتر کشانەوەی قەسەدەش هەیە. بەڵام چەتەکانی ئەوێ و دەوڵەتی تورک لە ڕاگەیاندندا ئەمەیان وەک سەرکەوتنێکی سەربازی باس کردووە. "ئێمە سەرکەوتین، SNAیە کە پشتگیری دەکەین مبنجی لە قەسەدە پاککردەوە." بەم شێوەیە پڕوپاگەندەیان کرد. بەڵام ئەوەندەی دەبینرێت شتێکی لەو جۆرە نییە. چونکە ئەو پێکهاتەیەی کە دەڵێن  SNA هێزێکی نیمچە سەربازییە. هێشتا عەقڵێتی دز و داگیرکردنی ماڵی خەڵکییان هەیە. تێکشاندنی ئەو چەتانە یان قەسەدە بابەتی قسەکردن نییە. جارێک فۆڕمی ئەو بۆئەمە نەگونجاوە.  قەسەدە هێزێکە کە ئەزموونی هەیە و خەباتێکی ناوازەی لە دژی داعش ئەنجامداوە. بۆیە هێزێکی سەلمێنراوە. لە بارودۆخی ئێستادا هیچ هێزێک لە سوریا توانای شکستپێهێنانی هێزەکانی قەسەدەی نییە. چونکە لە ڕابردوودا ناکۆکی لە نێوانیاندا ڕوویداوە و ئەم ڕاستییە دەرکەوتووە. لە مانگی ڕابردوودا ئەو ململانێیانەی کە لە قەرەقۆزاق و تشرین و دێرحافیر ڕوودەدەن، ئەم دۆخەی خستە ڕوو. چەند جارێک ئەو چەتەیە کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی تورکەوە ڕێکخرابوو ویستوویانە ئەو شوێنە بگرن کە گۆڕی سلێمان شای لێیە لە قەرەقۆزاق. هەروەها هەمیشە هێرشیان دەکرد بۆ ئەوەی بەنداوەکە بە دەست بێنن، بەڵام بە هیچ شێوەیەک سەرکەوتوو نەبوون. هەروەها لە ڕێکخراوە جیهادی-سەلەفیەکانی چیچانی و قیرغیزستان و تورکستانەوە هێزیان هێنا بۆ هێرشکردنە سەر ئەوێ. ئەوان پێیان وایە 'قەوقازییەکان هێشتا شەڕکەرن و دەتوانن بەدەستی بهێنن'. هێنران و دران بە شەڕدا. تەکنیکی دەوڵەتی تورک، زرێپۆشەکەیان، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی چاودێری و شەڕکەر چالاکانە بەکاردەهێنرێن. لە بنەڕەتدا دەوڵەتی تورک لەوێ شەڕ دەکات. گوایە وەک شەڕی بەوەکالەتە بەڵام لە ڕاستییدا ئەوانی تێدایە ئەو بەڕێوەی دەبات و پلان دادەڕێژێت. بەڵام شکستیان هێنا. هێشتا دەسەڵاتی قەسەدە لە هەرێمەکەدا هەیە. تەنانەت ئەوانەی هێرش دەکەن شکست دەهێنن. لەم پرۆسەیەدا چەند هەواڵێک وەک ئەو هەرێمە لە دەستی قەسەدە وەرگیراوە و SANی تێدایە بڵاو کراوەیە. چەندین هەواڵییان دروستکرد: ویستیان تێگەیشتی مرۆڤەکان بگۆڕن. لە بنەڕەتدا بەپێی بەرنامەی ٢٧ی تشرینی یەکەم هێزەکانی هەتەشە حەلەب دەگرن و لەوێوە دەچنە حەما. ئەم هێزانەی سوپای نیشتیمانی سوریا-SAN کە دەوڵەتی تورک بە ڕیکخستنیانی کردووە هەرێمەکانی خۆبەرێوەبەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا تەسفییە بکردایە. هەتەشە خۆی گەیاندە شام، بەڵام ئەو چەتانەی کە بۆ خۆیان دەڵێن SAN هەتا قەرەقۆزاق و تشرین هاتن و لەوێ گیرییان کردووە. بە کورتییەکەی پرۆژەی دەوڵەتی تورک لەوێ سەرنەکەوت. هێزەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا خۆیان پاراست. پەیوەست بە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریاوە هەندێک هەواڵی وەک هۆزە عەرەبییەکان هەستاون و هەندێک شارییان بەدەستهێناوە درستکرد، بەڵام لە ئێستادا هەندێک ناوبریان داوە بە هەواڵی لەو شێوەیە. بێگومان لەم بابەتەشدا درۆیان کرد. هەندێک دەرکەوتنی بچووک دروستبوو، بەشێوەیەک هەموو چارەسەرکران. لە دۆخی ئێستادا جێگەی هەرە ئارام ئەو هەرێمانەیە کە لەژێر دەسەڵاتی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریدایە. پێشتر گوتت قەسەدە لە منبج و تل ڕفعەت بە گوێرەی بڕیارێک کشایەوە. بۆی هەیە ئەم دۆخە هەندێک هەرێمی دیکەش بگرێتەوە؟ لە ڕووی سەربازییەوە ئەوەندی بیستیبێتمان ئامادەکارییەکی زۆری یەپەژە-یەپەگە و قەسەدە هەیە. نمونەی سیستەمی ژێر زەمین. ڕاستە، ڕەنگە لە منبج و تل ڕەفعەت بە هەندێک بڕیار کشابێتنەوە، بەڵام گریمانەی ئەوە ناکەم کە کشانەوەی دیکە ڕووبدات. دیسان ئەمە دەڵێمەوە: ئەم چەتانەی SNA هاوئاست و پۆلینی قەسەدە نین. ئەوان ناتوانن کارێک بکەن. ڕەنگە سووپای تورک بۆخی تەداخول بکات، بەڵام هێرشێک کە سوپای تورک بیکاتە سەر کۆبانێ ئەو شەڕە بەلای کەمەوە ٣ ساڵ دەخایەنێت. بڕوانین لە زاپدا لە تونێلی ٣٠٠ مەتریدا ئەمە ٣ ساڵە شەڕ بەردەوامە. بۆ مەگەر لە جێگەیەکی وەک کۆبانێ و قامیشلۆ... لە تونێلی کیلۆمەترییدا مرۆڤ ناتوانێ ٣ ساڵ شەڕ بکات؟ بێگومان دەتوانێ شەڕ بکات. پێویستە ئەمە بزانرێت: ئیدی کورد جۆری شەڕی خۆی پێشخستووە. خۆی گەیاندووە بە شەڕی ژێرئەزر و پێشخستنی شەڕی بەرگری ئاسمانی. بۆیە قسەی وەک 'مشتی ئاسنینی دەوەشێنین و لەناوی دەبین' هیچ مانایەکی نییە. ئەو مشتە ئاسنەتە پارچە دەبێت. ئەو عەیامە گوزەشت. ئیدی تەنها ئێوە لە تەکنیک تێنگان، هەندێک دیکەش لە تەکنیک تێدەگەن. لە هونەری شەڕ تێدەگەن و پێشی دەخەن. ئیدی کورد لە سیاسەتی دیبلۆماسیش تێدەگەن. پێویستە ئەمە بزانرێت. جا بۆیە کاتی قسەی وەک 'گورز لە هەموو جێگەیەک دەدەین و تێیدەپەڕێنین' بەسەرچووە. لە کۆتاییدا دەتانەوێت دەربارەی ئەو پرۆسەیەیی لە لاین ڕێبەر ئاپۆوە دەستپێکراوە، چی  بڵێن؟ هەوڵەکانی ڕێبەر ئاپۆ لە چوارچێوەی چارەسەرییدا گەلێک گرنگە. بۆ گەلانی تورکیا و گەلانی هەرێمەکە زۆر باش و گرنگە، درووسترین جۆری چارەسەرییە. دەبێت ئاوا هەڵسەنگێندرێت. بەڵام گەر دەسەڵاتداری ئاکەپە بە شێوەیەکی دروست نزیکی نەبێتەوە، پێش هەموو شتێک خۆی لە ناودەبات. لەگەڵ ئەم ڕاستیانەدا نزیکایەتییەکی پێچەوانە دەبێتە هۆکاری دۆڕاندنی ئەوان. یانی لەم قۆناغەدا نەک بە تەنها گەلی کورد، گەلانی تورکیا و دەوڵەتی تورکیش پێویستی بە چارەسەری هەیە. لەگەڵ هەموو ئەمانەدە گەر شەڕ هەڵبژێرنن، ئەمە دەبێتە شتێکی جیاواز. ڕێبەر ئاپۆ بژاردەی گەلی کوردی دەرخست، بەڵام گەر ئەوان گوێ نەدەنێ و بە کەمی سەیربکەن و لە فریودان و شەڕی تایبەت بەردەوام بن، ئەوان لەناودەچن. ئایدیای ئێمە لەم بابەتەدا ڕوون و ئاشکرایە. ئایدی سەرکەوتنمان لە بواری سەربازییدا لە هەموو هەنگاوەکاندا بەهێزترە و بە ئەزموونی ٤٠ ساڵی قوڵاتی تاکتیکی، پێرفۆرمانسی سەربازیمان، ئاستی تەنکنیکی و ڕوحی فیدایانەی هێزەکانمان لە شەڕی ڕەوای پاراستندا سەردەکەون. ئەزموونێک کە ستراتیژ و تاکتی ئەمە پێش دەخەن لە ئارادایە. بەڵام لە کاتی سەرلەنوێ دیزانکردنەوەی هەرێمدا پرۆسەی چارەسەری لە لایەن ڕێبەرێتیمانەوە پێشخراوە، بۆ هەموو کەسێک زۆر گرنگە. هەڵسەنگاندنی ئەمە زۆر گرنگە. لە دۆخی پێچەوانەدا شەڕ لە هەرێمەکەدا بەهێزتر دەبێ و ئیمکانی سەرکەوتنی دەوڵەتی تورک لەم شەڕەدا نییە. هاوسەنگییەکان گۆڕی. شانس و دەرفەتی سەرکەوتنی گەلی کورد و هێزە شۆڕشگێڕەکانی هەرێمەکە لە هەموو هەنگاوەکاندا زیاتر بووە.

دكتۆرە شهبا‌ء العزاوی ڕاوێژكاری محەمەد شیاع سودانی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ كاروباری ئافرەتان و ئەندامی ئەنجومەنی باڵای ئافرەتان بۆ ڕۆژنامەی هاوڵاتی دەدوێت و وەڵامی چەند پرسیارێک دەداتەوە، کە لە ئێستادا لە ناو عێراق و هەرێمی کوردستاندا مشتومڕی زۆریان لەسەرە و تا ئێستا وەک پێویست یەکلایی نەکراونەتەوە. سازدانی: محمد فاتح حامد پرسیار: خانمی خۆشەویست سەرەتا ئەمەوێت پرسیارەكەم بە یاسایەك دەست پێبكەم كە مشتومڕێكی زۆری لەسەرە.... پێشنیاری پڕۆژەیاسای هەمواركردنی یاسای باری كەسێتی، ناڕەزایەتی زۆر لە دژی ئەم یاسایە هەیە، ئایا ئەم یاسایە مافەكانی ئافرەتان گەرەنتی دەكات؟ هەڵوێستی ئێوە چییە بەرامبەر بەم یاسایە؟ دكتۆرە شهباء: یاسای باری كەسێتی لە عێراق یەكێكە لەو یاسایانەی بڕبڕەی پشتی نەك بە تەنها ئافرەتانە بەڵكو بڕبڕەی پشتی پاراستنی خێزانیشە، ئێمە بڕوامان بە نوێكردنەوەی یاساكان هەیە، بەشێوەیەك بگونجێت لەگەڵ گۆڕانكاری پێداویستیەكانی كۆمەڵگە، ئەوەش لەبەرچاو دەگرین كە مافی ئافرەتان و خێزان پارێزراوبێت، بەڵام هەموو هەمواركردنێك دەبێت گفتوگۆیەكی قوڵی لەسەر بكرێت و دەنگە ناڕازییەكان و پشتیوانیكەرەكان وەك یەك لەبەرچاو بگيرێت، هەڵوێستی ئێمە نەگۆڕە لە پاڵپشتی ئافرەتانی عێراق و گەرەنتیكردنی كەمنەكردنەوەی مافە دەستوری و شەرعییەكانی.   پرسیار: ئەو لەمپەڕانە چین كە تاكو ئێستاش ڕێگری لە ئافرەتانی عێراق دەكەن و ڕێگەیان نادەن هاوشانی پیاوەكان بگەن بە تەواوی دەستكەوتەكانیان؟ دكتۆرە شهباء: ئافرەتی عێراق ڕووبەڕووی ئاڵنگاری زۆر دەبێتەوە، گرنگترینیان نەریتە كۆمەڵایەتییەكانە كە ڕۆڵیانی سنوردار کردووە، ئاڵنگاری گەیشتن بە خوێندن و تەندروستی و خزمەتە سەرەكیەكان، بێجگە لە نەبوونی دەرفەت بۆ بەهێزكردنی بواری ئابووری و سیاسی، ئەم بەربەستانە پێویستیان بە پلانێكی گشتگیرە، و ئێمەش لە چوارچێوەیەكی نیشتیمانیی گشتگیردا كار لەسەر چارەسەركردنی هەموو كێشەكان دەكەین.   پرسیار: نوێنەرایەتیكردنی ئافرەتی عێراقی لە بوارە سیاسی و حكومی و حزبیەكان و هەموو بوارەكانی دیكەدا وەك پێویست نییە، هۆكارەكان چین؟ دكتۆرە شهباء: چەندین هۆكار لەپشت ئەم نوێنەرایەتیە لاوازەوەن، دیارترینیان كولتوری كۆمەڵایەتییە كە ڕەنگە ڕێگە بە ئافرەتان نەدات بچنە نێو كاری سیاسی و حكومیەوە، سەرەڕای ئەمە كەلێنێك لە سیاسەتە گشتیەكاندا هەیە كە پشتگیری لە بەهێزكردنی ئافرەتان دەكەن، لەگەڵ ئەوەشدا حكومەتی ئێستا گرنگیەكی تایبەت دەدات بە فراوانكردنی بەشداری ئافرەتان لە هەموو بوارەكاندا لەڕێگەی پڕۆگرامە جۆراوجۆرە جێبەجێكارییەكانیەوە.   پرسیار: ئایا ئێوە لە ئەدا و ڕۆڵی ئافرەتانی هەرێمی كوردستان ڕازین؟ ئایا هۆكاری هاوبەش لە نێوانتاندا هەیە و دەتوانن هاوكاریان بكەن؟ دكتۆرە شهباء: ئافرەتانی كوردستان نمونەی شەرفمەندانەیان لە هەموو بوراەكاندا پێشكەش كردووە، بەڵام ئاڵنگاریەكان تائێستاش بوونیان هەیە، ئێمە بەردەوام هەوڵی هاوكاری دەدەین لەگەڵ هەموو دامودەزگاكان بۆ پاڵپشتیكردنی ئافرەتان لە هەموو ناوچەكانی عێراقدا، بەهەرێمی كوردستانیشەوە و كاردەكەین بۆ پتەوكردنی هۆكارە هاوبەشەكان، لەڕێگەی یاسادانان و ئەو دەستپێشخەرییانەوە كە بەشدار دەبن لە باشتركردنی واقعی ئافرەتان.   پرسیار: هەوڵی ئەوەتان داوە بڕگە بۆ یاسا و دادی عێراق زیاد بكەن بە جۆرێك لەبەرژەوەندی ئافرەتانی عێراقدا بێت؟ دكتۆرە شهباء: بەڵێ‌، كار لەسەر دیراسەكردن و پێشكەشكردنی چەند پێشنیارێك دەكەین بۆ هەمواری ئەو یاسایانەی پەیوەندیان بە ژیانی ئافرەتانی عێراقەوە هەیە، لەگەڵ گرنگیدان بە پاراستنیان لە توندوتیژی خێزانی و بەهێزكردنیان لە ڕووی ئابورییەوە و پتەوكردنی بەشداریكردنیان لە دروستكردنی بڕیار و ئاشتیدا.   پرسیار: دەستكەوتەكانتان چین بۆ ئافرەتانی عێراق لە دەوڵەتی محەمەد شیاع سودانی سەرۆكوەزیراندا و چیتان پێشكەشكردوون؟ دكتۆرە شهباء: حكومەتی ئێستا چەندین پڕۆگرامی بۆ پاڵپشتیكردنی ئافرەتان لەئەستۆ گرتووە، دیارترینیان پێكهێنانی ئەنجومەنی باڵایە بۆ كاروباری ئافرەتان و ئەو پڕۆگرامانەی كە لەم ئەنجومەنەوە سەرچاوەیان گرتووە بۆ بەهێزكردنی لایەنی ئابوری و كۆمەڵایەتی ئافرەتان و پێشكەشكردنی دەستپێشخەری بۆ پاراستنی ئافرەتان لە توندوتیژیی و بەشداریپێكردنيان لە دروستكردنی سیاسەتی نیشتیمانیدا، هەروەها كار لەسەر چەند یاسادانانێك دەكرێت بۆ پشتیوانیكردنی مافەكانیان لە هەموو بوارە جیاوازەكاندا.   پرسیار: هیچ وتەیەكتان هەیە حەز بكەن لەڕێگەی رۆژنامەكەمانەوە پێشكەشی بكەن، یان پرسیارەكان تێروتەسەل بوون؟ دكتۆرە شهباء: دوا وتەم ئەوەیە؛ پێمخۆشە سوپاسی رۆژنامەی هاوڵاتی بكەم بۆ ئەم چاوپێكەوتنە، سوپاسى ئافرەتانی عێراق دەكەم لەهەرچ شوێنێك بن بۆ خۆڕاگریی و سووربونیان... پەیامم ئەوەیە بۆیان، تۆ پایەی كۆمەڵگایت و ڕۆڵت سەرەكییە لە بنیادنانی پاشەڕۆژ، ئێمە لێرەین بۆ پاڵپشتیكردنت، بۆ ئەوەی بەردەوام هاوبەشێكی چلاك بیت لە دروستكردنی بڕیاردا. لەكۆتاییدا: ئەوپەڕی ڕێزم بۆ رۆژنامەكەتان و هەموو كارمەندانی رۆژنامەكە و سوپاستان دەكەم كه ئەم هەلەتان بۆ ڕەخساندم بۆ گەیاندنی دەنگمان و دەنگی ئافرەتانی عێراق.   ڕۆژنامەی هاوڵاتی: بەڕێز دكتۆرە شهبا‌ء العزاوی ڕاوێژكاری محەمەد شیاع سودانی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ كاروباری ئافرەتان و ئەندامی ئەنجومەنی باڵای ئافرەتان. رۆژنامەی هاوڵاتیش دووبارە سوپاس و پێزانینت ئاڕاستە دەكات بۆ وەڵامدانەوەت و هیوادارین ئافرەتانی عێراق بە ئامانجەكانیان بگەن.                                                                   زۆر سوپاس   نص المقابلة باللغة العربیة مستشارة  السيد محمد شياع السوداني رئيس الوزراء العراقي لشؤون المرأة عضوة المجلس الأعلى للمرأة دكتورة شهباء العزاوي... صحيفة المواطن (هاوڵاتی) في السليمانية تبعث لك اجمل التحايا وتتمنى لك الموفقية والنجاح في مهامك.. وتقدم لك الشكر والامتنان على منحك هذه الفرصة لها لاجراء لقاء صحفي معك لنقل صوتك الى اهالي اقليم كردستان.    صحيفة المواطن: سيدتي العزيزة بداية اريد ان ابدأ سؤالي بالقانون المثير للجدل... مقترح قانون تعديل قانون الأحوال الشخصية... هناك معارضات كثيرة ضد هذا القانون، هل هذا القانون يضمن حقوق المرأة؟ وماهو موقفكم تجاه هذا القانون؟ دكتورة شهباء: قانون الأحوال الشخصية في العراق يُعتبر واحدًا من القوانين التي تشكل عمودًا فقريًا لحماية الأسرة، وليس فقط المرأة ، نحن نؤمن بضرورة تحديث القوانين بما ينسجم مع احتياجات المجتمع المتغيرة، مع الأخذ بعين الاعتبار المحافظة على حقوق المرأة والأسرة لكن أي تعديل لا بد أن يخضع لنقاش عميق يراعي الأصوات المعارضة والمؤيدة على حد سواء موقفنا ثابت في دعم المرأة العراقية وضمان عدم انتقاص حقوقها الدستورية والشرعية وبما ينتجه المشرع .   صحيفة المواطن: ماهي العوائق التي مازالت تعترض المرأة العراقية وتمنعها من اكمال انجازاتها جنبا الى جنب الرجل؟ دكتورة شهباء: المرأة العراقية تواجه تحديات كثيرة، أهمها التقاليد الاجتماعية التي تقيد دورها، وتحديات في الوصول إلى التعليم والصحة والخدمات الأساسية، إضافة إلى قلة فرص التمكين الاقتصادي والسياسي ، هذه العوائق تحتاج إلى خطط شاملة، ونحن نعمل على معالجة كل قضية ضمن إطار وطني شامل.     صحيفة المواطن: تمثيل المرأة العراقية في المجال السياسي والحكومي والحزبي وفي المجالات كافة ليس بالمستوى المطلوب، ماهي الاسباب؟ دكتورة شهباء: هناك عدة أسباب وراء هذا التمثيل الضعيف، من أبرزها الثقافة المجتمعية التي قد تُثني المرأة عن الانخراط في العمل السياسي والحكومي إضافةً إلى ذلك، توجد فجوة في السياسات العامة التي تدعم تمكين المرأة ومع ذلك، فإن الحكومة الحالية تولي أهمية خاصة لتوسيع مشاركة المرأة في جميع المجالات و من خلال مختلف برامجها التنفيذية.   صحيفة المواطن: هل انتم راضون على الاداء النسوي ودور المرأة في اقليم كردستان؟ وهل هناك عوامل مشتركة بينكما وهل بامكانكم تقديم المساعدة لهن؟ دكتورة شهباء: نساء كردستان قدمن نماذج مشرفة في مجالات مختلفة، لكن التحديات لا تزال قائمة ، نحن نسعى دائمًا للتعاون مع كل المؤسسات لدعم المرأة في جميع أنحاء العراق، بما في ذلك إقليم كردستان ،ونعمل لتعزيز العوامل المشتركة ، من خلال التشريعات والمبادرات التي تُسهِم في تحسين واقع المرأة.   صحيفة المواطن: هل سعيتم الى اضافة مواد للقانون والقضاء العراقي تكون لصالح المرأة العراقية؟ دكتورة شهباء: نعم، نعمل على دراسة وتقديم مقترحات لتعديل القوانين التي تمس حياة المرأة العراقية، مع التركيز على الحماية من العنف الأسري، وتمكينها اقتصاديًا، وتعزيز مشاركتها في صنع القرار والسلام .   صحيفة المواطن: ماهي انجازاتكم في دولة رئيس الوزراء السيد محمد شياع السوداني للمرأة العراقية وماذا قدمتم لها؟ دكتورة شهباء: الحكومة الحالية تبنت عدة برامج لدعم المرأة، أبرزها تشكيل المجلس الأعلى لشؤون المرأة وماينبثق منه برامج التمكين الاقتصادي والاجتماعي، ومبادرات لحماية المرأة من العنف، وإشراكها في صنع السياسات الوطنية، كما يتم العمل على تشريعات تعزز حقوقها في مختلف المجالات. صحيفة المواطن: هل لديك كلمة تحب ان تضيفها عبر صحيفتنا أم الاسئلة كانت كافية؟ دكتورة شهباء: كلمة أخيرة: أود أن أشكر صحيفة هاولاتي على هذا اللقاء، وأشكر المرأة العراقية في كل مكان على صمودها وإصرارها ورسالتي لها ،، أنتِ ركيزة المجتمع، ودوركِ أساسي في بناء المستقبل نحن هنا لدعمك، ولتكوني دائمًا شريكًا فعّالًا في صناعة القرار. ختامًا: كل التقدير لصحيفتكم ولجميع العاملين فيها، وشكرًا لكم على إتاحة هذه الفرصة لنقل صوتنا وصوت المرأة العراقية.   مستشارة  السيد محمد شياع السوداني رئيس الوزراء العراقي لشؤون المرأة عضوة المجلس الأعلى للمرأة المحترمة دكتورة شهباء العزاوي... صحيفة المواطن تجدد شكرها وامتنانها لك ولحسن تجاوبك معها ونتمنى للمرأة العراقية ماتصبو اليها...                                                                      شكرا جزيلا    

ئەندامی کۆمیتەی بەڕێوەبەری پەکەکە موراد قەرەیلان لەمیانی بەشدارییکردنییەوە لە "بەرنامەیەکی تایبەت"ی ستێرک تیڤییدا، وەڵامی چەند پرسیارێک دەداتەوە و باسی ئەو هەلومەرج و پێشهاتانە دەکات کە بەسەر ناوچەکەوە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دێت، هاوکات پەیامێک ئاڕاستەی  یەنەکە و پەدەکە و پەیەدە دەکات.    پرسیار: لە ٢٢ـی تشرینی یەکەم باخچەلی بانگەوازی کرد. دواتر لە ٢٣ـی تشرینی یەکەم عومەر ئۆجالان چووە ئیمراڵی و لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆدا چاوپێکەوتنی کرد. ڕێبەر ئاپۆ لەو چاوپێکەوتنەدا گوتی ‘گۆشەگیری بەردەوامە’ و پێشهاتەکانی دواتر ئەوەی پشتڕاستکردەوە. پەیوەست بەمەوە چی دەڵێن؟ وەڵام: پێش هەموو شتێک، ئەوەی دوای ٤٤ مانگ عومەر ئۆجالان چووە ئیمراڵی و لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ چاوپێکەوتنی کرد، کار و رووداوێکی باش بوو. پێشتر دەربارەی دۆخی ڕێبەرێتی هیچ زانیارییەک نەبوو. بەڵام لەگەڵ ئەم چاوپێکەوتنەدا زانیارییمان لەبارەی ڕێبەر ئاپۆوە وەرگرت. بەڕاستی ئەمە شتێکی باش و بایەخدار بوو. بەڵام وەک ڕێبەر ئاپۆیش ئاماژەی پێدا، گۆشەرگیری بەردەوامە. هەرخۆی لەو کاتەوە ئەمە بەڕوونی دەبینرێت. نایاسایی دەوڵەتی تورک لە بەرانبەر ئیمراڵییدا هەر بەردەوامە. عومەر ئۆجالان پێش چەند ڕۆژێک لە پەڕلەماندا قسەیکرد و هەندێک زانیاریی نوێی بڵاوکردەوە. ڕایگەیاند ڕێبەر ئاپۆ گوتوویەتی، ‘گەر زەمینەسازی و دەرفەت بڕەخسێندرێت، من دەتوانم ڕۆڵی خۆم بگێڕم’ و دەسنیشانیکرد ئەو دەرفەتانەی ڕێبەر ئاپۆ باسی کردووە دەرفەتی شەخسی نییە، پەیوەست بە خۆییەوە هیچی داوا نەکردووە، دەبێت زەمینە بڕەخسێندرێت. ئەمەش بەو مانایە دێت کە دەبێت دەوڵەت هەنگاو بنێت. دەبێت هەنگاوی سیاسی بنێت و زەمینەسازی بکات، ڕێبەر ئاپۆیش بۆ چارەسەریی ڕۆڵ بگێڕێت و هەوڵدان بکات. یانی بەبێ ڕەخساندنی زەمیینە، چارەسەریی چۆن دەبێت؟ بێگومان نابێت. لە ئێستادا هاوسەرۆکانی دەم پارتی بۆ ڕۆشتنە ئیمراڵی دواکارییان کردووە. وێڕای ئەوەی کاتێکی زۆریشی بەسەدا تێپەڕیووە، هێشتا وەڵام نەدراونەتەوە. یانی کەشێک هەبووە وەک ئەوەی شاندێک یان بەرپرسانی دەم پارتی گەر بچنە دوورگەی ئیمراڵی و چاوپێکەوتن بکرێت، ئەوا ئیدی هەموو شتێک لە جێگەیی خۆی دەبێت و چارەسەری پێش دەکەوێت! درووستبوونی قەناعەت و خۆشباوەڕییەکی لەم شێوەیە ناڕاستە. بێگومان خواستی ڕۆشتنە ئیمراڵی شتێکی هەڵە نییە. بەڵام نزیکایەتی وەرگرتن لە بابەتەکە بەوەی ‘ئەگەر بچمە ئیمراڵی، پرسەکان چارەسەر دەبێت’ درووست نیە. بۆیە لەگەڵ خواستی چوونە ئیمراڵیشدا دەبێت مرۆڤ داوای ئەوەبکات دەبێت هەنگاو بنرێت. ئەوەی چارەسەری دەوێت دەبێت داوا بکەن کە دەوڵەت هەنگاو بنێت. لە ئێستاشدا دەوڵەت درێژە بە سیاسەتەکانی پێشووی دەدات. پێویست ناکات ئەو کارانەیان باسکەین، هەرخۆی ڕوونە. هێرەشەکانیان لە دژی هێزەکانمان بەردەوامە؛ سیاسەتی قەیوم بەردەوامە؛ هێرشەکانی سەر ڕۆژئاوا بەردەوامە. بە کورتییەکەی جەوهەری سیاسەتی دووژمنکارانە بەردەوامە و لە پراکتیکدایە، هیچ شتێک نەگۆڕاوە. ئەوکاتە لە بارودۆخێکی لەم شێوەیەدا، ڕێبەر ئاپۆ چۆن هەنگاوی چارەسەری بنێت؟ پێویستەکات دەوڵەت هەنگاو بنێت. بەڵام تا ئێستاش شتێک درووستنەبووە. تەنها ئەو بانگەوازییەی باخچەلی نەبێت؛ جگە لەوە هیچێکی تر نییە. شتێکی دیکە هەیە کە لەم قۆناغەدا دەرکەوت: بۆ نموونە تا ئێستا ئەندامانی ئاکەپە و چەندین لایەنی دیکە دەیانگوت مەهەپە و دەوڵەت باخچەلی ڕێگرن لە پێش چارەسەریی پرسی کورددا. بەڵام لە ئێستادا دەرکەوت کە شتەکە وانییە. مەهەپە ئاستەنگییەکانی بەردەم چارەسەری نییە بەڵکو ئاکەپەیە کە بە زیهنییەتی فاشیست و نەژادپەرستییەوە دەجوڵێتەوە. تەیب ئەردۆ‌غان چەند کوردێکی لە دەوری خۆی کۆکردەوەتەوە کە دووژمنی خەڵکەکەی خۆیانن، بە شێوەیەک کە لە مێژوودا نموونەی نەبووە لە هەر چوار پارچەی کوردستان لە دژی گەلی کورد دووژمنایەتی دەکات. لە ئێستادا ئەمە ڕوونبووەتەوە و دەرکەوتووە. دەبێت مرۆڤ بە گوێرەی ئەم ڕاستییە بجوڵێتەوە. بە تایبەت گەلەکەمان باش ئەم ڕاستییە ببێنێت؛ دەبێت هەموو چارەسەرییخوازێک تێبکۆشێت و دەبێت هەوڵبدەن بۆ لە باربردنی ئەم زهنیەتە نەژادپەرستی، فاشیزم و فشارە کە لەسەر بنەمای مردن ڕاوەستاوە. ئەمەش تێکۆشانی ئەوێت. خۆ ڕێبەر ئاپۆ ‘دارێکی سیحری لە دەستدا نیە’ کە بڵێت چارەسەری، ئیدی چارەسەری بێتە ئاراوە. یانی تا هەنگاونەنرێت، داواکاردن لە ڕێبەر ئاپۆ درووست نییە. ئەمە بەمانایی گوشارکردنە لە ڕێبەر ئاپۆ. بۆ ئەم مەسەلەیە دەبێت لەم چوارچێوەیەدا نزیک ببێتەوە. پێش هەموو شتێک سەرەتا دەبێت دەسەڵاتداری ئاکەپەیش بۆ چارەسەریی هەنگاوبنێت. دەبێت ئەم خواستە دەرکەوێت. دوای ٢٧ی تشرینی دووەمەوە پێشهاتی نوێ هاتنە ئاراوە کە لە چاوەڕوانی کەسدا نەبوو. هێزەکانی هەتەشە هێرشی چەند جێگەیەکییان کرد و لە ماوەی ١٢ ڕۆژدا گەیشتنە شام (دیمەشق). دەسەڵاتی بەشار ئەسەد ناچار بە دەستبەرداربوون کرا و دەسەڵاتداریی گۆڕدرا. پەیوەست بەم بابەتەوە چی دەڵێن؟ وەک ئاماژەت پێدا، ڕژێمی بەعس ڕووخا. کاتییان درووست هەڵنەسەنگاند؛ بە تایبەت لەم ١٣ ساڵەی ڕابردوودا چەندین دواکاری کرا؛ چەندین هەوڵدان ئەنجام دران، بەڵام ئەوان خۆیان لە گۆڕین و گۆڕانکاری گرتەوە و گوێیان بەو داواکارییانە نەدا. هەموو ویستییان درێژەدان بوو لەسەر سیاسەتێک لەسەر بنەمایی هەواڵگری و توندوتیژی. دواتر لەو ١٢ رۆژدا، بە هۆکاریی دادەپین و داڕزاندنی ناوخۆییەوە بەبێ ئەوەی شەڕێکی سەخت ڕووبدات هەڵوەشایەوە. گەر هەر لە سەرەتاوە، واتا لە ساڵی ٢٠١١ و ڕووداوەکانی ئەو کاتەوە گۆڕین و گۆڕانکاری دیموکراتیکییان ئەنجام دابایە، پرسەکانی کوردییان چارەسەر بکردایە، لە نێو وڵاتدا دیموکراتیکبوونیان پەرە پێدایە، بەم شێوەیەیی ئێستا نەدەبوو. بەلام ئەوان جەختییان لەسەر سیاسەتەکانی خۆیان کردەوە و گوێیان بە ڕاستییەکان نەدا، بۆیە بەم شێوەیە تێکشکان و داڕووخان. هەرچەندە ئاوا بە ئاسانی ڕووخا، بەڵام دەستوەردانیش لە دژی سووریا هەیە. هێزە نێونەتەوییەکانیش لە نێو ئەم بابەتەدان. ئاشکرا بوو کە ئەمریکا، ئیسرائیل، ئینگلتەرا و تورکیا بەشدارن لەم دەستوەردانانەدا. لە ئێستادا ڕۆژەڤ سەرلەنوێ دیزاینکردنەوەی سووریایە. بە ئاشکرا دەبینرێت، لەم بابەتەدا لە نێوان ئەو هێزانەی لەم پلانڕێژییەدان ناکۆکی هەیە. هەریەکە و ئامانجێکی هەیە. مەسەلەن ئامانجی تورکیا جیاوازە؛ ئامانجی ئیسرائیل و لایەنەکانی دیکە جیاوازە. تورکیا دەیەوێت سووریا  بە گوێرەی خواستەکانی خۆی دیزاین بکات. تا ئەم قۆناغەش وەک شۆڕشێکی سوونی-ئیسلامی هەڵیدەسەنگێنێت و وەک سەرکەوتنی خۆی تەماشای دەکات. لەم دواییەدا لە لێدوانەکانی ئەردۆغاندا کە لە ئەرزڕوم دای، دەرکەوت کە ئەردۆغان هەڵدانی ئاڵای تورکیا لە حەلەب وەک سەرکەوتن دەبینێت. بە کورتییەکەی تورکیا دەیەوێت هەموو شتەکانی بە گوێرەی خواستەکانی خۆی ڕێکبخات. بۆ ئەوەش پێشتر کۆمەڵەیەک لە تورکیا کە خۆیان وەک ئۆپۆزسیۆن دادەن، حکومەتێکی کاتییان دامەزراندبوو. لە نێو ٥-٦ ساڵی کۆتاییدا، ئەو حکومەتە هەیە؛ گوایە سەرۆکوەزیران و وەزیریشییان هەیە. لە ئێستادا لە دیلۆک و ئەستەنبوڵ دەژین. لە بنەمادا تورکیا دەیویست ئەم حکومەتە ئۆپۆزسیۆنە بباتە دیمەشق و دەسەڵات وەربگرێت. خواستی تورکیا ئەمە بوو. بەڵام وەک ئەوەی دەبینرێت هێزە درووستکەرەکانی ئەم یارییە، ئەو خواستەی تورکییان قبوڵ نەکرد. بژاردەکەیان ئەوەبوو دەرگا بە ڕووی سەرۆکی هەتەشە موحەمەد جۆلانییدا بکەنەوە. ڕوونبووەتەوە دەیانەوێت بە پێشەنگایەتی ئەو سوورییەکان کۆبکەنەوە و سەرلەنوێ دیزاینی بکەنەوە. تورکیایش ناچار بە قبوڵکردنی ئەمە بوو. لە بنەمادا خواستی دەسەڵاتداریی ئەکەپە ئەمە نییە. ئاکەپە لایەنگرەکانی خۆی ئامادە کردبوو، دەیویست ببنە دەسەڵاتدار. بەڵام هێز و بناغەیان نییە. ئەوەی خاوەنی هێزی بنەڕەتییە هەتەشەیە و سەرۆکی هەتەشەیە کە هەندێک پەیوەندی هەیە. دەیانەوێت خۆیان بگۆڕن و لەسەر ئەم بنەمایە ڕێگەیان بۆ کراوەتەوە. لە ئێستادا دەوڵەتی تورک ناچاربووە ئەم ڕاستییە قبوڵ بکات، بەڵام ئەمجارە زۆر و سەپاندن لە محمەد جۆلانی دەکەن. ڕاستە دەوڵەتی تورک هاوکارییان دەکات، بەڵام هێشتا جیاواز لە گرووپەکانی گرێدراوی تورکیا ڕێکخستنی کرد. حکومەتی ئۆپزسیۆن و هێزەکانی بەناو سوپای نەتەوەیی سووریا، ئەوانەی بە ڕێکخستن کرد. هەم ناوی سوپای نەتەوەیی سووریایی لەم هێزانە ناو و هەمیش پەیوەستی کردن بە خۆیەوە. بێگومان پەیوەستبوونی سوپایەکی نەتەوەیی بە وڵاتێکی بیانیەیەوە شتێکە کە نابێت ڕووبدات. هەرخۆیی ئاکەپە پێچەوانەی زۆرینەیی قسەکانی خۆی دەکات. پەیوەست بە سوپای نەتەوەیی سوریا شتەکە بەم جۆرەیە. بە کورتی و پوختی دەسەڵاتداریی ئاکەپە دەیویست هێزە گرێدراوەکانی خۆیی بێنێتە سەر دەسەڵاتداری، کاتێک ئەمە نەهاتە ئاراوە، ئەم جارە بە سەپاندن بەسەر هەتەشەدا دەیکات. ئیبراهیم کاڵن و بەرپرسانی هەواڵگری قەتەر پێکەوە ڕۆشتنە ئەوێ؛ هەندێک جموجوڵیان کرد و پەیامی ‘ئێمە پێکەوەین’ دەدەن. لە ئێستادا دۆخەکە بەو جۆرە نییە. باشە، ئەم دۆخەی ئێستا گوایە تاکەی دەتوانێ بەم شێوەیە بەردەوام بێت؟ بەراستی تا چەند ڕێگە دەدەن بە پێشەنگایەتی محەمەد جۆلانی سووریا سەرلەنوێ بونیاد بنرێتەوە؟ پەیوەست بەمەوە لە ئێستادا هیچ ناگوترێت. ئەمانە بابەتی گفتوگۆن و گەر پەیوەست بەمەوە کێشە دروستبێت، دیسان نیگەرانی و گریمانەی ڕوودانی شەڕی ناوخۆیە هەی؟ مەترسی هەرە گەورە دەوڵەتی تورکە. لەبەرئەوەی دەوڵەتی تورک خاوەنی ئامانجی جیاوازە. وەک ئەوەی باسمکرد، خواستییانە هەموو شتەکان بە گوێرەی خۆیان دیزاین بکەن. ئامانجی سەرەکی و بنەڕەتییان ئەوەیە لەو سەرلەنوێ دیزاینکردنەوەیە، کورد ستاتۆ و پێگەیەک بە دەستنەخات. لە ئێستادا کورد، عەرەب، ئاشووری پێکەوە نزیکەی یەک لەسەر سێی سووریان بەدەستەوەیە. لە ئێستادا خواستی تورکیا لەناوبردنی ئەمەیە. بۆیە ئامانجی بنەڕەتییان ئەوەیە کورد لەوێ نەبێتە خاوەنی ستاتۆ. دەیانەوێت سووریایەکی ناوەندی دروست بێت و قورسایی دەخەنە سەر ئەوە. دەیانەوێت بە زهنیەتی عوسمانی نوێ، ئەم وڵاتە گرێدەن بە خۆیانەوە. یانی دەیانەوێت سووریا داگیرکەن و بیخەنە ژێر پاراستنی خۆیانەوە. ئەمەیان نەشاردووەتەوە. لە هەموو وتارەکانیاندا بە جۆرێک ئەمە دەردەبڕن. ئایە هێزەکانی دیکە لەم پلانەدان، یان چەندە رێگە بەمە دەدەن؟ ئەمە جێگەی گفتوگۆیە. بێگومان وەک دەبیندرێت، هەموو شتێک بە گوێرەی خواستی تورکیا درووستنابێت. بەو شێوەیە ڕێگە بە هەموو شتێک نادرێت. لەبەرئەوەی ئەمەیان بۆ تورکیا پێش نەخستووە. ئەرێ؛ ڕۆڵی تورکیاش لەمەدا هەیە، بەڵام ئیرادەیەک هەیە. ئاخۆ ئەم ئیرادەیە تاچەند ڕێگە دەدات کە خواستەکانی تورکیا پێکبێن؟ لەبەرئەوەی ئامانجی سەرەکی پلانەکە، درووستبوونی ئاسایشی ئیسرائیلە. یانی لەسەر بنەمایی هەڕەشەکردن لەسەر ئیسرائیل، پلانێک درووستکرا. بەڵام تورکیا دەیەوێت پرۆسەیەکی پێچەوانەی ئەوە پێشبخات. یانی پلانی سونی-ئیسالامی شکست خواردووە لە میسر، لە ئێستادا دەیانەوێت لە سووریادا ئەنجامی بدەن. ئەمەش لەگەڵ خۆییدا پەرە بە ئیسلامی سیاسی دەدات. هەرخۆی ئاماژەکانی ئەمە دەبینرێت. ئەمەش لەگەڵ خۆییدا مەترسی دێنێت. بۆیە گریمانەی شەڕ و تێکۆشان لەسەر سووریا هەیە. بەڵام شتی ئاشکرا ئەوەیە، ئیدی لە سووریادا قۆناغێکی نوێ دەستیپێکردووە و ئەمەش تەنها بۆ سووریا نییە، لە بنەمادا بۆ هەموو ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوین بە مانای دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێیە. دەبێت ئەمە ببینرێت. وا دانراوە کە ئەم پلانە زۆرتر بەردەوام ببێت و لێرە بەدواوە، دەوڵەتی جیاواز دەبنە ئامانج. ناوی عێراق و هەندێک وڵاتی دیکە دەهێندرێت. واتە ئەم پلانە لەم چوارچێوەیەدا لە ڕۆژهەڵاتی ناوییندا بەردەوام دەبێت. بۆیە لە ناوچەکەدا گوزارشت لە قۆناغێکی نوێ دەکات؛ لەو چوارچێوەیەدا هەموو شتێک هەڵدەسەنگێنرێت و ئامانجەکە لەسەر بنەمای دیزاینکردنی هەرێمەکەیە. قۆناغەکەت هەڵسەنگاند. لەم قۆناغەدا کورد و بە تایبەت لایەنە کورییەکان پێویستە چی بکەن؟ وەک دەزانرێت لە پێشووشدا چەندین جار پلانی دیزانیکردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێشکەوتن، بەڵام گەلی کورد لەو پڕۆسانەدا بەشداری پێنەکرا. ئێستا لە نێو ئەم پلانی دیزاینکردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، دیارە کە جێگەی دەوڵەتی تورک نەبووە، بەڵام بەشێوەیەک هەندێک هێزیی پەیوەست کرد بە خۆیەوە و لەم پلانەدا جێگەی گرت. خواستی دەوڵەتی تورک ئەوەیە کورد لەم پلانەدا جێگە نەگرێت. هاوشێوەیەیی ڕێککەوتنامەی لۆزان هەموو هەوڵێکی ئەوەیە بۆ ئەوەی جێگە نەدرێت بە کوردان. بە تایبەت نایەوێت ببێتە خاوەنی ستاتۆیەک. دەوڵەتی تورک چەندین جار قبوڵکردنی ستاتۆیی باشووری کوردستانی وەک هەڵەیەک هەڵسەنگاندووە. خودی ئەردۆغان دانی بەمەدا ناوە. لە ئێستاشدا هەمان هەڵە کە لە ڕاستییدا هەڵەیەک نییە، نایەوێت لە ڕۆژئاوا دووبارە بێتەوە. بێگومان بە گشتی دەیانەوێت ئەم سیاسەتە بەڕێوەبەرن. لە کاتێکی لەم شێوەیەدا کە هەرێمەکە سەرلەنوێ دیزاین دەکرێتەوە، ئەو شتەیی کە بۆ کورد پێویستییە ‘ستراتیژی هاوبەشە’. کاتێک ئێمە ئەمە دیاری دەکەین، ناڵێین دەبێت ئیلا پێکەوەبن و هەمان بیرکردەنەوە هەبێت. دەبێت ستراتیژێکی هاوبەشی کوردان هەبێت و هەموو رێکخستنێک بۆ سەرخستنی ئەو ستراتیژە ببێتە هاوکار. گەر ئەمە درووست نەبێت، هەرخۆی دەوڵەتی تورک وەک گەل کورد ناڕوانێت، وەک هۆز هەڵیاندەسەنگێنیت. بۆ نمونە سەرۆکەکانی باشوور وەک سەرۆک هۆز دەبینێت. بۆیە پاگەندەی دەوڵەتی تورک ئەوەیە کە کورد نەتەوە نییە. بەم شێوەیە هەڵیدەسەنگێنێت. بەڵێ دەڵێن، ‘کورد هەیە’ بەڵام دەڵێن بەشێکە لە تورک و شتێکی جیاواز نیین. لە ڕاستییدا ئەم شرۆڤەیەش ناکەن. دەیانەوێت خۆیان بکەن بە سەرەوەر و حاکم. بۆیە گەلی کورد لە دژی ئەم سیاسەتە کە دانیان پێدانانێت و نایەوێت گەلی کورد لەم پرۆسەیەدا جێگەی هەبێت، بە دڵنیاییەوە دەبێت یەکگرتووبێت و بگەن بە ستراتیژێکی هاوبەش. پەیوەست بەمەشەوە، لەم قۆناغە گرنگەدا لە هەموو کاربەدەستە سیاسییە کوردەکان و بە تایبەت لە پەدەکە، یەنەکە، پەیەدە هەموو سەرۆک و هاوسەرۆکانی پارتەکان لە هەر چوار پارچەی کوردستان، لە ڕۆشنبیر و لە هەر کەسێک کە خۆی بە بەرپرس دەبینێت داوا دەکەم: لەم قۆناغە مێژوویەدا دەبێت هەموو کەسێک بە بەرپرسیارێتییەوە بجوڵێتەوە. نابێت هیچ کەسێک جەخت لە هەڵوێستی پێشووی خۆی بکاتەوە. با هیچ کەسێک لە پێش یەکبوونی پلاتفۆرمێک بە جیاوازییە فکری و ئایدۆلۆژییەکانییەوە نەبێتە ئاستەنگ. دەبێت بەرژەوەندییە نەتەوەییەکان بە بنەما بگرێت، نەک بەرژەوەندی ڕێکخراوەیی. وەک ئەوەی گوتم گەر یەکێتییەکی ڕێک و پێکیش نییە، دەبێت دیالۆگ هەبێت؛ دەبێت نزیکایەتی هەبێت. بۆ نموونە لە ئێستادا لە ڕۆژئاوادا نابێت گەلی کورد بکەوێتە نێو خزمەتکرنەوە. گەلی کورد لەوێ لاواز نییە؛ دەرفەتییان بۆ ڕەخساوە، بەڵام بۆ ئەوەی سەرکەوێت دەبێت هەموو سیاسەتەمەدارێکی کورد پشتگیریی لە ڕۆژئاوا بکات. بۆ نمونە تا ئێستا دەروازەی سنوری سێمێلکا داخراوە. ئاخۆ ئەمە چۆن هەڵسەنگێندریت! نابێت شتی لەم جۆرە هەبێت. لەم قۆناغە گرنگەدا نابێت لە نێو کورداندا دابڕان هەبێت؛ مێژوو ئەوە دەخوازێت. دەبێت هەمووان ئەوە بزانن؛ تا دەوڵەتی تورک کوردەکانی ناوخۆی وڵاتەکەی و مافەکانیان قەبوڵ نەکات، لە ناوخۆدا کێشەی کورد چارەسەر نەکات، کوردەکانی پارچەکانی دیکەش هەرگیز نابنە دۆستی. لەبەرئەوە کام پارچە دەبێت گرنگ نیە، لە هەموو ئەو کوردانە دەترسن کە مافی خۆیان بەدەستهێناوە و بوونە خاوەنی ستاتۆ. لە ئێستادا ڕۆژئاوا وەک ترسێک لەسەر خۆیان دەبینن. بۆچی؟ لەبەرئەوەی وا بیردەکاتەوە کە ببێتە نموونەیەک و کوردان لە باکووریش ئامانجی ئەوەبکەن کە ئیلا ببنە خاوەنی ستاتۆ. بۆیە بە مەترسی دەبینێت. بۆیە دەوڵەتی تورک تاکو لە نێو خۆییدا پرسی کورد چارەسەر نەکات، ئەوا بە شێوەیەکی بەردەوام دووژمنایەتی کوردان دەکات. ڕەنگە وەک ئەوەی لە ئێستادا هەیە هەندێک پەیوەندی تاکتیکی دروستکردبێ، بەڵام وەک ستراتیژی دژبەریی دەکات. دەبێت هەمووان ئەمە ببینێت و بیزانێت کە دۆستایەتیکردنی دەوڵەتی تورک هیچ مانا و سوودێکی بۆ گەلی کورد نییە. دەبێت ئەم ڕاستییە ببینرێت و بە گوێرەی ئەمە هەموو کەسێک سیاسەتی نەتەوەیی بە بنەما بگرێت. سوودی گەلەکەمان لەمەدایە. بۆئەمەش جارێکی دیکە داوا لە هەموو کەسێکی خۆ بەرپرسیارزان دەکەم هەڵوێست و نزیکایەتی خۆیان لەبەرچاو بگرن. دەبێت هەموو هەڵوێستە هەڵەکان لەم قۆناغەدا تێپەڕ بکرێت. بە گشتی دەتوانم ئەمە دیاری بکەم، بەڵام لە لایەنی ڕۆژئاواوە ئەمە بووە بە پێویستی و حەتمییەتێک. دەبینین ماوەی چەند ڕۆژێکە بەرپرسانی ڕۆژئاوا بە بەردەوامی باسی یەکێتی ناوخۆیی دەکەن. ئەمە بە درووست دەبینین و بە هەموو شێوەیەک لەگەڵییداین. دەبێت ڕۆژئاوای کوردستان لە ناوخۆییدا یەکێتی خۆی درووستبکات، ببێتە یەک دەنگ و بەم جۆرە بچێتە دیمەشق. پێویستە بەم جۆرە بێت. هەڵبەتە ڕۆژئاوای کوردستان هەر تەنها خۆی نییە؛ لەگەڵییدا خوشك-برایی عەرەب، سووریانی هەیە؛ دەبێت لەگەڵ ئەواندا ببێتە یەک دەنگ، بەم شێوەیە خۆیان بکەنە یەک هێز و ئیرادە. بەم شێوەیە دەنگییان بەهێزتر دەبێت. بۆیە ئەمە مەرجە بۆ ڕۆژئاوا. لە ڕۆژئاوادا تا ئێستا هەندێک لایەنی کوردی کە بە خۆیان دەڵێن هاوپەیمانی (ئۆپۆزسیۆن) بوونیان هەیە. دەبێت لەگەل ئەم گرووپانەدا هیوای گەیشتن بە ئامانجەکانیان و بەدەستهێنانی هەندێک شتیان هەبووبێت. لە بەرنامەی ئەم پێکهاتەوە و بەرهەمهێنەرەدا کە بەخۆیان دەڵێن ئۆپۆزسیۆن، زۆر باسی ماف بۆ کوردان ناکات. بەڵام هیشتا خواستێکی وەهای هەندێک لایەن هەبوو. بەڵام لە ئێستادا ئۆپۆزسیۆن خۆی کەوتووەتە بۆشاییەوە. لەبەرئەوەی هێزێکی ئەوتۆییان نییە؛ هەروەها هیچ کەسێک بە جدی وەریان ناگرێت. هەرخۆی لە ئێستادا لە دۆخێکدان کە ناوی خۆیان بگۆڕن. هەرخۆی تا ئێستا بەرامبەر بە ڕژێمی بەعس بەخۆیان دەگوت ئۆپۆزسیۆن، بەڵام لەمەو بەدوا چۆن دەڵێن ئۆپۆزسیۆن! پێویستە بزانرێت کە ئیدی هیچ خێر و چاکەیەک لەوێوە نایەت. بەڵام لەگەڵ ئەوەی ئەم دۆخەش درووستبووە، هیشتاش هەندێک بەرپرسی ئەنەکەسە وەک وتەبێژی شەڕی تایبەتی دەوڵەتی تورک قسەدەکەن. دەبێت ئەم زمانە تەرک بکرێت. بۆ مەگەر کارییان ئەوەیە وەک پارێزەر و وتەبێژی تورکیا قسەکەن! دەوڵەتی تورک وەک دەوڵەتێکی هەژمونخواز و فشارکەر دەیەوێت گەلی کورد لەناوببات. تۆ پێش هەموو شتێک وەرە ناو باخچەکەی خۆت، یانی وەرە لای کورد. ئیدی بەسە خزمەتکردنی کەسانی جیاواز. ئیدی هەندێک کوردایەتییان هەبێت و خزمەتی خۆتان بکەن. ئەوەی درووستە ئەمەیە و لەو باوەڕەداین کە لە ڕۆژئاوا یەکێتی درووستببێت. هەڵبەت دواتریش هەموو کوردستان پێویستی بە یەکێتی و یەکگرتووی هەیە. لەبەرئەوەی دەرکەوتووە ئەم قۆناغە تەنها لە سووریادا نامێنێت و بڵاودەبێتەوە. ڕەنگە سبەی لە عێراقیشدا هەندێک پێشهاتی نوێ بێتە ئاراوە. یانی یەکگرتوویی لەم قۆناغەدا پێویستییە. بێگومان ئەم یەکگرتوویەیی کە باسی دەکەم، بە خەیاڵکردن نیە، بەشێوەیەک هەمووان کۆببنەوە و بڵێن ‘دەبینە یەک’ یەکێتی نابێت. بە داخەوە دەرکەوتووە لە کوردستاندا ئاوا سوک و ئاسان درووست نابێت. بەڵام بە لایەنی کەمەوە با دیالۆگ هەبێت؛ ستراتیژێکی هاوبەش هەبێت. دەبێت هەمووان لەمڕوەوە بە بەرپرسیارانە نزیک ببنەوە و هەوڵدانیان هەبێت.  

وەرگێڕانی: هاوڵاتی پرسیار: بژاردەکانی ئێوە چین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دۆخی نوێی سوریا لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەشار ئەسەد؟ وەڵام: هەلومەرجێکی نوێ لە سوریادا هەیە دوای ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، بارودۆخێکی نوێی سیاسی و سەربازی لە ئارادایە، تەنانەت گۆڕانکاری بەسەر هێزە نێودەوڵەتییەکانیشدا هاتووە، ئێمە لە هێزەکانی سوریای دیموکرات پێداچوونەوە بە سیاسەتەکانماندا دەکەین، دۆخی دیمەشقیش هەڵدەسەنگێنین بە مەبەستی دۆزینەوەی ڕێگەچارەی سیاسی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان، سەبارەت بە دۆخی سوریتا هەڵسەنگاندن دەکەین و هەوڵدەدەین بچینە ناو پڕۆسەی سیاسییەوە لەگەڵیاندا. پرسیار: جەنڕاڵ لە دوای کشانەوەی سوپای سوریا لە هەندێ ناوچە، سوپای سوریای دیموکرات چوونە ناوی، ئایا داواتان لێکرا یان خۆتان بڕیارتان دا؟ وەڵام: زەرورەت وای لێکردین ئەو بڕیارە بدەین لە حەلەب، هەوڵی پاراستنی گەلەکەماندا و ڕێڕەوێکیشمان کردەوە بۆ ڕزگارکردنی هاوڵاتیانی "شەهبا". لە ناوچەکانی تریش سەرهەڵدانەوەی داعش هەیە، ئێمە چووینە ڕۆژئاوای فورات تا دۆخەکە ڕوون ببێتەوە، وا ئێستاش لەو ناوچانە دەکشێینەوە. پرسیار: بیستوومانە ڕەزامەندن لەسەر دانوستان لەگەڵ دەستەی "تحریر شام" و ئەو هێزانەی ئێستا لە ناوخۆی سوریادا هەن، ئەولەوییەت بۆ هێدزەکانی سوریای دیموکرات دانوستانە لەگەڵ ئەوان یان تورکیا؟ وەڵام: لە ڕاستیدا ئێستا دەستەی "تحریر شام" لە دیمەشقە، ئەو هێزە ئەو ناوچانە بەڕێوە دەبات. دوای گۆڕینی ڕژێمی دەسەڵات. ئێمەش ئامادەین بۆ بەستنی پەیوەندی لەگەڵیان، تەنانەت بۆ وەرگرتنی کەسوکارمان لە شەهبا پێویستمان بە پەیوەندیە، ئەوەش لە ڕێگەی هاوڕێ ئەمریکییەکانمانەوە. سەبارەت بە ستراتیژییەتەکانی تریش، بە دڵنیاییەوە ئێمە ئامادەین وتوێژ لەگەڵ  دەستەی تەحریر شام بکەین، سەبارەت بە تورکیاش ئەویش پرسێکی گرنگە، ئەوان لە باکورەوە دراوسێمانن و تێکەڵاوبوون لەگەڵ پرسی سوریا، بەو پێیەش بە شیوەیەکی نوێ هەڵسوکەوت لەگەڵ دۆخە تازەکە دەکەین بە هەڵسەنگاندنێکی نوێوە. پرسیار: جەنڕاڵ تۆ دەڵێیت لە ڕێی هاوڕێ ئەمریکییەکانمانەوە پەیوەندی لەگەڵ تەحریر شام دەکەین، بەو پێیەش کەواتە کەناڵی دیبلۆماسی لە نێوان دەستەی تەحریر شام و ئەمریکییەکان کراوەیە؟ وەڵام: بە بڕوای من پەیوەندی ناڕاستەوخۆ لە نێوان ئەمریکا و دەستەی تەحریر شام هەیە. پرسیار: جەنڕاڵ هیچ پەیوەندییەکاتان لەگەڵ تورکیا هەیە سەبارەت بە ڕووداوەکانی سوریا؟ کۆتاجار کەی پەیوەندیتان بەیەکەوە کردووە؟ وەڵام: لە پێشتردا لەگەڵ تورکیاش پەیوەندیمان هەبووە، لە ئێستاشدا لە ڕێی هاوڕێ ئەمریکییەکان و هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە پەیوەندیمان هەیە بۆ بەرگرتن لە ئاڵۆزی زیاتر و بارودۆخی ئەمنی بۆ ڕاگرتنی شەڕ و پێکدادانەکان، بەڵام بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ لە ڕێی هاوڕێ ئەمریکییەکانەوە. پرسیار: ئەو مەترسیانە چین کە ئێوە هەستی پێدەکەن، بە تایبەت ئێوە تۆمەتبار دەکرێن بە بوونی هەماهەنگی لەگەڵ ڕژێمی هەڵهاتوو لە دژی ئۆپۆزسیۆنی سوریا؟ وەڵام: لە ڕاستیدا ئەو پرسە دوورە لە ڕاستییەوە، ئەو هێزەی زۆرترین ڕووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ ئەسەد هەبووە کورد بوو. کورد تەنیا دووژمنی ڕژێمی ئەسەد بووە لە دەیان ساڵی ڕابردوودا، جار جار لە ڕووی ئەمنییەوە پەیوەندی هەبووە ئەوەش تاوان نییە، بە تایبەت لە کاتی ئاگربەستەکان. بەڵام دەبێت هەموو کەسێک بزانێت لە ١٠ ساڵی ڕابردوودا هەموو هێزە سورییەکان نکوڵییان لە ناوچەی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا کردووە و هەرگیز دانیان پێدا نەناوە. پرسیار: وەک چۆن هێزە سورییەکان هاتنی میلیشیاکانیان بۆ سوریا ڕەتکردەوە، لە هەمان کاتدا هاتنی هێزیش لە چیای "قەندیل"ەوە ڕەت دەکەنەوە، دەشڵێن ئەوە دەستووردانە، ئێوە تا چ ئاستێک ئامادەن  بۆ دەستبەرداربوون لە پەکەکە  لە دەسەڵاتی نوێی سوریادا؟ وەڵام: ڕاستە کوردێکی زۆر هەیە لە پارچەکانی دیکەی کوردستان لە تورکیا و لە عێراق، کاتێک شەڕی داعش دروستبوو بەتایبەت لە شەڕ و پێکدادانەکان لە کۆبانێ هاتنە ناوچەکە بۆ بەشداریکردن، لەو شەڕەدا هەزارانیان لێ شەهید بوون، ژمارەیەکیشیان گەڕانەوە بۆ ناوچەکانیان، بەشێکیشیان ناتوانن بگەڕێنەوە. بە دڵنیاییەوە ئەگەر کێشەی ئەمنی لە ناوچەکانیان چارەسەر بکرێت ئەوانیش دەگەڕێنەوە بۆ شوێنی خۆیان. ئێمە هێزێکی سورین، پەیوەندی ڕاستەوخۆمان لەگەڵ دیمەشق دەبێت و هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکانمان لەگەڵ حکومەتی ناوەندی لە دیمەشق دەدەین. سوپاسی ئەوانەش دەکەین کە هاتوون بۆ هاوکاریکردنمان، لە کاتێکدا ئەوان هیچ مەبەستێکیان بۆ مانەوە و دەسەڵات لە سوریادا نییە و هەوڵی چارەسەرکردنی کۆی ئەو کێشانە لە ڕێی وتووێژەوە دەدەین. پرسیار: ئەو ڕێگەچارە پەسەندکراوە چییە بۆ دەرچوون لەو گرفتانەی ڕووبەڕووی هێزەکانی سوریای دیموکرات بوونەتەوە لە دێرەزوور و ڕەقە؟ وەڵام: بەڵێ ڕاستە چەند کێشەیەک لە دێرەزوور و ڕەقە هەیە، بە بڕوای من ئەو کێشانە لە ڕێی وتووێژەوە چارەسەر دەکرێن. ئەوەش لە ڕێگەی ئەوەوە کە هاوڵاتیان خۆیان لەو ناوچانە ئیدارەی خۆیان بەڕێوەببەن لە هەریەک لە دێرەزوور و ڕەقە. هەنگاویش لەو ڕووەوە نراوە، لەسەر ئەو ئاڕاستەیەش بەردەوام دەبین، کۆی ئەو ناوچانەش لە دێروزوور و ڕەقە بەشێکن لە سوریا و ئێمە دەزانین ئەمڕۆ لە قۆناغێکی نوێداین و دەشبێت کۆی ئەو ناوچانە نوێنەرایەتیان لە سوریادا هەبێت. بەو واتایەی کۆی پێکهاتەکان دەبێت لە ڕێی وتووێژەوە نوێنەرایەتییان لە سوریادا هەبێت. پرسیار: جەنڕاڵ بەو پێیەی هەمووان دەزانن ئێوە ستەمتان لێکراوە لە لایەن ڕژێمی بەشار ئەسەدەوە و چەندین ساڵ ناڵاندوتانە، دەکرێت ڕێگە بە هاوڵاتیانی ئەو ناوچانە بدرێت لە ڕێی ڕاپرسییەوە بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن لە ناوچەکانی دێرەزوور و ڕەقە، بەو پێیەی ئەو دوو شارە تەواو شاری عەرەبیین؟ وەڵام: چوونی ئێمە بۆ ئەو ناوچانە بۆ شەڕکردن بوول ە دژی داعش، کورد و عەرەبیش شان بەشانی یەکتر شەڕیان دەکرد و هەموو کارێکی پێویستیش دەکەین بۆ ئەوەی خەڵکەکە خۆیان نوێنەرایەتی خۆیان لە سوریا بکەن. پرسیار: جەنڕاڵ کشانەوە لەو ناوچانەی لەژێر کۆنترۆڵکردنی ئێوەدابوون لە دێرەزوور، ئایا ئەوە نیازپاکی ئێوەیە بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕەیەکی نوێ لەگەڵ دەسەڵاتی نوێ لە سوریا؟ وەڵام: دەتوانین وا بڵێین، بڕوای تەواومان بەوەیە وتووێژ بکەین، ئێمە کە چووینە ئەو ناوچانە بەڕاستی مەترسی گەورە هەبوو، بە تایبەت لە ناوچەی "بادییە" کە شانەی نووستووی داعشیان لێ بوو، هەر بۆیە چووینە ئەو ناوچانە، لەو بارەیەشەوە پەیوەندی بە دەستەی تەحریر شامەوە کراوە جۆرێک لە لێکتێگەیشتن و ڕێکەوتن هەبووە، هەربۆیە بڕیاری کشانەوەمان لەو ناوچانە دا. پرسیار: جەنڕاڵ ئەی لەبارەی ڕۆژهەڵاتی ڕوباری فوراتەوە، ئایا ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ دەسەڵاتی نوێ هەیە؟ وەڵام: لەم ماوەیەدا بڕوام نییە ڕووبەڕووبوونەوە ڕووبدات، بە پێی ئەو پەیامانەی پێمان دەگات تا ئێستا ئەو ناوچانەی هاوپەیمانی نێودەڵەتی و "هەسەدە"یان لێیە، ناکرێنە ئامانج. هەربۆیە لە ئێستادا مەترسی  لەوجۆرەمان نییە و هەوڵی پەیوەندیش لەگەڵ لایەنی بەرانبەر دەدەین. پرسیار: چاوەڕوانی چ جۆرە چارەسەرێک لە سوریا دەکەن و پێگەی هێزەکانی سوریای دیموکرات چی دەبێت؟ وەڵام: لە ڕاستیدا کێشەی سوریا ماوەی (١٣) ساڵە بەردەوامە، ئاڵۆزی زۆری تێدایە بە نیسبەت ئێمەوە کە نوێنەرایەتی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا دەکەین. پێمانوایە هۆکاری سەرەکی بۆ نەگەیشتن بە ڕێگەچارەی سیاسی بە دوورگرتنی نوێنەرانی ئەو ناوچانەیە لە وتووێژەکان لە لایەن تورکیاوە. ئێمە ئێستا کاردەکەین بۆ گەیشتن بە ڕێگەچارەی سیاسی، بۆ ئەوەی هاوڵاتیانی (حەسەکە) و (ڕەقە) و (دێرەزوور) ببنە بەشێک لە پڕۆسەی سیاسی. پرسیار: جەنڕاڵ هەردەم دەبیستین کە دیدار و چاوپێکەوتنەکان لەگەڵ ڕژێمی بەشار ئەسەد پێشتر کراوە، ئایا تۆ چ بەرپرسێکی باڵای سوریات بینیوە؟ بەشار ئەسەدت بینیوە؟ "عەلی مەملوک" و "حسام لوقە" و ئەوانەت بینیوە؟ وەڵام: دەتوانم بڵێم لە ١٠ ساڵی ڕابردوودا بۆ گەیشتن بە ڕێگەچارەی سیاسی لەو ناوچانە هەموو هەوڵێکمان داوە  بۆ گەیشتن بە چارەسەر، دەتوانم بڵێم کە دووجار بەشار ئەسەدم دیوە، بەڵام نەگەیشتینە هیچ چارەسەرێکی سیاسی.