چاوپێکەوتنی دەزگای میدیایی هاوڵاتی لەگەڵ "ابراهيم سومەیدەعی" ڕاوێژکاری سیاسیی "محمد شیاع سودانی" سەرۆکوەزیرانی عێراق.

هاوڵاتی ئیبراهیم عەلیزادە رایگەیاند: ئەو شۆڕشەی ئێران كەچەغماغەكەی لەڕۆژهەڵاتی كوردستانەوە لێدراوە دەتوانێت دەستكەوتی گەورە بەدەستبهێنێت. ئیبراهیم عەلیزادە، سكرتێری كۆمەڵە (رێكخراوی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێران) لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی، دەڵێت: ئێران بیانوو دەگرێت، ئێمە زۆر دەمێكە پێمان وانییە هەرێمی كوردستان ئەو جێگایە بێت كەوەكو سەنگەرێكی سەربازی پێشمەرگانە بتوانین كەڵكی لێوەربگرین. وتیشی: ئێمە لەگەڵ هەموو حزبەكانی رۆژهەڵات بەیەك ئاست هاوكاریمان هەیە، هەم لەگەڵ پژاك و هەم لەگەڵ بەرەی ناوەندی هاوكاری، لەواقیعدا ئێمە پردی پەیوەندین لەنێوان پژاك و ناوەندی هاوكاریدا. ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: كۆماری ئیسلامی دەیەوێت لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هێزە كوردستانییەكان پەلكێش بكات بۆ شەڕێكی مەیدانی و واقیعی و بەو جۆرە جیایان بكاتەوە لەخەباتی شوێنەكانی دیكەی ئێران و بەو شێوەیە سەرنجی خەڵك بەرەو مەیدانی شەڕ  بەرەو كوردستان رابكێشێت،  لەژێر ئەو سیاسەتەدا بزوتنەوەی سەرتاسەری وردە وردە سەركوت بكات. دووپاتیشیكردەوە: هیچ گۆڕانكارییەك یان هیچ دەستكەوتێك لەكوردستان سەقامگیرنابێت بۆ ماوەیەكی درێژ تاگۆڕانكاری لەدەسەڵاتی ئێراندا روونەدات.   دەقی چاوپێكەوتنەكە لەگەڵ ئیبراهیم عەلیزادە: هاوڵاتی: دوو مانگە خۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بەردەوامە بەبڕوای ئێوە خۆپیشاندانەكان بەرەوكوێ دەڕوات؟ ئیبراهیم عەلیزادە:  ئەوەی كەزۆر گرنگە ئەوەیە یەكەمجارە كە بۆ ماوەی دوو مانگ سەرهەڵدانێك لەئێران بەردەوام دەبێت، ئەم بەردەوامییە زۆر جێگای ئومێدەو نیشانی دەدات كەقەزیەكە لەسەرهەڵدانێكەوە دەچێت بەرەو شۆڕشێكی سیاسی گەورە، تا ئەم لەحزەیە كۆمەڵێك دەستكەوت بەدەستهاتوون كە قابیلی هەڵگەڕانەوە نییە یانی كۆمەڵگەی ئێران چووەتە قۆناغێكەوە كەبەهیچ شێوەیەك كۆماری ئیسلامی ناتوانێت ئەو كۆمەڵگایە بگەڕێنێتەوە پێش دوو مانگ لەمەوپێش، جورئەت و جەسارەت و هۆشیاری خەڵك زیادیكردووەو بەرێكخراوبوون و كاری رێكخراوەیی وردە وردە خەریكە جێدەكەوێت، بزوتنەوەكە لەئاستی نێونەتەوەییدا خۆی ناساندووە و پشتیوانییەكی بەرینی كۆمەڵایەتی بۆ خۆی دەستەبەركردووە، ئەوانە هەمووی بارودۆخێكی باشیان پێدەداو پێشبینیم ئەوەیە بۆ رۆژانی داهاتوو لەگەڵ ئەوەشدا كە رۆژانێكی ئاسانمان لەبەردەم نییە، بەڵام لەهەمان كاتدا بەردەوام دەبین و ئەو بزوتنەوەیە بەردەوام دەبێت لەسەر رێچكەكەی خۆی، پێموایە كە دەستكەوتی دیكەش بەدەست دێنێت و تائێستا ئیتر كەس ناتوانێت بیر لەوە بكاتەوە كە رۆژێك لەرۆژان باڵاپۆشی زۆرەملێ دەكات بەسەر ژنان و كچانی ئەو وڵاتە. هاوڵاتی: پێتانوایە هۆكار چییە دوای دوو مانگ لەناڕەزایەتی و فشاری شەقام دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بەهەمان میتۆدی ساڵانی رابردوو رووبەرووی شەقام دەبێتەوەو ئامادەی سازش نییە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: هۆكاری سەرەكی ئەوەیە كە كۆماری ئیسلامی رێگایەكی دیكەی نییەو ریفۆرم ناتوانێت بكات، چونكە ئەو شتانەی كەخەڵك ئێستا دەیەوێت هیچی لەتوانای كۆماری ئیسلامییەكی ئیدۆلۆژیكدا نییەو كۆماری ئیسلامی هەركام لەو سەنگەرانەی كەئێستا خەڵك داوای دەكات بكشێتەوە ئیتر هەبوونی خۆی نەفی كردووەتەوە، یانی دەتوانێت بەبڕوای من پاشەكشە بكات، بەڵام ناتوانێت سازش بكات، دەتوانێت لەژێر فشاردا چارەیەكی نەمێنێت لەسەنگەرێكی بەرگریەوە بكشێتەوە بۆ سەنگەرێكی دیكە، بەڵام ناتوانێت لەبنەماكانی فیكری و ئیدۆلۆژیكی خۆی بەڕەسمی چاوپۆشی بكات، بۆیە تەنیا شتێك كە بۆی دەمێنێتەوە هەر بەكارهێنانی زۆرو سەركوتە كەئەویش ئەوە بەكاردێنێت بەبەربڵاوی. هاوڵاتی: خاڵی بەهێزی خۆپیشاندانەكان چییە؟ بەواتایەكی تر پێتانوایە هێزی خۆپیشاندانەكانی ئەمجارە لەكوێدایەو جیای دەكاتەوە لەخۆپیشاندانەكانی رابردووی ئێران؟ ئیبراهیم عەلیزادە: لەساڵی ١٣٩٦ی هەتاوی (2018ی زایینی) تائەمڕۆ گۆڕانكارییەك بەئامانجی خۆپیشاندان و سەرهەڵدانی جەماوەردا روویداوە لەو ماوەیەدا دوو سەرهەڵدانی گەورە كە زستانی ٩٦و پایزی ٩٨ هەروەها سەرهەڵدانەكان لەسەر مەسەلەی ئاوو ناڕەزایەتی كشاوەرزان لە ١٤٠٠ی  هەتاوی (2021ی زاینی) ئەوانە لەهیچ كامیاندا لایەنی جەماوەر ئەوە نەبووە كە داخوازییەكی دیاریكراویان لەدەوڵەت بێت، بەڵكو نەفیكردنەوەی سەرجەمی دەسەڵات و دەوڵەت بووەو ئەو جیاوازییەی ئێستا بەشێوەیەكی دیار دەكەوێتە بەرچاو، دووەمین جیاوازی ئەوەیە بەناوەڕۆك ئەو داخوازیانە چەپە، دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) كەحەماسیترین دروشمەو داخوازیەكانی جەماوەر لەچەند وشەیەكی سادەدا فۆرمەلە دەكات، دروشمێكە كە ئەگەر لێیبكۆڵیتەوە هیچ كامیان لەچوارچێوەی تواناییەكانی هیچ ئیسلامییەك و هیچ ریفۆرمخوازێكی دەوڵەتدا ناگونجێت، بۆیە بەناوەڕۆك هەمووی چەپ و سكۆلارەو بەروە پێشەوەیە كەئەوە سیمایەكی زۆر دڵخۆشكەری بەو بزوتنەوەیە داوە. هاوڵاتی: بۆچی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان هاودەنگ نین و هەمامەنگیتان نییەو بەگشتی دابەشبوون بەسەر دوو بەرەدا، ئێوەو پژاك لەبەرەیەكن و كاری هاوبەش و هەماهەنگیتان هەیە، ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستانیش لەبەرەیەكی دیكەن، ئەمە بۆچی وایە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: پێموانییە ئەوەی كەئێمە لەدوو بەرەدا بین ئێمە و پژاك بین و ئەوانیش بەرەیەك بن ئەوە تەعبیرێكی تەواوبێت لەبزوتنەوەكەو لەو بارودۆخەی كەئێستا حزبە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی تێدان، ئێمە لەگەڵ هەموویان بەیەك ئاست هاوكاریمان هەیە، هەم لەگەڵ پژاك و هەم لەگەڵ بەرەی ناوەندی هاوكاری، بەڵام رەنگە جیاوازییەكە لەوەدا بێت كە تانها ئێمە لەگەڵ پژاك پەیوەندیمان هەیەو ناوەند پەیوەندی نییەو لەواقیعدا ئێمە پردی پەیوەندین لەنێوان پژاك و ناوەندی هاوكاریدا، ئێمە هەوڵمانداوە هاوسەنگییەك رابگرین لەو پەیوەندییەداو راگرتنی ئەو هاوسەنگییە بەمانای ئەوە نییە كە ئێمە هەڵوێستی خۆمان نییە لەنێوان هەڵوێستی ئەو دوو رێكخراوەدا، بەڵكو مەسەلەكە ئەوەیە ئێمە نامانەوێت بارودۆخێك بخوڵقێت كەهێزێك وا پەراوێز بخرێت و بخرێتە گۆشەوە كە لەدواییدا كرداری كاردانەوەكانی بەرامبەر ئەو بارودۆخە هەم قابیلی پێشبینی نەبێت و هەمیش مەترسیداربێت. هاوڵاتی: مەبەستتان كێیە كە بخرێتە پەراوێزەوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەو هێزە لەواقیعدا پژاكە كەناوەندی هاوكاری و حزبەكانی دیكە مەیلێكیان بەهاوكاریكردن لەگەڵیدا نییە. هاوڵاتی: هۆكارەكەی چییە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: هۆكارەكە دەبێت لەخۆیان بپرسیت، بەڵام بەشێكی كەئێمە لێمان بیستوون ئەڵین حزبێكی رەسەن نین، واتە سەرچاوەی بڕیاریان لەجێگایەكی دیكەوەیەو لەلایەن پەكەكەوەیە ئەوەش زۆر لەجێی خۆی نییەو هەر پەیوەندییەكی ئایدۆلۆژی و سیاسیان لەگەڵ هەر حزبێكی دیكە هەبێت ئەوان رێكخستنیان هەیەو هێزی گەریلایان هەیەو هەمیش میدیاو هەموو شتێكی تایبەت بەخۆیان هەیەو بەئاڕاستەی رۆژهەڵاتی كوردستان كراوەو ئینجا دەزانین كە ئەو پەیوەندیانە ئاساییە و دەبێت ئاسایی بێت چونكە كورد میلەتێكە لەچوارپارچەی كوردستاندا دەچەوسێتەوە و هەر حیزبێكی سیاسی كەسی نزیكی خۆی لەپارچەیەكی دیكەی كوردستان بێت ئەوە شتێكی سەیر نییەو ئەوەتا دەبینی حزبی دیموكراتی كوردستان هەیەو پارتی دیموكراتی كوردستانیش هەیە یەك ناویان هەیەو لەرۆژئاواو باكور و باشور ئەو پەیوەندیانە هەیە و زۆریش ئاساییە. هاوڵاتی: پێتوایە ئەم هەڵوێستانەی ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەژێر كاریگەری هەژموونی (پارتی دیموكراتی كوردستان)دایە بۆیە ئامادەنین لەگەڵ پژاكدا هەماهەنگیان هەبێت؟ ئیبراهیم عەلیزادە: من نازانم تاچەند لەژێر كاریگەری ئەوەدان، بەڵام ئەوە دەزانم كەدەبێت ئەو كێشەیە چارەسەربكەن و دەبێت لەوە تێپەڕبن كە كێ رەسەنە و كێ ناڕەسەنە. هاوڵاتی: چی كاتێك بەپێویست دەزانن هێزی سەربازی خۆتان (پێشمەرگەو گەریلا) دەستوەردان بكات لەڕۆژهەڵاتی كوردستان؟ ئیبراهیم عەلیزادە: یەكێك لەدەستكەوتەكانی هەماهەنگی ئەو دەورەیە، كەشانازی پێوەدەكەین كەتوانیومانە لەنێوان حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستاندا ئەو هەماهەنگییە دابین بكەین، ئەوە بووە كە هەموو ئەو لایەنانەی كە لەگەڵ یەكتر دانەنیشتوون و گفتوگۆیان نەكردووە بێینە سەر ئەو قەناعەتە  كەئێستا نابێت جۆرێك لەجۆرەكان دەستتێوەردانی سەربازی بكرێت لەو بزوتنەوەیەی كە لەئارادایەو بەخۆشحاڵییەوە لەو رووەوە هەموومان هاودەنگین و پێمان وایە كەئێستا ئەو  بزوتنەوە كۆمەڵایەتییە گەورەیەی كە كەوتۆتەڕێ دەبێت بەهێزی خودی جەماوەر بەئاكامە دیاریكراوەكانی خۆی بگات نەك بەدەستتێوەردانەكانی هێزی پێشمەرگە، بەڵام شارەكانی هەموو كوردستان بەهێزی جەماوەر رزگار بوو و دەستكەوت گەلێك بەدەستهات ئەوكات جەماوەر پێویستە ئەو دەستكەوتانەی خۆی بپارێزێت. هاوڵاتی: لەحاڵەتێكدا كۆماری ئیسلامی ئێران فشاری زۆری كردو گەیشتە قۆناغێك هیچ دەست نەپارێزێت و كوشتارێكی زۆر ئەنجامبدات، ئێوە لەو كاتەشدا دەستوەردانی سەربازی ناكەن؟ ئیبراهیم عەلیزادە: بەوە چارەسەر ناكرێت چونكە كۆماری ئیسلامی دەیەوێت كۆمەڵكوژییەكی گەورە بكات لەكوردستاندا و ئامرازی سەركوتگەری زۆر بەدەستەوەیە و پێموایە كاری دروست ئەوەیە كە نابێت بهێڵین بگاتە ئەو قۆناغە و ناهەماهەنگی نێوانی بزوتنەوەكە لەتاران و شارە گەورەكانی ئێران و هەروەها لەكوردستانی ئێران وایلێبێت كە كوردستان ببێتە مەیدانیكی شەڕ، كۆماری ئیسلامی ئەوەی دەوێت هەم لە بەلوجستان و هەم لەكوردستانیش دەیەوێت و تەنانەت بەفشاری جەماوەر بەهەر شیوەیەك لەشێوەكان هێزە كوردستانییەكان پەلكێش بكات بۆ شەڕێكی مەیدانی و واقیعی و بەو جۆرە جیایان بكاتەوە لەخەباتی شوێنەكانی دیكەی ئێران و بەو شێوەیە سەرنجی خەڵك بەرەو مەیدانی شەڕ و بەرەو كوردستان رابكێشێت، و لەژێر ئەو سیاسەتەدا بزوتنەوەی سەرتاسەری وردە وردە سەركوت بكات، بۆیە پێموایە ئێمە دەبێت هەوڵبدەین نەچینە ئەو قۆناغەوە و ئەوە پیلانی كۆماری ئیسلامییە و پێموایە كەئەگەر ئێمە پشتیوانی بكەین لەتاران و لەشارە گەورەكان بەگەرموگوڕی و هەروەها خۆشمان بزانین كە بەسیاسەتێكی ژیرانە بزانین چۆن بزوتنەوەكەمان  هەنگاو بەهەنگاو ببەینە پێشەوەو ئەو پیلانە پوچەڵ دەبێتەوە. هاوڵاتی: ئامادەیی ئێوە لەناو ئەم ناڕەزایەتییانەدا چییە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێمە بەهەموو شێوەیەك تیایدا بەشدارین و ئێمە هەر ئەو تەشكیلاتە نین كەئێستا لەدەرەوەی وڵات دوورخراوەین، كۆمەڵە یەكێك لەو رێكخراوانەیە كە ریشەی لەناو كۆمەڵگای كوردستاندا هەیە، رێكخستنی هەیە نفوسی كۆمەڵایەتی هەیە، دروشمەكانی گوێی پێدەدرێت، بانگەوازەكانی وەڵام وەردەگرێتەوە، لەڕێگای میدیایەكی نیسبەتەن بەهێزەوە  لە رادیۆو تەلەڤزیۆن و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە هەوڵدەدەین كاریگەری لەسەر دانێین و هەڵەكان راستبكەینەوەو دەستكەوتەكان بكەینە بەرچاوو هاوڕێیانیشمان و تەشكیلات و رێكخستنەكانیشمان لەناوەوە بەشی هەرە چالاكی ئەو حەرەكەتەن. هاوڵاتی: خەباتی ئێوە بۆ رزگاری رۆژهەڵاتی كوردستانە بەدیاریكراوی یاخود حزبەكەی ئێوە وەك كۆمەڵە خواستتان تەنها گۆڕانی رژێم و رزگاركردنی هەموو ئێرانە؟    ئیبراهیم عەلیزادە: خەباتی ئێمە خەباتێكە سەرانسەرییەو لەواقیعدا دوو باڵمان هەیە باڵێكمان باڵی سەرانسەریمانە ناوی حزبی كۆمۆنیستی ئێرانە لەو ئاستەدا ئێە هەوڵدەدەین كاریگەری دابنێین لەسەر رەوتی رووداوەكان، خەباتێكیشمان هەیە لەكوردستان دیارە بەهۆی بەهێزبوونی بزوتنەوەی كوردستان و پێشینەیەكی شۆڕشگێڕانە كەهەیەتی تەشكیلاتی ئێمە لەكوردستان بەهێزەو بەراورد ناكرێت لەگەڵ تواناكانمان لەئاستی سەرانسەری، بەڵام ئێمە پێمانوایە هیچ گۆڕانكارییەك یان هیچ دەستكەوتێك لەكوردستان سەقامگیرنابێت بۆ ماوەیەكی درێژ جێگیرنابێت مەگەر ئەوەی كە گۆڕانكاری لەدەسەڵاتدا لەئێراندا پێكبێت نموونەشمان دیت لەساڵی ١٩٨٠ كەبەشیكی زۆری كوردستانمان بەدەستەوە بوو و لەساڵانی دواتر بەهۆی ئەوەی بزوتنەوەی سەرانسەری دامركاوەو بەو هۆیەوە كۆماری ئیسلامی لەمەیدانەكانی دیكەدا سەركەوتوو بوو لەسەقامگیركردنی خۆی و كورستانیش وردە وردە ئەو دەستكەوتانەی لێسەندرایەوە و دەبێت هەردوو لایەنیمان هەبێت. هاوڵاتی: لەحاڵەتی گۆڕینی رژێمی ئێراندا ئێوە وەكو كۆمەڵە لەگەڵ چ جۆرە سیستەمێكن و چ جۆرە سیستەمێكتان پێباشە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێمە پێمان وایە ئەو شۆڕشە لەقۆناغی یەكەمدا شۆڕشێكی سیاسییەو دەیەوێت دەسەڵات بگۆڕێت لەسەر بنەمای كۆمەڵێك دەستكەوتی دیموكراتی، ئێمە لەبەرنامەیەكدا كە لانی كەمی خۆمان فۆرمەلەمان كردووە، ئەمانە هەم هەموو ئازادییە دیموكراتییەكانی تێدایە و دەبێت هەمووی دابین ببێت، ئازادی بەیان و ئازادی رێكخراوبوون و ئازادی بێمەرجی سیاسی و ئازادی بیروباوەڕ و عەقیدە و كۆمەڵێك دەستكەوت و گۆڕانكاری لەژیانی ئابووری و ژیانی خەڵكدا تێدایە وەكو خزمەتگوزاری و مافی كرێكاران و مەسەلەی خوێندنی بەخۆڕایی تا زانكۆ و هەموو ئەوانەمان فۆرمەلەكردووە لەبەرنامەیەكدا، بۆ كوردستانیش هەر ئەوانەمان هەیە بە ئیزافەی ئەوە كە مەسەلەی ستەمی نەتەوایەتی لەكوردستان لەبەرچاو گیراوەو تیایدا مافی دیاریكردنی چارەنووس تەئكیدی لەسەركراوە، كەمانای ئەوەیە خەڵكی كوردستان ئازادبن بۆ ئەوەی كە لە ریفراندۆمێكی تەواو ئازاددا كە هەلومەرجێكی تەواوی بۆ خولقابێت و لەو ریفراندۆمەدا بڕیار بدەن كەوا دەمێننەوە لەگەڵ ئێران یاخود نا. هاوڵاتی: لەدوو بەشی كوردستاندا ئەزموونی حوكمی كوردی هەیە واتە لەباشور و رۆژئاوای كوردستان، ئێوە پێشبینی دەكەن ئەزموونی كامیان لەرۆژهەڵاتی كوردستاندا دووبارە ببێتەوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەوەی ئێمە دەمانەوێت ئەزموونی بكەین لەواقیعدا دەبێت ئەزموونی تایبەت بەخۆمان هەبێت، بەڵام ئەگەر بێت و قەزاوەتێكیش بكەین لەسەر ئەو دوو ئەزموونە كە لەو دوو بەشەی كوردستاندا هەیە ئێمە ئەزموونە كۆمەڵایەتییەكانی رۆژئاوای كوردستان وەكو ئەو مافانەی كە بۆ ژنان دەستەبەر كراوە وەكو ئەو ئیمكاناتەی كە بۆ بەشداری ژنان لەهەموو ئاستەكانی دەسەڵاتدا دابینكراوە وەكو خۆبەڕێوەبەری واتە ئەنجومەن و شوراكانی محەلی كەتیایدا خەڵك بەئازادی دەتوانێت بڕیاربدات لەسەر ئیدارەی ئوموری خۆی و چارەنووسی خۆی، وەكو چارەسەركردنی ناكۆكی نێوان نەتەوەكان ، نەتەوەی عەرەب و ئاشووری و كورد و هەموو ئەوانە، ئەمە كۆمەڵێك ئەزموونە كە نیشانی دەدات لە كوردستان عەمەلییە و ئێمە پێمانخۆشە كە لەو ئەزموونانە سوود وەربگرین بەڵام من پێموایە كە ئەو شۆڕشەی كە لەئێستادا لەئێران هەیەو چەغماغەكەی لەكوردستانی رۆژهەڵاتەوە لێدراوە دەتوانێت ئەو دەستكەوتانە گەلێك قوڵترو واقیعیترو بەكرداریتر بێنێتە ئاراوە. هاوڵاتی: ئێران بەردەوام هەڕەشە لەحزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكات بەشێك لەحزبەكانی رۆژهەڵاتیش ئاماژەیان بۆ ئەوە كردووە كەئەوان لەسەر داخوازی حكومەتی هەرێمی كوردستان هێزەكانیان لەسەر سنووری ئێران گواستۆتەوە، ئایا ئێوە وەكو كۆمەڵە هێزی خۆتان لەسەر سنووری ئێران دوورخستووەتەوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێمە زۆر دەمێكە پێمان وانییە كە هەرێمی كوردستان ئەو جێگایەیە كەوەكو سەنگەرێكی سەربازی پێشمەرگانە دەتوانین كەڵكی لێوەربگرین، ئێمە پێمان وابووە كە دەبێت لێكتێگەیشتنێكمان هەبێت لەنێوان بەرژەوەندییەكانمان و بەرژەوەندییەكانی حكومەتی هەرێم كە نایەوێت لەگەڵ دەوڵەتێكی دراوسێی خۆی بخرێتە حاڵەتی شەڕەوە، بۆیە ئێمە ئێستا خەباتی چەكداریمان لەرووی زەروریەتێكی دیكەوەیە نەك لەو رووەوە كە بەكاریبێنین دژی كۆماری ئیسلامی و كۆماری ئیسلامی بەهانەگیری دەكات ئەگینا دەزانێت ئێمە سیاسەتمان ئەوە نییە كەهێزی چەكدار دژی كۆماری ئیسلامی لێرەوە لەسنوورەكانی هەرێمی كوردستانەوە بەكاربێنین. هاوڵاتی: ئەمریكاو وڵاتانی خۆرئاوا تائێستا ئەوەی تێبینی دەكرێت بەڕوونی پەیامیان نەگەیاندووە كە لەگەڵ رووخانی رژێمی ئێرانن، ئایا ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هێشتا ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی بەگشتی وەكو بەدیلی دەسەڵات بوونی خۆیان نەسەلماندووە یاخود خۆرئاواو ئەمریكا بەدیلێكیان نەدۆزیوەتەوە بۆ سیستەمی حوكم لەدوای كۆماری ئیسلامی ئێران یاخود هۆكارەكە چییە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئەوانەی باستكرد هەمووی هۆكارن واتە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی خۆی وەكو بەدیلێكی مسۆگەری دەسەڵات نەناساندووە بۆ هیچ وڵات و دەوڵەتێكی زلهێز ئەمە خاڵی یەكەم، خاڵی دووەم ئەوەیە بەشێوەیەكی گشتی بەرژەوەندی وڵاتانی زلهێز بەتایبەتی ئەوروپا و ئەمریكا لەوەدانییە كە كۆماری ئیسلامی بڕوخێت ئەگەر خۆیان نەكەونە بارودۆخێكەوە كەناچاربن هەڵبژێرن لەنێوان كۆماری ئیسلامی و ئۆپۆزسیۆنەكەی ئەوەی كەبژاردەیانە هەر ئەو رژێمەیە، لەبەرئەوەی ئەو رژێمە دوو كاری زۆر گرنگی بۆ كردوون  یان بۆیان دەكات یەكێكیان ئەوەیە كە ئینسیجامی وڵاتێكی بۆ راگرتوون یان نەیهێشتووە پارچە پارچە بێت وەكو عێراق و لیبیاو لەژێر سایەی ئەو ئینسیجامەدا ئەوان دەتوانن بەرژەوەندییە درێژ ماوەكانی خۆیان باشتر بپارێزن، دووەمین شت كە بۆی دابینكردوون  ئەوەیە كە ململانێی ناوچەیی دروستكردووە كەتیایدا ئەوان بەئارەزووی خۆیان چەك دەفرۆشن و بەملیارەها چەكیان بە عەرەبستانی سعودی و بەوڵاتانی خەلیج و بەشوێنی دیكە فرۆشتووە و بەردەوامیشن  لەژێر راگرتنی هەڕەشەی ئێراندا، لەهەمانكاتدا كە زەرەرێكی گەورە بە ئابووری ئەوان ناگەیەنێت و دەرگایەكی گەورەی بۆ كردوونەتەوەو تەنانەت ژێر بەژێر معامەلاتیان لەگەڵ ئێرانیش بەردەوامەو بۆیە ئەگەر چاو لەبەرژەوەندیەكانیان بكەین بەهیچ جۆرێك بەرژەوەندی ئەوان لەگەڵ مانەوەی كۆماری ئیسلامی ناتەبا نییەو ئەگەر بەئارەزووی ئەوان بێت هەر كۆماری ئیسلامی هەڵدەبژێرنەوە بەڵام بۆچی ئێستا جاروبار هەڵوێست دەردەبڕن لەبەرئەوەی ئەوانیش دەزانن كە ئەگەر شەپۆل بەشەپۆل ئەو خەباتە بچێتە پێشەوە دەكرێت رێی هەڵوێست گۆڕین ئاسان نەبێت، بۆیە لەئێستاوە گۆشەنیگایەكیان بەرەو ئۆپۆزسیۆنە بۆ ئیحتیات بەرامبەر ئەو بارودۆخەی مومكینە لەكۆنترۆڵی ئەوان و كۆنترۆڵی كۆماری ئیسلامیش دەربچێت. هاوڵاتی: هۆكار چییە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی بەشێوەیەكی گشتی خۆتان وەك بەدیل نەناساندووە؟  هەروەها لەو ماوەیەی كە خۆپیشاندانەكان دەستیپێكردووە هیچ كۆبوونەوەیەكی فراوانی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان كراوە؟ ئیبراهیم عەلیزادە: من پێموایە بەدیل لەدەرەوەی وڵات شكڵناگرێت‌ و بەدیل لەناو جەرگەی خەباتی جەماوەردا وردە وردە سەرهەڵدەدات، ئەگەر قسە لەسەر گۆڕانكارییەكی شۆڕشگێڕانە یان دراماتیك لەدەزگای سیاسی ئێراندا بێت ئەوە لەئاكامی گەشەكردن و بەرەوپێشچوونی قوڵبوونەوەی ئەو خەباتەیە كەلەناوەوەیە، هۆكاری ئەوەی كە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی تائێستا نەیتوانیوە هێشتا ئەو لەحزەیەش لەڕووی رێكخراوەیی و لەڕووی نفوسی سیاسیشەوە لەگەڵ ئەو بزوتنەوەیە بێگانەیە، هۆكارەكەشی سەركوتی ٤٣ ساڵەی كۆماری ئیسلامی ئێرانە ٤٣ساڵ كوشتن و بڕین و سەركوت و زیندان و رێگای نەدا كە ئۆپۆزسیۆن رێگای خۆی بۆ ناو جەماوەر بكاتەوە، ئێستا بارودۆخەكە كەمێك گۆڕاوە و ئۆپۆزسیۆن كەوتۆتە خۆی هێشتا زووە بۆ ئەوەی بزانین ئۆپۆزسیۆنی دوورخراوەو دوورە وڵات چەندە پێگەو جێگەیان لەناو جەماوەر هەیەو چەندە دروشمەكانیان لێرە رەنگدانەوەی هەیە، سەبارەت  بەكوردستان جیاوازی هەیەو كوردستان لەو ٤٣ ساڵەدا هەر بەرگری كردووەو حزبی سیاسی بەهێزو پەروەردە كردووەو حزبەكان كەم تازۆر متمانەی خەڵكیان راكێشاوە، بەڵام لەئاستی ئێراندا ئەو پێگەیەمان نیە. سەبارەت بە بەشی دووەمی پرسیارەكەتان، تائێستا ئەوەندەی ئێمە بزانین هیچ كۆبوونەوەیەك لەلایەن بەرەی چەپ و بەرەی راستی ئەو  ئۆپۆزسیۆنەی دەرەوەی وڵات پێكنەهاتووە، بەڵام لەنێو خۆیاندا هەردوولا بەرەی راست و بەرەی چەپ، بەرەی راست كەوتووەتەخۆ و پەلەیەتی كۆبوونەوەو دانیشتن دەكەن و بڕیار دەدەن، ئەو پەلەیە بەبڕوای من لە جێگەی خۆیدا نیە، مەبەست لەبەرەی راست وەكو لیبراڵییەكانی ئێران و وەكو موجاهیدینی خەڵق و سەڵتەنە تەڵەبەكان و گروپی تری درورو نزیك لەوان، تەنانەت بەشێك لەكوردەكانیش ئەمانە بەناو كۆبوونەوە دەكەن بۆ شكڵپێدانێك بە بەدیل، بەڕای من ئەمە بە سادەیی خوێندنەوەی بارودۆخەكەیە كە پێت وابێت بەدیل ئاوا دروستدەكرێت، ئەوە لەوێناكردنێكدایە كە ئێمە چاوەڕوانی دووپاتبوونەوەی ئەزموونی عێراق بكەین لەئێران، بەڵی ئەگەر قسە لەسەر ئەزموونی عێراق بكەین دەستتێوەردانی ئەمریكا هۆكار بوو بۆئەوەی ئەو ئەزموونە بەو عاقارەدا بەرێت، چونكە ئەگەری نییە ئەزموونی عێراق لەئێران دووبارە ببێتەوە، بۆیە ئەو هەوڵانەی ئەوانیش بێ سوودە و تائەوكاتەی جەماوەر لەناوەوە رەهبەرانی خۆی و رێكخراوەكانی خۆی پێكنەهێنێت و وردە وردە دەموچاوەكان نەناسرێن و ناوەندەكانی رێكخستنی ئەو خەبات و سەرهەڵدانە خۆیان دەرنەخەن هیچ بەدیلێك بۆ داهاتووی ئێران شكڵناگرێت. هاوڵاتی: بۆ ئەوەی ئەم خۆپیشاندان و ناڕەزاییانە سەركەوتوو بێت دەكرێت چی بكرێت؟ ئیبراهیم عەلیزادە: ئێمە بۆ سەركەوتن پێویستیمان بەچەند شتێكە، یەكەم پێویستیمان بەكاتە بۆ ئەوەی خەڵك بتوانێت خۆی رێكبخات و بۆ ئەوەی هێزەكانی دوژمن ماندوو بكەین و بەئەوەی كەسایەتییەكانمان و حزبە سیاسییەكانمان لەسەر ئاستی ئێران متمانەی خەڵك بۆ خۆیان رابكێشن، دووەم نابێت خەڵك چاوەڕوانی سەركەوتنێكی ئاسان بێت واتە بڵێین ئەمڕۆ و سبەینێ ئەم قەزیەیە تەواو دەبێت، دەبێت بڵێین  بۆ ئەوەی ئەم سەركەوتنە بەدەستبێت دەبێت گەلێك لەوەی ئێستا هەیە جەماوەری دیكە بەشداری بكات و دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) دروشمێكی سەرنجڕاكێشە بەڵام هەموو نیازو ئاواتەكانی سەركوتكراوو هەموو مافە پێشێلكراوەكانی جەماوەری ئێران نوێنەرایەتی ناكات خەڵك مەعێشەتی دەوێت، خەڵك نانی دەوێت، ژیانی ئابوورییەكەی داڕماوە دەبێت ئێمە رێگایەك نیشان بدەین كە بڵێین ئەو دەسەڵاتەی دوای كۆماری ئیسلامی دێت دەتوانێت لەو بوارانەدا ئاڵوگۆڕی جددی لەژیانی خەڵكدا پێكبهێنێت، ئێمە پێمان وایە  ئەگەر ئەو زەمانەمان بەدەستەوە بێت و ئەگەر لە رەوتی رووداوەكان نە پێش كەوین و نە دوابكەوین داهاتوویەكی روون بۆ ئەو سەهەڵدانەی ئێستا بەدیدەكرێت.

هاوڵاتی سیامەند موعینی دەڵێت: درەنگ یان زوو دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران مەجبورە تەسلیم بەئیرادەی گەل بێت و ناتوانێت بەو شێوازە سەركوتكارییە بەردەوام بێت. سیامەند موعینی هاوسەرۆكی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان–پژاك لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی، رایگەیاند: گەلی ئێمە هەنگاوێكی بەرەوپێشەوە ناوە بۆ ژیانێكی ئازادو پژاك لەو بوارەدا بۆ ئازادی گەلەكەی هەر هەنگاوێكی پێویست بێت دەینێت. وتیشی: ئاڵای كۆمار لەگەڵ ئاڵای باشور تێكەڵ بكەنەوە غەدرێكی مێژوویی دەبێت لەگەلی ئێمە بەگشتی و ئێستا پێویستە گەلی كورد لەهەموو ساتێك زیاتر هەماهەنگ بێت. ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: ئامانجی ستراتیژی ئێمە دامەزراندنی كۆمەڵگایەكی ئازادو دیموكراتیكەو لەگەڵ هەموو حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانیش چی ئێرانی چی كوردی، پەیوەنیدمان هەیە. ئاماژە بەوەش دەكات: دەسەڵات  قەت چاوەڕوانی ئەو هێزەی نەدەكرد لەپەنگخواردووی كۆمەڵگای ئێراندا هەموو بەدژی ئەو رابێتەوە، ئێستا لەنێو سیستمی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە وردە وردە هەڵوەرین دەستیپێكردووە،   دەقی چاوپێكەوتنی سیامەندی موعینی: هاوڵاتی: لەدوای هاتنی كۆماری ئیسلامی ئێران ئەم خۆپیشاندانانە، بەدوورودرێژترین خۆپیشاندن و ناڕەزایی دادەنرێت، بەبڕوای ئێوە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی ئەمجارە بەرەوكوێ‌ دەڕوات، ئایا وەكو خۆیان بەردەوام دەبن یاخود گۆڕانكاری لەشێوازی ناڕەزاییەكان روودەدات؟ سیامەند موعینی: راستە سەرهەڵدان و خۆپیشاندان لەدەستپێكی هاتنی كۆماری ئیسلامی ئێرن بەردەوام هەبووە بەتایبەتی گەلی كورد لەسەرتاوە ئەو سیستمەی قبوڵنەكردووە، بەڵام ئێستا دەبینین هەموو گەلان و پێكهاتەكانی ئێران بەگشتی و بەهۆكاری جیاوازو پەنگخواردوویی ئەو ویست و خواستانەی كەهەیانبووەو كۆماری ئیسلامی ئێران نەیتوانیوە وەڵامدەرەوەی بێت  بەردەوامن لەخۆپیشاندان، بەڵام ئەمجارە دەتوانین ئەو خۆپیشاندانانە نوێیە وەك رێنسانسێكی فیكری و وەك ئاڵوگۆڕییەكی بنچینەیی لەشێوازی خۆپیشاندان پێناسەی بكەین، ئەوەی ژن پێشەنگیەتی بۆخۆی دەتوانێتت ببێتە هۆكارێك كەبنكەیەكی ئەو رێنساسە فیكرییەی باسمكردو بنكەكەی سازبكات و پێكیبهێنێت، ژن پێشەنگە بۆچی؟ چونكە ژن بەدروشمی (ژن، ژیان ئازادی) توانی پێشانگایەتی ئەو شۆڕشە بكات، بەڵام گرنگی هەرەبەرچاوی ئەوەیە ئەو شۆڕشە كەدەستیپێكردووە «وەك شۆڕش پێناسەی دەكەم» پێشەنگەكەی لەكوردستانەوە بووە، بەشەهادەتی ژینا كە لەتاران بەشێوازێكی زۆر وەحشیانە كە شەهیدیان كرد، گەلی ئێمە لەڕۆژهەڵاتی كوردستان بەتایبەت لەشاری قارەمانی سنە خاوەندارێتیان لێیكردو لەسەر گۆڕی ژینا دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) وترایەوەو هێندەی پێنەچوو ئەوە لەپرۆسەی خۆیدا گەیشتە شارەكانی دیكە و لەتاران دەستیپێكردو خۆپیشاندان لەدژی كۆماری ئیسلامی كرا و بەردەوامبوو لەهەموو شارەكانی ئێران، ئەوە نیشانەی ئەوەیە ئەو خۆپیشاندانانەی ئەم جارە لەبواری كارەكتەری خۆیدا جیاوازە، پێشتر خۆپیشاندان هەبووە بەشێكیان ویست و خواستی جیاوازبووە، بەڵام ئەمجارە خۆپیشاندانەكان ویست و خواستێكی سیاسییان هەیە و تەنانەت خوازیاری لابردنی ئەو سیستمە دیكتاتۆرەن كە زیاتر لە 40 ساڵە حكوم دەكات، خاڵێكی دیكەی گرنگ لەو شۆڕشەدا ئەوەیە لەئازەربایجانەوە، لەشاری تەورێزەوە پەیام دێت و دەڵێت ئازەربایجان وشیارەو پشتیوانی كوردستانە، لەلایەكی دیكەوە لەئەهاوەزو تارانەوە هەمان پەیام بۆ یەكتر دەنێردرێ‌، ئەوەش رێنسانسێكە و لەچوارچێوەی ئەو ئاڵوگۆڕی فكریەدایە كە سەد ساڵە سیستمی داگیركەری كوردستان لەناوچەكە بەشێوازی دەوڵەت نەتەوە، كۆمەڵگای ئێمە بەتایبەت كوردستان و نەتەوەكانی دیكەش دەچەوسێنێتەوە، هەوڵی ئەوان بۆ كێشە دروستكردن لەناو نەتەوەو پێكهاتە جیاوازەكان نەیتوانیوە سەركەوتوو بێت، ئەو پەیامانە  ئاڵوگۆڕ لەگەڵ خۆی دێنێ‌ و ئیتر گەلانی ئێران فریوی دەسەڵات ناوەند ناخۆن و بەبڕوای من ئەو شۆڕشە كە دەستیپێكردووە ئەنجام دەگرێت و تاكۆتایی دەڕوات. هاوڵاتی: مامەڵەی دەسەڵات لەگەڵ خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان چۆن دەبینی، ئایا شڵەژان و سەرلێشێواوی پێوە دیارە، پێتوایە دەسەڵات عەقڵا و كۆنترۆڵی خۆی لەدەستداوە؟ سیامەند موعینی: خەسلەتی دەسەڵاتی دیكتاتۆر هەمیشە لەسەر هێزو سەركوتی بیری جیاوازە، هەركەسێك دژی ئەوان بێت بەشێوازی فیزیكی هەوڵی لەناوبردنی دەدەن، بەڵام ئەمجارە شڵەژانێك بەسیستمەوە دیارە، چونكە قەت چاوەڕوانی ئەو هێزەی نەدەكرد لەپەنگخواردووی كۆمەڵگای ئێراندا هەموو بەدژی ئەو رابێتەوە، ئێستا لەنێو سیستمی پووك و پوچەڵی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە وردە وردە هەڵوەرین دەستیپێكردووە لەنێوخۆیاندا، ئەوانەی كە باوەڕییان پێ هەبووە، ئەوانەی كە پایەی سەرەكی و پارێزەری ئەو سیستمە بوون هێدی هێدی دەنگی ناڕەزایی دەردەبڕن، ئەوە بووەتە هۆكارێك كە هێزو توانای ئەو سیستمە ئەوەندە نیە كەبتوانێت هەموو كۆمەڵگا سەركوت بكات، بۆیە لەكۆتاییدا راستە ئەوان هەوڵی كۆتایی خۆیان دەدەن بەڵام بەقەناعەتی من ئەو هێزو توانایەیان نابێت لەبەرامبەر گەلدا، چونكە كاتێك گەل راپەڕی هیچ دەسەڵات و هێزو چەكێك ناتوانێت پێشی پێبگرێت و بەتەئكید سەركەوتن هەر بۆ گەل دەبێت. هاوڵاتی: چاودێران باوەڕیانوایە لەگەڵ شەهیدكردنی هەر خۆپیشاندەرێك و رێورەسمی ناشتنیداو دواتر لەڕێوڕەسمی چلەی شەهیدەكەشدا ناڕەزاییەكان فراوانتر سەرهەڵدەدەنەوە، رای تۆ چیە لەوبارەیەوە؟ سیامەند موعینی: ئەوە راستی تێدایە، سەرهەڵدان یان خۆپیشاندانەكان بەقۆناغێكی نوێدا تێدەپەڕین و دەگاتە قۆناغێك كە بەربەرەكانێكە دەستەویەخە دەبێت لەبەرامبەر دەسەڵاتدا، رەنگە دەسەڵات بەباوەڕی خۆی پێیوابێت بۆ ماوەیەكی كورت سەركوتی بكات، بەڵام ئەوانە تەنها فیكرو خەیاڵن دەسەڵات پێوایە بتوانێت سەركەوتیان بكات، بەڵام هەر گەنجێك كەگیانی خۆی بەخت دەكات لەو رێگایەدا بەدەیان و سەدان گەنج و ئینسانی تێكۆشەری دیكە جێگای ئەوانە دەگرێتەوە و دەبێتە هۆكار كە بازنەی ئەو سەرهەڵدانانە بەرفراوانتر بیت. لەپەیوەست بەشۆڕشی ژینا ئێمە راستەوخۆ دەبینین هەموو گەلان و هەموو بیروبۆچوونە جیاوازەكان لەو شەڕەدا بەشدارن، 20 هەزار كەس دەستگیركراون، بەسەدان كەس گیانی خۆیان بەختكردووە و بەهەزارانی دیكەش بریندارن، بەڵام ئەمانە نەبووەنەتە هۆی پاشەكشەكردن، دەبینین گەنجان پێشەنگی دەكەن، بەتایبەتی ژنان پێشەنگی ئەو شۆڕشە دەكەن، بە قەناعەتی من كلیلی لەناوچوونی ئەو سیستمە لێدراوە و درەنگ یان زوو ئەو دەسەڵاتە مەجبورە تەسلیم بەئیرادەی گەل بێت و ناتوانێت بەو شێوازە سەركوتكارییە بەردەوام بێت. هاوڵاتی: دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) چەمكێكە عەبدوڵا ئۆجەلان بۆ یەكەمجار بەكاریهێناوەو ئێستا باڵی كێشاوە بەسەر سەدای خۆپیشاندانەكاندا، بەڕێزیشتان لەلێدوانێكدا دەڵێیت: «دەمێكە ئێمە كار بۆ ئەوە دەكەین هێزی پشتیوان بۆ كوردستان دەستەبەر بكەین»، پێتوایە ئێستا بەوتنەوەی دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) لەهەموو ئێران، مانای وایە لەكاركردنتان بۆ كۆكرنەوەی پشتیوانی بۆ كوردستان سەركەوتوو بوون؟ سیامەند موعینی: بەتەئكید دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) و دروشمی (پێكەوەژیانی گەلان) ئەوە دوو دروشمی سەرەكین كەئێمە هەوڵمانداوە كاری بۆ بكەین، ئێستاش لەئەنجامی ئەو سەرهەڵدان و شۆڕشەدا دەبینین كە گەلانی ئێران بەگشتی ئەو خواستەیان هەیە، (ژن، ژیان، ئازادی) تەنها دروشمێك نیە بەڵكو فەلسەفەیەكە كە چۆن مرۆڤەكان بەخواست و ویستی خۆیان ژیان بكەن، ئەوەی جەنابت فەرمووت بۆ پشتیوانی شۆڕشی گەلی كورد سەرهەڵدان و دۆستایەتی و پێكەوە هاوخەباتبوونی گەلانی دیكەی ئێرانیش بۆ گەلی كورد گرنگیەكی سەرەكی هەیە، چونكە لەمێژووی سەد ساڵەی ئێراندا داگیركەرانی كوردستان هەمیشە كەڵكیان وەرگرتووە لەو پۆتانسێڵانەی كە لەنەتەوەكانی دیكەن بەدژی گەلی ئێمەن، نەتەوەكانی دیكەیان بەكارهێناوە بۆ ئەوەی دژی ئێمە شەڕبكەن و سەركوتی گەلی ئێمە بكەن، ئەمڕۆ ئەو چەكە لەدەسەڵات وەرگیراوەتەوەو ئەوەش هەنگاوێكی گرنگە كە گەلی كورد بتوانێت بەشێوازێكی باشتر و بەهێزتر رووبەرووی دەسەڵاتێك بێتەوە كەوڵاتەكەی و گەلەكەی داگیركردووە، ئەو دوو دروشمەی كە دراون پێناسەیەكن كە ئێمە هەوڵمانداوە كاری بۆ بكەین، ئەوەی گرنگی هەیە (ژن، ژیان، ئازادی) ئەوەیە كە لەكوردستانەوە ژنی كورد پێشەنگی ئەو دروشمەیان كردووە و لەبەشەكانی دیكەی ئێرانیش بگوترێتەوە، ئەو دروشمانە نەك تەنها لەئێران بەڵكو لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەتوانێت ببێتە بنەمایەك بۆ گەیشتن بەئازادی و بە دیموكراتیزەكردنی كۆمەڵگا كەئینسانەكان بتوانن بەئازادی ژیانێكی بەكەرامەت بژین. هاوڵاتی: پشتیوانی ئێوە بۆ خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان لەچی ئاستێكدایە، میتۆدی گونجاوو زانستیانەی پژاك چیە لەو ناڕەزاییانەی لەئێران سەریهەڵداوە؟ سیامەند موعینی: رەنگە نەتوانم بەئاشكرا بڵێم پژاك رۆڵی ئەساسی چی بووە، بەڵام لە 15 ساڵی رابردوو پژاك بەهەزاران ئینسانی تێكۆشەری پەروەردە كردووەو بەشێكی هەرەزۆری ئەوانە لەناو كۆمەڵگادان و پژاك ناكرێت تەنها وەك هێزێكی نیزامی سەیر بكرێت، هێزێكی سیاسی ئیدۆلۆژیكە و لەسەر ئەو بنەما فەلسەفیە توانیوێتی بەشێكی زۆر لەكۆمەڵگای خۆی ئۆرگانیزە بكات و بەشێوازی جیاواز پەروەردەی بكات و بتوانێت كەرامەتی خۆی بپارێزێت، گرنگ ئەوەنیە حزبێك یان رێكخستنێك چی كردووە یان چی نەكردووە، گرنگ ئەوەیە كەگەلی ئێمە هەنگاوێكی بەرەوپێشەوە ناوە بۆ ژیانێكی ئازاد، پژاك لەوبواردا بۆ ئازادی گەلەكەشی هەر هەنگاوێكی پێویست بێت دەینێت تا گەیشت بەسەركەوتنی كۆتایی گەلەكەمان و پژاك پشتیوانی شۆڕشی ئازادییە، بەتایبەت ئەو شۆڕشە كەشۆڕشی ژنە، شۆڕشی كوردستان لەئێران، ئەوە بەتەئكید هەم لەئێستاو هەم لەداهاتووشدا پشتیوانی سەرەكی و بزوێنەری سەرەكی لەو شۆڕشەدا هەر پژاك دەمێنێ‌.   هاوڵاتی: ئێوە لەبارەی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران لە راگەیەنراوێكدا بەناوی «رێگەچارەی شۆڕشی نوێی گەلانی ئێران» دەڵێن: ئاڵای كۆماری كوردستان لەمهاباد وەكو ئاڵایەكی هاوبەش لەگەڵ حزبە كوردییەكان بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان قبووڵ دەكەن، لەسەر چیی بنەمایەك ئەم بڕیارەتان دا، لەكاتێكدا حزبی دیموكرات ئەو ئاڵایەی لەهەرێمی كوردستان هەڵدەكرێت بەگونجاو دەزانێت، رای تۆ چیە لەوبارەیەوە؟ سیامەند موعینی: ئێمە باوەڕمان بەپلورالیزم و ئازادی كەسایەتی هەیە، هەر ئینسان و هەر رێكخستنێك ئازادە چۆن بیردەكاتەوەو چی شتێك دەستنیشان دەكات بۆ سونبولێك بۆ خۆی، ئێمە دوای ماوەیەكی زۆر لە گفتوگۆو راگۆڕینەوە لەناو خۆماندا لەكۆتاییدا بڕیارماندا كە ئاڵای سەردەمی كۆمار وەك ئاڵای سەردەمی تێكۆشان بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان دەستنیشان بكەین، ئەوەش سروشتیەو مافی خۆمانە ئاڵایەك بۆ گەلی خۆمان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان دەستنیشان بكەین، هەر حزبێكی ترش ئاڵایەكی تر بۆخۆیان دەستنیشان دەكەن ئەوە بابەتێكی سروشتییە. ئەوەی بیروباوەڕی كۆمار درێژەپێدەدات لەبواری ئازادی كوردستان، لەبواری ناسنامەی نەتەوەیی و دیموكراتیك ئێمە خۆمان بەخاوەنی دەزانین، ئەوەی كە ئاڵای باشور بەئاڵای كۆمار پێناسەبكرێتەوە ئەوە نەوعێكە لەچەواشەكاری و  ئاڵای كۆمار لەگەڵ ئاڵای باشور تێكەڵبكەنەوە غەدرێكی مێژوویی دەبێت لەگەلی ئێمە بەگشتی. ئێمە كە ئەو بڕیارەمانداوە وتوومانە تا كۆنگرەیەكی نەتەوەیی رێكدەخرێت كورد بەگشتی لەڕۆژهەڵاتی كوردستان بەئازادی دەتوانێت بۆخۆی دەنگبدات و بڕیاربدات كە ئەو ئاڵایە قبوڵا دەكات یان قبوڵی ناكات، هەركاتێك میللەتی ئێمە رەتیكردەوەو ئاڵایەكی نوێیان دانا ئەوە مافی گەلەو دەتوانن بیگۆڕن، بەڵام تا ئەوكاتە ئێمە بۆ یەكگرتوویی هێزەكانی رۆژهەڵات ئەو ئاڵایە بەڕەسمی دەناسێنین و لەئێستا بەدوا ئێمە ئەو ئاڵایە هەڵدەكەین. هاوڵاتی: لەگەڵ كۆمەڵە (سازمانی كوردستانی حزبی كۆمۆنیستی ئێران) لێكگەیشتن و كاری هاوبەشتان پێكەوە هەیە، لەگەڵ ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بۆچی ئەم لێكگەیشتن و هەماهەنگیەتان نیە،  بەگشتی هاوكاری هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران چۆنە؟ سیامەند موعینی: ئێمە لەگەڵ هەموو حزبە ئۆپۆزسیۆنەكان چی ئێرانی چی كوردی، پەیوەنیدمان هەیە، بەڵام ئەوەی هاوكاری بێت زۆرتر لەگەڵ كۆمەڵە هاكارییمان هەیەو گەیشتووەتە قۆناغی پراكتیكی و ئەنجامی باشی هەبووە، بەڵام ناوەندی هاوكاری ئێمە نە ئاگاداری ناوەڕۆكەكەیان و نە دەزانین لەسەر چی بنەمایەك ئەو ناوەندە كاردەكات، سەرەتا باوەڕم وایە شەش حزب بوون ئێستا تەقریبەن سێ حزبیان ماوەتەوە، ئەوان پێویستە پلاتفۆرمێكی دروستیان هەبێت بۆ شێوازی تێكۆشان و شێوازی كاركردن لەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران، هەركەسەو هەستا چوارچێوەیەكی دانا ئەوە نابێت، پێویستە بۆ قۆناغی یەكەم لێكتێگەیشتن هەبێت، بۆقۆناغی دووەم پێویستە دانیشتن و سمینار هەبێت لەچوارچێوەی پرۆژەو بەرنامەیەكی دیاریكراوو كۆنكرێتی بەیەكەوە، ئەگەر تەنیا یەك خاڵیش بێت پێویستە ئەو حزبانە بەلێكگەیشتن بگەن، تۆ ناتوانی گروپێك سازبكرێت و بڵێت تۆش وەرە ناوی،  ئێمە بەهیچ شێوەیەك هیچ ئیعتیبارێك بۆ رێككەوتنێكی ئاوا دانانێن، ئێمە پێمانخۆشە ئەگەر لەداهاتوودا شێوازێكی هاوكاری بێتە پێشەوە پێویستە ئەو شێوازە هاوكارییە بەشێوازێكی كۆلەكتیڤ بێت، هەموو ئەو هێزانەی لەگۆڕەپانی رۆژهەڵاتی كوردستان ئەكتیڤن بێن بەشدار بن، ئێستا پێویستە گەلی كورد لەهەموو ساتێك زیاتر هەماهەنگ بێت، چونكە قۆناغێكی مێژوویی و هەستیارە ئەگەر ئەو سیستمە تۆتالیتارەی ئێرانیش نەمێنێ‌ مەترسی شۆڤێنیزمی ناوەندگەرا هەر دەمێنێ‌ و پێویستە كورد ئامادەكاری بۆ ئەو كاتەش بكات و لەداهاتووی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان رۆڵی سەرەكی هەبێت، رێگە نەدات ئیتر داگیركاری بەرەو كوردستان بێتەوە، رێگە نەدات سیستمی دیكتاتۆرو تۆتالیتار دیسان لەئێران سەرهەڵبداتەوە ئەوە بۆچوونی ئێمەیە، لەسەر بنەمای ئەو بۆچوونە دیموكراتیكە هەوڵ و خەباتمان دەبێت و ئامادەی هاوكاری هەموو هێزێكین بۆ ئەوەی كۆمەڵگایەكی ئازاد لەڕۆژهەڵاتی كوردستان دابمەزرێت. هاوڵاتی: ئێوە لەو راگەیەنراوەتاندا بەناوی «رێگەچارەی شۆڕشی نوێی گەلانی ئێران» داوا دەكەن هێزەكان خۆیان لەچەمكی (نەتەوەپەرستی و ئەتنیگەرایی) بەدووربگرن، مەبەستان لەم داواكارییە چیە؟ سیامەند موعینی: هەڵە لەوە تێنەگەین كە باسی نەتەوەپەرستی یان نیشتمانپەروەریی دەكرێت، ئێمە كوردین و  بۆ ئازادی كوردستان تێكۆشان دەكەین، بەڵام ئەو رەگەزپەرستیەی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەد ساڵی كۆتایی سەریهەڵداوەو دوای دامەزراندنی سیستمی دەوڵەت نەتەوە كەپرۆژەیەكی كۆڵۆنیالیستی ئەوروپا بوو بەسەر كۆمەڵگای رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەپێنرا، ئەو جۆرە بیكردنەوەیە كە رەگەزی خۆت پێگەورەتر بێت لەڕەگەزی ترو ئەوەش دەبێتەهۆی ئەوەی كە بەدژی نەتەوەو پێكهاتەكانی دیكە هەوڵبدەی، بەڵام لەبنەمادا پێناسەی سیستمی دەوڵەت نەتەوە كەڕەگەزپەرستیە، ئەو سیستمە سیستمێكی عەربی یان فارسی یان توركی یان كوردی بێت هیچ جیاوازییان نیە، لەكارەكتەرو شێوازی قڕكردن و ئەوەش هەمیشە كێشەو بەربەرەكانی لەو كۆمەڵگایەدا دروستدەكات، كەهەڵگری ئەو پێناسەیەیە، ئێمە ئەڵتەرناتیڤی ئەوەمان وەك كۆنفیدراڵیزمی دیموكراتیك داناوەو خۆبەرێوەبەری دیموكراتیك كە هەر پێكهاتەو ئیتنیكێك كخوازیاری ئەو ئازادییە بێت بتوانێت لەچوارچێوەی دیاریكراوی خۆیدا بەئازادی بژی، لەسیستمی كۆنفیدراڵدا هاوبەش بێت لەئیدارەكردنی وڵات و سیستمدا، لەڕێگاچارەی  شۆڕشی ئێراندا كە لە 11 خاڵدا پێشكەشمان كرد رێگاچارەیەك بۆ داهاتووی بارودۆخی ئێران بێت، هەر حزبێك ئەگەر لێكدانەوەیەكی دروستی نەبێت بۆ سیستمك كە تێكۆشانی لەبەرامبەردا دەكات،  پرژەو پلانێكی بۆ داهاتوو نەبێت مێژووی بەسەردا دووپاتدەكرێتەوە، ئەو سەرهەڵدانانەی كورد كە تائێستا نەیانتوانیوە دەستكەوتی بنەڕەتی بەدەستبهێنن بۆ گەلەكەیان هۆكاری ئەوەبووە كە پرۆژەیەكی دروستیان نەبووە بۆ ئەوەی بتوانن لەداهاتووی كۆمەڵگاكەیاندا ئیدارەی خۆیان بكەن، ئەوە بەو واتایە نیە كە دووژمن سەرسەخت نیەو  بەهەموو هێزی خۆی سەركوت ناكات، بەڵام لەبەرامبەر ئەو سەركوت و دوژمنكاریەی زیهنیەتی نەتەوەپەستی پێویستە ئەو زیهنەتە بگۆڕدرێ‌، ئێمە لەوچوارچێوەیەدا دژایەتی ئەوە دەكەین، لەگەڵ ئەوە نین بەزیهنیەتی نەژادپەرستیەوە بكەوینە ناو ململانێیەك كەداهاتووی گەلەكەمان بخاتە مەترسییەوە. هاوڵاتی: ئایا هێزی چەكداری كوردی (گەریلاو پێشمەرگە) ئامادەن بۆ هەر رووداو و پێشهاتێكی لەناكاو، بۆ نموونە ئەگەر دەوڵەت بڕیاری بەكارهێنانی هێزی چەكداری بدات لەسەركوتكردنی خۆپیشاندانەكان و دەستنەپارێزێت، لەو حاڵەتەدا ئێوە هەوڵدەدەن هێزی چەكدار بەكاربهێنن بۆ بەرگری لەخەڵك؟ سیامەند موعینی: من دەتوانم وەك پژاك وەڵام بدەمەوە، هێزی گەریلا هێزی پاراستنەو پاراستنی گەل بەبنەما دەگرێت و بۆ پاراستنی گەلەكەی دورستكراوە، لەپێشووتریش پێشمەرگە ئەو رۆڵەی هەبووە و گەلەكەی پاراستوە لەبەرامبەر هەر هێزێكی دوژمنكارانەدا گەلی خۆی پاراستووە، دوژمن ئێستا كەوتووەتە شەڕێكی دەستەویەخە لەگەڵ گەل، شەڕی گەل و دەسەڵات دەستیپێكردووە، گەل میكانیزم و شێوازی جیاواز بەكاردەهێنی بۆ ئەوەی ئەو دەسەڵاتە دیكتاتۆرە بەچۆكدا بدات و تا رادەیەكیش سەركەوتوو بووە، چونكە دەوڵەت بەهەموو هێزی داپڵۆسێنەری خۆی نەیتوانیوە ئەو شۆڕشە سەركووت بكات، بەو واتایە كەهێزی گەل ئامادەترە كە دەسەڵات بتوانێت بەهێز سەركوتی بكات، راستە ئێستا كۆماری ئیسلامی هەموو هێزەكەی نەخۆستووەتە مەیدانەوە، بەڵام ئەوەش بەو واتایە نیە كەگەلی ئێمە هەموو هێزی خۆی خستبێتە مەیدانی شەڕەوە، وەختێك پێویست بێت بەباوەری من هەموو هێزێك هەموو مرۆڤێكی بەویژدان تواناكانی خۆی بەكاردێنێ‌ بۆ ئەوەی پێش لەكۆمەڵكوژی گەلی خۆی بگرێت و پێش لەوە بگرێت كە جینۆسایدێكی دیكە بەسەر گەلی ئێمە بسەپێ‌، بۆیە ئەوە پرسێكە داهاتوو بۆخۆی وەڵامی دەداتەوە هیوادارم بەشێوازێكی هێمنانەتر چارەسەری ئەو دۆخە بكرێت، بەڵام ئەگەر نەشكرێت بەقەناعەتی من گەلی ئێمە لانی كەم ئامادەی ئەوەیە دەستكەوتەكان و گەلی خۆی بپارێزێت. هاوڵاتی: ئامانجی ستارتیژی پژاك لەبەرامبەر رژێمی كۆماری ئیسلامی ئێران چیە، ئایا ئێوە كار بۆ رووخانی رژێم دەكەن؟ سیامەند موعینی: ئامانجی ستراتیژی ئێمە دامەزراندنی كۆمەڵگایەكی ئازادو دیموكراتیكە، كۆمەڵگایەك كەمرۆڤەكان بەپێناسەی خۆیانەوە ژیانێكی بە كەرامەت بكەن، ئێمە فۆرمۆلێكمان هەیە، پێیدەڵێین (دەوڵەت و دیموكراسی) لەچوارچێوەی دەوڵەت و دیموكراسیدا دەكرێ‌ بەهەبوونی دەوڵەتێك «ئێستا پێناسەی ئەو دەوڵەتە ناكەم» بەڵام تاگەیشتن بەكۆمەڵگایەكی دیموكراتیك پێویستە ئەو فۆرمۆڵە كاری خۆی بكات، بنەمای رێكخستنی كۆمەڵگایەك كە دەیەوێت ژیانێكی ئازادی هەبێت، تێگەیشتنێكی زیهنیەتی ئەوەی هەبێت ئازادی بنەمای كۆمەڵگایەكی تەندروستە، ئێستا ئامانجی ستراتیژی ئێمە دامەزراندنی كۆنفیدراڵیزمی دیمكراتیكە، ئەوەش بەمانای ئەوە نیە دوای نەمانی دەزگا داپڵۆسێنەرەكانی كۆماری ئیسلامی لەكوردستان یان لەئێران بەو مانایە بێت كە كۆنفیدرالیزم دامەزراوە، ئەوە پرۆژەیەكە پێویستە كاری لەسەر بكرێت، پێویستە گەلان بەگشتی بەشێك بن لەو پرۆسەیە، چونكە لەپرۆسەدا یەكخستنی خۆی پەیدادەكات، بەئیرادەگەراییانە ناتوانی كاری سیاسی بەریتە پێشەوە، لەچوارچێوەی ئەو پرۆژانەدا ئێمە هەوڵ و تێكۆشان دەكەین، ئەو سەرهەڵدان و شۆڕشە كەئێستا لەئێران دەستیپێكردووەو دەگاتە ئەنجام ئەوە بەو واتایەیە كە ئەو پرۆسەیە دەستیپێكردووە، هیوادارین كە بەخەسارێكی زۆر كەم و مەودایەكی زۆر كورتتر بگاتە ئەنجام و خەڵك بەئاسودەیی و كەرامەتەوە بژین. هاوڵاتی: باس لەوەدەكرێت گەورەترین گرفت لەبەردەم ناڕەزایی و خۆپیشاندانەكانی  خۆرهەڵاتی كوردستان و ئێران بریتیە لەنەبوونی پرۆژەی بەدیل بۆ سیستمی حوكم و دەسەڵات لەئێران، لەئەگەری رووخانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران، ئایا پرۆژەیەك بۆ سیستمی جێگرەوە هەیە؟ سیامەند موعینی: ئەوە حەقیقەتێكە كەئێستا لەئێران ئۆپۆزسیۆنێكی هاودەنگ و كارا نیە، ئۆپۆزسیۆن هەیە بەڵام بەشێوازی جیاجیا و ئێستا هەوڵی ئەوە دەدرێت هەماهەنگی لەنێوان ئۆپۆزسیۆن دروستبكرێت، ئێمە لەبەشی خۆمان كارمان بۆ كردووە، هەم لەگەڵ حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان، هەم لەگەڵ حزبەكانی تری ئێران لەچوارچێوەی هەندێك پرۆژەدا كاربكەین، لە 2016دا پرۆژەیەكمان پێشكەشكرد بەهەموو حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و تیایدا لە 10 خاڵدا داوامانكرد وەكو پرۆژەی پژاك بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان، هەم لەبواری سیاسی، هەم لەبواری دیبلۆماسی، هەم لە بواری جیاوازدا چی كۆمەڵایەتی و چالاكی سیاسی و لەكۆتاییدا هەماهەنگی بەشی رێكخستن، كەئێمە لەشكرێكی نیزامی و هێزێكی لەشكری بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان كەپێكهاتووە لەهێزی شەڕڤان و هێزی پێشمەرگە و هێزی گەریلا كەبتوانن ئازادییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بپارێزن، ئەوە پێناسەیەكی كوردیەو لەچوارچێوەی رۆژهەڵاتی كوردستاندا ئەو پرۆژەیە پێشكەش بەهەموو حزبەكانی رۆژهەڵات كرا، هاوكات لەچوارچێوەی ئێرانیشدا پرۆژەیەكی بە دیموكراتیزەكردن پێشكەشكراو درایە هەموو حزبەكان لەسەر بنەمای ئەوەی هەوڵی ئەوەماندا كە بتوانین لەژێر چەترێكدا بەشێكی زۆر لەگەلانی ئێران هاوخەبات بكەین، پلاتفۆرمی گەلانی ئێرانمان پێشكەشكردو یەكەم كۆنفرانسی خۆی لە پەرلەمانی ئەوروپا رێكخست و توانی تاڕادەیەك لەگەڵ هێزو گەلانی دیكە هەنگاو بەرەوپێشەوە بنێن، بەتایبەت ئێمە پرۆژەیەكی تایبەتمان هەیە لەگەڵ گەلی بەلوچ و لەگەڵ گەلی عەرەب و ئازەری و هەوڵدەدەین لەو چوارچێوەیەدا خەبات بكەین، ئەوەی كە هەموو ئێران دەگرێتەوە پرۆژەی بەدیموكراتیزەكردن تەنها چارەسەری كێشەكان و نەمانی ئەو كێشانەی ئێستا لەئێران هەیە، پێویستە سیستمی ناوەندگەرا نەمێنێت، سیستمی ناوەندگەرا بووەتە هۆكاری دوژمنی و رقەبەرایەتی لەنێوان گەلاندا، بەڵام ئەگەر ئەو سیستمە نەمێنێ‌ تێگەیشتن زۆرتر دەبێت و لەپرۆسەی بەدیموكراتیزەكردنیشدا ئەو مرۆڤ و رێكخستنانەی باوەڕیان بەدیموكراسی هەیە ئەوكاتە دەتوانن بەپرۆژەی جیاوازەوە بەرەوپێشەوە بڕۆن و كۆمەڵگای خۆیان دیموكراتیزە بكەن. هاوڵاتی: ئایا پژاك لەناو لیستی تیرۆردایە، مەبەستم لەم پرسیارە ئەوەیە ئایا لەقۆناغی داهاتوودا دەتوانن بەشداری لەو كۆنگرە نێودەوڵەتیانە بكەن كە بۆجێگرتنەوەی حكوم لە ئێران رێكبخرێت؟ سیامەند موعینی: پژاك هیچ كاتێك لەلیستی تیرۆردا نەبووە، ئەوە شەڕێكی تایبەتە كە بەدژی پژاك دەكرێت، مێزێكی تایبەت، هاوكارییەكی تایبەت لە نێوان ئیتڵاعاتی ئێران و میتی توركیاو پاراستنی ماڵی بارزانیدا هەیە، هەموو هەوڵێك دەدەن پژاك لەڕوانگەی سیاسی و دیبلۆماسی  تەنانەت لەناو خودی گەلی كوردیشدا وای نیشانبدەن كە پژاك لەگەڵ ئەو گەلە نیەو ئەو بەشێك نیە لەو گەلە، ئەوەش لەچوارچێوەی شەڕی تایبەتە، ئێمە ساڵانە بەدەیان كۆنفرانس و سمینارو خۆپیشاندان بەناوی پژاك لەزۆربەی وڵاتانی ئەوروپا دەكەین، هیچ كاتێك بەربەستمان لەلایەن هیچ وڵاتێكی ئەوروپاو ئەمریكاوە تەنانەت هیچ وڵاتێكی دنیاوە نەبووە. باسكردنی ئەوەی كە پژاك لەلیستی تیرۆردایە لەچوارچێوەی ئەو شەڕە تایبەتەدایە، پژاك لەلستی تیرۆردا نیە، بۆیە لەگەڵ هەر دانیشتن و لەگەڵ هەر حزورێكی گشتیدا بۆ رێكخستنی ئۆپۆزسیۆن لەئێران پژاك لەگەڵی دەبێت بەناسنامەی خۆیەوە، دەتوانم زۆر بە راشكاوی بڵێم نەبوونی پژاك لەنێو رێكخستنێكی وادا دەبێتە هۆكاری ئەوەی ئەو ئۆپۆزسیۆنە نەتوانێت سەركەوتوو بێت، چونكە پژاك هێزێكی مەیدانیە و ئەو شۆڕشەی لە ئێران دەستیپێكردووە ئەوە نیشاندەری ئەوەیەو بۆ دۆست و دوژمن ئاشكرابوو كەهێزی ئەو فەلسەفەیە چەند بەهێزەو چەند دەتوانێت بەخێرایی بچێتە ناو جەماوەر و دەتوانێت ئاڵوگۆڕ دروست بكات. پژاك ئەو هێزەیە كە دەتوانێت لەداهاتوودا ببێتە بەشێك لەهێزێك كە بۆ ئازادی لەئێران و بەتایبەت لەڕۆژهەڵاتی كوردستان تێكۆشان دەكات، هیچ سازشێك لەگەڵ هیچ هێزێك ناكات و ئەگەر بیەوێت رۆژهەڵاتی كوردستان و كوردستان بەگشتی بەكۆیلەتی بهێڵێتەوە، بەداگیركراوی بهێڵێتەوە، بۆیە ئێمە شەڕو تێكۆشان بەدژی ئەو زیهنیەتەش دەكەین. هاوڵاتی: ئێران بەردەوام هەڕەشە لەحزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكات، بەشێك لەحزبەكانی رۆژهەڵاتیش دەڵێن: لەسەر داخوازی حكومەتی هەرێم هێزەكانیان لەسنوری ئێران گواستووەتەوە، ئایا ئێوە وەكو پژاك داواتان لێكراوە ئاڵوگۆڕ بەشوێنی هێزەكانتان بكەن؟ سیامەند موعینی: حزبەكانی تر چۆن هەڵسوكەوت دەكەن خۆیان بەرژوەندی خۆیان دەزانن، ئێمە بە رووخسەتی هیچ كەس نەهاتووین لەچیاكانی كوردستان جێگیر بین و بەهەڕەشەی هیچ هێزێكیش پێگەو چیاكانی كوردستان بەجێناهێڵین، چونكە چیاكانی كوردستان بەشێكن لەناسنامەی ئازادیخوازی گەلی ئێمە، بۆیە ئێمە ئیزن بەهیچ هێزێك نادەین كە بیەوێت بەهەر شێوازێك فیكری تەسلیمبوون و لاوازبوون بەسەر هێزی ئێمەدا بسەپێنێت، هیچ هێزێكیش داوای لەئێمە نەكردووە بۆ فۆرمۆلێكی جیاوازتر لەوەی ئێستا كەهەیە، ئامانجی ئێمە لەبنەمادا جگە لەوەی ئەو چیایانە وەك بنكەیەكی بنەڕەتی ئێمەیە، بەڵام ئێمە لەنێو دڵی گەلەكەشماندا لەڕۆژهەڵاتی كوردستان تەنانەت لە بواری زیهنیەتی فیكریەوە لە هەر چوار بەشی كوردستان لەبواری رووحییەوە لەگەڵ جوڵانەوەی شۆڕشگێری ئێمە هاوفیكرن و هاوسۆزن، گەلی شۆڕشگێری ئێمە لەبەشەكانی دیكەی كوردستانە، ئێمە هەمیشە بەهاو ئەرزشێكی زۆر زۆر گەورەمان داوە بەوەی گەلی ئێمە لەبەشەكانی دیكە پشتیوانی خەبات و تێكۆشانی ئێمەبوون، ئەوەش سەرچاوەی فیكری ئێمە فیكرێكی نەتەوەیە لەئەساسدا، لەهەر خاڵێكی كوردستان كەپێویستبووە، كۆبانی پێویستی بووە ئامادەیی هەبووە، باكوری كوردستان پێویستی بەهێزی پژاك هەبووبێ‌ ئامادەیی هەبووە، لەباشوری كوردستانیش بەهەمان شێوە، ئەمڕۆ رۆژهەڵاتی كوردستان پێویستی بەخەبات و تێكۆشانێك هەیە ئێمە چاوەڕوانی ئەوە دەكەین لەجیاتی ئەوەی بەشەكانی دیكە پشتگیری ئەو رەوتە پێشكەوتنخوازە بن، بەپێچەوانەوە ئەوانە ببن بەهێزو  پشتیوانییەك بۆ خەبات و تێكۆشانی گەلی ئێمە لەڕۆژهەڵاتی كوردستان، یانی ئێمە چاوەڕوانی لەگەلی خۆمان لەباشور، لەباكورو لەڕۆژئاوا دەكەین كەوەك خەباتێكی سەرانسەری گەلی خۆیان بیبینن، هەموومان وەك گەلی كورد پێناسەمان یەكەو رووحمان لەیەك لەشدایە.

هاوڵاتی لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی، رەحمان خانی بەڕێوەبەری گشتی بەنداوو كۆگاكانی ئاو لەوەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو رایگەیاند: «ئاستی ئاوی بەنداوەكانی هەرێمی كوردستان باشترە گەرچی وشكەساڵیش بووە، بەنداوی دەربەندیخان لەساڵی پار یەدەگی ئاوی زیاترەو بەنداوی دوكان-یش نزیكەی مەترێك ئاستی ئاوەكەی لەساڵی پار كەمترە، ئەوەش دەخاتەڕوو لەئێستادا بەنداوی دەربەندیخان مەترسی پڕكردنی ئاوو كارپێكردنی نەماوە». دەقی چاوپێكەوتنەكە: هاوڵاتی: لەئێستادا دۆخی ئاستی ئاوی هەردوو بەنداوی دەربەندیخان و دوكان چۆنە؟  رەحمان خانی: «لەچاو بەنداوەكانی تری عێراق بەنداوەكانی هەرێمی كوردستان ئاستی ئاویان باشترە، گەرچی وشكەساڵی بووە، بەنداوی دەربەندیخان لەساڵی پار یەدەگی ئاوی زیاترەو دوكان-یش نزیكەی مەترێك ئاستی ئاوەكەی لەساڵی پار كەمترە، بەنداوی دهۆك كە بەنداوێكی بچووكترە دیسان ئەویش لەساڵی پار نزیكەی 1.5م كەمترە». هاوڵاتی: سەبارەت بە بوومەلەرزەكەی ساڵی 2017 كە زیانی بەبەنداوی دەربەندیخان گەیاند، زیانەكە چۆن بوو، چیكراوە بۆ نۆژەنكردنەوەی بەنداوەكە، هاوكارییەكانی بەغداد چی بوون؟ رەحمان خانی: «بوومەلەرزەكە زیانی بەبەنداوی دەربەندیخان گەیاند، لەكاتی خۆیدا هەم حكومەتی هەرێم لەسەر ئاستی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و حكومەتی عێراقیش دیسان هاتنە سەرخەت بۆ بەپەلە چاككردنەوەی، حكومەتی هەرێم سەرەتا یەک ملیار دینارو دواتریش 2.2 ملیار دیناری بۆ تەرخانكرد، تائێستاش كاركردن بەردەوامە لەچاككردنەوەو نۆژەنكردنەوە، بەنداوەكە مەترسی پڕكردنی ئاوو كارپێكردنی نەماوە، بەڵام گرفتی تری هەیە كە لەشەستەكانەوەو لەدوای دروستكردنی بەنداوەكەوە دروستبووە ئەویش كێشەی داخلیسكان و داڕووخانی بەردە لەشانەكانی بەنداوەكە، بەردەوامین لەپشكنین و چاككردنەوە، بەسوپاسەوە رێكخراوی یونیسێف بودجەیەكی بۆ تەرخانكردوین لەكاركردندایە، لەهەوڵداین رێكخراوی UNIDO  بۆ دابینكردنی ئامێری پێویست و پلانی ئیمێرجنسی و سەلامەتی بەنداوەكەو ئەو كارانەی لەبەنداوی موسڵ بیكات بۆ دەربەندیخان و دوكان و دهۆك ئیش بكات». هاوڵاتی: بەنداوی دێوانە لەدەربەندیخان و چەندین بەنداوی دیكەی تەواونەكراو هەن، چیكراوە بۆ ئەوەی ئەو بەنداوانە تەواوبكرێن و كێشەو گرفتەكانی بەردەم تەواونەكردنی ئەو بەنداوانە چین؟ رەحمان خانی: «بەنداوی دێوانە لەتەواوبوندایە، گرفتێكی تەكنیكی هەبوو، وا دەست بەچارەسەركردنی كراوە، ئەمساڵ خوا یاربێ دەست بەخەزنكردنی ئاو دەكرێ، دەمێنێتەوە گرفتی تێڕژانی ئاوەڕۆكانی دەربەندیخان لەگەڵ وەزارەتی شارەوانی و ئیدارەی شاری دەربەندیخان لەپەیوەندین و لەسەر هێڵین بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتەش، چونكە ئێمە دەمانەوێ گرفتەكە بەتەواوی چارەسەر بێت نەك لەدێوانەی لادەین و بیڕێژینە سیروانەوە. بۆ ئەو بەنداوانەی تریش كە كاركردن تیایاندا وەستاوە، ئەوانەی بودجەی زۆریان پێویستە، حكومەتی هەرێم لەهەوڵی دابینكردنی بودجەدایە، ئەوانەشی بچووكن وا بەشیكیان كاریان تێدادەكرێت و لەهەوڵداین بۆ دەستپێكردنەوەی ئەوانی تریش. بەنداوەكان پێویستە بودجەی تەواویان هەبێت بۆ ئەوەی بەبێ وەستان تەواو بكرێن، دەنا بەتمویلی پچڕ پچڕو وەستاندنی كار تێیاندا زیانی زۆر بەر پرۆژەكان دەكەوێت بەهۆی باران و لافاوەوە». هاوڵاتی: ئایا گرتنەوەی رێڕەوی ئاو لەلایەن ئێران و توركیاوە هێشتا بەردەوامە، حكومەتی هەرێم چیكردووە بۆ ئەوەی ئەو كێشەیە كۆتایی بێت؟ رەحمان خانی: «بەڵێ گرتنەوەی ئاوی رووبارە هاوبەشەكان لەگەڵ وڵاتانی ئێران و توركیا درێژەی هەیە، راستە شەپۆلی وشكەساڵی تەواوی وڵاتانی ناوچەكەی گرتۆتەوە بەو وڵاتانەشەوە، بەڵام عێراق پێویستە گرفتەكانی لەگەڵ ئەو وڵاتانە بەئاشتیانەو دۆستانە چارەسەربكات، چونكە عێراق بەهۆی وشكەساڵی و كەمئاوییەوە تووشی گرفتی ژینگەیی كۆمەڵایەتی و ئابوری بووەتەوە، كوالێتی ئاو تادێت خراپتر دەبێت، كۆچكردن بۆ سەرچاوەكانی ئاو دەستیپێكردوە، ناكۆكی لەسەر بەشە ئاو لەنێوان پارێزگاكان و جووتیاران دروستبووە، بەپێی دەستوری عێراق مادەی 110 ئەركی سەرەكی حكومەتی فیدراڵیە ئەو كێشە ئاوییە سنورییانە چارەسەر بكات، ئەگەرچی تەواوی ئەو هەوڵانە دراون ئەنجامێكی وایان نەبووەو تائێستا هیچ رێككەوتنێك نەكراوە». هاوڵاتی: دۆخی بەنداوەكانی دیكە لەهەرێمی كوردستان چۆنە؟  بەنیازن چەند بەنداوی نوێ درووستبكرێت؟ رەحمان خانی: «لە هەرێمی كوردستان جگە لەو بەنداوە گەورانەی سەرەوە، چەند بەنداوێكی بچووك دروستكراون لەناوچە جیاجیاكان دابەشبوون، هێشتا بەهەموویان نزیكەی 30 ملیۆن مەترسێجا ئاویان تێدایە، بۆ ئەو ناوچانەی كە بەنداوەكانیان لێیە گرنگی خۆیان هەیەو كاریگەری وشكەساڵی كەمكردووەتەوە. سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێمی كوردستان بایەخی زۆر بەسەرچاوەكانی ئاو دەدەن و پلانیان هەیە لەو شوێنانەی زۆر پێویستن بەنداو دروست بكەن، لەمەش هەماهەنگیمان لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی هەیەو داوامان لێكردوون ئەو بەنداوانەی لەهەرێمن و لەناو دیراسەی ستراتیژی ئەوانیشدا هەن بودجەیان بۆ تەرخان بكەن و هاوكارمان بن لەدروستكردنی، كە بۆ سوودی هەموانە».  

هاوڵاتی عەلی كەریمی دەڵێت: سەركردەكانمان هیچیان لەئاست ئەمڕۆی شۆڕشی رۆژهەڵاتی كوردستاندا نین و ئەوان بەدەیان هەنگاو لەدوای میللەتەكەوەن. عەلی كەریمی نووسەر و سیاسەتمەداری رۆژهەڵاتی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی رایگەیاند: «لەئەمڕۆی ئێراندا بەكوردستانیشەوە كێشەی گەورەی ئێمە كەكاریزماییەكی پاك و بێگەردو قبوڵكراوە، ئەمە نە لەئێران و نە لەكوردستاندا نیە». وتیشی: «تائێستا یەك حزب و رێكخراویش پێی نەوتووین كەستراریژی میللەتی كورد چییە، ویست و داخوازییەكانی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان نەتەوەییەو ئەوەی دەڵێت داخوازی كورد نەتەوەیی نییە راست ناكات». عەلی كەریمی ئاماژە بەوەشدەكات: «هەرچی باشوری كوردستان كردوویەتی رۆژهەڵاتی كوردستان دووبارەی نەكاتەوە سەركەوتوو دەبێت.   دەقی چاوپێكەوتنی عەلی كەریمی؛   هاوڵاتی: دوای زیاتر لەمانگ و نیوێك لەبەردەوامی خۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران، بەڕای تۆ خۆپیشاندانەكان لەئێران بەرەو كوێ‌ دەڕوات و چی ئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە؟ عەلی كەریمی: ئەوەی راستی بێت خۆپیشاندانەكانی ئەمجارەی ئێران كەنزیكەی ٤٥ رۆژە دەستی پێكردووە جیاوازییەكی زۆر گەورەی هەیەو بەدرێژایی ئەم ٤٤ ساڵە كە كۆماری ئیسلامی لەسەر دەسەڵاتە خەڵكی ئیران بەردەوام ناوە ناوە ناڕەزایەتی و بەربەرەكانی خۆی لەگەڵ ئەو رژێمە دەربڕیوە، بۆ نموونە لەو ساڵانەی دوایدا خۆپیشاندانی لایەنگرانی سەوز دروستبوو و ریفۆرمخوازەكان هاتن داوای هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەردیان كردو زیاتر لە 10 ملیۆن خەڵك هاتنە سەر شەقامەكان، بەڵام ئەوەی ئەم جارە دەیبینین حەقیقەت ئەوەیە جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەوانەی پێشوو، جیاوازییەكە لەوەدایە كە بەڕاستی توڕەیی و ئیعتیرازاتی خەڵك لەماوەی ئەو ٤٤ ساڵەدا گەیشتۆتە ترۆپكی خۆی و زۆر پەنگی خواردۆتەوە و گەیشتۆتە ئەوەی كە بتەقێتەوە و  ئەگەر تێبینی بكەین ئیتر خەڵك گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كە دوای ٤٤ ساڵ ئیتر ئەم رژێمە كاتی رۆیشتنیەتی، هەروەها دنیای میدیای خێراو دونیای خێرایی ماس میدیاو دنیای مەجازی وایكردووە كە لەمسەر و لەوسەری دنیادا زۆر بەخێرایی ئاگامان لەیەكتر بێت، بۆنموومە مەرگی ژینا ئەمینی زۆر ئێشێنەر بوو، جاری واهەیە ١٠ هەزار كەس لەجەنگێكدا دەمرن و هەشت تا نۆ هەزار كەس ئاوارە دەبن و ١٠ تا ١٥ كەس پێكەوە لەسێدارە دەدرێن بەڵام خاڵێك هەیە لەهەموو تراژیدیایەكدا كەزۆر هەژێنەرە، مەرگی ژینا هەژێنەر بوو و زۆر مەزلومانە بوو، كچێكی ٢٢ ساڵە هاتووە بۆیەكەمجار بچێتە تاران و پایتەختی وڵاتەكەی خۆی ببینێت لەگەڵ كەسوكاری و دەبینیت زۆر بەنامەردی و تەحەداوە ئەو كارەساتەی بەسەردا هێنرا، ئەمە خەڵكی تووڕە كرد. هاوڵاتی: خۆپیشاندانەكان سەرتاسەری ئێرانی گرتووەتەوە، ئامانجی خۆپیشاندەرانی رۆژهەڵاتی كوردستان جیاوازی هەیە لەناوچەكانی تری ئێران، وا تێبینی دەكرێت ئەم خۆپیشاندانانە سەرتاسەری بن و هەموویان یەك ئامانجیان هەبێت رای تۆ چیە؟ عەلی كەریمی: حەقیقەت ئەوەیە ئەم هەستان و خرۆشانەی ئەمجارەی ئێران سەرچاوەكەی لەكوردستانەوە بوو و ئێستاش دەبینین دروشمەكان لەكوردستان و لەشارێكی وەكو سەقزەوە هەموو ئێرانی گرتۆتەوە ئەمە بۆ خۆی جێگەی تێڕامان و تێفكرینە و بەدڵنیایی دەڵێم راستە دەڵێن ٩٠ ملیۆن خەڵكی ئێرانی، بەڵام ئەو ٩٠ ملیۆنە چەندین نەتەوەن، نەتەوەی بلوچمان هەیە نەتەوەی ئازەریمان هەیە نەتەوەی عەرەبمان هەیە نەتەوەی كوردمان هەیە، كە لەماوەی ئەم ١٠٠ساڵەی رابردوودا گەورەترین كێشەی ئێران لەبارەی نەتەوەكانەوەو لەبارەی فەرهەنگی نەتەوەكانەوە نەتەوەی كورد بووە، ئێمە مێژوویەكی دوورودرێژمان هەیە هەر لەزەمانەی سمكۆی شكاكەوە تا دەگاتە كۆمەڵەی ژێ كاف و تادەگاتە كۆماری كورستان لەساڵی ١٩٤٦وە ئێمە هەرگیزاو هەرگیز لەگەڵ دەسەڵاتی مەركەزی ئێراندا نەمانتوانیوە هاوڕێگا بین. هاوڵاتی: بەڵام ئێستا دەبینین نەتەوەكانی تریش بۆ مەرگی ژینا ئەمینی هاودەنگن؟ عەلی كەریمی: حەقیقەت پێت بڵیم ویست و داخوازییەكانی كورد نەتەوەییە و ئەوەی دەڵێت داخوازی كورد نەتەوەیی نییە راست ناكات، راستە ئێمە لەگەڵ هەموو گەلانی ئێران ویست و داخوازی فەرهەنگی و دژی گەندەڵیمان هەیە بەڵام لەسەرووی ئەوانەوە و بەدرێژایی ١٠٠ ساڵی رابردوو كە لەمێژووی مۆدێرنەوە دەوڵەت لەسەر دەستی رەزا شا دروست بووە ئێمە هەر ئەوكات پێشیان لێگرتین كەبەزمانی خۆمان بنووسین و بخوێنین و پێشیان پێگرتین كەجلوبەرگی كوردی لەبەربكەین، ئەم ستەمی نەتەوایەتییە بەدرێژایی مێژوو هەورێكی چڵكن بووە بەسەر گەلی كوردستاندا. هاوڵاتی: بەڵام لەخۆپیشاندانەكانی ئەمجارەدا وا دەردەكەوێت جیاوازی ئەتنی و ئاینی و مەزهەبی بوونی نەبێت، ناڕەزاییەكان سەرتاسەرییە؟ عەلی كەریمی: ئێمە زۆر بەژیرانە هەم نوخبەو هەم حزبەكان وتیان ئەمڕۆ با كێشەی پێشمەرگە و گەریلاو مەسەلەی نەتەوایەتی نوێ نەكەینەوەو لەگەڵ نەتەوەكانی ئێران بڕۆین بەڵكو دەستكەوتێكمان هەبێت لەگەڵ سەرجەم گەلانی ئێران، ئەمە سیاسەتێكی ژیرانەبوو و ئێستاش سیاسەتێكی ژیرانەیە هەرچەند تموحی خەڵك پاش ئەو هەموو كوشتارە لەسەقزو سنە بەتایبەت ئەوەی دوێنێ و پێرێ‌ لەمهاباد كراوە،  حەقیقەت ئەوەیە كە بەسیاسەتێكی داڕێژراو وتمان ئێمە جارێ با لەگەڵ گەلانی ئێران بین، ئەگینا ویست و داخوازییەكانی كوردانی رۆژهەڵات لەئێران ئێجگار گەورەترە لەگەلانی ئێران، ئێمە و ئەوانیش بۆ داپەروەری خەبات دەكەین بەڵام لەسەروی ئەمانەشەوە ستەمیكی میللی هەیەو ستەمێك هەیە بەدرێژایی ئەم ساڵانە لەكورد كراوەو لەماوەی ٤٤ ساڵی رابردوودا خەباتی گەلی كورد لەرۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران یەك خولەكیش نەوەستاوە. هاوڵاتی: لەگریمانەی رووخانی رژێمی كۆماری ئیسلامی ئێراندا، كورد پێویستە خەباتی بەردەوام بێت بۆ بەدەستهێنانی مافە نەتەوەییەكانی خۆی؟ عەلی كەریمی: ئەوە دەگەڕێتەوە سەر خۆمان و دەگەڕێتەوە سەر ئەو هێزو كەس و لایەنەی كەئەمڕۆ سەركردایەتی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكات، كەئایا ئەو سەركردایەتی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكەن بێ بناغەن یان واقیعەن لەوە تێگەیشتوون ستراتیژیەتی میللەتی كورد بەرەو كوێ بەرن، بەرەو كەنارێكی ئارام كەتەواوی داخوازییەكانی ئەم ١٠٠ ساڵەی رابردووی تێدا دەستەبەربكەن و من پێموایە ئەمە بەزوویی لەناوجەرگەی ئەو شۆڕشەی لەناو كوردستاندا دەستیپێكردووە بەدیاردەكەوێت. هەروەها دەگەڕێتەوە سەر ئەوەی كە دەسەڵاتدارو سیاسەتمەدارانی كورد چۆن بەرەو پیری ئۆپۆزسیۆن دەچن، ئایا لەڕووی دیپلۆماسییەوە ئێمە لەو ئاستەداین كە ئەو شەڕەمان بۆ بكەن!. هاوڵاتی: حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان هەماهەنگی و هاوكارییان لەچی ئاستێكدایە، وادەردەكەوێت ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەگەڵ (پارتی ژیانی ئازادی كوردستان – پژاك و سازمانی كوردستان حزبی كۆمۆنیستی ئێران) هەماهەنگیان نیە، بۆچی؟ عەلی كەریمی: كورد هەمیشە نیفاقی هەیەو هەمیشە خۆی دوژمنی خۆی بووە و لەئاشتیدا دۆڕاندوویەتی و لەشەڕدا ئازا بووە ئەگەر بێینە سەر ئەرزی واقیع تائێستا نەك تەنیا رۆژهەڵاتی كوردستان هەر چوار پارچەی كوردستان بە تەحەداوە دەیڵێم تائێستا ستراتیژێكی روون و واقعیان لەخەباتی گەلی كوردستان لەهەر چوار پارچەی كوردستان نەبووە و نەیانوێراوە یان جوگرافیای كوردستان وایكردووە كەسەركردەكانی كورد لەخۆیان رانەبینن، كە ئەمەش كێشەی گەورەی ئێمەیە لەرۆژهەڵات و باكورو باشورو رۆژئاوا. تائێستا یەك حزب و رێكخراویش پێی نەوتووین كەستراتیژی میللەتی كورد چییە، ئایا چوار پارچە دەبێتە یەك یان چوار دەوڵەت دروست دەبێت؟ ئەسڵەن دەوڵەت و نەتەوە لەبەرنامەی هیچ حزبێكی كوردیدا هەیە؟ ئەو ریفراندۆمەی لە باشوریش بەزۆر كردیان شتێكی زۆر رواڵەتیانەبوو، ئەوە نەبوو ستراتیژی میللەتی كورد بكاتە نیزامێكی دەوڵەت نەتەوە. هاوڵاتی: پارتی ژیانی ئازادی كوردستان-پژاك لەڕاگەیەندراوێكدا لەبارەی خۆپێشاندان و ناڕەزاییەكان لە رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بەناوی «رێگەچارەی شۆڕشی نوێی گەلانی ئێران»  رایگەیاند ئاڵای كۆماری كوردستان لە مهاباد وەكو ئاڵایەكی هاوبەش لەگەڵ حزبە كوردییەكان بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان قبووڵ دەكات، رای تۆ لەسەر ئەم هەنگاوەی پژاك چیە؟ عەلی كەریمی: ئەمە ئاڵایەكی نوێ نییە هەر لەسەردەمی كۆمەڵەی ژێ كافەوە ئەم ئاڵایە هاتۆتە ناو بزافی كوردییەوەو لەسەر بناغەی ئەو ئاڵایەو لەسەر بنەمای كۆمەڵەی ژێ كاف لە١٩٤٢ەوە ئەم ئاڵایە لەنەشیاتی كۆمەڵەی ژێ كافدا هەبووەو دواتر لەساڵی ١٩٤٦ هەموو ئاسمانی موكریان و رۆژهەڵاتی كوردستان لەژێر هەژموون و دروشمی كۆمەڵەی ژێ كافدا بوو، قازی محەمەد هات كۆماری كوردسیانی دامەزراندو ئەو دەمە كۆماری كوردستان فیرقەی ئازەربایجانیش لەتەورێز دامەزرابوو پێویستیان بەئاڵایەك هەبوو و كە رۆشنبیرانی كۆمەڵەی ژێ كاف بەهی خۆیانیان دەزانی و سودیان لێوەرگرتبوو و چەند گۆڕانكاریەكیان لەناوەڕاستەكەیدا كردو بووە ئاڵای یەكەمین كۆماری كوردستان. بەڕای من پژاك كارێكی باشی كرد لەبەرئەوەی ئەو هەموو بیانوەی كەدەڵێن پژاك حزبێكی كوردی نییەو حزبیكی باكوری كوردستانەو لەژێر كۆنترۆڵی عەبدوڵا ئۆجەلاندا دروستبووە و هەژموونی پەكەكەی لەسەرەو هاتن وتیان باهیچ نەبێت ئەو ئاڵایە حزبی دیموكرات بەهی خۆی دەزانێت و هی كۆماری كوردستانە كەحزبی دیموكرات پێشەوایەتی دەكرد ئیتر بۆچی دژایەتی دەكەن؟ هاوڵاتی: حزبی دیموكرات دژایەتی ئەو ئاڵایە دەكەن؟ عەلی كەریمی: ئەوان پێیان وایە كەدەبێت ئاڵاكەی هەرێمی كوردستان بەكاربێنین كە باكور بەكاریناهێنێت و رۆژهەڵاتیش دەبێت ئاڵایەكی هەبێت تا ئەو رۆژەی كەئێمە وەك نەتەوەیەك و خەباتێكی یەكگرتووی نەتەوەیەك بچین بەرەو پیری ئەو خەباتە ئەوكات دەبێت نەتەوەیەكی ٤٠ ملیۆنی دانیشتوانی و دووبارە خۆی نوێ بكاتەوە. هاوڵاتی: حزبی دیموكرات بۆچی ئاڵاكەی هەرێمی كوردستانی پێ باشترە؟ عەلی كەریمی: ئەو سێ هێزەی كە لەناوەندی هاوكاریدان ناوەندی هاوكاری شتێك بوو پارو پێرار دروستیانكرد بەڵام تائێستا لەئەرزی واقعدا قاچی لەسەر زەوی نییەو هەریەكەو ئەسپی خۆی تاودەدات واتە گفتوگۆیەكی سیاسی و نەتەوەیی و فەرهەنگی و شۆڕشگێڕانە لەنێوان ئەم سێ حزبەدا نییە كە تامانگێك پێش ئێستا چوار حزب بوون (حدك و حزبی دیموكراتی كوردستان- حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران حدكا- كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ- كۆمەڵەی زەحمەتكێشان) ئەمانە لەڕووی ناچاری و ویست و داخوازی لایەنگرو ئەندامەكانیان هاتن شتێكیان دروستكردووە بەناوی ناوەندا هاوكاری و ئەم ناوەندی هاوكارییە چەند قاچی لەعەرزە؟؟ من دەڵێم هیچ. هاوڵاتی: خۆپیشاندانەكانی سەرتاسەری ئێران بەڕۆژهەڵاتی كوردستانیشەوە رابەرێكیان نییە، ئێوە ئەمە بۆچی دەگەڕێننەوە؟ عەلی كەریمی: بێگومان وایەو  ئەگەر  ئێستا رابەرو كاریزمایەك هەبووایە ماندێلایەك هەبوایە، جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفایەك هەبوایە لەڕۆژهەڵاتی كوردستان،  كەخاوەنی هەژموونێك بوایە و جێپێیان لەناو خەڵكدا دیار بێت ئەوەمان نیە، خۆپیشاندانەكانی تری ئێران هەر نییەتی،  ئێران دوو دانەی هەیە كەیەكێكیان فاسیدو مەفلوكە كە موجاهیندنی خەلقە كە رابردوویەكی زۆر پیس و خراپیان هەیەو دەستیان بەكڵاوەكەیانەوە گرتووە با نەیبات و لەم ساتەدا هەڵوێستیان نیە،  ئەوەشی ئیدعای هەبیت لەئێستادا وەك ئۆپۆزسیۆن كوڕی محەمەد رەزا شایە ئەمیش لەگەڵ ئەمڕۆی گەنجی ئێران مەگەر بەحاڵە حاڵ بگاتە هەڵبژاردن و بێتە سەر ئەوەی لەهەڵبژاردنی ئێرا ١٠-١٥ كورسی بهێنێت بەڵام ئەوە نییە بڵێن كە كاریزما دروستبووە. لەئەمڕۆی ئێراندا بەكوردستانیشەوە كێشەی گەورەی ئێمە كەكاریزماییەكی پاك و بێگەردو قبوڵكراوە، ئەمە نەلەئێران و نە لەكوردستانی ئێران نیە. هاوڵاتی: دروشمی (ژن، ژیان، ئازادی) كە دروشمی پەكەكەو عەبدوڵا ئۆجەلانە باڵی بەسەر ناڕەزاییەكاندا كێشاوە، بە رای تۆ ئەمە ئاماژەی ئەوە دەدات هەژموونی پەكەكە باڵی بەسەر ناڕەزاییەكاندا كێشاوە؟ عەلی كەریمی: ناڵێم هەژمونی پەكەكە هەبێت یان نا و ئەمە دواڕۆژ دیاری دەكات، بەڵام ئەوەی كەزانراوە ئەم دروشمە دروشمێكی ئەوەندە جامع و فەلسەفییە كە ٨٥-٩٠ ملیۆن خەڵكی ئێران دەیڵێتەوە و خۆشییەكەی لەوەدایە بەزمانی كوردیش دەیڵێنەوە و هاوكات بەزمانی فارسی و زمانەكانی دیكەش، راستییەك لەوەدایە كەئەم دروشمە ئەوەندە باڵی فەلسەفی و كۆمەڵایەتی بەسەر هەموو جیهاندا كێشاوە كەئێمە ناتوانین ئینكاری بین و بە رای من زۆر گرنگ نییە ئەم دروشمە كێ داینا بەڵام ئەم دروشمە كاتێك گەورە بوو كە لەناو كۆمەڵگەی خەتێك بەناوی خەتی پەكەكە و خەتی ئاپۆچی هاتە بزافی شۆڕشەكەی رۆژئاوا بەتایبەت لە هەموو كۆبوونەوەكانی پەكەكە لەشاخ و شارو ئەورپا ئەو دروشمەمان گوێ‌ لێبووە، لەكاتی خۆیشی كە لەسەر گۆڕی ژینا ئەمینی ئەو دوروشمەی وت كاتێكی دروستبوو، دیاریكردنی زەمان و مەكان شوێنی خۆی ئەو دروشمەی كردە ئەوەی كە لەهەموو شوێنێكدا  هەیە، ئەوەی كاك خالیدی عەزیزی دێت و لەدەنگی ئەمریكا بەشی فارسی دەڵێت ئەوە هی عەبدوڵا ئۆجەلان نیە، ئەمە عەیبەیە دەبێت بڵیی ئەمە شیعارێكی كوردییە، ئۆجەلان سەركردەی بەشێكی زۆری كوردستانە، دروشمی (ژن، ژیان ئازادی)  سیاسییەو دەبێت لە رووی سیاسی و فەلسەفیەوە بیبینین. هاوڵاتی: لەسەر ئەو قسەو لێدوانانەی ئەمدواییەی مستەفا هیجری بەرپرسی ناوەندی بەڕێوەبەریی گشتیی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران سەبارەت بە گۆڕانكارییەكانی ئێران كردوویەتی، رای تۆ چیە؟ عەلی كەریمی: دیارە ئەمڕۆ سەركردەكانمان هیچیان لەمستەوای ئەمڕۆی شۆڕشی رۆژهەڵاتی كوردستاندا نین و ئەوان بەدەیان هەنگاو لەدوای میللەتەكەوەن، میللەت زۆر شۆڕشگێڕانەتر دەڕواتە پێشەوە، سەركردەكان بەهەموویانەوە لەشۆڕشەكە دووركەوتوونەتەوەو بەتەواوی لەناوەڕۆكی خواست و ویستی خەڵك تێنەگەیشتوون، حەقە پێش ئەوەی لێدوان بدەن و خەڵك خەتابار بكەن كەتوندوتیژی نەكەن دەبێت ئاگاداری ویست و داخوازیەكانی خەڵكی خۆیان بن دواتر لێدوان بدەن بەداخەوە سەركردەكانی ئەمڕۆی هەم دیموكرات و هەم كۆمەڵەش بەتایبەت ناوەنی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵات زۆر لەدواوەوەی میللەتن و تێنەگەیشتوون لەداخوازییەكانی گەلی كوردستان  لەڕۆژهەڵات. هاوڵاتی: پێتوایە ئەزموونی باشوور یان رۆژئاوای كوردستان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان دووبارە دەبێتەوە؟ عەلی كەریمی: ئێران سوریا نییەو رۆژهەڵاتیش رۆژئاوا نییە، رۆژئاوا لەڕووی مێژووییەوە خەباتی تێدا نەبوو، بەڵام بەهۆی ئەم شێوە سیاسەتەی پەكەكەوە لەسوریا بەشی زۆری شۆڕشگێرانی رۆژئاوا حكومەتەكان پێیان ناخۆش نەبوو لەكۆڵ خۆیان ببنەوە بچن لەناو پەكەكەدا بن، بۆیە نیوە زیاتری سەركردەو فەرماندە سەربازیی و سیاسییەكانی پەكەكە لەڕۆژئاواوە هاتوون و جوگرافیا و سیاسەت و كەلتوری رۆژئاواو باكوور لێكەوە نزیكە، بەڕاستی لەگەڵ هاتنی بەهاری عەرەبی پەكەكە زۆر زوو فریای براكانیان لەخۆرئاوا كەوتن و هێزێكی زۆریان بردو خۆیان تەركیزیان خستەسەر رۆژئاوای كوردستان ئەمە جیاوازییەكی زۆر گەورەیە، ئەمڕۆ من پێموایە جیاوازییەكی زۆر هەیە بەڵام ئایا ئەزموونی كوردی باشوور ناشیرینترین و ناحەزترین ئەزموونی كوردی نییە لەو ٣٢ ساڵەیدا؟ ئایا ئەزموونی رۆژئاوای كوردستان و كانتۆنەكان و خۆسەری دیموكراتیك ئەزموونێكی جوان نییە؟ دەبێت ئێمە هەوڵبدەین ئەزموونێكی جوان پیادەبكەین. هاوڵاتی: پێشبینی دەكەی ئەزموونی باشوور یان رۆژئاوای كوردستان دووبارە ببێتەوە یان جیاوازتر دەبێت؟ عەلی كەریمی: من دەخوازم خەڵك بەڕاستی هەرچی باشوور كردوویەتی نەیكات ئێمە سەركەوتوو دەبین هەم لەبارەی كاریزمای سەركردەكانەوە و لەڕووی بەڕێوەبردنی وڵاتەوە و هەم لەڕووی سیستەمی پەرلەمانییەوە، هەرچی باشوور كردی و رۆژهەڵات دووبارەی نەكاتەوە باش دەبێت. هاوڵاتی: لەڕووی هەرێمی و نێودەوڵەیتیەوە، بارودۆخەكە گونجاوە بۆ رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران، یاخود نەخێر رووخانی رژێمی ئێران ئەگەرێكی نزیك نیە؟ عەلی كەریمی: بەدڵنیاییەوە لەماوەی ئەم ٤٥ رۆژەدا ئێران كەوتۆتە قۆناغی شۆڕشەوە واتە سەرهەڵدان و خۆپیشاندانی بەجێهێشت، ئەمڕۆ گەلانی ئێران بە رۆژهەڵاتی كوردستانیشەوە لەقۆناغی شۆڕش و  راپەڕیندان و ئەم شۆڕش و راپەڕینەش ناكوژێتەوەو پێموایە ئەم شۆڕشە سەردەكەوێت و بەوە تەواو دەبێت كەكۆماری ئیسلامی بڕووخێت و ئەگەر كۆماری ئیسلامی برووخێت، وەكوو پولی دۆمینە بەدوایدا عێراق و سوریا دەڕووخێن و لوبنان و ئیسرائیل دەكەونە قۆناغێكی تر، یەمەن و لیبیاو حزبوڵاش دەڕووخێن و هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگرێتەوە و پاشان حزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستانیش دەڕووخێن، رووخانی ئێران زۆر شتی باشی بەدوادا دێت و نەمانی ئیسلامی سیاسی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست خۆشبەختی و ئاسوودەییە بۆ گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەراست.

هاوڵاتی مستەفا هیجری رایدەگەیەنێت: سەركوتی رژێمی كۆماری ئیسلامی لەخۆپیشاندانەكانی كوردستان زۆر توندوتیژترە لەسەركوتكردن لەناوچە فارسنشینەكان. مستەفا هیجری، بەرپرسی ناوەندی بەڕێوەبەریی گشتیی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی باس لەپەیوەندی حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران دەكات و دەڵێت: ئێمە وەك ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران هاوكاری و هاوفكریمان هەیە لەپەیوەندی لەگەڵ ئەو ئاڵوگۆڕانەی كەچاوەڕوان دەكرێ لەئێران رووبدا، لەگەڵ بەشێكی زۆر لەحزبەكانی دیكەی نەتەوە بندەستەكان هاوپەیمانی و هاوفكریمان هەیە، سەبارەت بەچۆنیەتی حكومەتێك كەدوای كۆماری ئیسلامی لەئێران دەبێ پێكبێ، لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی دوورو نزیك لەپێوەندیداین، بەڵام بۆ دوای كۆماری ئیسلامی جیاوازی بۆچوون لەنێو ئۆپۆزسیۆنی ئێرانیدا هەیە. سەبارەت بەچۆڵكردنی سنورەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، وتی: لەبەر رێزدانان بۆ داخوازی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئاڵوگۆڕمان بەشوێنی هێزەكانمان لەسنوور كردووە. دەقی چاوپێكەوتنی مستەفا هیجری: هاوڵاتی: ئایا ئێوە خۆپیشاندانەكانی ئەمجارەی خۆرهەڵاتی كوردستان و ئێران، بەجیاوازتر لەخۆپیشاندانەكانی پێشتری ئێران دەبینن؟ مستەفا هیجری: بەڵێ، خۆپیشاندانەكانی ئەمجارە لەباری چەندی و چۆنییەوە جیاوازی بەرچاویان لەگەڵ خۆپیشاندانەكانی پێشوو هەیە، لەباری چەندییەوە ئەگەر پێشتر هەرجارەو لەشارێك یان چەند شارێك ژمارەیەك لەخەڵكی ناڕازی دژی رژێم دەهاتنە سەر شەقام، ئەمجارەیان لەدەیان شارو شارۆچكە خەڵك هاتوونەتە سەرشەقام یان مانیانگرتووە، بەتایبەت لەپایتەخت و شارە گەورەكانی وڵاتانی رۆژئاوا هەرجارەو بەدەیان و سەدان هەزار كەس رژاونەتە سەر شەقامەكان و سەرنجی میدیاكان و دەوڵەتەكانیان راكێشاوە و شوێندانەریان لەسەر بەشێك لەئەندام پەرلەمانەكان تەنانەت هەندێك بەرپرسی حكومی وڵاتانی رۆژئاوا داناوە سەبارەت بەهەڵوێست و بڕیارەكانیان لەپەیوەندی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران. خاڵێكی دیكە لەو پەیوەندییەدا یەكگرتوویی و یەكدەنگی خەڵكی سەر شەقامە، لەهەموو ئەو خۆپیشاندانانەدا، گشت نەتەوەكان، هەڵگری بیروباوەڕی ئایینی جۆراوجۆرو تووێژە جیاوازەكانی حەشیمەتی ئێران، هونەرمەندان، سینەماكاران، یاساناسان و ... بەیەكدەنگی دێنە سەر شەقام. بێجگە لەوانە دەكرێ ئاماژە بە بەردەوامبوونی ماوەیەكی زۆری بەشداری خەڵكەكە بكەین لەمانەوەیان لەسەر شەقامەكان، ئێستا زیاتر لەمانگێكە بە بەردەوامی خەڵك لەسەر شەقامن و سەرەڕای شەهیدكردنی زیاتر لە ٢٠٠ كەس و برینداربوون و دەستبەسەركردنی هەزاران كەس، بەڵام رژێم نەیتوانیوە خەڵك بنێرێتەوە ماڵەكانیان. بەڵام گرنگترین خاڵ لەباری چۆنی یان چۆنیەتی ئەو خۆپیشاندانەیە، بەبۆچوونی من لەو راستیەدا خۆی دەبینێتەوە كە ئەگەر لەخۆپیشاندانەكانی پێشوو، تووێژە جیاوازەكان دەهاتنە سەر شەقام و داوای مافە زەوتكراوەكانیان دەكرد وەك مووچەی دواكەوتوویان، بێكاری، گرانی و ... ئەمجارەیان دروشمی خەڵك بۆ رووخان و نەمانی كۆماری ئیسلامیە و داخوازیەكانیان تەنیا رووخانی رژێمەو هەر ئەوەشە كە دەبینین ئەمجارە وێنەو سیمبولەكانی رژێم وەك خومەینی، خامنەیی، قاسم سولەیمانی لەدیوارەكان دادەگرن و دەیانخەنە ژێرپێ و دەیانسووتێنن و هەیكەلەكانیان دەڕووخێنن.  ئەمانە و زۆر دیاردەی دیكە پێمان دەڵێن كەخەڵك بەو راستییە گەیشتوون كە تاكاتێك ئەو رژێمە لەدەسەڵاتدایە ئەوان بەهیچكام لەداخوازیەكانیان ناگەن، كەوایە بۆ گەیشتن بەخواستەكانیان لەپێشدا دەبێ رژێمەكە لابەرن. هاوڵاتی: حزبی دیموكرات لەناو خۆپیشاندانەكاندا ئامادەیی هەیە؟ مستەفا هیجری: بەڵێ، حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەخۆپیشاندانەكاندا ئامادەیەو دەورێكی چالاك دەگێڕێ. هاوڵاتی: لەدوای هێرشەكانی كۆتایی مانگی ئەیلول بۆ سەر حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان، ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئێوە ئێستا چۆنە؟ مستەفا هیجری: لەدوای ئەم هێرشانە، ژیانی سیاسیمان لەناوخۆی رۆژهەڵات و شوێنەكانی دیكەی دنیا ئێستا بەربڵاوتر لەپێش بۆمبارانەكە بەردەوامە. لەباری ژیانی كۆمەڵایەتیشەوە ئێمە بەو هێرشانە راهاتووین هەرچەند ئەمجارەیان هێرشەكە بەربڵاوتر بوو و ئەو چەكانەی كە لەو هێرشەدا لەدژی ئێمە بەكارهاتن زۆر پێشكەوتووترو نوێتر لەو چەكانە بوو كەپێشتر لەدژی ئێمە بەكاریانهێناون. هاوڵاتی: دەوڵەتی ئێران بەردەوام هەڕەشە دەكات، ئێوە سنورەكانی خۆرهەڵاتی كوردستانتان چۆڵكردووە؟ ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان داوای لەئێوە كردووە، لەسنوری خۆرهەڵاتی كوردستان دووربكەونەوەو چالاكییەكانتان سنوردار بكەن؟ مستەفا هیجری: ئێمە نەك لەترسی هەڕەشەكانی كۆماری ئیسلامی و بۆمباران و تۆپبارانكردنی سنوورەكان، بەڵكو لەبەر رێزدانان بۆ داخوازی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئاڵوگۆڕمان بەشوێنی هێزەكانمان لەسنوور كردووە. هاوڵاتی: لەدوای سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكانەوە، دەوڵەتی ئێران داوای دانوستان و گفتوگۆی لەحزبی دیموكرات كردووە؟ مستەفا هیجری: لەدوای خۆپیشاندانەكان كۆماری ئیسلامی هیچ داوایەكی لەو شێوەیەی لەحزبی دیموكرات نەكردووە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەزموونی دانوستاندنەكانی پێشووش، بۆمان دەردەكەوێ كەمەبەستی رژێم لەهێنانە ئارای دانوستان پیلانگێڕی بووە لەژێر ناوی دانوستان، ئەوەش لەبنەمای فكری و ئایدۆلۆژی رژێم سەرچاوە دەگرێ كە رێگاچارەی پرسەكان لەگەڵ خەڵكی ئازادیخوازی ئێران بەگشتی و كوردو باقی نەتەوە ستەملێكراوەكان بەتایبەتی، تەنیا لەپیلانگێڕی بەدژیان و سەركووت و تیرۆر دەزانێ نەك دانوستاندنێكی راستەقینە بۆ چارەسەری كێشەكانیان. هاوڵاتی: وەكو هێزە سیاسییە كوردییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، هەماهەنگی و گفتوگۆتان هەیە بۆ ئامادەكاری روودانی هەر گۆڕانكارییەك لەئێران؟ مستەفا هیجری: ئێمە وەك ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران هاوكاری و هاوفكریمان هەیە لەپەیوەندی لەگەڵ ئەو ئاڵوگۆڕانەی كەچاوەڕوان دەكرێ لەئێران رووبدا. لەگەڵ بەشێكی زۆر لە حزبەكانی دیكەی نەتەوە بندەستەكان هاوپەیمانی و هاوفكریمان هەیە، سەبارەت بەچۆنیەتی حكومەتێك كەدوای كۆماری ئیسلامی لەئێران دەبێ پێكبێ و لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی دوورو نزیك لەپەیوەندیداین. هاوڵاتی: خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان بەجیاوازتر لەناوچەكانی تری ئێران دەبینن، یاخود پێتان وایە خۆپیشاندانەكانی هەموو شارەكانی ئێران یەك خواست و ئامانجیان هەیە؟ مستەفا هیجری: ئامانجی خۆپیشاندانەكان لەسەرتاسەری ئێران بە خۆرهەڵاتیشەوە لابردنی رژێمی كۆماری ئیسلامییە، بەڵام بۆ دوای كۆماری ئیسلامی جیاوازی بۆچوون لەنێو ئۆپۆزسیۆنی ئێرانیدا هەیە، گرووپ و حزبی وا هەیە كە پێی وایە بۆ خۆی بەتەنیا حكومەت دەرووخێنێ و دەبێتە جێگرەوەی كۆماری ئیسلامی، بۆچوونێك هەیە كە لایەنگری لەزیندووكردنەوەی پاشایەتی دەكاو ... ئەو جیاوازیانە ئەڵقەی لاوازی ئۆپۆزسیۆنە كە بەقازانجی كۆماری ئیسلامی تەواو بووە، لەبەرامبەردا ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران و بگرە زۆرێك لەحەشیمەتی خۆرهەڵات خوازیاری پێكهاتنی حكومەتێكی دیموكراتیی فیدراڵ و سیكۆلارین كەیاسا سەروەر بێ و كوردو باقی پێكهاتە نەتەوەییەكانی كە لەسەر جوگرافیای دیاریكراوی خۆیان دەژین بەپێی یاسایەكی دیموكراتی ناوچەی خۆیان بەڕێوەبەرن. بەڵام سەركوتی رژێمی كۆماری ئیسلامی لەخۆپیشاندانەكانی كوردستان زۆر توندوتیژترە لەسەركوتكردن لەناوچە فارسنشینەكان، بەجۆرێك تائێستا ژمارەی شەهیدو بریندار، هەروەها زیندانیە سیاسییەكانی ئەو یەك مانگەی دوایی خۆرهەڵات و باقی ناوچە غەیرە فارسنشینەكان وەك بلوچستان، ناوچەی عەرەب و توركماننشینەكان و ... زۆرترین ژمارە پێكدێنن. هاوڵاتی: دروشمی هاوڵاتی ژن، ژیان ئازادی) باڵی بەسەر سەدای خۆپیشاندانەكانی هەموو ئێران و ئەو خۆپیشاندانەش كە بۆ پشتیوانی دەكرێن لەدەرەوەی وڵات، ئاشكرایە ئەمە دروشمی پەكەكەو عەبدوڵا ئۆجەلانە، بەبڕوای ئێوە ئەمە چۆن بووەتە دروشمی هەموو خۆپیشاندانەكان؟ مستەفا هیجری: ژن، ژیان، ئازادی چەمك گەلێكن كە لەمێژ ساڵە لەنێو بزووتنەوەی كوردی خۆرهەڵاتدا باو بووەو تەنانەت لەشیعری هەندێك لەشاعیرەكانیشدا رەنگیداوەتەوە. بۆ وێنە مەرحووم هێمن موكریانی لەشیعرێكیدا دەفەرموێ: با هەزار زێ و گادەر و لاوێنی رونیشمان هەبێ تاكوو ژن ئازاد نەبێ سەرچاوەكەی ژین لیخنە بۆیە دەڵێم لە رابردوودا هەركەس ئەم وشانەی بەكارهێنا بێ، بەڵام كاتێك ژینا ئەمینی، كچە كوردی سەقزی بەدەستی گەشتی ئیرشادی كوماری ئیسلامی لەتاران لە رێكەوتی ٢٥ی خەرمانانی ئەمساڵدا شەهیدكراو تەرمەكەیان ناردەوە بۆ بنەماڵەكەی، ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران لە راگەیەندراوێكدا داوای لەخەڵكی خۆرهەڵاتی كوردستان كرد كە رۆژی ٢٨ی خەرمانان بەنیشانەی ناڕەزایەتی دەربڕین بەشەهیدكردنی ژیناو هەموو لاوەكانی دیكە، لەمانگرتنێكی سەرتاسەری بەشدار بن و دوانیوەڕۆكەی هەموو بەیەكگرتوویی بێنە سەرشەقام و دەنگی ناڕەزایەتی خۆیان بەگوێی دنیا بگەیەنن، خەڵكی خۆرهەڵات پێشوازییان لەو داخوازیە كرد، دروشمی ژن ، ژیان ، ئازادی گوترایەوەو رۆژانی دواتر بەپشتیوانی لەخۆرهەڵات شارەكانی دیكەی ئێران رژانە سەر شەقامەكان و ئەو دروشمەیان گوتەوەو ئێستا لەخۆپیشاندنی ئێرانیەكان لەناوخۆ و دەرەوەیش، ئەم دروشمە یەكێك لەدیارترین دروشمەكانە.  

عه‌مار عه‌زیز به‌ده‌ل به‌روارى ده‌ڵێت: به‌رده‌وامم له‌خه‌باتى مه‌ده‌نى و له‌ده‌ستگیرکردن ناترسم، به‌ڵکو ئێمه‌ له‌زوڵم و زۆردارى ده‌سه‌ڵات ده‌ترسین، وتیشى: ماوه‌ى زیاتر له‌دوو هه‌فته‌یه‌ له‌گه‌ڵ‌ ژماره‌یه‌ک که‌سایه‌تی و خاوه‌ن ماف له‌چین و تووێژه‌ جیاوازه‌کانی کۆمه‌ڵی کوردستان گروپی گێڕانه‌وه‌ی پاشکه‌وت و لێبڕینی مووچه‌مان پێکهێناوه‌و من وه‌کو نوێنه‌ری پارێزگاى دهۆک به‌شداریم کردووه‌. به‌ده‌ل به‌رواری چالاکى کۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى که‌ وه‌کو نوێنه‌ری پارێزگای دهۆک به‌شدارى له‌گروپى گێڕانه‌وه‌ی پاشکه‌وت و لێبڕینی مووچه‌ کردووه،‌ له‌چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ‌ هاوڵاتى رایگه‌یاند: « له‌ساڵانی 2017 و 2018 گروپێک دامه‌زرابوو به‌ناوی کوا پاشکه‌وتی من، که‌ ئه‌مه‌ش یه‌که‌م گرووپ بوو که‌ داوای پاشکه‌وت بکات، له‌پلانی ئێمه‌دابوو ئه‌و گرووپه‌ بکه‌ینه‌ گروپێکی سه‌رانسه‌ری کوردستان به‌ڵام له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی چه‌ند که‌سێک له‌ھەولێر و سلێمانی سه‌رینه‌گرت، له‌ 2018 له‌شاری دهۆک ده‌ستمانکرد به‌گه‌وره‌ترین گردبوونه‌وه‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی پاشکه‌وت، دواتر ده‌زگا ئه‌منیه‌کان ئێمه‌یان ده‌ستگیرکرد، ماوه‌یه‌کی زۆر له‌زیندان بووین دواتر ئازادکراین». وتیشى: «یه‌که‌م کۆبوونه‌وه‌مان له‌شاری هه‌ولێر له‌ 24ی ئه‌یلولی 2022 بوو، به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌ی ئێستای عێراق و هه‌روه‌ها پرسی بۆردومانکردنی ناوچه‌ سنورییه‌کان له‌لایه‌ن ئێران و تورکیاو پرسی درێژکردنه‌وه‌ی ماوه‌ی په‌رله‌مانی کوردستان، ئه‌مانه‌ هه‌موو وایانکرد که‌مێک دوابکه‌وین، ئێمه‌ نامانه‌وێت ئه‌مجاره‌ په‌له‌ بکه‌ین هه‌روه‌ها نامانه‌وێت کارێک بکه‌ین دواتر هیچ ئامانجێکی نه‌بێت، به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ رێکخراوی ئێن پی ئه‌ی که‌ رێکخراوێکی نه‌رویجییه‌، پشتگیریمان ده‌کات». له‌باره‌ی ئامانجی سه‌ره‌کى دامه‌زراندنی گروپه‌که‌، به‌ده‌ل به‌رواری وتى:»چه‌ند ئامانجێکمان هه‌یه‌ له‌وانه‌ کارکردن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی پاشکه‌وتی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران، هه‌روه‌ها  پرسی جیاوازی مووچەی‌ فه‌رمانبه‌ران به‌تایبه‌ت خانه‌نشینان له‌گه‌ڵ عێراق و هاوتاکردنیان، هه‌روه‌ها پله‌به‌رزکردنه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌ران له‌گه‌ڵ‌ دابه‌شکردنی مووچه‌ له‌کاتی خۆیدا، هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌چوارچێوه‌ی چالاکی مه‌ده‌نی و ئاشتیانه‌ ده‌بێت، جیاوازی گروپی ئه‌مجاره‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌م گروپه‌ سه‌رانسه‌رییه‌و نوێنه‌رانی هه‌موو پارێزگایه‌ک له‌گروپه‌که‌دا به‌شدارن». سه‌باره‌ت به‌میکانیزمى کارکردن و چۆنیه‌تی دروستکردنی فشار له‌سه‌ر حکومه‌ت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی پاشکه‌وتی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران، به‌ده‌ل به‌روارى ده‌لێت: «چالاکییه‌کانمان به‌شێوه‌ی مه‌ده‌نی ده‌بێت، به‌دواداچوونی یاسایی ده‌که‌ن و کۆمه‌ڵێک دادوه‌رو پارێزه‌ر له‌گه‌ڵ ئێمه‌ ده‌بن تاوه‌کو له‌ڕێگای یاسایی پاشکه‌وتی مووچه‌ بکه‌ینه‌ ماڵ له‌سه‌ر حکومه‌ت و ئه‌وان دانپێدانان بکه‌ن و دواتر بۆ فه‌رمانبه‌رانی بگێڕنه‌وه‌.»  له‌وه‌ڵامى ئه‌و پرسیاره‌ى ئایا مه‌ترسى نیه‌ به‌هۆى ئه‌م چالاکییانه‌وه‌ جارێکى تر رووبه‌ڕووى ده‌ستگیرکردن ببیته‌وه‌، وتى: «من له‌ده‌ستبه‌سه‌رکردن ناترسم، به‌ڵکۆ ئێمه‌ له‌زوڵم و زۆرداری ده‌سه‌ڵات ده‌ترسین، به‌داخه‌وه‌ له‌سه‌ر ماف و داواکارییه‌کانی خۆت ده‌ستگیربکرێی و دواتر تۆمه‌تی ئه‌خلاقی و ته‌قینه‌وه‌ یان په‌یوه‌ندی به‌پارتی کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که‌) دروستده‌کرێن که‌هه‌موو ئه‌مانه‌ دوورن له‌ڕاستی، من له‌ 1993 تاوه‌کو ئێستا به‌رده‌وامم له‌کارکردن، ئامانجی سه‌ره‌کی من ته‌نها خزمه‌تکردنه‌ به‌کوردستان و لای من هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان زۆر پیرۆزه‌ و به‌رده‌وام ده‌بم له‌سه‌ر خه‌باتی مه‌ده‌نى.».  «به‌ده‌ل به‌روارى ده‌ڵێت: «رێکخراوی پاو که‌ ته‌مویلی دارایی له‌ڕێکخراوی ئێن پی ئه‌ی نه‌رویجی وه‌رده‌گرێت ، ئه‌مانه‌ پرۆژه‌یه‌کیان هه‌یه‌ به‌ناوی (تعزیز الدیموقراتیه‌) بۆماوه‌ی چوار ساڵ، پێکهێنانی گروپه‌که‌ی ئێمه‌ به‌شێکه‌ له‌و پرۆژه‌یه‌و من گه‌شبینم که‌پێکه‌وه‌ ده‌توانین شتێکی باش بۆ مووچه‌خوران به‌ده‌ستده‌هێنین، به‌مه‌رجێک خه‌ڵک له‌گه‌ڵ ئێمه‌ هاوکاربێت و له‌پشته‌وه‌ خیانه‌تمان لێنه‌کات».

هاوڵاتی بەڕێوەبەری فەرمانگەی تۆماری خانووبەرەی سلێمانی دەڵێت: هەزاران هاووڵاتی عەرەب و بیانی خانوو و زەوییان لەپارێزگای سلێمانی كریوە، و تەنها ناسنامەی باری كەسێتی یاخود كارتی نیشتیمانییان هەبێت دەكرێت بەناویانەوە. لوقمان عومەر بەڕێوەبەری فەرمانگەی تۆماری خانووبەرەی سلێمانی بەهاوڵاتی راگەیاند: هەموو هاووڵاتییەكی عێراقی ئازادە لەكوێ خانوو دەكرێت یاخود بەكرێی دەگرێت، تەنها ناسنامەی باری كەسێتی یاخود كارتی نیشتیمانییان هەبێت دەكرێت بەناویانەوە. وتییشی: هەزاران هاووڵاتی عەرەب و بیانی خانوو و زەوییان لەپارێزگای سلێمانی كریوەو هیچ رێگرییەك نییە لەوەی هەر هاووڵاتییەكی عێراقی ببێتە خاوەنی زەوی و خانوو و تەنانەت زەوی كشتوكاڵیش لەسەرجەم پارێزگاكانی هەرێم تەنها هەندێك وردبینی دەكرێت لەو كەسانەی زەوی یاخود موڵك دەكڕن.

هاوڵاتی بەرپرسی لقی پێنجی پارتی دیموكراتی كوردستان لەبەغداد دەڵێت: هەوڵی جددی هەیە رەوتی سەدر پەراوێز نەخرێن و بوونی ئەوان لەناو حكومەتدا پێویستیەو حكومەتەكە زیاتر سەقامگیرتر دەبێت، لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیش ئێمە نامانەوێت دابەشبوون هەبێ، بەڵام لەناو ئەوان دابەشبوون هەیە لەسەر زۆر بابەت كەپەیوەستە بەخۆیانەوە».. شوان محەمەد تەها بەرپرسی لقی پێنجی پارتی دیموكراتی كوردستان لەبەغداد لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی سەبارەت بەپرسی نەوت لەڕێككەوتنی پارتی و یەكێتی لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی، رایگەیاند: «لێکتێگەیشتن هەیەو ئەوان دەڵێن با بەپێی دەستوورو یاساو ئێمەش لەگەڵ ئەوەین و با یاسای نەوت و غاز دەربكرێت، ئەو پرسانە بە لێكتێگەیشتنی سیاسی چارەسەردەكرێن و من پێموانییە ئەگەر لێكتێگەیشتنی سیاسی هەبێت بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی ببێتە بەربەست». وتیشی: «خواستی ئێمە ئەوەیە لەگەڵ یەكێتی بگەینە رێككەوتن سەبارەت بەدانانی كوردێك بۆ پارێزگاری كەركوك، بەڵام ئەو بارودۆخەی لەكەركووك هەبووە ئیعتیرافمان پێنەكردووە، بۆیە نەچووینەتە ژێرباری ئەوەی پارێزگاری كەركوك كورد بێت یان كورد نەبێت». هاوڵاتی: مەرج و داواكاری سەرەكی ئێوە چیە بۆ رێككەوتن لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی؟ شوان محەمەد تەها: «داواكاری سەرەكی ئێمە داواكارییەكانی هەرێمی كوردستانەو تائێستا هیچ لایەنێكی سیاسی كوردی بەدیاریكراوی پارتی و یەكێتی شتێكی تاكلایەنەیان پێشنیارنەكردووەو تەنها ئەو بابەتانەن كە رەهەندی كوردستانیبوونیان هەیە وەك ناوچە جێناكۆكەكان و پرسەكانی هەرێم و پێشمەرگەو پرسی شەنگال». هاوڵاتی: سەبارەت بەپرسی نەوت لێكتێگەیشتن لەنێوانتاندا هەیەو گەیشتوون بەڕێككەوتن؟ شوان محەمەد تەها: «ئەوان دەڵێن با بەپێی دەستوورو یاسا بێت و ئێمەش دەڵێین بەڵێ بەپێی دەستوورو یاسا بێت و با یاسایەك بۆ نەوت و غاز دەربكرێت كەچەندین ساڵە دواخراوە، ئێمە دەمانەوێت یاساكە دەربكرێت». هاوڵاتی: لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی لەسەر ئەو بڕیارانەی دادگای فیدراڵی سەبارەت بەپرسی نەوتی هەرێمی كوردستان دەریكردوون لێكتێگەیشتنتان هەیە؟ شوان محەمەد تەها: «ئەو پرسانە بەلێكتێگەیشتنی سیاسی چارەسەردەكرێن و من پێموانییە ئەگەر لێكتێگەیشتنی سیاسی هەبێت دادگای فیدڕاڵی ببێتە بەربەست». هاوڵاتی: هەفتەی رابردوو هەواڵی ئەوە بڵاوكرایەوە كە محەمەد شیاع سودانی كاندیدی چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ سەرۆك وەزیران سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردووەو بەڵێنی داوە ئەگەر ئەو ببێتە سەرۆك وەزیران رێگانادات پرسی نەوت ببێتە كێشە لەنێوان هەرێم و بەغداد، زانیاری تۆ لەم بارەیەوە چیە؟ شوان محەمەد تەها: «زانیاریم لەسەر ئەو سەردانە نییە». هاوڵاتی: لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا دابەشبوون و رای جیاواز هەیە سەبارەت بەداواكارییەكانی ئێوە؟ شوان محەمەد تەها:  تائێستا نەخێر، ئێمە نامانەوێت دابەشبوون هەبێت، بەڵام لەناو ئەوان دابەشبوون هەیە لەسەر زۆر بابەت كەپەیوەستە بەخۆیانەوە». هاوڵاتی: لەسەر بابەتی سەرۆك كۆمار یەكێتی و پارتی لێكتێگەیشتنیان چۆنە؟ شوان محەمەد تەها: «تائێستا ماویەتی، لێکتێگەیشتن هەیە نەگەیشتووە بەرێككەوتن». هاوڵاتی: پارتی دیموكراتی كوردستان سوورە لەسەر كاندیدەكەی خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار؟ شوان محەمەد تەها: «تائێستا رێبەر ئەحمەد كاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستانە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار». هاوڵاتی: لەگریمانەی رێکكەوتنی پارتی لەگەڵا چوارچێوەی هەماهەنگی، پارتی دەگەڕێتەوە بۆ كەركوك؟ شوان محەمەد تەها: «بێگومان ئەوە یەكێكە لەبابەتەكانی ئێمە بۆ رێككەوتن لەگەڵا چوارچێوەی هەماهەنگی و  بەپێی رێككەوتن دەمانەوێت ئاڵای كوردستان و پارتی لەكەركوك هەبێت و نامانەوێت لەبەردەم رەحمەتی كەسدا بین». هاوڵاتی: سەبارەت بەپارێزگاری كەركوك، لەگەڵا یەكێتی نیشتمانی كوردستان گفتوگۆتان هەیە بۆ ئەوەی كە پارێزگارێكی كورد دابنرێت؟ شوان محەمەد تەها:» ئەوە هەمیشە خواستی ئێمە بووەو نامانەوێت بگەڕێینەوە سەر چوارگۆشەی یەكەم، دیارە كێ هۆكاری ئەوە بووە بارودۆخی كەركوك بەچ ئاقارێكدا بكەوێت و ئێمە ئەو بارودۆخەی لەكەركوك هەبووە ئیعتیرافمان پێنەكردووە، بۆیە نەچووینەتە ژێرباری ئەوەی كورد بێت یان كورد نەبێت، بەقەد ئەوەی ئیعتیرافمان بەو واقیعەی كەركوكی ئێستا نەكردووەو ناشیكەین». هاوڵاتی: بەڵام رەخنەتان لێدەگیرێت كەپارتی دوای 16ی ئۆكتۆبەر گەڕاوەتەوە بۆ موسڵ و ناوچەكاتی تر بەڵام ناگەڕێتەوە بۆ كەركوك؟ شوان محەمەد تەها:» ئەوە رەخنە نییە ئەوە تەبریراتی نامەنتقییەو خەڵك دەزانێت بابەتی كەركوك بۆ ئێمە گرنگەو ئێمە نەمانوتووە موسڵ كوردستانەو نەشمانوتووە بەغدا كوردستانە، كێشەی ئێمە لەسەر ناوچە كوردستانییەكانەو هەڵوێستی نیشتیمانی لەسەر كوردستان دەبێت لەسەر شوێنەكانی دیكە نابێت». هاوڵاتی: دەمانەوێت رات بزانین لەسەر هەڵوێستی رەوتی سەدر، پێشبینی دەكەیت  بۆ ئەو هاوپەیمانێتیەی لەنێوان یەكێتی و پارتی و سوننەكان و چوارچێوەی هەماهەنگی دروستدەكرێت، رەزامەندی سەدر وەربگیرێت، ئایا سەدر رەزامەندی دەبێت؟ شوان محەمەد تەها:» هەوڵی جددی هەیە رەوتی سەدر پەراوێز نەخرێن و بوونی ئەوان لەناو حكومەتدا پێویستییەكە حكومەتەكە زیاتر سەقامگیرتر دەبێت، ئێمە وەكو پارتی هەمیشە هەوڵمانداوە، كاتی خۆیشی كە لەگەڵ سەدر بووین هەوڵمانداوە لایەنەكان پەراوێز نەخرێن و لەسەر ئەو بۆچوونەی سەرەتا بەردەوامین تاوەكو ئێستاش». هاوڵاتی: پارتی ئێستا لەگەڵا چوارچێوەی هەماهەنگی لەگفتوگۆو هەوڵی رێككەوتندان، لەكاتێكدا پێشتر لەگەڵا رەوتی سەدر هاوپەیمانیتان هەبوو، ئەمە گرفتی بۆ دروستنەكردوون لەگەڵا هاوپەیمانە نوێیەكەتان (چوارچێوەی هەماهەنگی)؟ شوان محەمەد تەها:» ئێمە ئەوكاتەی لەگەڵ سەدریش بووین، بەربەستێكی ئەوتۆمان لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی نەبوو و تەنها كێشەكەی ئێمە لەسەر ئەو بابەتانە بوو كە پەیوەست بوون بەهەرێمی كوردستان و خەڵكی كوردستانەوە». هاوڵاتی: ئایا دوای رێككەوتنتان لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی وەكو لقی پارتی دەگەڕێنەوە بەغدادو بارەگاكەتان دەكەنەوە، لەكاتێكدا پێشتر وەكو ناڕەزاییەك دژی ئەو هێرشانەی كرایەسەرتان، بارەگەكەتان تەخت كرد؟ شوان محەمەد تەها:» من بەغدام جێنەهێشتووەو ئێمە ئیشی خۆمان هەر دەكەین، ئۆرگانەكانی پارتی وەك خۆیان لەبەغداو باشووری عێراق كاردەكەن. هاوڵاتی: واتە ئێستا بەرچاوتان روونە بۆ رێككەوتن لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی؟ شوان محەمەد تەها:» زۆر، چاوەڕێدەكەین پتەوتریش بێ». هاوڵاتی: سەركردەیەكی چوارچێوەی هەماهەنگی باسی دابەشكاری ژمارەی وەزارەتەكانی لەنێوان پێكهاتەكان كردووە، لە 22 وەزیر دەڵێت چوار وەزیر دەدرێت بەكورد، ئێوە ئەو پشكە بەكەم نازانن؟ شوان محەمەد تەها:»ئێمە مەسەلەی وەزارەتەكانمان زۆر بەلاوە گرنگ نییە بەقەد ئەوەی گرنگە ئەو بابەتانەی پەیوەستە بەهەرێمی كوردستانەوە جێبەجێبكرێن». هاوڵاتی: لەو هاوپەیمانێتیە نوێیەدا پرسی بودجەی هەرێم چارەسەركراوە؟ شوان محەمەد تەها:» بەڵێ ئەوەش یەكێكە لەو بابەتانە» هاوڵاتی: ئێوە داوای بودحە دەكەن، یان تەنیا بەهاتنی 200 ملیار دینار رازین؟ شوان محەمەد تەها:» نەخێر 200 ملیار بۆ كاتی قەیرانە، ئێمە داوای بودجەی هەرێمی كوردستان دەكەین».  

هاوڵاتی سلێمان محەمەد سەعید قایمقامی قەزای دەربەندیخان كە لەپشكی بزوتنەوەی گۆڕان ئەو پۆستەی وەرگرتووە، لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی باس لەكێشەو  گرفتەكانی شارەكە دەكات و دەڵێت:  ئەو كێشەو گرفتانەی لەشارەكەدا هەیە بەشێكی زۆری لەدەسەڵاتی مندا نیە چارەسەری بكەم، گەورەترین گەڕەك لەدەربەندیخان ئاوی خواردنەوەی نییەو بەتانكەر ئاوی بۆ دەڕوات»، وتیشی: «دوای نۆ ساڵ پرۆژەی ئاوی دەربەندیخان تەواو نەبووە، لەدوای ساڵی ٢٠١٧ەوە بەهۆی روودانی بومەلەرزەكەوە كەرتی تەندروستی لەدەربەندیخان تووشی داڕمان بوو». هاوڵاتی: ساڵانێكە رێگای دەربەندیخان-زەڕایەن خراپە، سەدان كەس لەو رێگایەدا بوونەتە قوربانی، چەندین جار سكاڵا كراوە لەدەست ئەو رێگایە، لەئێستادا كۆمپانیاكە بەنیوە ناچڵی كارەكانی جێهێشتووە، وەك ئاگاداربیت كارەكانی بەدووسایدكردنی ئەو رێگایە بەكوێ گەیشت؟ ئایا دروستكردنی دوو توونێلەكە چیلێهات؟  قایمقامی دەربەندیخان: «سەبارەت بەڕێگای دەربەندیخان - زەڕایەن و سەبارەت بەو كۆمپانیایەی كە تیایدا كاری كردووەو ئێستا بەجێیهێشتووە، دیارە كۆمپانیاكە ئێرانی بوو، ئەوكاتەی كەدەستی كردووە بەكاركردن پارەیەكی زۆر هەبووە، پێش ئەوەی دەستبەكاربێت پارەیەكی زۆری وەرگرتووە كەدواتر هێندەی ئەوە نەبووە كەكاری كردووە، بۆ نموونە ئەگەر دوو ملیاری وەرگرتبێت بایی یەک ملیار كاریكردووە، دواتر بەهۆی قەیرانی داراییەوە كارەكان وەستاو كۆمپانیاكە داوای پارەیەكی زۆرتری دەكرد، كاتێك خەمڵاندن بۆ ئیشەكانی كرا تەماشادەكرێت كاری كەمتر كردووە، بەڵام پارەی زیاتر وەرگرتووە، هۆكاری كەمتەرخەمی لەتەواونەكردنی ئەو رێگایە كۆمپانیاكەو خراپی ئەو گرێبەستە بووە كە بۆ ئەو كارە كراوە، ئێستاش وەك ئەوەی من بزانم ئەوەیە كۆمپانیاكە داوای قەرەبووی ئەو ساڵانە دەكات كەكاری نەكردووەو كارەكانی راگرتووە، حكومەتیش قەرەبوی ناكاتەوەو دەڵێت تۆ كەمتەرخەمیت نواندووەو هێندەی ئەو پارەیەی وەرتگرتووە كارت نەكردووە وەرە كاركەت تەواوبكە، بۆ مەسەلەی تەواوكردنی دوو سایدەكەش ئەوەندەی من لەجەنابی وەزیری ئاوەدانكردنەوەوە بیستوومە ئەوەیە هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی رێگاكە لەو كۆمپانیایە وەربگرێتەوەو بدرێتە كۆمپانیایەكی تر. سەبارەت بەمەسەلەی دوو تونێلەكەش كە بۆ دەربەندیخان درووستبكرێت، ئەوەندەی جەنابی وەزیر بەمنی وتبێت ئەوەیە حكومەت دەیەوێت لەگەڵ كۆمپانیایەكی توركیدا گرێبەست بكات بەقەرزی درێژخایەن پرۆژەكە دەستپێبكات و بڕواتە بواری جێبەجێكردنەوە. دانیشتنێك لەگەڵ كۆمپانیاكەدا كراوە بەئامادەبوونی وەزارەتی پلاندانان و نوێنەرایەتی ئەنجومەنی وەزیران لەدیوانی ئەنجومەنی وەزیران، كاتێك دەستنیشانكراوە بۆ كۆمپانیاكە تاكۆمپانیاكە بتوانێت وەڵامبداتەوە لەڕووی ئەوەی كە كەشف و دیزاینی شوێنەكە بكەن، لەچەندڕۆژی رابردووشدا ئێمە ئاسانكاریمان بۆ كۆمپانیاكە كرد تا بێن و (درۆن) هەڵبدەن و بەدواداچوون بكەن بۆ دیزاینی تونێلەكە، چاوەڕەواندەكرێت لەئایندەیەكی نزیكدا كۆمپانیاكە وەڵامی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە بداتەوە. من خۆم باوەڕم بەوە هەیە حكومەت بتوانێت ئەو دوو تونێلە درووستبكات، بەڵام باوەڕم بەوە نییە لەم قۆناغەو بۆ ئەم قۆناغە درووستبكرێت، چونكە ئەوەتا پرۆژەی ئاوی دەربەندیخان لە ٢٠١٣ەوە دەستبەكاربوون تیایدا كراوە تائێستا كە كۆتاییەكانی ٢٠٢٢ تەواو نەبووە. هەر دەستبەكاربوون گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە كارەكە نەوەستێت». هاوڵاتی: كێشەی ئاوی دەربەندیخان كێشەیەكی كۆنەو تائێستا نەتوانراوە چارەسەربكرێت، سەرەڕای ئەو هەموو ناڕەزایی و درووستكردنی كەمپینە كەچی هێشتا كۆمپانیا توركییەكە كارەكانی ناكات و حكومەت لێی ناپرسێتەوە، دوایین زانیاری لەو بارەیەوە چیە؟ ئایا بڕوات وایە ئەو پرۆژەیە لەئایندەیەكی نزیكدا تەواوبكرێت؟ هەوڵەكانی ئێوە چیبووە لەو بارەیەوە؟ قایمقامی دەربەندیخان: «ئێمە هەر لەگەڵ دەستبەكاربوونمان یەكەم ئەولەویەتی خۆمان كەڕامانگەیاندووە كاركردن بووە لەسەر مەسەلەی ئاوی خواردنەوە، چی لەڕووی بەرزكردنەوەی داواكارییەوە بۆ لایەنە پەیوەندییدارەكان، چی فشاركردن لەڕێگای راگەیاندنەكانەوە بۆ ئەوەی پرۆژەكە تەواوبكرێت، ئێمە هەموو كات هەوڵی خۆمان داوە، من دووجار میوانداری ئەو كۆمپانیایەم كردووە هەم لەدەربەندیخان، هەم لەهەولێریش، كۆمپانیاكە كەناوی (ئۆهیتان)ی توركییە، لەساڵی ٢٠١٣ەوە دەستبەكاربووە، كۆی پارەی پرۆژەكە ١٩ ملیۆن دۆلارە،  بەیەك گوژمە چوار ملیۆن و ٥٠٠ هەزار دۆلاری وەرگرتووە، بەڵام گوژمەی دووەمی كە سێ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار دۆلارە بڕیاری خەرجكردنی دراوە، بەڵام بەهۆی نەبوونی پارەوە پێی نەدراوە، نوێترین زانیاری ئەو پرۆژەیەش ئەوەیە كۆمپانیاكە وتوویەتی ئایا قایمقامی دەربەندیخان گرەنتی خەرجكردنی پارەكەمان دەكات تا دەستبكەینەوە بەكار، منیش پێموتوون نەخێر من ناتوانم گرەنتی بكەم، چونكە هەموومان دەزانین دۆخی دارایی چۆنەو تەنیا بۆ موچە پارە هەیە». هاوڵاتی: پێشووتر دەوترا دەربەندیخان سزای سیاسی دەدرێت ئەویش بەهۆی ئەوەی لەهەڵبژاردنەكانی رابردوودا دەنگی بەلایەنێكی سیاسی داوە، ئایا تۆ باوەڕت بەو قسەیە هەیە؟  قایمقامی دەربەندیخان: من لەماوەی دەستبەكاربوونی خۆمدا تێبینی ئەوەم كردووە ئەوە ئێمەی دەربەندیخانین كە سزای خۆمان دەدەین نەك شوێنی تر، ئەوە لایەنی سیاسی دیاریكراو نییە، ئەوە عەقڵیەتییەكە كە ئێستاش لەدەربەندیخاندا هەیە، دەكرێت بڵێین عەقڵیەتییەكی لایەنی بەرژەوەندیخوازانە كەڕێگرن لەپێشكەوتنەكانی ئەم شارە بەوەی ئەگەر لەسەر دەستی ئەوان نەبێت یاخود ئیمتیازو قازانجی ئەوانی تیانەبێت، بەمانایەكی تر چەند كەسێكی دیاریكراوە لەناو لایەنێكی دیاریكراو هەموو هەوڵێك دەدەن بۆ پەكخستنی گەشەسەندنی ئەم شارە، دەكرێت بڵێین بەڵێ سزای سیاسی هەیە، بەڵام بەو مانایەی كەئێمە خۆمانین، بەداخەوە ئەو كەسانە كە هەموو ژیانیان بەتەكەتولات و ململانێ بردۆتەسەر دەیانەوێ وا پیشانبدەن بۆ لایەنەكانی خۆیان كەدژایەتی ئەم بەرپرس یان ئەو بەرپرس دەكەن لەلایەنێكی سیاسی بۆ ئەوەی ئیمتیاز وەرگرن و تیكەیەكی چەورتر وەربگرن، ئەگینا هیچ شتێكی تر نییە، وەك ئاستێكی باڵا شتێكی لەو شێوەیە نیە كەگوایە سزای دەربەندیخان دەدرێت. هاوڵاتی: كەرتی شارەوانی و كەرتی تەندروستی لەم شارەدا لەقەیرانی قوڵدا دەژین، تائێستاش نزیكەی نیوەی دەربەندیخان قیرتاو نەكراوە، هەندێ گەڕەك هیچ خزمەتگوزارییەكی نیە، زۆربەی شەقام و كۆڵانەكانی خراپن، ئەمە بۆچی وایە؟ لەڕووی تەندروستیشەوە لەساڵی 2017ەوە كە بومەلەرزەكە روویدا لەدەربەندیخان نەشتەرگەری نەكراوەو تائێستا هۆڵی نەشتەرگەری شارەكە نۆژەن نەكراوەتەوە، هۆكاری ئەمە چییە؟ قایمقامی دەربەندیخان: »راستە لەدوای ساڵی ٢٠١٧ەوە بەهۆی روودانی بومەلەرزەكەوە كەرتی تەندروستی لەدەربەندیخان تووشی داڕمان بوو، بەڵام بەداخەوە لەماوەی پێنج ساڵی رابردوودا هیچ بەرەوپێشەوەچوونێك  لەكەرتی تەندروستیدا نەبووە جگە لەنۆژەنكردنەوەی نەخۆشخانەی شەهید تۆفیق نەبێت كەئەویش نۆژەنكردنەوەكە بەبێ هۆڵی نەشتەرگەرییەكە بووە، گرنگی نەخۆشخانەكەش بەهۆڵی نەشتەرگەرییەكەوەیە. لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢١ وەزیری دارایی پێی راگەیاندم كەزیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن دینار بۆ نۆژەنكردنەوەی هۆڵی نەشتەرگەرییەكە تەرخانكراوە، بەڵام بەداخەوە سودی لێ نەبینرا. ئێمە هەر لەگەڵ دەستبەكاربوونمان جەختمان لەوە كردەوەو لەڕێگای جێگری هونەری پارێزگای سلێمانییەوە كە ئەو هۆڵی نەشتەرگەرییە بەزووترین كات نۆژەن بكرێتەوە، لەماوەی دوو مانگدا خستمانە تەندەرینەوە بەڵام بەداخەوە ئەو دەرخستەیەی كە ئامادەكرابوو كۆمەڵێك كێشەی هەبوو بەتایبەتی بەهۆی دابەزینی نرخی دینارو بەرزبوونەوەی نرخی دۆلارو چەند گرفتێكی دیكەش، بۆیە دووبارە جەختمانكردەوە كە دەرخستەیەكی تر بۆ هۆڵی نەشتەرگەری بكرێت كە پارەكەی لەخوار ٥٠٠ ملیۆن دینارەوە بێت تا سەرفكردنی لەدەسەڵاتی وەزیردا بێت، هاوكات هۆڵی نەشتەرگەرییەكە لەپێداویستییەكانی تری تەندروستی جیابكرێتەوە، بەڵام بەداخەوە وا دەرنەچوو، بەڵكو دەرخستەیەكی تری بۆ كرا كەكۆی پارەكەی زیاتر لە ٨٠٠ ملیۆن دینارە، ئەمە بۆ چییە؟ ئەمە بۆ ئەوەیە جارێكی تر دەربەندیخان دوابكەوێت و هۆڵی نەشتەرگەرییەكە نۆژەن نەكرێـتەوە، ئەو بڕە پارەیە رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیرانی پێویستە، خۆشتان دەزانن رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیران چەندە قورسەو ئاسان نییە، بۆیە ئێمە ئێستا هەوڵێكی ترمان دەستپێكردووە كەجارێكی تر هۆڵی نەشتەرگەرییەكە جیابكەینەوە لەكۆی پێداویستییە تەندروستییەكانی تر بۆ ئەوەی بەئاسانی رەزامەندی لەسەر پارەكەی بدرێت. بەنیسبەت دۆخی خزمەتگوزاری شارەوانیشەوە، بەداخەوە دەیگەڕێنمەوە بۆ ئەوەی ئەو بەرپرسانەی لەڕابردوودا لەدەربەندیخان پۆستی شارەوانییان بەدەستەوەبووە یاخود كاتی بوون یاخود خەڵكی شارەكە نەبوون، هەربۆیە ئەو خەمخۆری و دڵسۆزییەیان نەبووەو وەك خەمخۆرێكی ئەم شارە خەم بخۆن، بەداخەوە هەموو كارێكی شارەوانی لەئێستادا هەموو شتێكی خراوەتە سەر داهاتی خۆی، دەربەندیخانیش ئەو داهاتەی نییە، گەورەترین گەڕەك لەدەربەندیخان ئاوی خواردنەوەی نییەو بەتانكەر ئاوی بۆ دەڕوات، ناكرێت تۆ زەویت دابەشكردبێت كرابێت بەخانووش كەچی ئاوی خواردنەوەو ئاوەڕۆو قیرتاو نەكرابێت، من خۆم بۆ خۆم لەڕووی خزمەتگوزاری شارەوانییەوە بەم دۆخە هیچ ئومێدێك نابینم. هاوڵاتی: وەك قایمقامێك كە لەپشكی بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستەت وەرگرتووە دەسەڵاتەكانت چەندە، خۆت لێیان رازیت، كێشەو گرفتەكانت چین؟ قایمقامی دەربەندیخان: «وەك خۆم قەناعەتم بەوەیە زیاد لەئەركی خۆمم راپەڕاندووە، خۆت دەزانی ئێستا كەدوای یانزەی شەوە من لەدیوانی قایمقامیەتم، چەندەها شەوی تریش هاتوومەتەوەو لەدوای دەوام لێرە كاردەكەم، وەك قەناعەتی خۆم بەقەدەر ماندووبونەكانی خۆم لێی رازیم، بەڵام هێشتا ئەم شارە زیاد لەوەی پێویستە كە كردوومانەو حەقی ئەوەی هەیە بەسەرمانەوە كە زیاد لەمەش خۆمان ماندووبكەین و هێندەی ئومێدی خەڵك هەوڵبدەین». هاوڵاتی: تا چەندێك نزیكی لەخەڵكەوە؟ بەبڕوای خۆت خەڵك چیان هەیە بۆت؟ قایمقامی دەربەندیخان:»من سوپاسی خەڵكی دەربەندیخان دەكەم كە بۆ بچووكترین شت پەیوەندیم پێوەدەكەن، یەك شت هەیە حەزدەكەم بیڵێم ئەویش ئەوەیە كۆی ئەو كێشەو گرفتانەی لەشارەكەدا هەیە بەشێكی زۆری پەیوەندی بەدەسەڵاتی من و لەدەسەڵاتی مندا نیە چارەسەری بكەم، خەڵك بۆ ئاو، بۆ ئاوەڕۆ، بۆ قیرتاوكردن، لەبچووكترین داواكارییەوە بۆ گەورەترین داواكاری بۆ لای من دێت، پەیوەندی بەمنەوە دەكەن، هەر ئەمەشە وایكردووە ئاگام لەبچووكترین گرفتی ئەم شارە بێت. ئێمە درێغی ناكەین و هەوڵی ئەوە دەدەین بۆ چارەسەركردنی گرفتی سەرجەم سێكتەرەكان، هیوادارین پشتیوان و پشتگیری خەڵك بەردەوام بێت بۆمان، ئێمە بەپشتیوانی خەڵك هەوڵی خۆمان دەدەین بۆ ئەوەی خواست و پێداویستی خەڵك بەدیبهێنین».    

هاوڵاتی سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی رایگەیاند: «كێشەكان لەنێوانی یەكێتی و پارتی چارەسەر نەبوون و نەگەیشتووینەتە ئەنجامێك كەبتوانرێت ئێمە لەبەغداد بەیەك پلاتفۆڕم و یەك بەرنامەی هاوبەش بەشداری بكەین». هاوڵاتی: ئایا پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتوون بەیەك وەفد بچن بۆ بەغداد؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «نەخێر، چونكە دوو بەرنامەی جیایان پێشكەشكردووەو هەریەكەو بەرنامەی خۆی پێشكەشكردووەو تائێستا پڕۆژەی هاوبەشیان نییە». هاوڵاتی: باس لەڕێككەوتنی یەكێتی و پارتی دەكرێت لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، ئایا ئەمە راستە؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «تائێستا ناتوانین پشتڕاستی بكەینەوە كە رێككەوتن كراوە، یەكێتی و پارتی هێشتا لەو بارەیەوە نەگەیشتوونەتە ریككەوتن». هاوڵاتی: ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەژمارەی رابردووی رۆژنامەی هاوڵاتی-دا وتی یەكێتی و پارتی تیمی هاوبەشیان پێكهێناوەو نزیكن لەڕێككەوتن، تۆ دەڵێی چی؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «من ناتوانم پشتڕاستی بكەمەوەو نازانم چی بڵێم، تائێستا لەنێوان ئێمە و پارتی  بەرەوپێشچوون هەیەو لێكتێگەیشتن هەیە، بەڵام پێویستە ئێمە بەیەك كارت داخڵی هەڵبژاردن ببین و بەیەك وەرەقە هەموو كورد بچێتە بەغدا بۆ دیالۆگی نیشتیمانی، بەڵام تائێستا هیچ نەبووە». هاوڵاتی: لەسەر پرسە ناوخۆییەكانی هەرێمی كوردستانیش، وەكو پرسی داهات و خاڵە سنورییەكان و هەڵبژاردن، لەگەڵا پارتی نەگەیشتوونەتە رێككەوتن؟  سەعدی ئەحمەد پرە:»لەسەر هەڵبژاردنیش هێستا گفتوگۆكان كۆتایی نەهاتووە، بۆ پرسی  داهات و خاڵە سنوورییەكانیش، نەگەیشتووینەتە گفتوگۆی ئەو بابەتانە». هاوڵاتی: باس لەوەدەكرێت پارتی لەگەڵا چوارچێوەی هەماهەنگی لەبەغداد گفتوگۆیان كردووە، ئێوە لەمبارەیەوە چی دەڵێن؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «كۆبوونەوەیەكی تایبەت نییەو هەموو لایەنەكان دەرگای گفتوگۆیان دانەخستووەو گفتوگۆ هەر هەیە لەنێوان لایەنەكان، لەنێوان پارتی و لایەنەكان، لەنێوان یەكێتی و لایەنەكان، بەڵام باسەكەمان لەسەر مەوزوعی كوردستان و لایەنە سیاسییە كوردستانییەكان شتێكی هاوبەشە». هاوڵاتی: بەڕای تۆ یەكێی و پارتی رێكدەكەون؟  سەعدی ئەحمەد پیرە: «بەدڵنیاییەوە رێكدەكەون چونكە ئەو ناكۆكیانەی كەهەیە ئەوەندە نییە، دواتریش ئێمە لەقیمەی ناڕێكیدا لەنێوان هەمووماندا شتی هاوبەشمان هەبووە، لەیەك سەنگەر شەڕی داعشمان كردووەو حكومەتی هەرێمی هاوبەشمان هەبووەو لەپەرلەمان لەژێر یەك سەقف كۆبوونەوەمان كردووە». هاوڵاتی: جارێكی تر ئەوە رووناداتەوە پارتی و یەكێتی بەدوو وەفدی جیا بچن بۆ بەغدادو بەسەر دوو بەرەدا دابەش ببن؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «یەكێتی هیچ شتێكی لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی ئیمزا نەكرد، پارتی لەگەڵ سەدرو لەگەڵ سوننەكان رێككەوتنی ئیمزا كردبوو ئەوە زۆر فەرقی هەیە، بەڵام یەكێتی بەدەست خۆی نەبوو، ئەو مەوقیعەی كەهەوڵدرا پەرلەمان كۆببێتەوە بەبی یەكێتی و لایەنە سیاسییەكانی دیكە، لەكورددا بەس پارتی و لەسوننە بەس حەلبوسی و خەمیس خەنجەرو لەشیعەكانیش بەس رەوتی سەدری، باقییەكەی دیكە بۆ ئۆپۆزسیۆن، ئەوە ناچاری كردین كە بەیەكەوە دانیشین ئەگینا شتێكی بەرنامە بۆداڕێژراو نەبوو».  «حاڵی حازر یەكێتی و پارتی دوو وەرەقەیان هەیە، بەڵام هەردوولا زۆریان حەز لێیە كەوەرەقەی هاوبەش هەبێت و هەوڵی ئەوە دەدرێت كە لەڕێگای ئەو گفتوگۆیانەی كەبەردەوام دەكرێن وەكو ئەو گفتوگۆیەی لەپیرمام کرا لەنێوان كاك مەسعود و كاك بافڵ ئەو جۆرە گفتوگۆیانە بەردەوام دەبن، گەیشتنە ئەنجام ئەوكاتە وەرەقەی هاوبەشیش دەبێت و یەكڕیزی لایەنەكانی دیكەش دەبێت، نەگەیشتنە ئەنجام دەبێت بەردەوام بن تادەگەنە ئەنجام، بەڵام هەرگیزی تێدا نییە». هاوڵاتی: تۆ گەشبینی بەوەی پارتی و یەكێتی رێكبكەون؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «بەڵێ یەكێتی و پارتی رێكدەكەون». هاوڵاتی: ئایا پارتی و یەكێتی  سەبارەت بەپۆستی پارێزگاری كەركوك گفتوگۆیان كردووە؟   سەعدی ئەحمەد پیرە: «دەبێت كورد بەیەكەوە هەوڵبدەن پۆستی پارێزگاری كەركوك بەدەستبهێنن و ئەو بۆچوونانەی كە لەوەوپێش باسكراوە بۆچوونی خراپ و نەزۆكن».  

هەرێم كەمال ئاغا لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی: «بافڵ تاڵەبانی و مەسعود بارزانی تیمێكیان پێكهێناوەو نزیكن لەڕێككەوتن» «یەكێتی و چوارچێوەی هەماهەنگی و عەزم متمانەو روئیای هاوبەشیان هەیە» هاوڵاتی سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لەپەرلەمانی عێراق دەڵێت: چوارچێوەی هەماهەنگی مەبەستیەتی  پارتی و یەكێتی رێكبكەون و بافڵ تاڵەبانی و مەسعود بارزانی دانیشتنیان كردووەو تیمێكیان پێكهێناوە. هەرێم كەمال ئاغا سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان له‌په‌رله‌مانی عێراق و ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی رایگەیاند: تائێستا هەم پارتی و هەم یەكێـتی كاندیدی خۆیان هەیە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، بەڵام نزیكن لە رێكەوتن،  كاك بافڵ و كاك مەسعود لەڕابردوودا دانیشتوون و تیمێكیان پێكهێناوە، ئەم تیمە هەوڵیداوە و دەتوانم بڵێم قۆناغی باشی بڕیوە و كاتێك رێككەوتن بكرێت كۆنفرانس دەكرێ و بۆ رایگشتی ئاشكرادەكرێت». وتیشی: «یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و عەزم و چوارچێوەی هەماهەنگی سێ لایەنی سیاسین كۆمەڵێك بەرنامەو متمانەو كارو روئیای هاوبەشیان هەیە بۆ ئایندە بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی خاوەن دەسەڵات»، هاوكات هەرێم كەمال ئاغا سەبارەت بەم پرسانەو دۆخی ناوخۆی یەكێتی زانیاری زیاتر دەخاتەڕوو. هاوڵاتی: هیچ ئاسۆیەك هەیە بۆ كۆبوونەوەی پەرلەمانی عێراق؟ هەرێم كەمال ئاغا: «پاش نزیکەی ساڵیك بەسەر دەربازبوونی هەڵبژاردن، پێكنەهێنانی حكومەت و رێكنەكەوتنی لایەنە سیاسییەكان بووەتە مەسەلەیەكی قورس و بابەتێكی نەخوازراو لەئاست راستگۆیەتی عێراق بەرامبەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان و شەقامی عێراقیش بەگشتی، لەماوەی رابردوودا كوتلەی گەورە دوای پێكهێنانی چەند هاوپەیمانێتییەك دەرئەنجام كشانەوەیان قبوڵبوو بەتایبەت رەوتی سەدر، بەڵام رێككەوتنیان قبوڵ نەبوو و شەقامیان گرتەبەرو چەندین شتی نەخوازراوو قوربانییەكی زۆری لێ پەیدابوو، بەئاڕاستەیەك رۆیشت گەیشتە شێوازی توندوتیژی و چەكهەڵگرتن كە لەوانەیە درێژەی بكێشایە ناوچەی سەوز  دەبووە ناوچەی خوێن و كارەساتێك كەچارەسەرەكەی قورس دەبوو».   «ئەوەی كەئێستا هەیە دەتوانین بڵێین، یەكەم، دیالۆگی نیشتیمانییە كە بەڕێز كازمی بەڕێوەی دەبات، ئەم دیالۆگە دوو خول كۆبوونەوەی كردووەو لەكۆبوونەوەكاندا چەند رێنماییەك خراوەتەڕوو لەسەر مەسەلەی راگەیاندنی دژی یەكترو مەسەلەی ئاساییبوونەوەو دروستكردنەوەی متمانە لەگەڵ یەكتر، هەرچەندە رەوتی سەدر بەشدارییان نەكرد، بەڵام بەو ئاراستەیەیە رێگایەك بدۆزرێتەوە بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو كەشێوازەكەی و سەقفی زەمەنییەكەی چۆن بێت». «چوارچێوەی هەماهەنگی پێیوایە پاش تێپەڕبوونی چلەی ماتەمینی ئیمام حسێن دەبێت رێكبكەون لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان و حكومەت پێكبهێنن، ئەم حكومەتەش نەخشەڕێگایەك بێت بۆ ئەوەی ئەگەر رێككەوتن لەسەر سازانی پێشوەختە كرا، دەبێت حكومەتێكی نوێی دەسەڵاتدارو كۆمسیۆنێكی نوێ‌ هەبێت و رێبكەون لەسەر یاسایەك جا یاسایەكی نوێ‌ دەبێت یان ئەو یاسایانەی كەساڵانی پێشوو لەسەر ئاستی پارێزگاكان جێبەجێدەكرا». لەبەرامبەردا رەوتی سەدر پێیوایە ئەم حكومەتەو ئەم كۆمسیۆنە هەڵبژاردن بكاتەوە، بەڵام ئەمە قورسەو لەلایەن چوارچێوەی هەماهەنگییەوە قبوڵناكرێت». هاوڵاتی: چوارچێوەی هەماهەنگی لەچەند رۆژی رابردوودا لەهەولێر لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان كۆبوونەتەوە، ئایا لەگەڵ یەكێتی نیشتیمانی كوردستانیش كۆبوونەوەیان كردووە؟ هەرێم كەمال ئاغا: چوارچێوەی هەماهەنگی لەگەڵ یەكێتی كۆبوونەوەی زیاتریان هەیەو بەردەوام ئاگاداری پلان و نەخشەڕێگاكانین و دەتوانین بڵێین یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و عەزم و چوارچێوەی هەماهەنگی سێ لایەنی سیاسین، كۆمەڵێك بەرنامەو متمانەو كاری هاوبەشیان هەیەو كۆبوونەوەكان بەردەوامن و لێكتێگەیشتنی بەردەوامیش هەیە، كارو روئیای هاوبەش هەیە بۆ ئایندە بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی خاوەن دەسەڵات».  «پێویستە پارتی و سوننەش لەم حكومەتەدا بن و  لەڕاگەیاندنی كۆبوونەوەكەیاندا شتی باش و تەواو دەستووری هەبوو و  لەگەڵ ئەوەدا كۆكن بەمیكانیزمی دەستووری ئەم قۆناغە تێبپەڕێندرێت، ئەگەر هەڵبژاردنێكی پێشوەختەش بكرێتەوە، حكومەت بەدەسەڵاتێكی تەواوەوە بێت نەك ئەم حكومەتەی ئێستا.» هاوڵاتی: چوارچێوەی هەماهەنگی داوای لەیەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان كردووە یەك كاندیدی هاوبەشیان هەبێت بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار؟ هەرێم كەمال ئاعا:  «وەكو میكانیزمێكی دەستووری هەموو لایەنەكان جیا لەپلانی سەدر رێكن لەسەر ئەو میكانیزمە دەستووریە بۆ هەڵبژاردنی پێشووەختە یان حكومەتێك دەسەڵاتی هەبێت و  دەبێت رێككەوتنی فرەلایەنە بكرێت، تائێستاش هەم پارتی و هەم یەكێـتی كاندیدی خۆیان هەیە و پاش تەواوبوونی ماتەمینی ئیمام حسێن بێگومان ئەم گفتوگۆیانە چڕتر دەبنەوە، بیگومان ئەگەر رێككەوتن هەبێت پێویستە هەردوولا  تەنازولات بۆ یەكتر بكەن و بەتایبەت چوارچێوەی هەماهەنگی مەبەستییەتی كە پارتی و یەكێتی رێكبكەون. هاوڵاتی: گفتوگۆكانی یەكێتی و پارتی لەسەر ئاستی وەفدی هەردوولایە یان لەسەر ئاستی شەخسیە؟ هەرێم كەمال ئاغا: كاك بافڵ و كاك مەسعود لەڕابردوودا دانیشتوون و تیمێكیان پێكهێناوە، ئەم تیمە هەوڵیداوەو دەتوانم بڵێم قۆناغی باشی بڕیوەو كاتێك رێككەوتن بكرێت كۆنفڕانس دەكرێ و رادەگەیەندرێـت و شتێك نییە بشاردرێـتەوە لەڕای گشتی و شەقام. هاوڵاتی: لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر چ پرسێك نزیكن و لەسەر چ پرسێك دوورن لەیەكترییەوە؟  هەرێم كەمال ئاغا: «كۆبوونەوەكانی یەكێتی و پارتی وەك خۆی ماوە، بەڵام قۆناغی باشی بڕیوەو  مەسەلەی هەڵبژاردن لەكوردستان و یاساكەی بەشێوەیەكی گشتی و مەسەلەی كۆتاكان و كۆمەڵێك پرسی گرنگ هەبووە، لەوانە مەسەلەی دادپەروەری لەئیدارەدانی پارێزگاكان لەسەر پرسی بودجەو كۆمەڵێك بابەتی دیكە گفتوگۆمان بووە، ئەوەی پێویستە باسبكرێت یەكێتی و پارتی لەكۆبوونەوەكان مۆفەق بوون و بەقۆناغێكی باشدا تێپەڕیوون و هیوادارین لەنزیكترین كاتدا ئەم كۆبوونەوانە بەرهەمێكی باشیان هەبێت و ببێتە مایەی سەقامگیریەكی باش بۆ كوردستان و هەروەها دەبێتەهۆی بەهێزكردنی پێگەی كورد لەبەغدا بۆ بەدیهێنانی  داخوازی و مافە دەستوورییەكان و شایستەی دارایی و كێشەی پێشمەرگەو ناوچە كێشەلەسەرەكان و چەند پرسێكی دیكەی وەك نەوت و گاز». هاوڵاتی: بەدیاریكراوی سەبارەت بەپۆستی سەرۆك كۆمار لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان گفتوگۆتان كردووە؟ هەرێم كەمال ئاغا:  «بەڵێ‌ گفتوگۆ بەردەوامە، بەڵام تائێستا هەردوولا  كاندیدی خۆیان هەیەو مەسەلەی كاندیدی هاوبەش تائێستا نەبووەتە گفتوگۆی جددی، بەڵام نزیكن لەڕێككەوتن و گفتوگۆكان بەئاڕاستەیەكی باشدا رۆیشتووەو چاوەڕێدەكەین سەركەوتووبێت، دەبێت هەردوولا تەنازول بۆ یەكتری بكەن». هاوڵاتی: لەماوەی رابردوودا یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان تۆمەتباركراون بەوەی ئێوەش وەكو هێزە سیاسییەكانی عێراق بەشێك بوون لە بنبەستی سیاسی، رای ئێوە چیە لەم بارەیەوە؟ هەرێم كەمال ئاغا: «بێگومان ئەو گلەییە كراوە، ئەگەر ناوماڵی شیعە یەكبوایە كورد كێشەكەی ئاسانتر دەبوو، گریمان یەكێتی و پارتی تەنازول ناكەن لەكاندیدی خۆیان وەكو 2018، كەنیسابی 220 ئەندامی پەرلەمان تەواوبێت لەوێ‌ كاندید یەكلا دەبووەوەو بەدەنگی كوردو سوننەش كاندید یەكلایی نابێتەوە، بەڵام بەدەنگی شیعە یەكلادەبێتەوە». «لەم قۆناغەی ئێستادا یەكێتی و پارتی رێكبكەون بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی قۆناغێكی گرنگەو مەسەلەی پێكهێنانی حكومەتێكی مەبدەئی تەوافق دروستدەبێت كە لەدەستووری عێراقیدا باسكراوەو مانەوەی یەكپارچەیی خاكی عێراقەو مەبدەئی تەوافق فەلسەفەی رەوتی سەدر نەبووەو ئەو داوای زۆرینەی كردووەو كورد لەزۆرینەدا زەرەریەتی». هاوڵاتی: ئایا چاوەڕوان دەكرێت فراكسیۆنی سەدر بگەڕێتەوە بۆ ناو پەرلەمانی عێراق؟ هەرێم كەمال ئاغا: «ئەمە بابەتێكی دەستووری و یاساییەو خۆشیان رایانگەیاند كەناكرێـت و سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەرییش  رایگەیاند كەگەڕانەوەیان كارێكی نادەستوورییەو ئەمان دەستلەكاركێشانەوەیان نوسیووەو سوێندیان خواردووەو لەڕووی سیاسییەوە كێشەیان هەیە، بەڵام پێموایە گەڕانەوەیان قورسە». هاوڵاتی: سەبارەت بەدۆخی ناوخۆی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، ئایا هیچ دەرفەت هەیە بۆ ئەو کەسانەی كەبڕیاری دەركردنیان دراوە بگەڕێنەوە ناو یەكێتی؟ هەرێم كەمال ئاغا: ئەوە دەسەڵاتی سەرۆك و دەستەی كارگێڕییە و هەركاتێك رێككەوتنێك بكرێت كەبگەڕێنەوە بەپێی ئەو پەیڕەوەی كەئێستا هەیە، ناوماڵی یەكێتی هەمیشە بەهەموومانەوە جوانەو كەس زیاد نییە، بەڵام ئەو دۆخەی كەدروستبوو  بێگومان  نەخوازراوبوو و خەڵكی دڵسۆزی یەكێتی بەدڵنیاییەوە پێی خۆش نییە، بەڵام بابەتەكە روویداوەو بووەتە ئەمری واقع، ئەوەی كەئێستا هەیە پەیڕەوی ناوخۆ گۆڕاوەو ئەو دەسەڵاتەش ئەم كۆنگرەیە بەئەنجومەنی سەركردایەتی داوە پەیڕەوی ناوخۆ بۆ یەكجار گۆڕانكاری بەسەردابێت هەتا لەسیستەمی هاوسەرۆكییەوە بووە سیستەمی سەرۆك، بۆیە ئەمە واقعێكەو دەبێت مامەڵەی لەگەڵدا بكەین و  ئەم واقعە دروستبووە، ئەوەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەپەیڕەوی ئێستا كەدەنگی بۆدراوە  بووەتە سیستەمی سەرۆك». هاوڵاتی: سەبارەت بەكورسیی پەرلەمانتاری ئێوە کەسکاڵای لەسەر کرابوو، ئایا چاوەڕواندەكرێت لەداهاتوودا سكاڵای دیكە لەدژتان بكرێت؟ هەرێم كەمال ئاغا: لەگەڵ سوێندخواردنی ئێمە لەپەرلەمانی عێراق ئەو كێشەیە كۆتایی پێهاتووە بەبڕیاری دەستەی قەزائی كەدەنگی بۆ دراوەو لەسێ‌ قازی پێكهاتووە كەپێیدەڵێن سەر بەكۆمسیۆن و مسداقیەتی بڕیارەكانی كۆمسیۆنن و كە ئەم دەستەیە بڕیارێك دەردەكات قابیلی رەتكردنەوە نییە، بەڵام راگەیاندنەكان و سۆشیال میدیا دەهێنن و دەیبەن هەریەكەو لەلایەكەوە، هەروەها بەپێی ماددەی 52ی دەستووری عێراق  هەر پەرلەمانتارێك كە تانەی هەبێت دەتوانێت تانە لەپەرلەمانتارێكی دیكە بدات  لەسەر دروستی ئەندامبوونی، ئەو دۆكیومێنتانەی سكاڵایان لەڕابردوو كردبوو كە رەتكرایەوە،  ئەم دەستەیەی دادوەری كە بۆ كۆمسیۆن پێكهاتبوو بۆ مسادەقەی كۆمسیۆن و تانەو راییكردنی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنی عێراق لەم هەیئەتە تانەكەیان رەتكرایەوە.  

سازدانی: شه‌نای فاتح به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ده‌ڵێت: «كێشه‌ی كه‌می مامۆستامان هه‌یه‌و پلان نیه‌و له‌په‌روه‌رده‌ی ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كان ورده‌ ورده‌ مامۆستای میلاكیان تیادانامێنێت و له‌بواری دروستكردنی بیناش ده‌توانم بڵێم حكومه‌تی هه‌رێم سست بووه‌». دڵشاد عومه‌ر به‌ڕێوبه‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی له‌چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی هاوڵاتی رایگه‌یاند:» له‌ڕێی رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تی و ناوخۆییه‌كانه‌وه‌ كۆمه‌ڵێك قوتابخانه‌مان بۆ نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كۆمه‌ڵێك پێداویستیمان بۆ دابینكراوه‌ و ٥٠ قوتابخانه‌مان نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌ و له‌ئێستاشدا ٢٨ قوتابخانه‌ی دیكه‌ ره‌زامه‌ندیان له‌سه‌ردراوه‌و پاره‌كه‌یان دابینكراوه‌». وتیشی:» حكومه‌تی هه‌رێم به‌پێی ئه‌و بودجه‌یه‌ی له‌به‌ر ده‌ستیایه‌تی و به‌پێی داواكاری ئێمه‌ ده‌توانم بڵێم واجبی خۆی جێبه‌جێكردووه‌». سه‌باره‌ت به‌ئاڵوگۆڕ له‌پۆسته‌كه‌یدا به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ ده‌ڵێت: «ته‌مه‌نا ده‌كه‌م زوو جێبه‌جێبكرێت، چونكه‌ ماندووین و ئه‌كرێت ئیتر كه‌مێك بۆ خۆم بژیم»، هاوكات له‌باره‌ی ده‌ستوه‌ردانی حزبی و چاودێریكردنی قوتابخانه‌ ناحكومییه‌كان و ئاستی زانستی په‌روه‌رده‌یی له‌سلێمانی بۆ هاوڵاتی ده‌دوێت. هاوڵاتی: بۆ ده‌ستپێكردنی ساڵی نوێی خوێندن، په‌روه‌رده‌ی سلێمانی به‌باشی ئاماده‌یه‌ بۆ پێشوازیكردن له‌قوتابیان و خوێندكاران؟ دڵشاد عومه‌ر: ساڵانه‌ 1ی ئه‌یلول یه‌كه‌م رۆژی په‌یوه‌ندی ساڵی نوێی خوێندنه‌و دواتریش به‌پێی كارنامه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ له‌ 13ی ئه‌یلوول ده‌وام ده‌ستپێده‌كات، له‌ 13 و 14 و 15ی ئه‌یلوول به‌فه‌رمانێكی وه‌زاری ئه‌و سێ رۆژه‌ داده‌نێین بۆ وه‌رگرتنی كتێب و ئه‌نجامدانی چالاكی جۆراوجۆر، بۆ ئه‌وه‌ی پاش ئه‌و پشووه‌ی قوتابیان وه‌ریانگرتووه‌ ئاشنا ببنه‌وه‌ به‌ژینگه‌ی په‌روه‌رده‌یی، له‌ 17ی ئه‌یلوول كه‌ ده‌كاته‌ رۆژی شه‌ممه‌ قوتابیان ده‌چنه‌ ناو پۆل و ده‌ستده‌كرێت به‌ده‌وام. وه‌ك ئاماده‌كاریش ئێمه‌ 30ی ئایاری ئه‌مساڵ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی فراوانمان له‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ ئه‌نجامدا به‌ئاماده‌بوونی سه‌رجه‌م  به‌ڕێوبه‌ره‌ گشتییه‌كان و به‌ڕێوبه‌ری په‌روه‌رده‌ی قه‌زاكانی سه‌ر ئاستی هه‌رێم و به‌ڕێوبه‌ره‌ خۆجیێیه‌تییه‌كان و راویژكارانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و به‌ڕێوبه‌ره‌ گشتییه‌كانی دیوان و جه‌نابی وه‌زیر گفتوگۆی چڕمان كرد، پلانێكی ژماره‌ییمان داناو مه‌سه‌له‌ی رێكخستنی میلاكمان به‌فه‌رمانێك رێكخست و مه‌سه‌له‌ی داخستن و جیاكردنه‌وه‌و كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌كان و كاتی وه‌رگرتنی منداڵمان دیاریكرد به‌مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی هه‌وڵبده‌ین ئه‌و گله‌یی و گازه‌ندانه‌ی ساڵانی رابردوو هه‌بوون كه‌قوتابی ده‌چووه‌ قوتابخانه‌ مامۆستاو پێداویستی نه‌بوو، به‌ڵكو ئه‌مساڵ پێش ده‌ستپێك ئه‌م كارانه‌ جێبه‌جێبكه‌ین و ده‌توانم بڵێم تاڕاده‌یه‌كی زۆر سه‌ركه‌وتووبووین و كاره‌كانمان كردووه‌. هاوڵاتی: له‌سنووری په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ژماره‌ی مامۆستایان چه‌نده‌؟ ئایا چه‌ندیان مامۆستای هه‌میشه‌یین و چه‌ندیان مامۆستای وانه‌بێژن؟ ئایا ژماره‌ی مامۆستاتان كه‌مه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: له‌سنوری په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ٥٣ هه‌زارو ١٤٣ مامۆستاو فه‌رمانبه‌رمان هه‌یه‌و له‌و ژماره‌یه‌ ١١ هه‌زاری فه‌رمانبه‌ره‌و ئه‌وانی تری مامۆستایه‌، هه‌روه‌ها نزیكه‌ی پێنج هه‌زار مامۆستای وانه‌بێژمان هه‌یه‌و هۆكاره‌كه‌شی وه‌ستاندنی دامه‌زراندنه‌ له‌ساڵی ٢٠١٤وه‌، به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ كۆمه‌ڵێك مامۆستا خانه‌نشین و به‌شێكیش له‌سه‌ر ویستی خۆیان خانه‌نشین ده‌بن و مردنیش ده‌بێت و ژماره‌یه‌ك مامۆستاش مۆڵه‌تی نه‌خۆشی یان دیكایه‌تی و بێ موچه‌یی و خوێندن و هاوسه‌فه‌ری ده‌كه‌ن، به‌هۆی هه‌موو ئه‌مانه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی دامه‌زراندن نییه‌ ناچارین سوود له‌و ده‌رچووانی زانكۆ وه‌ربگرین كه‌ده‌رچووی كۆلێژه‌كانی په‌روه‌رده‌ یان په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تن و ئه‌گه‌ر هه‌بێت بیانكه‌ین به‌وانه‌بێژ بۆ ئه‌وه‌ی قوتابخانه‌كانمان بێ مامۆستا نه‌بن.  «ئێمه‌ كه‌پێنج هه‌زار وانه‌بێژمان هه‌بێت به‌ڵێ كێشه‌ی كه‌می مامۆستامان هه‌یه‌،» به‌ڵام ده‌شتوانم بڵیم ئه‌مه‌ دوو لایه‌نه‌یه‌، لایه‌نێكیان له‌ناو شاره‌كان هه‌ڵئاوسانێكی زۆرو مامۆستایه‌كی زۆرمان هه‌یه‌ ئه‌وه‌ش هۆكاره‌كه‌ی وه‌رگرتنی قوتابی و خوێندكاره‌ به‌پێی (ناوه‌ندی وه‌رگرتن) كه‌ته‌نها نمره‌ هۆكاره‌ بۆ وه‌رگرتنی قوتابی و خوێندكار، من چه‌ندین ساڵه‌ پێشنیاری ئه‌وه‌م كردووه‌ هه‌م له‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ و هه‌م له‌كۆبوونه‌وه‌كاندا كه‌مامۆستایه‌تی پیشه‌یه‌كه‌ جگه‌ له‌وه‌ی ئه‌ركێكی پیرۆزی هه‌یه‌و خزمه‌تێكی زۆر ده‌كات پێویست ده‌كات حه‌ز هه‌بێت و قوتابی و خوێندكار بۆ پیشه‌ی مامۆستایه‌تی حه‌زی هه‌بێت. جگه‌ له‌وه‌ نه‌بوونی پلان هه‌یه‌، ئێمه‌ به‌ڕاستی په‌روه‌رده‌كانی ده‌ره‌وه‌ی شار، قه‌زاكانی پێنجوێن، شارباژێڕ، قه‌ره‌داغ و دوكان ئه‌مانه‌ ده‌توانم بڵێم ورده‌ ورده‌ میلاكیان تیانه‌ما، چونكه‌ هه‌مووی خه‌ڵكی سلێمانین، چوونه‌ته‌ ئه‌وێ و ناشكرێت تا ته‌مه‌نیان هه‌یه‌ 13 بۆ 14 ساڵ له‌وێ بمێننه‌وه‌و هیچ یاسایه‌كیش نییه‌ رێگری له‌ئه‌مه‌ بكات، بۆیه‌ ناچارده‌بین ئه‌مانه‌ بگوازینه‌وه‌ ناوشارو هه‌ڵئاوسانه‌كه‌ له‌سلێمانی دروستده‌بێت و له‌وێش بێ مامۆستا ده‌بن و بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌مه‌ش سودمان له‌وانه‌بێژ وه‌رگرتووه‌. هاوڵاتی: ده‌وترێت مامۆستای وانه‌بێژ نه‌بێت خوێندن په‌كی ده‌كه‌وێت، مامۆستایانی وانه‌بێژیش پاش چه‌ندین ساڵ خزمه‌ت هه‌ر ناكرێنه‌ هه‌میشه‌یی و گله‌یی ده‌كه‌ن كه‌شایسته‌ داراییه‌كانیان له‌كاتی خۆیدا بۆ خه‌رجناكرێت و ئه‌و پاره‌یه‌شی وه‌ریده‌گرن بڕه‌كه‌ی كه‌مه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: یه‌ك مامۆستا كه‌م بێت كاریگه‌ری هه‌یه‌ له‌سه‌ر پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌و زه‌رورین به‌دامه‌زراندن، چونكه‌ مامۆستا ٢٤ وانه‌ی هه‌یه‌ كه‌ نزیكه‌ی پێنج پۆل ده‌كات و بۆ هه‌ر پۆلێكیش ٣٠ قوتابی حساب بكه‌ین، ١٥٠ قوتابی زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت، به‌ڵام ئێمه‌ واقیعێك بڵێین به‌حوكمی ئه‌وه‌ی له‌وه‌زاره‌ت موناقه‌شه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌مان كردووه‌ ئه‌توانم بڵێم ئه‌و رێنماییه‌ی ژماره‌ ١٤ كه‌ساڵی رابردوو بۆ وانه‌بێژی ده‌رچوو خزمه‌تێكی باش به‌وانه‌بێژان كرا، هه‌م جیاوازیمان كرد له‌نێوان ئه‌وه‌ی هاتوچۆ ده‌كات و ئه‌وه‌ی هاتوچۆ ناكات و له‌وه‌ی نزیكه‌و له‌وه‌ی دووره‌، رێمان پێداون له‌ قوتابخانه‌كاندا ببنه‌ به‌ڕێوبه‌ر واته‌ حسابێكی ره‌سمیمان بۆ كردوون و ئه‌و پاره‌یه‌شی كه‌هه‌یه‌ بڕێكی باشه‌و پێشتر ئه‌گه‌ر به‌ژماره‌ی به‌شه‌ وانه‌ بمانكردایه‌ بۆ دانه‌مه‌زراو چوار هه‌زار دینار بوو و ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌كیش ١٠ به‌شی هه‌بێت ده‌كاته‌ ٤٠ هه‌زارو مانگانه‌ نزیكه‌ی ٢٠٠ هه‌زار، به‌ڵام ئێستا له‌ ١٢ به‌شی كه‌متری نه‌بێت ٣٥٠ هه‌زار دینار وه‌رده‌گرێت ئه‌گه‌ر دبلۆم بێت و به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌كالۆریۆس بێت ٤٠٠ هه‌زار دینار وه‌رده‌گرێت و ئه‌گه‌ر ببێته‌ به‌ڕێوه‌به‌ر ٥٠ هه‌زاری ده‌چێته‌ سه‌ر، له‌به‌رئه‌وه‌ ده‌توانم بڵێم شتێكی باشه‌و رێنمایی ئه‌مساڵی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش كه‌ ده‌رمانكردووه‌ وتوومانه‌ ئه‌م رێنمایانه‌ جێبه‌جێده‌كه‌ین و ئه‌مانه‌ ئه‌گه‌ر سبه‌ینێ دامه‌زراندن هه‌بێت ده‌بێت سودیان هه‌بێت  و بكرێنه‌ بنه‌ما وه‌ك خزمه‌ت به‌وانه‌بێژان كه‌خاڵی زیاتری بده‌ینێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌كێبڕكێدا شانسی باشتری هه‌بێت، له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌توانم بڵێم شتێكی باشمانكردووه‌ به‌ڵام بۆ دامه‌زراندن و گرێبه‌ست ئه‌مه‌ پلانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و وه‌زاره‌تی پلاندانانه‌ نه‌ك ده‌سه‌ڵاتی وه‌زیرو وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌ویست و حه‌زی من بێت به‌ڵێ له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنیانم.  هاوڵاتی: ژماه‌ی قوتابیان و خوێندكاران له‌سلێمانی چه‌نده‌؟ چه‌ند قوتابخانه‌ زیاترله‌دوو ده‌وامی تێدا ده‌كرێت؟ ئایا پارێزگای سلێمانی پێویستی به‌چه‌ند بینای نوێی قوتابخانه‌ هه‌یه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: ٤٧٦ هه‌زار قوتابی و خوێندكارو هه‌زارو ٧٤٦ بینای قوتابخانه‌مان هه‌یه‌، «به‌ده‌قیقی نازانم چه‌ند قوتابخانه‌ زیاتر له‌دوو ده‌وامی تێدا ده‌كرێت،» به‌ڵام واقیعێك هه‌یه‌ كه‌ دوو ده‌وامی ئاساییه‌ به‌ڵام ئێمه‌ كێشه‌مان له‌ سێ ده‌وامیدا هه‌یه‌و سێ ده‌وامییه‌كه‌ش هه‌ندێكیان سێ ده‌وامی خوێندنی ئاسایین واته‌ خوێندنگه‌ی رۆژن، به‌ڵام هه‌ندێك له‌ سێ ده‌وامییه‌كان خوێندنگه‌ی ئێوارانن و ئاساییه‌ هه‌مانبێت، هه‌روه‌ها بنكه‌كانی فێركردنی گه‌وره‌و خوێندنی خێرامان هه‌یه‌، كه‌ئه‌و منداڵانه‌ی له‌خوێندن دابڕاون به‌هه‌ر بارودۆخێكی سیاسی یان ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی بێت، منداڵ هه‌یه‌ ته‌مه‌نی نۆ ساڵه‌و نه‌چووه‌ته‌ قوتابخانه‌ی ئاسایی و ناچارین بیخه‌ینه‌ خوێندنی خێرا، هه‌روه‌ها هه‌مانه‌ ته‌مه‌نی زۆر گه‌وره‌یه‌و سه‌روو ٣٥ ساڵه‌ و نه‌یخوێندووه‌ و بۆ ئه‌وه‌ی فێری خوێندن بێت ده‌یخه‌ینه‌ بنكه‌كانی فێركردنی گه‌وره‌. ئێمه‌ له‌ڕێی رێكخراوه‌ نێوده‌وڵه‌تی و ناوخۆییه‌كانیشه‌وه‌ كۆمه‌ڵێك قوتابخانه‌مان بۆ نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كۆمه‌ڵێك پێداویستیمان بۆ دابینكراوه‌و ٥٠ قوتابخانه‌مان نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌و له‌ئێستاشدا ٢٨ قوتابخانه‌ی دیكه‌ ره‌زامه‌ندیان هاتووه‌و پاره‌كه‌یان دابینكراوه‌و هه‌روه‌ها رێكخراوی روانگه‌و منداڵپارێزیش داوای لیستێكیان لێكردووین كه‌ چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كمان بۆ نۆژه‌ن بكه‌نه‌وه‌، هاوكات پێنج خێرخواز له‌پارێزگای سلێمانی چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كیان ته‌واوكردووه‌و رۆژی ١٥ی ئه‌یلوول ده‌كرێنه‌وه‌ كه‌ له‌و شوێنانه‌شدان كه‌ منداڵ زۆره‌و خزمه‌تگوزاری به‌باشی نه‌گه‌یشتووه‌ته‌ جێگاكانیان وه‌ك بازیان و  گه‌ڕه‌كی شۆڕشی نوێ له‌سنووری رۆژهه‌ڵاتی سلێمانی و چوارچرای نوێ و گه‌ڕه‌كی زه‌رگه‌ته‌.  كۆمه‌ڵێك خێرخوازی دیكه‌ش هاتوونه‌ته‌ پێشه‌وه‌ كه‌زه‌ویان بۆ دابین بكه‌ین و بینای نوێ دروستبكه‌ن كه‌ئه‌مه‌ش جێگای ده‌ستخۆشییه‌و سوپاسیان ده‌كه‌ین. له‌بواری دروستكردنی بینادا ده‌توانم بڵێم حكومه‌تی هه‌رێم سست بووه‌، ئێمه‌ له‌دوای ٢٠١٤ و ٢٠١٥وه‌ ٥٨ بینامان هه‌بوو كه‌ له‌دروستكردندا بوون و ته‌نده‌رینیان بۆكرابوو، به‌داخه‌وه‌ قه‌یرانی دارایی به‌سه‌رداهات و تائێستا ٢٣ بینامان ماوه‌ ته‌واوبكرێن، ئه‌ویش وه‌زاره‌تی پلاندانان بودجه‌ی بۆ ته‌خسیس كردووه‌و ١٥ملیار دیناره‌، ١٢ ملیاری بۆ سلێمانی و سێ ملیاریشی بۆ قه‌زای پشده‌رو رانیه‌ كه‌ له‌ ٣ی ئابه‌وه‌ بوونه‌ته‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گشتی په‌روه‌رده‌ی راپه‌ڕین و له‌ئێمه‌ جیابوونه‌ته‌وه‌و له‌لای ئێوه‌وه‌ پیرۆزباییان لێده‌كه‌ین، ئه‌و ١٥ ملیاره‌ش بێت ٢٣ قوتابخانه‌ی دیكه‌مان ته‌واوده‌بێت و ئه‌م قوتابخانانه‌ هه‌یه‌ ده‌ستیپێكردووه‌ و قوتابخانه‌ش هه‌یه‌ ٨٠%ی كاری تێداكراوه‌و بودجه‌كه‌ی بۆ ته‌رخانكراوه‌و ته‌مه‌نا ده‌كه‌م له‌كاتێكی زوودا ئه‌وانیش ده‌ستپێبكه‌ن. هاوڵاتی: به‌گشتی له‌چ بوارێكدا كه‌موكورتیتان هه‌یه‌؟ ئایا حكومه‌تی هه‌رێم هاوكارتانه‌ بۆ دابینكردنی پێداویسییه‌كانتان؟ دڵشاد عومه‌ر: به‌ده‌ره‌جه‌ی یه‌كه‌م وایت بۆردو ره‌حله‌، به‌ده‌ره‌جه‌ی دووه‌م واقیعه‌ت پێمان ده‌ڵێت مه‌سائیلی ته‌كنه‌لۆجیا وه‌كو داتاشۆ و لاپتۆپ  زۆر زه‌رورین، سه‌باره‌ت به‌پێداویستییه‌كان سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم ره‌زامه‌ندی دا به‌خه‌رجكردنی ٢٠ ملیار دینار بۆ كڕینی پێداویستی قوتابخانه‌كان كه‌ خۆی له‌داتاشۆو وایت بۆرد و ئیستینساخ و پرنته‌رو ئامێری فێنككه‌ره‌وه‌و ره‌حله‌ و ته‌نكی ئاو ده‌بینێته‌وه‌و له‌و ژماره‌یه‌ش پێنج ملیارو ٣٩٩ ملیۆنی بۆ پارێزگای سلێمانییه‌و ده‌توانم بڵێم زۆرباشه‌،  ته‌سه‌ور ده‌كه‌م بۆ ساڵی داهاتوو قوتابخانه‌مان نه‌مێنێت لاپتۆپی خۆی نه‌بێت، به‌تایبه‌تی كه‌ئێمه‌ خاوه‌ن سیسته‌می (ئی په‌روه‌رده‌ین) كه‌ سیسته‌مێكی پێشكه‌وتووه‌و سه‌رجه‌م داتاو زانیارییه‌كانی قوتابی و وه‌رگرتن و گواستنه‌وه‌ و دروستكردنی بڕوانامه‌ و پێدانی كارتیان و پێداویستیه‌كانی ناو قوتابخانه‌ و میلاكی قوتابخانه‌كه‌و مامۆستایان له‌خۆده‌گرێت، بۆ ئه‌مانه‌ش پێویستمان به‌لاپتۆپه‌، چونكه‌ كه‌می كاره‌با له‌هه‌ندێ شوێن هه‌یه‌ به‌تایبه‌ت له‌و گوندانه‌ی له‌وانه‌یه‌ یه‌ك ده‌وام بێت كێشه‌ی هه‌یه‌و ناتوانرێت له‌ڕێی ئینته‌رنێته‌وه‌ زانیاریه‌كانمان پێبگات به‌ڵام هه‌بوونی لاپتۆپ ئه‌و كێشه‌یه‌ ناهێڵێت.  هه‌روه‌ها ئێمه‌ به‌رده‌وام نه‌وه‌ستاوین و ساڵانه‌ ئامێری فێنككه‌ره‌وه‌و لاپتۆپمان كڕیووه‌و ساڵی رابردوو ١٠٥ لاپتۆپ و نزیكه‌ی ٤٠٠ ئامێری فێنككه‌ره‌وه‌مان كڕیوه‌ جگه‌ له‌هاوكاری خێرخوازه‌كان، هه‌روه‌ها بۆ ره‌حله‌ چاككردنه‌وه‌ش ئێمه‌ كارگه‌یه‌كی چاكمان هه‌یه‌و ره‌حله‌ چاك ده‌كه‌ینه‌وه‌ و به‌پێی نووسراوی كارگه‌ی دارتاشی له‌شه‌ش مانگی ئه‌مساڵدا ٨٧٦ ره‌حله‌ی دوو كه‌سی و ٦٦٨ ره‌حله‌ی یه‌ك كه‌سی دروستكردووه‌ له‌گه‌ڵ ره‌فه‌یه‌كی كتێبخانه‌و پێنج مه‌نه‌ێه‌ دروستكرا،  هه‌روه‌ها ئه‌و پاره‌یه‌ی كه‌ لامانه‌ به‌تایبه‌تی هی فرۆشگاكان رێژه‌یه‌كی له‌به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گشتی ده‌مێنێته‌وه‌ بۆ خزمه‌تی پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ و ده‌توانم بڵێم به‌ڕێژه‌یه‌كی باش چاره‌سه‌ری كه‌موكورتییه‌كان ده‌كه‌ین. هاوكات ٨٤%ی پڕۆگرامه‌كانی خوێندن گه‌یشتووه‌و ده‌ستمان به‌دابه‌شكردنی كردووه‌ به‌سه‌ر په‌روه‌رده‌كانداو زۆربه‌ی پڕۆگرامه‌كانیش كتێبی تازه‌ن واته‌ چاپی نوێن و به‌تێچوویه‌كی كه‌متر و كوالێتییه‌كی باشتر چاپكراون، به‌ڵام ئه‌و پێداویستیانه‌ قۆناغ به‌قۆناغه‌و ره‌نگه‌ كه‌م تا زۆر تاهه‌فته‌یه‌ك دوابكه‌وێت یان وه‌جبه‌ وه‌جبه‌ دابه‌شده‌كرێت  و باوه‌ڕ ناكه‌م بگاته‌ ناوه‌ڕاستی مانگی تشرینی یه‌كه‌م  ئه‌و كێشه‌یه‌ش چاره‌سه‌رده‌بێت. ئێمه‌ ساڵی ٢٠١٩ ره‌زامه‌ندییه‌كمان بۆكرا پارێزگا به‌پارێزگا پێداویستی بكڕین بۆ په‌روه‌رده‌، بۆ نموونه‌ سلێمانی هه‌زارو ٥٠٠ ره‌حله‌بوو له‌گه‌ڵ چاككردنی هه‌زارو ٥٠٠ ره‌حله‌ له‌گه‌ڵ كڕینی كۆمه‌ڵێك ئامێری كۆمپیوته‌رو ئیستینساخ، ئه‌مانه‌ تائێستا سێجار ته‌نده‌رینی بۆ كراوه‌ له‌پارێزگای سلێمانی و به‌داخه‌وه‌ كه‌س نه‌بووه‌ بیكڕێت جا هۆكاره‌كه‌ی چییه‌؟ ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و لیژنه‌ی ته‌نده‌رینه‌ واته‌ خه‌ڵكێك نه‌هاتووه‌ به‌و نرخه‌ بیكڕێت و ده‌توانم بڵێم تاكه‌ به‌ڕێوبه‌رێتی گشتین كه‌ تائێستا ئه‌و فه‌رمانه‌مان جێبه‌جێنه‌كردووه‌، واته‌ حكومه‌ت رازیبووه‌ به‌ڵام ئیتر له‌ ئالیه‌تی ته‌نده‌رینه‌كه‌یان یان نه‌بوونی كۆمپانیا له‌سنووری سلێمانی نه‌كراوه‌، ئه‌گینا حكومه‌تی هه‌رێم به‌پێی ئه‌و بودجه‌یه‌ی له‌به‌ر ده‌ستیایه‌تی و به‌پێی داواكاری ئێمه‌ ده‌توانم بڵێم واجبی خۆی جێبه‌جێكردووه‌. هاوڵاتی: له‌قوتابخانه‌ی سابیس وه‌رگرتنی قوتابی به‌تیروپشكه‌، به‌ڵام باس له‌وه‌ده‌كرێت له‌ده‌ره‌وه‌ی مه‌رج و رێنمایییه‌كان واته‌ به‌شێوه‌ی نایاسایی منداڵ وه‌رده‌گیرێت، قسه‌ی ئێوه‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ چییه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: ئێمه‌ یه‌ك قوتابخانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی حكومیمان هه‌یه‌، ئه‌ویش سیسته‌مه‌كه‌ی هاوبه‌شه‌و ساڵانه‌ ته‌نها منداڵی باخچه‌ وه‌رده‌گرێت و فۆڕمێكه‌ به‌شێوه‌ی ئۆنلاین پڕده‌كرێته‌وه‌، ئه‌وكاته‌ش كه‌فۆڕمه‌كه‌ به‌ئۆنلاین دابه‌شده‌كرێت له‌به‌ر چاوی خه‌ڵكدا تیروپشكی بۆ ده‌كرێت، به‌ڵام ناحكومییه‌كان سیسته‌می خۆیان هه‌یه‌ و هه‌م ئه‌گه‌ر زۆر بێت تیروپشكه‌ و هه‌ندێكجاریش به‌چاوپێكه‌وتنه‌، هاوڵاتی ئازاده‌ منداڵه‌كه‌ی ده‌باته‌ ئه‌وێ یان نا، ئێمه‌ به‌ كه‌سمان نه‌وتووه‌ بچێت كوێ و مه‌رجی خۆی هه‌یه‌و هه‌ندێكجار مه‌رجی ساڵێكیان فێربوونی زمانه‌ یان چاوپێكه‌وتنی توانستیان ده‌كه‌ن چونكه‌ سیسته‌مه‌كه‌ی نێوده‌وڵه‌تییه‌ و ره‌نگه‌ بڕوانامه‌كانیان له‌وڵاته‌ ئه‌وروپییه‌كاندا وه‌ربگیرێن. هاوڵاتی: باس له‌وه‌ده‌كرێت له‌قوتابخانه‌ تایبه‌تاكاندا پاره‌ی زیاد له‌خانه‌واده‌ی قوتابیان وه‌رده‌گیرێت، بۆ نموونه‌، ١٣ی ئه‌یلوول قوتابخانه‌ ده‌كرێته‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وان پاره‌ی ته‌واوی مانگه‌كه‌ له‌خانه‌واده‌ی قوتابی وه‌رده‌گرن، قسه‌تان چییه‌ له‌سه‌ر ئه‌م پرسه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: خوێندنگه‌ی ناحكومی پێویسته‌ مه‌رج و رێنماییه‌كانی مولزه‌م بێت به‌بڕیاره‌كانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌وه‌، به‌ڵام ئێمه‌ ناتوانین فشاریان زیاتر لێبكه‌ین له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌پاره‌یه‌، به‌ڵام ناشكرێت چاودێریان نه‌كه‌ین،  چاودێریان ده‌كه‌ین له‌ڕووی كرێی خوێندن و وه‌رگرتنه‌وه‌و ده‌بێت به‌پێی رێنماییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بێت. كاتێكیش هاووڵاتی ده‌چێت منداڵه‌كه‌ی ده‌باته‌ خوێندنگایه‌كی ناحكومی فۆڕمێكی له‌به‌رده‌ستدایه‌و گرێبه‌ستێكیان له‌گه‌ڵدا ده‌كات و نرخی قوتابخانه‌كه‌ به‌مۆڵه‌تی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێم ته‌حدید كراوه‌و كه‌منداڵه‌كه‌ ده‌برێته‌ ئه‌وێ پێی ده‌وترێت ئه‌مه‌ فه‌رمانه‌ وزاریه‌كان و نرخ و گرێبه‌سته‌كه‌یه‌، پێویسته‌ هاووڵاتی گرێبه‌سته‌كه‌ بخوێنێته‌وه‌، ئه‌گه‌ر هات و كێشه‌یه‌كی وا هه‌بوو و ئه‌وكات ئێمه‌ ده‌چین چاودێری و به‌دواداچوونی بۆ ده‌كه‌ین و به‌شی یاسایمان هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر مافی خورابوو بۆی وه‌رده‌گرینه‌وه‌. هاوڵاتی: یه‌كێتی و گۆڕان له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا كۆبوونه‌وه‌و باسی ئاڵوگۆڕی پۆسته‌كانیان كرد له‌سلێمانی، ئایا پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی له‌ناو ئه‌و ئاڵوگۆڕه‌دایه‌؟ ئایا مامۆستا دڵشاد له‌ شوێنی خۆی ده‌مێنێته‌وه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته‌ پێموایه‌ لیژنه‌یه‌كیان پێكهێناوه‌، من بۆ ئاڵوگۆڕی پۆست، گۆڕانكاری یان وازهێنانم بێت ده‌رگام له‌سه‌ر پشته‌و ته‌مه‌نا ده‌كه‌م زوو ئه‌وه‌ جێبه‌جێبكرێت، چونكه‌ ماندووین و پێشموایه‌ هه‌قه‌ رێبده‌ین خه‌ڵكێكی دیكه‌ بێته‌ پێشه‌وه‌و ئاشكرایه‌ من زروفێكی زۆر قورسم به‌ڕێكرد له‌مه‌سه‌له‌ی بایكۆت و نه‌بوونی مووچه‌، به‌ڵام توانیمان ته‌وازن رابگرین و پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ نه‌فه‌وتێت و ئه‌شكرێت ئیتر كه‌مێك بۆ خۆم بژیم. هاوڵاتی: به‌ڕێزتان له‌پشكی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان پۆستی به‌ڕێوبه‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانیتان وه‌رگرتووه‌، ده‌وترێت حزبه‌كه‌ت یاخود كه‌سانی نێو حزبه‌كه‌ت داوای كاری نایاساییان لێكردوویت، ئه‌مه‌ تاچه‌ند راسته‌و قسه‌تان له‌سه‌ری چییه‌؟ دڵشاد عومه‌ر: نه‌خێر، ئه‌و بابه‌ته‌ یه‌كه‌م وانییه‌، دووه‌م ئێمه‌ كاتی خۆی كه‌ دانراوین ده‌بێت به‌ڕێوبه‌ری گشتی بین بێ جیاوازی، ته‌نانه‌ت هه‌ندێك گله‌یم لێده‌كه‌ن ده‌ڵێن ئیش بۆ حزبه‌كانی دیكه‌ ده‌كات و بۆ گۆڕانی ناكات، من دانیشتووم خزمه‌تی هه‌موو كه‌سێك بكه‌م و هه‌ر كه‌سێكیش بۆ داواكاری مه‌سائیلی حزبی سه‌ردانم بكات یان توڕه‌ ده‌بم لێی یان ئیشه‌كه‌ی بۆ ناكه‌م یانیش بیانووی پێده‌گرم، من ده‌مه‌وێت پاش وه‌رگرتنی ئه‌م پۆسته‌ وه‌ك هاووڵاتییه‌كی ئاسایی مامه‌ڵه‌ بكه‌م  و به‌ئاسایی له‌ڕووم بێت بچمه‌ چایخانه‌ك و له‌گه‌ڵ براده‌رێكم پیاسه‌ بكه‌م و به‌رامبه‌ر هه‌موو كه‌س سه‌رم به‌رز بێت و له‌كاتی بایكۆته‌كه‌دا هه‌ڵمه‌تێكی زۆرم له‌سه‌ربووه‌ به‌ڵام رۆژێ له‌ڕۆژان به‌ده‌ممدا نه‌هاتووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی من ده‌ربكه‌وم پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ په‌كبخه‌م و هه‌موو عه‌یب و قسه‌ نه‌شیاووكانم خستۆته‌سه‌ر خۆم. هاوڵاتی: چ بابه‌تێك هه‌یه‌ پێتباشه‌ زانیاری له‌سه‌ر ئاشكرابكه‌ی و وه‌ك پرسیار ئاڕاسته‌ی به‌ڕێزتم نه‌كردبێت؟ دڵشاد عومه‌ر: په‌روه‌رده‌ له‌هه‌موو ماڵێكدا هه‌یه‌ جا قوتابی، مامۆستا یان فه‌رمانبه‌ر بێت، له‌ هه‌موو شارو گوندێكی دووره‌ ده‌ستیشدا هه‌ین، واته‌ خێزانێكی قه‌ره‌باڵغین و به‌ڕێوه‌بردنی زۆر زه‌حمه‌ته‌ به‌تایبه‌ت گه‌ر پاره‌ی پێویست و دامه‌زراندن نه‌بێت و نه‌توانیت هه‌موو داواكاریه‌كی قوتابی و هه‌ر قوتابخانه‌یه‌ك كه‌داوای نۆژه‌نكردنه‌وه‌ بكات بۆی جێبه‌جێبكه‌یت، به‌ڵام ده‌توانم بڵێم به‌هه‌موومانه‌وه‌ توانیومانه‌ پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ له‌شوێنی خۆیدا رابگرین و ده‌رئه‌نجامی تاقیكردنه‌وه‌كان ده‌یسه‌لمێنێ كه‌سلێمانی ئاستی زانستی باشه‌و مامۆستایانی دڵسۆزن.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم رۆژنامەنوسێكی كورد كە كاندیدە بۆ وەرگرتنی خەڵاتی (سی پی جەی) ئەوە دەخاتەڕوو كە  كابینەی نۆیەم كە بەشێوەیەكی داپڵۆسێنەرانە مامەڵە لەگەڵ رۆژنامەنووساندا دەكات، دەڵێت:» تەواوی ئەو رۆژنامەنووسانەی ساڵانی رابردوو كە رەخنەیان لە پارتەكانی دەسەڵات گرتووە ئەوەی ئێستا ئێمە دەیبینین لە قۆناغێكی مەترسیدایە». نیاز عەبدوڵا، رۆژنامەنووس لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی، دەشڵێت:»هەرێمی كوردستان وەكو عێراق جەهەنەمێكە بۆ رۆژنامەنووسان، بێگومان بۆ ئەوەی هەرێمێك یان وڵاتێك ناوبنێیت جەهەنم كۆمەڵێك پێوەرت هەیە ئەو پێوەرانەش تەواوی ماددەی 19ی جاڕنامەی گەردوونی پێشێل دەكەن و ئەوپێوەرانەی كە ماددەی 38ی دەستووی عێراقی پێشێل دەكەن». هاوڵاتی: ئەو خەڵاتەی كە سی پی جەی بۆ بەڕێزتان دیاریكراوە لەسەر چ بنەمایەك بووە؟ نیاز عەبدوڵا: خەڵاتەكەی سی پی جەی خەڵاتی رۆژنامەوانی ئازادی نێودەوڵەتی یەكێكە لەو خەڵاتە ساڵانانەی كە رێكخراوەكە لەسەر ئاستی جیهان بەرۆژنامەنووسانی دەبەخشێت، خۆشیان بەشێوەیەكی فەرمی رایانگەیاندووە بنەمای دیاریكردنی ئێمە بۆ پێبەخشینی ئەو خەڵاتە نێودەوڵەتییە كارەكانی رابردوومانە بەتایبەت كاركردنمان لەسەر دۆسیەی ئاشكراكردنی دۆسیەی گەندەڵی و پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ. هەروەها چوارچێوەی بەرگریكردن لەپرەنسیپەكانی دیموكراسی و ئازادی رادەربڕین بەتایبەت ئەوان ئاماژەیان كردووە بە بەشێكی كارەكانی وەك لەسەر پێكهاتە ئاینی و نەتەوەییەكان، ئەوان ئامانجیانە لەرێی پێبەخشینی ئەم خەڵاتەوە هەمیشە تیشك بخەنە سەر ئەو رۆژنامەنووسانەی كە ساڵانێكە رووبەڕووی بەربەست و ئاستەنگی گەورە بوونەوە بەڵام هەرگیز سازشیان نەكردووە و پاشەكشەیان نەكردووە لەوتنی راستییەكان. هاوڵاتی: ئێوە 19 ساڵ كاری رۆژنامەنووسیتان كردووە تاچەند ئەوە پەیوەندی بەو خەڵاتەوە هەیە؟ نیاز عەبدوڵا: بەدڵنیاییەوە ئەزموونی كاركردن لەلایەك و ئەو كوالێتییەی كە رۆژنامەنووس لەلایەك لەمەیدانەكەی خۆی بەدرێژایی ساڵانی رابردوو بەئەنجامی دەگەیەنێت كوالێتی كاركردنەكەی بابەتێكی دیكەی پێبەخشینەكەیە، هەموو ئەو پێوەرانەی كۆمیتەی بەرگریكردن لەڕۆژنامەنووسان رایگەیاندووە پرەنسیپی زۆر روونن، چونكە یەكێك لەڕۆڵە هەرە گرنگەكانی میدیا چاودێریكردنی دەسەڵاتەكانەو لەناو دەسەڵاتەكانیش ئەوەی رۆژنامەنووس ئەنجامی دەگەیەنێـت ئاشكراكردنی زانیاریەكانەو قسەكردنە لەسەر دۆخی راستەقینەی ئەو بارودۆخەی هەر وڵاتێك و ئەو تەنگەژانەی پێیدا تێپەڕ دەبێـت. ئەوان زۆر بەڕوونی ئاماژەیان بۆ ئەوەكردووە كە ئێمە بەدرێژایی ماوەی رابردوو رووماڵی رووداوە گەرمەكانی هەرێمی كوردستانمان كردووە و تەنانەت هەڵوێستمان هەبووە لەسەر زۆر پرس لەسەر پێشێلكاری و ئەو بارودۆخانەی رۆژنامەنووسان پێیدا تێپەڕین و تەنانەت ئەوان نموونەی زیندانییەكانی هەرێمی كوردستانیان هێناوەتەوە. هاوڵاتی: وەك دەزانن لەهەرێمی كوردستاندا بەتایبەت لەدوای كابینەی نۆیەم و بابەتی ئازادی رادەربڕین لەدهۆك و هەولێر بەشێك لە رۆژنامەنووسان بەتۆمەتی جیاواز دەستگیركران و بەڕێزتان لە نزیكەوە ئاگاداری كەیسەكەن، پێتوایە بارودۆخی رۆژنامەوانان لەهەرێمی كوردستان لە چ ئاستێكدایە؟ باشە یان خراپە؟ چی بكرێت تا بارودۆخەكە باشتر ببێت؟ نیاز عەبدوڵا: یەكێك لەو كێشە گەورانەی كە هەرێمی كوردستانی پێدا تێپەڕ دەبێـت ئەوەیە كە هەرێمی كوردستان لەبری ئەوەی پێداچوونەوە بكات بەو رەخنانەی كە لە راپۆرتە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكان ئاڕاستەی كرابوو، هەرێمی كوردستان كەوتە دووڕیانی ئەوەی كە رێگەیەك هەڵبژێرێـت پێچەوانەی هەر ئاڕاستەیەكی باشبوونەوە بارودۆخی هەرێمی كوردستان بێـت بەتایبەت دۆسیەكانی ئازادی رادەربڕین و كاری رۆژنامەوانی، بۆیە ئەوەی ئێستا پەیوەندی بەبارودۆخی كاری رۆژنامەوانی هەیە دەكرێت بڵێـین هەرێمی كوردستان وەكو عێراق جەهەنەمێكە بۆ رۆژنامەنووسان، بێگومان بۆ ئەوەی هەرێمێك یان وڵاتێك ناوبنێیت جەهەنم كۆمەڵێك پێوەرت هەیە ئەو پێوەرانەش تەواوی ماددەی 19ی جاڕنامەی گەردوونی پێشێل دەكەن و ئەوپێوەرانەی كە ماددەی 38ی دەستووی عێراقی پێشێل دەكەن. ئەوانەی كە یاسای رۆژنامەگەری هەرێمی كوردستان و یاسای بەدەستهێنانی زانیاری پیشێل دەكەن و ئەوانەی كە هیچ بەهایەكیان بۆ گەیاندنی راستی نەهێشتۆتەوە لەبەرامبەر وتنی هەر راستیەكدا رۆژنامەنووس رووبەڕووی هێرش و پەلامار دەبنەوەو ئاماری پێشێلكاری بەرامبەر رۆژنامەنووسان بەدرێژایی ماوەی رابردوو لەهەرێمی كوردستانداو ئامارەكانی سەندیكای رۆژنامەنووسان لەدە ساڵی رابردوودا بۆ نموونە لەساڵی 2008-2018 ئاماژە بەزیاتر لەهەزار و 400 رۆژنامەنووس دەكات كە رووبەڕووی پێشێلكاری جۆراوجۆر بوونەتەوە ئامارەكانیش روو لەزیادبوونن. هەروەها دەربازبوون لە سزا بووەتە سیمای حوكمڕانی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی كابینەی نۆیەم كە بەشێوەیەكی داپڵۆسێنەرانە مامەڵە لەگەڵ رۆژنامەنووساندا دەكات تەواوی ئەو رۆژنامەنووسانەی ساڵانی رابردوو كە رەخنەیان لەپارتەكانی دەسەڵات گرتووە ئەوەی ئێستا ئێمە دەیبینین لەقۆناغێكی مەترسیدایە، لەساڵانی رابردوو كەموكوڕی و پێشێلكاری هەبوو، بەڵام كاتێك راپۆرتێك دەكرا یان رای گشتی دەجوڵێنرا جۆرێك كاریگەری هەبوو لەسەر وەستاندنی ئەو پێشێلكاریە  بۆ نموونە، دۆسیەی زیندانیانی بادینان وەربگرین تەواوی ئەو پێشێلكاریانە نێودەوڵەتی و ناوخۆیی و ناڕەزایەتیانەی كە هەبوون نەبوونە مایەی ئەوەی پارتی سیاسی دەستبەرداری دەستتێوەردان بێت لەكاروباری دادگاكانی هەرێمی كوردستان، بۆیە ئێستا هەرێمی كوردستان لەخراپترین بارودۆخیدایە لە مامەڵەكردن لەگەڵ رۆژنامەنووساندا. هاوڵاتی: زۆرجار بەرپرسان یان نوێنەرانی وڵاتانی ئەوروپی و ئەمریكی ئێوەیان بینیوە، بەشێوەیەكی گشتی ئەوان بۆچوونیان لەسەر ئازادی رادەربڕین لەهەرێمی كوردستان باش بووە یان خراپ؟ بەتایبەت دوای دەستگیركردنی رۆژنامەنووسانی بادینان؟ نیاز عەبدوڵا: هەمیشە پەیامی وڵاتان پشتگیریكردن بووە لەئازادی رادەربڕین و رۆژنامەنووسان و بەدڵنیاییەوە لەناو ئەو هەموو بەرپرسانە و پێشتریش چەندینجار لەبارەیەوە نووسیوەو پەیامبەرێكیان بینیوە كە ئاگاداری بارودۆخی هەرێمی كوردستانن لەوەی كە چی ئەگوزەرێت و كۆبوونەووەیان هەبووە لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی هەرێم باسی رەوشی ئازادی رادەربڕینیان كردووە و ئەمان لەبەرامبەردا نموونەكانی پێشێلكاریەكانیان پێوتوون و جەختیان كردۆتەوە لەوەی كە رۆژنامەنووسان لەهەرێمی كوردستان پارێزراوبن و بێگومان رەخنەیان لەبەرپرسانی هەرێم گرتووە. هاوڵاتی: لەهەرێمی كوردستاندا سەندیكای رۆژنامەنووسانمان هەیە و سەنتەری میترۆمان هەیە بۆ داكۆكی لە مافی رۆژنامەنووسان، پێتانوایە ئەمانە رۆڵ و كاریگەریان نەبووە؟ نیاز عەبدوڵا: جۆرێك لە ئیزدیواجیەت هەیە لەكاری ئەم رێكخراوانەدا هەرچەندە خۆم یەكێك لەدامەزرێنەرانی سەنتەری میترۆ بووم، بەڵام پێویستە ئیزدیواجیەت نەبێـت و ناكرێت باسی راپۆرتەكان بكەیت و دۆسیەكانت ئاشكرابكەیت و نیشانی بەرپرسانی سیاسی بدەیت بەتایبەت ئەو بەرپرسانەی خۆیان لەتاواندا تێوەگلاون و لەدوایین ساڵدا ئەو كەسەی لەدۆسیەی كامەران نەجمدا تێوەگلاوە دێت باسی دیموكراسی دەكات كە بەرپرسێكە پێویستە لەبەردەم دادگادا بێت كە بۆچی كامەران نەجمی بەبرینداری جێهێشتووە تا بەبرینداری بكەوێتە دەست رێكخراوێكی تیرۆریستی و چەندین بەرپرسی دیكە پێشینەی پێشێلكاریان بەرامبەر رۆژنامەنووسان هەیە. رێزم بۆ سەندیكای رۆژنامەنووسان و سەنتەری میترۆو تەواوی رێكخراوەكانی تر كەكاری تۆماركردنی پێشێلكاریەكان دەكەن و هەوڵدەدەن ئەم ئامارانە بەردەست بن كە زۆر گرنگن، بەڵام چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ دەرئەنجامی ئەم راپۆرتانە زۆر گرنگەو ئەم موجامەلە زیادانەی كە هەیە لەگەڵ بەرپرسانی حكومی و حزبی بە راستی نیەت باشیەكی زۆر دەرناخات و بەداخەوە لەهەندێ‌ شوێندا گەیشتۆتە ئەوە كە بازرگانی بەخوێن و گۆشتی ئەو رۆژنامەنووسانەوە دەكەن. بەڵام ئەوەی پەیوەندی بە سەنتەری میترۆو سەندیكای رۆژنامەنووسانەوە هەیە هەنگاوێكی گرنگە كە ئەوان هەڵئەدەستن بەتۆماركردنی تەواوی ئەو پێشێلكاریانە. ساڵانێك حكومەتی هەرێم هەوڵی دەدا ئەستۆپاكی خۆی بسەلمێنێت لەبەرامبەر راپۆرتە نێودەوڵەتییەكاندا هەر بۆ ئەو مەبەستەش دیندار زێباری و ئۆفیسەكەی بۆ ئەم مەبەستە دانا كە هەمیشە ئەستۆپاكی حكومەتی هەرێم بسەلمێنێت لەبەرامبەر ئەو راپۆرتانەی ئەخرانەڕوو لەو پێشێلكاریانەی كە هەبوون. هاوڵاتی: بەڕێزتان ئاگادارن سەرۆكی حكومەتی هەرێم كۆبوونەوەی لەگەڵ كۆمەڵێكی زۆر لەدەزگا میدیاییەكان و بەشێك لە میدیاكاران كە كەناڵی سەربەخۆ و میدیای ئەهلیان هەیە بەشداربوون، پێتانوایە ئەمە كارێكی باش بوو كە سەرۆكی حكومەت كردوویەتی؟ ئایا میدیاكاران توانیان پەیامی میدیایی و رۆژنامەوانی بگەیەننە سەرۆكی حكومەت لەسەر پێشێلكاریەكان و ناڕەزایەتی خەڵك و نادادپەروەری و پێشێلكردنی یاسا؟ نیاز عەبدوڵا: هەمیشە گفتوگۆكردن خاڵێكی ئەرێنییەو ئەو خاڵەیە بەردەوام جەختی لێدەكەینەوەو دەڵێین پێویستە كێشەكان بە دیالۆگ و گفتوگۆی راشكاوانە چارەسەر بكرێن، بەڵام پێموایە نیەت پاكیەكی راست لەپشت ئەم كۆبوونەوەیەوە نەبوو لەنێوان سەرۆكی حكومەت و رۆژنامەنووسان لەبەرئەوەی سەرۆكی حكومەت ماوەیەكی زۆرە پێویستی بە كۆبوونەوەیەكی هاوشێوە هەبوو كە نیشانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بدات كە ئەو چۆن كەسێكی ئازادیخوازەو باوەڕی بە دیموكراسی هەیە خۆی لەگەڵ رۆژنامەنووسان دادەنیشێت و هەرچیان هەیە راستەوخۆ بیڵێن و گوێیان لێدەگرێت، بۆ ئەم بابەتەش ماوەیەكە بەشێكی رێكخراوەكان كە بەشێكن لەدەسەڵات  ئەم كۆبوونەوەیەیان رێكخستبوو و باس لەنیازباشی دەكەن. بەڵام دەرئەنجامەكەی بەو شێوەیە نەبووەو بەتایبەت رووی دەمم لەو دەزگا میدیایانەیە كە بەمیدیای سەربەخۆو ئەهلی ئەژمار ئەكرێت، پێموابوو ئەو وتارانەی دەبوو بگەن تیرۆركردنی شەهید سەردەشت عوسمان و سۆرانی مامە حەمە، كاوە گەرمیانی، عبدوستار  شەریف و تەواوی ئەو رۆژنامەنووسانەی دیكە،  بەڵام ئەو دەرئەنجامەی كە بینیمان بەتایبەت كەمن رووی دەمم لەو دەزگا رۆژنامەوانیانەیە كە هەژمارن لەسەر میدیای ئەهلی و سەربەخۆ لەهەرێمی كوردستان بۆیە پێموابوو ئەو وتارانەی كە پێویست بوو بگەن لەسەر تیرۆری رۆژنامەنوسان بووایە، تەنانەت دۆسیەی زیندانیانی بادینان و ئەو ئەشكەنجەیەی رووبەڕووی بوونەتەوە كەمترین باسی لێوەكراوە، زۆرترین وتاری پۆپۆلیستی سیاسی پەیوەست بەدۆسیەكانی نەوت و غازو ئەو بابەتانە خرانەڕوو لەكاتێكدا ئەو دانیشتنە بەپێی ئەوەی لەسەرەتاو كۆتاییشدا اگەیەندرا پەیوەست بوو بە گفتوگۆكردن لەسەر دۆسیەی رۆژنامەنووسان ئەنجام نەدرا. هەندێك پرسیار هەیە لەلای من بەهەڵواسراوی ماوەتەوە رۆژانێك ئێمە دۆسیەمان هەبوو لەگەڵ بەشێك لەو رۆژنامەنووسانە كە نامەوێت ناوی هیچ یەكێكیان بێنم هەموومان فەرمانی گرتنمان هەبوو، بەڵام ئەوانەی لەهەولێر بووین رووبەڕووی دادگایی كردن و ئەزیەت و هەڕەشەیەكی زۆر بووینەوە ئێستا ئێمە هەمان ئەو كەسانە دەبینین لەگەڵ هەمان پارتی سیاسی كە سكاڵایان لەسەر تۆماركردبوو گفتوگۆ دەكەن، ئەم دانیشتنانە هەندێك راستی تر ئاشكرا دەكات كە ئایا ئەو دەزگا راگەیاندنانە بەو رادەیە تێوەگلاون كە بەهۆی نزیكیانەوە جۆرێك لیخۆشبوون بۆ ئەوان بكرێت، بەڵام یەكێكی دیكە كە هیچ نزیكیەكیان نییە لەدەسەڵاتەوە دەبێت زیاتر رووبەڕووی هەڕەشە ببنەوە، ئەمە كۆمەڵێك پرسیارە لەداهاتوو وەڵامەكەی باشتر وەردەگرین. هاوڵاتی: میدیاكار چی بكات بۆ ئەوەی رۆڵی خۆی ببینێت بەبێ ترس تا لەهەرێمی كوردستان پەیامی خۆی بگەیەنێت بەخەڵك؟ نیاز عەبدوڵا: بەرلەوەی وەڵامی بدەمەوە دەكرێت بڵێم یاسای ژمارە 13ی ساڵی 1993 ی پارتە سیاسییەكان دەرفەتی داوە پارتە سیاسیەكان خاوەنی كەناڵ بن، بەڵام ئەوەی ئێستا بەشێك لەپارتە سیاسییەكان مەترسیدارترە لەهەركارێك كە خودی كۆمەڵگا بخاتە مەترسییەوە چونكە هەندێك پروپاگەندە دەكرێت لەگەڵ شێواندنی بابەتەكان، یەكێك لەو هەنگاوانەی رۆژنامەنوس دەبێت بیكات دووركەوتنەوەیە لەكەناڵی حزبی، راستە دەرفەت زۆر كەم ماوە، هاوڵاتی  كە شانازی پێوە دەكەم و ئەو شوێنانەی ئێمە كارمان لێكردوون دەوڵەمەند نەبوون، بەڵام لەبەرئەوەی بڕوامان پێی هەبوو بەردەوام بووین، زۆر گرنگە رۆژنامەنووسان تێونەگلێن لەململانێی حزبی و راستیەكان یەكلایی بكاتەوە و رۆڵ ببینێت و بزانێت چۆن بەپارێزراوی دەمێنێتەوە. گرنگیشە شارەزا بن لەیاساكانی  هەرێمی كوردستان جگە لەوەش رۆژنامەنووس نابێت ئامرازێكی شەڕكردن بێت بەدەست هیچ پارتێكی سیاسییەوە یاخود دەزگایەكی سیخوڕی لەهەر شوێنێك بێت.  

هاوڵاتی فەرماندەی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل پەردە لەسەر چەندین نهێنی لادەدات لەبارەی هێرشەكانی توركیا بۆ سەرخاكی هەرێمی كوردستان و دەشڵێت لە باشوری كوردستان هاوكارییان دەكرێت و بە شێوەیەكی نهێنی و شاراوە ئەو داگیركەرییە قبوڵ كراوە". ئەمڕۆ دووشەممە 18ی تەموزی 2022، هەواڵی فورات، نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) چاوپێكەوتنێكیان لەگەڵ موراد قەرەیلان، فەرماندەی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل ئەنجامدراوەو تێدیا ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە" لە ئاڤاشینەوە بۆ مەتینا، لە ناوچە و گۆڕەپانێك بە فراوانیی ٦٠ كیلۆمەتر، شەڕێكی گەورە هەیە. بەلانیكەمەوە لە ٥٠ شوێن دا لە نێوان هەڤاڵان و سەربازانی دوژمندا مەودای ١٠٠ مەتر هەیە، ئەمە شەڕێكی زۆر قورسە.   ئێمە ئێستا لەوێ تاكتیكێكی نوێ بەكاردەهێنین، ئێمە ناكشێینەوە". هاوكات قەرەیلان دەشڵێت:" بێگۆمان ئەم شەڕەی كە بەڕێوەدەبرێت، بەر لە هەموو شتێك بۆ پاراستنی باشوری كوردستانە، بۆ پاراستنی دەستكەوتەكانی باشوری كوردستان و هەموو كوردستانە. جگە لەوە، ئەم شەڕە بە تەنها بۆ ئەوەش نییە، بۆ بەهای دیموكراتی و هەبوون و ئازادی هەموو گەلەكەمانە. لەبەرئەوەی دوژمن بە تەنها دوژمن پارچەیەك نییە، دوژمنی هەموو كوردستانە. ئەم دوژمنە دەیەوێت كورد لە هیچ شوێنێك نەبێتە خاوەن دەستكەوت. ئێمەش دژی ئەو عەقڵیەتە تێدەكۆشین". دەقی چاوپێكەوتنی موراد قەرەیلان: ماوەی ١٦ مانگە هیچ زانیارییەك لە ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵا ئۆجالان بەدەست نەگەیشتووە. هەروەها لە جەژنی قورباندا ڕێگە نەدرا بنەماڵە و پارێزەرەكانی سەردانی بكەن و چاوپێكەوتن ئەنجام بدەن. دەیانەوێت چی بكەن و چۆن دەبێت لەم دۆخە تێبگەین؟ پێش هەموو شتێك ١٤ی تەمووز ڕۆژێكی گرنگە بۆ خەبات و تێكۆشانی گەلەكەمان و ڕۆژی شكۆی نەتەوەیی و ڕۆژی بڕیاری چالاكیی مەزنە. پێش هەموو شتێك بە ڕێزەوە یادی هاوڕێیان خەیری دورمووش، كەمال پیر، عاكف یەڵماز و عەلی چیچەك دەكەمەوە، كە ئەم چالاكییەیان ئەنجامدا. ئێمە بەڵێنمان پێداون و ئەو بەڵێنەمان بۆ خۆمان كردە بنەما. ڕەنگە كەموكوڕیمان هەبێت، بەڵام ئەمڕۆش هەوڵ دەدرێت تێكۆشان لەسەر هێڵی ئەوان پەرە پێبدەین و بەرەو پێشی ببەین. ڕۆح و هێڵی ١٤ی تەمووز ڕۆح و هێڵی سەركەوتنە،  ئەمڕۆ گەریلاكانی ئازادیی كوردستان لەسەر بنەمای ئەو ڕۆحە تێكدەكۆشن و هەوڵدەدەن سەربكەون. ئێمە جارێكی تر یادی پاڵەوانەكانی ڕۆژی شكۆی نەتەوەییمان بە رێزەوە دەكەینەوە. هاوكات ١٢-١٦ی تەمووز لە مێژووی كوردستاندا ڕۆژانی كۆمەڵكوژین. لەو مێژووانەدا كۆمەڵكوژیی دۆڵی زیلان ئەنجام دراوە. لە ١٢ی تەمووزی ١٩٣٠دا و لە كاتی ڕاپەڕینی ئاگریدا، داگیركاریی دەوڵەتی تورك گەلەكەمانی لە دۆڵی زیلان، بە ژنان، مندالان، بە تەمەنەكان و پیرەكانەوە شەهید كرد. ئەمە كوشتار و كۆمەڵكوژییەكی گەورە و دڕندانە بوو. بەفەرمی ئاماژە بە ١٥ هەزار شەهید كراوە، بەڵام باس لەوەكراوە، كە ئەم ژمارەیە بەلایەنی كەمەوە دوو هێندە زیاترە لەو ژمارەیە. ئەو هەموو مرۆڤەمان لە دۆڵی زیلان لەلایەن داگیركاریی دەوڵەتی توركەوە شەهید بوون. من بە ڕێزەوە یادی هەموو شەهیدانی دۆڵی زیلان دەكەمەوە. ئێمە درێژەپێدەری رێگا و ئامانجەكانی ئەوانین. وەك دەزانرێت، كاتێك لە ئاگری ڕاپەڕین گورزی لێدرا، دەوڵەتی توركی داگیركار وتی، "خەونی كوردستان لێرە نێژرا"، واتە، وتی،  ئیدی كوردستان مردووە، بەڵام حەوت ساڵ دواتر هەمان كۆمەڵكوژی لە دێرسیم لە سالانی ١٩٣٧-١٩٣٨ ئەنجامدایەوە و لەوێش و  وتیان: "ئیدی لە كوردستان كەس نەماوە سەر بەرز بكاتەوە". دوای ئەم كۆمەڵكوژیانە، بۆ ماوەیەكی زۆر بێدەنگییەكی گەورە هەبوو.  هەڵوێستی ڕێبەر ئاپۆ بەرامبەر ئەو كۆمەڵكوژی و پاكتاوكارییانە هەڵوێستێكی مێژوویی بوو. ئەو لێكۆڵینەوە و لێپرسینەوەیە، كە ڕێبەر ئاپۆ لە دژی كۆمەڵكوژی و دڕندەییەكان ئەنجامی دا، بووە بنەمای تێكۆشان. ئێمە نەوەی ئەو شەهیدانە، لەسەر ئەم بنەمایە دروستبووین و ڕاپەڕین. لە كەسایەتیی هەڤاڵانی زیندانی ئامەد دا جارێكیتر بینیی، كە دەیانەوێت گەلی كورد كۆمەڵكوژ بكەنەوە. هاوكات سەركەوتن بەرامبەر ئەو  كۆمەلكوژییانە و سەرفیرازیی هەڵوێستی ١٤ی تەمووز لە دژی ئەو كۆمەڵكوژییانە ئەوەی  دەریخست و سەلماند،  ئەو زوڵمە لە قەڵای ستەمدا تێكچووە و بە كوشتن گەلی كورد كۆتایی نایەت. مرۆڤ دەتوانێت بڵێت ئەو گۆڕە،  كە گوایە كوردستانی تێیدا نێژرابوو بە بەرخۆدانی ١٤ی تەمووز تێكشكێنرا. ئێمە دەزانین هەڵمەتی ١٥ی تەباخ لەسەر بنەمای ڕۆحی ١٤ی تەمووز پێكهات. بەو خەبات و تێكۆشانە، ئەو كوردانەی، كە پێیان وابوو ئیدی مردوون، دیسانەوە زیندوون، دیسانەوە بووەتەوە بە گەلێكی خۆڕاگر وبەرەنگار، هەم لە خۆیان و هەم خاوەندارییان لە دۆزی خۆیان كرد. لەو كاتەوە تا ئێستا ئەم رێگا و رێپێوانە بەردەوامە. لەم چوارچێوەیەدا، دەتوانم وەڵامی پرسیارەكەت بدەمەوە. داگیركاریی دەوڵەتی تورك بە هەڵوێست و كردارەكان و سزاكانی خۆی بە ڕێبەر ئاپۆی وت: "من كێشەی كوردم چارەسەر كرد (مەبەستی ئەوەیە بە كۆمەڵكوژی و پاكتاوكردن و سڕینەوە چارەسەری كردوە)، بەڵام تۆ راپەڕیت، تۆ دیسانەوە كوردت زیندوو كردەوە'. بەم شێوەیە لەلای خۆیەوە ڕێبەرایەتی تاوانبار دەكات و دەڵێت، "تۆ بوویتە هۆی ئەوە ئەم كێشەیە دیسان زیندوو بێتەوە و بكەوێتە ناو رۆژەڤ و بەرنامەی كارەوە"، بۆیە ئەوان ئەمڕۆ ڕووی هێرش و گوشارەكانیان بۆ سەر ڕێبەرایەتییە. هیچ نموونەیەك لە شێوەی سیستەمی ئەشكەنجەی ئیمراڵی لە هیچ شوێنێكی ئەم جیهانەدا بەدی ناكرێت و نییە. ئەوە سیستەمێكە، كە هیچ نموونەیەكی نییە. پێشتر كەسێك لەوێ بوو و لەم چەند ساڵەی دوایشدا سێ هەڤاڵی تریش لەوێن. ئەوان لە جیهان دابڕێنراون. وەك ئێوەش وتتان، سەرباری ئەوەی جەژن بوو، سەرباری ئەوەیی گەلەكەمان و دۆستانمان داوای بینین و چاوپێكەوتنیان هەیە، بەڵام بەڵام كەس گوێ لە داخوازییەكانیان ناگرێت، چونكە لە ئیمراڵی سیاسەتی پاكتاوكردن هەیە. نە ماف، نە یاسا، نە ڕەوشت و نە مەردبون هیچیان لەوێ نییە. هەموو شتەكان پێشێلكراون، تەنیا لەوێ بە یاسای داگیركاری كار بۆ پاكتاوكردن و سڕینەوە دەكرێت. بێگومان ئەمە تەنها لە دژی رێبەر ئاپۆ و هەر سێ هەڤاڵی ئەوێ ئەنجام نادرێت. ئەم سیستەمە لە دژی هەموو گەلەكەمان و دیموكراسی هەرێمەكە بەڕێوەدەبرێت. بۆ گەلەكەشمان نكۆڵیكردن، لەناوبردن، سڕینەوە و سیستەمی جینۆساید و پاكتاوكارییان دەستپێكردووە، بۆ گەلانی نوچەكە فاشیزم، زوڵم، دڵڕەقیی و دیكتاتۆری دەستبەكار بووە. بەم شێوەیە دەیانەوێت بەو سیستمە رێگە لە داخوازیەكانی دێموكراسی و ئازادی و یەكسانی بگرن. ئەو سیستەمە، كە دەوڵەتی تورك لە ئیمراڵی دایمەزراندووە، ئەو ڕۆڵەی هەیە. لایەنە دیمۆكراتیك و ئۆپۆزسیۆن لە توركیا باش لەو ڕاستییە تێنەگەیشتوون و بە شێوەیەكی ڕێكوپێك و ڕاست دروست هەڵوەستەیان لەسەر نەكردووە، بۆیە دژایەتیی گۆشەگیرییان نەكرد. ئەوەش بووە هۆی بەهێزبوونی ڕژێمی ئاكەپە و مەهەپە. دەبێت لە توركیا هەموو ئەو كەسانە، كە دەیانەوێت دیموكراسی بچەسپێت و لە دژی ئەم ڕژێمەن، دەبێت دژی سیستمی ئیمرالی و گۆشەگیری بن،  چونكە هیچ ماف و یاسا و ئەخلاقێك لەم سیستەمەدا نییە، هەموو شتێك لەم سیستەمەدا پێشێل كراوە، لەم سیستەمەدا ئەشكەنجە و پاكتاوكردن هەیە، ئەگەر تۆ ئەمە بە ئاسایی بزانیت ئەوا لە هەموو شوێنێك ئەم سیستەمە جێبەجێ دەكەن، هەر خۆی هەوڵەكانی رژێمی فاشیست ئێستا بۆ ئەمەیە، سیستمی ئیمرالییان بەسەر هەموو زیندانەكانی كوردستان و توركیا بڵاوكردووەتەوە و ئێستاش لە دەرەوەی زیندانەكان لە هەموو شوێنێك دەیچەسپێنن. بارودۆخێكی وەها لە گۆڕێدایە. بۆیە هەموو ئەوانەی لە توركیا لایەنگری دیموكراسین و دژی فاشیزمن و یەكسانییان دەوێت، دەبێت لە دژی سیستمی ئیمراڵی بن.  تەنها وتنی 'من دژ بە گۆشەگیریم' مانای ئەوە نییە، كە مرۆڤ لە دژی ئەو سیستەمەیە. ئەگەر مرۆڤ تەنها بەو سیستمە بڵێت، گۆشەگیری، ئەو بە باشی ناتوانێت سیستەمە ڕاستەقینە تێبگات و باسی بكات. تەنیا وشەی گۆشەگیری ناتوانێت گوزارشت لە سیستمی ئیمرالی بكات. دەوترێت كە "گۆشەگیریی رەها هەیە"، بەڵام ئەوەش بە باشی جێگەی خۆی ناگرێت چونكە فاشیزم سیستەمێكی جینۆساید و پاكتاوكردنی لە كوردستان لەسەر ئەو بنەمایە دامەزراندووە، لەبەر ئەوە ناوەڕۆكەكەی زۆر فراوانە. بە كورتی ئەگەر مرۆڤ دژایەتی ئەوە نەكات و لە دژی نەوەستێتەوە و تێنەكۆشێت، ئەوا ئەستەمە لە توركیادا شتێك بەناوی دادپەروەری، یاسا و دێموكراسی بەدی بێت، بۆیە پێویستە لەم چوارچێوەیەدا تێكۆشان هەڵبسەنگێنرێت. ماوەی ١٦ مانگە كەس ئاگاداری ڕێبەر ئاپۆ نییە. هەندێكجار ئەردۆغان خۆی بە مەبەستی شەڕی دەروونی هەندێك قسە دەكات. هەڤاڵانمان پێشتر چەند هەڵسەنگاندنێكیان لەم بوارەدا كردووە، بۆیە نامەوێت بچمە ناو ئەو بابەتەوە، یان دووبارەیان بكەمەوە، بەڵام ڕوونە بۆچی سیستمەكە ئەم شتانە دەهێنێتە ڕۆژەڤ و ناو ڕای گشتییەوە. لەكاتی جەژندا ڕێگەیان بەبنەماڵەی ڕێبەرایەتی و هەڤاڵانی نەدەدا، كە لەگەڵیاندا كۆببنەوە  و چاوپێكەوتن ئەنجام بدەن. سەرنج بدە ئێمە لە سەردەمی پەیوەندیداین، جیهان زۆر بچووك بووەتەوە، یەكێك لەو سەری جیهانەوە دەتوانێت لە یەك چركەدا قسەی لەگەڵ ئەوی تر لەو سەری جیهان دا بكات. ئەو دانوستانانە بەڕێوەدەچن،  بەڵام كەس نازانێت، ماوەی ١٦ مانگە لە ئیمرالی چی ڕوودەدات. لە كوێ ئەوە نموونەی هەیە؟ لە هیچ كوێ. ئەوان سیاسەتی گۆشەگیریی ڕەها، فاشیزم و كۆمەڵكوژی پەیڕەو دەكەن، بەڵام هێشتا ناتوانن ڕێگری لە ڕێبەرایەتی بكەن، چونكە بیروبۆچوونەكانی ڕێبەرایەتی ئێمە دیوارەكانی گۆشەگیریی شكاندوە، نەك هەر لە كوردستان، بەڵكو بە سەرتاسەری ناوچەكە و جیهاندا بڵاوبووەتەوە، ئیتر مرۆڤ نەك وەك نزیكایەتییەكی مرۆییانە، بەڵكو لەبەر ئەوەی بیر و ڕامانەكانی ڕێبەر ئاپۆیان پێ باشە، پشتیوانی و خاوەنداریی لێدەكەن و ئازادیی ئەویان دەوێت. ئەمڕۆ بۆ ئازادی ڕێبەرایەتی سەندیكاكان، لایەنە دیموكراتیكەكان و كەسایەتییە ناودارەكان لە جیهاندا تێدەكۆشان و هەڵمەت و كەمپەین ئەنجام دەدەن. داگیركاریی دەوڵەتی تورك نەیتوانیوە ڕێگری لە ڕێبەرایەتی بكات، ڕێبەرایەتیی ئێمە لەڕووی جەستەییەوە و لە ژێر گۆشەگیریدایە، بۆیە دەبێت ڕێبەرایەتیمان لە ڕووی جەستەییەوە ڕزگار بكەین. دەبێت لەم بوارەدا تێكۆشانمان زیاتر بكەین. ڕاستە ئێمە رایدەگەیەنین، كە پێویستە هەموو لایەنگرانی دیموكراسی لە توركیا تێبكۆشن بكەن، بەڵام ئەمە لە پێش هەموو شتێكەوە ئەركی ئێمە، گەلەكەمان و بزووتنەوەكەمانە. لەم بوارەدا دەبێت ڕەخنە لەخۆمان بگرین، بێگومان كەموكوڕیمان هەیە، بۆیە دەبێت تێكۆشان گەشتر و بەهێزتر بكەین و سیستمی ئیمراڵی لە ناو ببەین. بەم شێوەیە دەكرێت كوردستان ئازاد بكرێت و توركیا دیموكراتیك بكرێت، جگە لەوە هیچ ڕێگایەكی تر نییە. ئەو شەڕە، كە بە هێرشی داگیركاری بۆ سەر هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا دەستی پێكرد، سێ مانگی تێپەڕاندووە، ئێوە دەتوانن لەبارەی ئەو جەنگەوە چی بڵێن؟ لە بنەڕەتدا دەوڵەتی داگیركەر و پاكتاوكاری توركیا دەیخواست لەم چوار ساڵەی ئەمدواییەدا دید و كۆنسێپتی نوێی خۆی جێبەجێ بكات و باشووری كوردستان داگیر بكات. بۆ ئەوەش دەیخواست لە پێش هەموو شوێنەكانەوە خواكورك، پاشان حەفتانین و دوای ئەوەش گارە داگیر بكات، وەك دەشزانرێت هێرشیشی كردە سەر مەتینا و زاپ و ئاڤاشین، ئەو بە فراوانی هێرشی كردە سەر ئەو شوێنانە،  بەڵام پلانەكەیان شكستی هێنا. ئەمساڵ ئەو هێرشانەی بە فراوانی ئەنجامدا، بە بەكارهێنانی شێواز و میتۆدی تەكنیكی ئەو كارەی كرد.   لە ١٤ی نیسانەوە دەستیپێكرد، هەروەك ئەوەی ئێوە باستان كرد، ئەو هێرشە سێ مانگی تێپەڕاندووە. كاتێك دەوڵەتی تورك ئەو هێرشەی دەستپێكرد، لە ڕاگەیاندن و میدیاكانی خۆی زۆر قورسایی خستبووە سەری، بەڵام دوای ٣ بۆ ٤  ڕۆژ بۆیان دەركەوت، كە حساباتەكانیان یەك ناگرێتەوە، كاتێك بینییان گورز دەخۆن بە هێواشی لە ڕۆژەڤ و كارنامەی هەڵانانەوە دەریانهێنا و ئێستا بە ڕاگەیاندراوی كورت و بە چەند ڕستەیەكی كەم و چەند وشەیەك باسی دەكەن، چونكا دەیانەوێت ڕاستیەكە لێرەدا  بشارنەوە. بەڕاستی ئێمەش ناتوانین بە باشی شەڕی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا بە ڕای گشتی بگەیەنین، دەتوانین بڵێین، كە لەسەدا ٢٠ی ئەوەی ڕوودەدات و هەیە بە ڕای گشتی دەگەیەنرێت. زۆر شت بە شاراوەیی دەمێنێتەوە و مرۆڤ ناتوانێت ڕایبگەیەنێت و بڵاوی بكاتەوە. لەو ڕووەوە كەموكوڕیمان هەیە. ئەمڕۆ لەوێ شەڕێكی زۆر گەورە هەیە. لە ئاڤاشینەوە بۆ مەتینا، لە ناوچە و گۆڕەپانێك بە فراوانیی ٦٠ كیلۆمەتر، شەڕێكی گەورە هەیە. بەلانیكەمەوە لە ٥٠ شوێن دا لە نێوان هەڤاڵان و سەربازانی دوژمن دا مەودای ١٠٠ مەتر هەیە. ئەمە شەڕێكی زۆر قورسە.   ئێمە ئێستا لەوێ تاكتیكێكی نوێ بەكاردەهێنین، ئێمە ناكشێینەوە. هەڤاڵانمان لە پشت دوژمنەوەن. بۆ نمونە ئێستا لە كۆڕەژارۆ شەڕێك هەیە، بەڵام لە پشت ئەوەوە لە گەلیی نێروەش شەڕ هەیە. لە وەرخەل شەڕ هەیە، بەڵام لە شوكێ-یش شەڕ هەیە، لەوێش چالاكی ئەنجام دەدرێن. حاڵەتێكی وەهایە، كە ئەوان لە ناو یەكدان و پێكەوە بەستراون. لەچەند بەشێكی ئەم جوگرافیایەدا و لە هەندێك شوێندا بە ئەندازەی ١٥ و لە هەندێك شوێنی تردا بە ئەندازمی ٢٠ كیلۆمەتر بە بەردەوامی و هەمیشەیی شەڕ هەیە. لە هەمان كاتدا بۆردومانێك هەیە، كە بەبێ ڕاوەستان بەردەوامیی هەیە. دیارە ئەم ساڵ دوژمن خۆی ئامادەكردووە بۆ ئەوەی سەربكەوێت، ئامادەكاریی سیاسی و دیپلۆماتیكی كردووە، بۆ ئەوەی هێزەكانی باشووری كوردستان دەنگ نەكەن و بێدەنگ بن و ببنە یارمەتیدەر، بۆ ئەوەی عێراق دەنگ نەكات و هێزە جۆراوجۆرەكانی دەرەوە ببنە یارمەتیدەریان، هەم كارێكی دیپلۆماسیان ئەنجامداوە و هەم تاوەكو ئاستێك دیارە، كە ئامادەكاریی تەكنەلۆژی و سەربازییشیان كردووە. بەم شێوەیە دەیانەوێت داگیر بكەن. بەپێی پلانی ئەوان لەماوەیەكی كورتدا ئەنجامیان بەدەستبهێنایە. باخچەلی لە قسەكانیدا وتبووی ‘لەنێوان دوو جەژندا ئێمە پەكەكە لەناو دەبەین‘ واتە بە پێی لێكدانەوەی ئەوان، ئەوان لە ماوەیەكی كورتدا ئەنجامێكیان بەدەستبهێنایە. لێرەدا باس لە دۆخی گشتی دەكەن، تەنیا باسی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا ناكەن. بەڵام بەرامبەر بەوەش بەرخودانی هەڤاڵانیش مێژووییە. بەرخودانێكی زۆر گەورە هەیە. زۆر لە هەڤاڵانمان لە قسەكانیاندا باسیان لەوەكرد. ئەوە راستە. تائێستاش لەم سێ مانگەدا سەرباری ئەوەی دەوڵەتی تورك خاوەنی زۆر توانا و دەرفەتە و لە دەریشەوە پشتیوانی لێدەكرێت، سەرباری ئەوەی بە هێزێكی زۆرەوە، بە تەكنەلۆژیایەكی پێشكەوتوو لە هەمووی گرنگتر بە چەكی قەدەغەكراویش هێرشی كردووە، تائێستا هیچ ئەنجامێكیان بەدەستنەهێناوە. ئاشكرابوو كە دەوڵەتی تورك رەنگە هەندێك هێزی خۆی بۆ رۆژئاوا یا خود بۆ هەندێك شوێنی تر ئامادە كردبوو بەڵام لەم شەڕەی زاپ، ئاڤاشین و مەتینادا ناچاربوو هەموو هێزە یەدەگەكانیشی بخاتە ناو شەڕەوە.لەسەرەتای مانگی تەمموزەوە هێزە تایبەتەكانی سەر بە سوپای گشتییان خستەكار. ئەو هێزێكی زۆر بژاردەیە. لە چەمچۆ و شاخی ئامێدی ئەو هێزە هەرە بژاردەیەی خۆیان خستە كار. دوژمن چ چەكێكی بەدەستەوە بێت لەم شەڕەدا بەكاریدەهێنێت. وەك ئێمە زۆر جار دەڵێین زۆر جۆرەی چەكی كیمیایی بەكاردەهێنن. بەڵام لەو دواییەدا وەك هەڤاڵانیش رایانگەیاندبوو، ئێمەش باسمان لێكرد ئیتر چەكی تاكتیكی ئەتۆمی بەكاردەهێنن. لە راستیدا ئێمە ١١ مانگە لەو بارەوە لێكۆڵینەوە دەكەین. ئێمە هەوڵ دەدەین تێبگەین ئەوانە چ چەكێكن و چۆن بە كاردەهێنرێن. تەقەمەنیەكی ئاسایی نییە. هەڤاڵان هەندێك لێكۆڵینەوەیان كردووە، ئێمەش وەك هەپەگە لێكۆڵینەوەكانمان بەردەوامە. ئێستا ئێمە دەبینین كە دوو بۆمبی نوێ بەكاردەهێنرێت. یەكیان بۆمبی ئەتۆمی تاكتیكی بە كاردەهێننن واتە هەندێك تەقەمەنی جیا و ماددەی ئەتۆمی تێكەڵدەكەن، دەیكەنە تەقەمەنی و ژەهرێكی زۆر بەهێزە. بۆمبی تەرمۆباریكیش بەكاردەهێنن. هەر دوو جۆرەكان بەكاردەهێنن. بە كورتی لەدەستیاندا چ چەكێكی قەدەغەكراو هەبێت رژێك فاشیست هەرهەموویان لە بەرامبەر ئێمە بەكاردەهێنێت. ئێف ١٦ خۆی لە خۆیدا بەكاردەهێنێت، لە سێ مانگدا ٢.٥٠٠ هێرشی ئاسمانی كردووە. ئێستا بەو جۆرە شەڕ دەكەن، شەڕێكی لەم جۆرە مەگەر لە نێوان دوو دەوڵەتدا رووبدات. دوای سێ مانگ دەتوانرێت ئەمە بوترێت: دەوڵەتی تورك ئەنجامی بەدەستنەهێناوە و لە بنەڕەتدا شكستی هێناوە. بۆ ئەوەی ئەو شكستەی خۆی پەردەپۆش بكات، ئەوان دوایین هێزەكانی خۆیان خستووەتەكار بەڵام ئەو هێزانەش گورزی قورسیان بەركەوتووە. لە هەر شوێنێكەوە هاتوون گورزیان لێدراوە و لەبەر ئەوەی نەیتوانیوە ئەنجامێك بەدەستبهێنێت، بەڵام دانی پێدا نانێت. ئەگەر تەیب ئەردۆغان و خولوسی ئاكار دان بەو رەوشەدا بنێنن، رژێمی ئێستا راستەوخۆ هەڵدەوەشێتەوە. بۆ ئەوەی نەڕوخێت سانسۆرێكی گەورە دەخاتە سەر راستی شەڕ. كەس ناتوانێت لەسەر ئەو بابەتە زانیاری بڵاوبكاتەوە. زانیارییەكان هەمووی لەلایەن خولوسی ئاارەوە دەدرێت. كەسێكی تر ناتوانێت لەو بارەوە شرۆڤە بكات. مردووانی خۆیان ئاشكرا ناكەن، هەموو شت دەشارنەوە لە راستیدا بە بێ ئابڕووییەكی گەورەوە دەجوڵێنەوە. نەك هەر یاسا نێونەتەوەییەكانی شەڕ پێشێل دەكەن، پێوەرە ئەخلاقیەكانیش بنپێ دەكەن. سەربازانیان دەمرن، بەڵام ناتوانن لێرە بیانبەن، بۆ ئەوەی تەرمەكان لە ناو ببەن بە فڕۆكە بۆردومانیان دەكەن و پارچەپارچەیان دەكەن. ئەو شوێنەی تەرمەكانی تێدان بۆردومان دەكەن. بۆ نمونە لە ئەشكەوتی برینداران لە رۆژهەڵاتی زاپ بە هۆی بۆنی تەرمەكان ناتوانن بجوڵێنەوە. لەبەر ەئوەی ناوچەكە بە پارچەی تەرم پڕ بووە و هەموویان بۆردومان كراون. ئاخۆ چی بە بنەماڵەی ئەو سەربازانە دەڵێن، مرۆڤ تووشی سەرسوڕمان دەبێت. لە بنەڕەتدا پێشتر رێوشوێنیان گرتبووە بەر. كاتێك ئەو سەربازانە خۆیان بۆ سەربازی ناونوس كردبوو لەگەڵ بنەماڵەكانیشیان بەڵگەنامەیان واژۆ كردووە و لەگەڵ ئەوان تۆماری دەكەن، كە ئەگەر بە پێی بەرچەوەندی دەوڵەت ئەگەر پێویست بكات دەبێت بیشارنەوە، راینەگەیەنن، ئەگەر بە پێچەوانەی ئەوە بجوڵێنەوە، دەبێت گەرنتی بدەن. لەبەر ئەوەی كێ لەشەڕدا بمرێت، مووچەیەكی زۆر دەدەنە بنەماڵەكەی. بە هۆی هەڕەشەی بڕینی ئەو مووچەیە كەس قسەی لەسەر ناكات. بنەماڵەی سەربازەكانیش قسە ناكەن. یەك دووانیان قسە دەكەن. بۆ نمونە تەرمەكانیان بە دەست هەڤاڵانەوەیە، بەڵام باسی ناكەن. هەڤالان ناوی ئەوانیان راگەیاند، بەڵام دیسانیش قسە ناكەن. لە بارەی ەو سەربازانەی لەشەڕ بەرامبەر هەڤاڵاندا مردووە، دەڵێن 'گواستمانەوە بۆ نەخۆشخانە و لەوێ مرد'. ئەمە لەكاتێكدایە تەرمەكەی لە چیایە. واتە هەموو شتێك بە درۆ بەڕێوەدەبات. لەبەر ئەوەی شكستیان هێناوە لە باشور، مەخمور و رۆژئاوا هێرشدەكاتە سەر ناوچەی مەدەنی نششین و هەڵدەكوتێتە سەر گەلەكەمان لە باكور و سیاسەتی دیموكراتیك. بە شێوەیەكی دوور لە پێوان ئەوە دەكەن. بێگومان وەك هەڤاڵان وتیان، ئەگەر هێزێكی فیدایی نەبووایە ئەو شەڕ نەدەتواندرا بەڕێوەببرێت. بێگومان ئێمە هێزەكەمان لە هزر و رامانی رێبەر ئاپۆ وەردەگرین، لە سەر بنەمای گیانی ١٤ی تەمموز گەیشتووینەتە ئاستێك.ئێمە خاوەن بڕواین و ئامادەین كە خۆمان فیدا بكەین. لایەنێكی بەو جۆرەی هەیە، بەڵام ئەمە بە تەنیا بەس نییە. لە هەمان كاتدا شێوازێكی تاكتیكیش هەیە. لە قوڵایی تاكتیكیدا ئاستێك بەدەستهێنراوە و پێرفۆرمانسێك هەیە. لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەڕ هێز پسپۆڕ ەبێت و شێوازی شەڕ نەزانێت، ناتوانێت بەرپەرچی ئەو هەموو هێرشە بەرفراوانە بداتەوە. لێرەشدا هێزەكانمان گەیشتوونەتە ئاستێك. واتە ئامادەكاری هەیە. لە رووی سەربازی پڕۆفیشناڵەوە بۆ شكستدانی هێزێكی گەورەی دوژمن بە هێزێكی بچوك، لە قوڵایی تاكتیك و شەڕدا گەیشتووتە ئاستێك. بەم جۆرە دەتوانرێت ئەنجام بەدەست بخرێت. ئێستا ئێمە شێوازێكی نوێی تەكنیكی بەڕێوەدەبەین. ئێمە دەمانەوێت بە ستراتیژی شەڕی گەلی شۆڕشگێڕ شكست بە دوژمن بهێنین. ئامانجی شێوازی تاكتیكی نوێمان ئەوەیە كە ئەو چەكانەی دوژمن بەهێز دەكەن ئەو چەكانە لەناو ببەین. بە وتەیەكی تر، ئامانجی بەكارهێنانی زەوی –ژێرزەوی و هەروەها قوڵایی بەرفراوانی گشتیی رووبەریی زەمینی ئەوەیە كە هێزی ئاسمانی دوژمن بێ واتا بكەین، فڕۆكە سیخوڕییەكان بێ ئەنجام بن و بەم جۆرە رووبەڕووی دوژمن بێتەوە. ئامانجەكە ئەمەیە و زۆرجار دەستەبەر كراوە. رەنگە لە هەندێك شوێن هەڵە و كەموكوڕی هەبن، ئەمە راستە، بەڵام زۆربەی جار وابووە و بۆ ئەمەش دوژمن تەنگی پێهەڵچنراوە. واتە ئەوان دەیانوت 'بە هێزی ئاسمانی خۆمان ئەنجام بەدەستدەهێنین'. ئەوە رووینەدا، نەیانتوانین، ئێستاش دەڵێن 'ئێمە بە چەكی قەدەغەكراو ئەنجام بەدەستدەهێنین'. لەبەرامبەر ئەوەش هەڤاڵان رێوشوێن دەگرنەبەر و هێرشەكان پوچەڵ دەكەنەوە. گەر رێوشوێنی پێویستمان بەرامبەر ئەو چەكە كیمیاییانە نەگرتایە، لە راستیدا زیانێكی گەورەمان بەربكەوتایە. ئەگەر زیانی زۆری نەداوە، هۆكارەكەی گرتنەبەری رێوشوێنە لە لایەن ئێمەوە. ئێمە دەتوانین بە رێوشوێنی تەكنیكی و شێوازی پراكتیكی كە لەلایەن هەڤاڵانەوە تاقیكراونەتەوە، هێرشەكان پوچەڵ بكەینەوە. بەڵام دوژمنیش ئیتر لەوەدا پێداگری دەكات. واتە دوژمن هیچ ئەنجامێكی بەدەستنەهێنا، بەڵام پێداگری دەكات. لەبەر ئەوەش شەڕ تا دێت درێژتر دەبێت، هەر بەم جۆرەش درێژدەبێت. بەم جۆرە دیارە. لەبەر ئەوەی نایانەوێت راستی شكستی خۆیان قبوڵ كەن و لەسەر ئەوە پێداگری دەكەن، هەڵبەت ئێمە لێرە ئەو هەموو رەنجەمان كێشاوە، ئەم شەڕ بۆ ئێمەش گرنگە. ئێمە دەمانەوێت رێگری لە داگیركەر و فاشیزمی دوژمن بكەین و دوژمن بەرەو شكست ببەین. هەر بۆیە بۆ ئێمە گرنگە و ئێمە پێداگری دەكەین. ئێستا شەڕ لەو چوارچێوەدا بەردەوامە. یەكەم جار كە سوپای تورك لە شەڕ لەگەڵ ئێوە ئەو هەمووە زیانە گیانیەی بەردەكەوێت. ئێوە ئەمە بە چییەوە دەبەستنەوە، بۆچی هەموو ئەوانەشیان لەبەر چاو گرتوە؟ بەر لە هەموو شتێك دەبێت بزانرێت كە زیانە گیانییەكانی دەوڵەتی تورك یەكجار زۆرن. ئەوەش لە ئاماری سێ مانگدا هاتووە. زیانە گیانیەكانی دەوڵەتی تورك هەزار و ٥٠٠ زیاترە، بەڵام تائێستا ٣٠-٤٠ كەسیان راگەیاندووە. وەك وتم، سانسۆرێكی زۆر هەیە، راستییەكان لە كۆمەڵگای توركیا دەشارنەوە. تەیب ئەردۆغان و خولوسی ئاكار لەو ئەنجامە بەرپرسیارن. واتە سەربازەكان دەنێرن، بەڵام بۆیان گرنگ نییە كە ئەو هەموو مرۆڤە دەمرن یان نا. دەڵێن 'بڕۆن ئەنجام بەدەستبهێنن'. ئەوانیش دێت، یان دەكوژرێن، یان دەكەونە داوەوە. لەبەر ئەوە ئەوان لەمە بەرپرسیارن. ئەوان بكوژن. بەم جۆرە دەیانەوێت دەسەڵاتداری خۆیان بپارێزن. بۆ بەرژەوەندی خۆیان بۆ رێگریگرتن لە روخانی رژێمەكەیان ئەم شەڕە دەكەن، دوژمنایەتی كوردان دەكەن. سەربازی تورك تا ئامێدی چ كارێكیان هەیە بۆچی دێن؟ بە گەلی تورك دەڵێن، 'داهاتووی ئێمە لەوێ دەستەبەر و مسۆگەر دەبێت'. دەستەبەركردنی داهاتووی تۆ لەوێ نییە، تۆ گەلت برسی كرد، ئێوە بۆخۆتان مەترسین بۆ سەر توركیا! واتە گەلی كورد و دەستكەوتەكانی وەك مەترسی بۆ توركیا نیشان دەدەن. بەم جۆرە دەیەوێت هەستی شۆڤینیستی لەناو گەلی تورك زیندووبكاتەوە، ئەو هەستانە گەورە بكات و بەرەو كوردستان ئاراستەیان بكات. چ كارێكیان لە باشووری كوردستان هەیە؟ خولوسی ئاكار پەسنی خۆی دەدات كە لە ماوەی ٧ ساڵدا ٢٧ هەزار كوردی كوشتووە. هەڵبەتە ئەوە درۆ دەكات. گەمە بە ژمارەكان دەكات. ئەو ژمارەیە لە شەهیدمان نییە، هەرچەندە لەو ٧ ساڵەدا هەزاران شەهیدمان داوە. هەڵبەت شەهیدمان هەیە. واتە دەستیان بە خوێنی ئێمە سورە. دەستیان بە خوێنی گەنجانی كورد و تورك سورە. گەنجانی تورك و كورد دەكوژن و دەیانەوێت لەسەر ئەوەی درێژە بە دەسەڵاتداریی خۆیان بدەن. لەسەر ئەو بنەمایە بێ هەژمار سەربازی خۆیان دەنێنرنە هەموو شوێنێك بەم جۆرە ژمارەی مردووەكانی خۆیان زیاد دەكەن. بەڵكوو ئەم سەردەمە، ئەو سەردەمەیە كە دەوڵەتی تورك زۆرترین زیانی گیانی بەركەوتووە. واتە تا ئێستا زۆر جار هێرشی ئەنجامداوە بە تایبەتی لە ساڵانی ٩٠ لە دژی باشوری كوردستان ئۆپراسیۆنی گەورەی ئەنجامداوە، بەڵام لە هیچ هێرشێكدا هێندەی ئێستا زیانی گیانی بەركەوتووە. ئۆپراسیۆنەكانی پێشووتر بە زۆری نزیكەی مانگێك بەردەوام دەبوو، بەڵام ئێستا لەم شەڕ چوار ساڵانەدا لە باشور بەردەوام هێرش دەكرێت، تەنیا لەم سێ مانگەی دواییدا شەڕ بە شەو و رۆژ بەردەوامە. لەم شەڕەدا زیانی گیانی ئەوان زۆر زۆرن، بەڵام ئێمە نامانەوێت لەسەر مردووان لێكدانەوە بكەین. مەبەستی ئێمە ئەوەیە: ئێوە ناتوانن بە كوشتن بگەنە ئەنجام! ئێوە ناتوانن بە كوشتن پەكەكە پاكتاو بكەن! ئێوە ناتوانن بە كوشتن كورد لە ناو ببەن! ئێوە ناتوانن بە كوشتن دۆزی ئازادی كوردستان بوەستێنن! لەبەر ئەوەی دۆزی ئازادی كوردستان بە گیانی ١٤ی تەمموز دامەزراوە، ئەم گەلە راستیەكە، ئەم پارتە راستیەكە، گەریلاكانی كوردستان راستیەكن! ئێوە ئیتر ناتوانن شكیتی بدەن! ئێمە دەمانەوێت ئەوە بەو بیركردنەوە شۆڤینیستیە نیشان بدەین. گەریلاكانی ئازادی كوردستان شكست ناهێنن. ئێمە دەمانەوێت ئەمە بسەلمێنین. جیا لەوە مەبەستی ئێمە كوشتنی زیاتری مرۆڤەكانە. نا! ئێمە دەمانەوێت مردن بوەستێنرێت. ئێمە دەمانەوێت رێگری لە مردنەكان بكەین. هەڵبەتە ئێمە شەڕی پاراستنی شۆڕشگێڕی شكۆمەندانە دەكەین. ئێمە شكۆ و دەستكەوتەكانی گەلەكەمان دەپارێزین. ئێمە ئایندەی گەلەكەمان و هەموو هێزە دیموكراتیكەكان دەپارێزین. لەبەر ئەوە ئێمە ئەم شەڕە دەكەین. ئێمە ئەمڕۆ بۆ گەلی كورد و دیموكراسی گەلانی هەرێمەكە هەموو مەترسیەكان دەخەینە بەرچاو و بە گیانی فیداییبوونەوە شەڕ دەكەین. گەر دۆزێكی بەم جۆرە نەبووایە، بۆ خۆ گیانی خۆمان دۆزیوەتەوە. ئێمە دەزانین كە لە بەرامبەر ئەم دوژمنە بەرخودان ئەركێكی پیرۆزە و لەبەر ئەوە خۆڕاگری دەكەین. هەموو هاوڕێیانمان بەم هەستانە، بەو بڕوا و ئیرادەیە خۆیان وەك شێر و قارەمانانی شەڕ دەكەن. لەبەر ئەوە بۆ ئێمە دۆزێكی پیرۆزە. ئێمە دەزانین كە ژیانی ئازاد دەتوانرێت بەم جۆرە دەستەبەر بێت. ئێمە دەزانین كە ئازادی كۆمەڵگا ئازادی گەلان لێرەیە. بۆ ئەوەش ئێمە هەموو مەترسیەكان لەبەر چاو دەگرین و هەڵبەت ئێمە تا كۆتایی بەردەوام دەبین و ئێمە سەردەكەوین. بەڵام دوژمن خەیاڵ دەكات. كورد وەك دوژمنی خۆی دەبینێت و پەكەكە وەك دوژمن پیشان دەدات، دەڵێت ' مەترسی لەسەر ئێمە هەیە' و بەم شێوەیە هەوڵ دەدات دەسەڵاتەكەی بپارێزێت. دەیەوێت بە كوشتن بەردەوامی بە دەسەڵاتەكەی بدات. واتە دەیەوێت لەناومان ببات و هەبوونی خۆی هەمیشەیی بكات، بەم شێوەیە خۆی لەنێو كۆمەڵگادا بە قبوڵكردن بدات. بۆیە شەڕ دەكات، بەڵام شەڕی ئێمە شەڕێكی دادپەروەرانەیە. لەسەر بەهای مرۆڤایەتی دروست بووە. بۆیەش هەر میلیتانێكی ئەم تەڤگەرەكە لەسەر رۆحی ١٤ی تەمووز بە خۆشەویستی، فیداكاری و بوێریەكی زۆریەوە تێدەكۆشێت و لەسەر ئەم بناغەیە سەردەكەوین. لە قسەكانی پێشووتاندا وتبووتان، " ئێمە ئەم شەڕە بۆ پاراستنی باشور دەكەین." لەسەر ئەم بابەتە بانگەوازیتان بۆ زۆر ڕێكخستن و پارتەكانی باشوری كوردستان هەبوو. لێرەدا پێشكەوتنێك هەیە یان نا؟ بێگۆمان ئەم شەڕەی كە بەڕێوەدەبرێت، بەر لە هەموو شتێك بۆ پاراستنی باشوری كوردستانە، بۆ پاراستنی دەستكەوتەكانی باشوری كوردستان و هەموو كوردستانە. جگە لەوە، ئەم شەڕە بە تەنها بۆ ئەوەش نییە، بۆ بەهای دیموكراتی و هەبوون و ئازادی هەموو گەلەكەمانە. لەبەرئەوەی دوژمن بە تەنها دوژمن پارچەیەك نییە، دوژمنی هەموو كوردستانە. ئەم دوژمنە دەیەوێت كورد لە هیچ شوێنێك نەبێتە خاوەن دەستكەوت. ئێمەش دژی ئەو عەقڵیەتە تێدەكۆشین. ئەم شەڕە چەندین ساڵە بەردەوامە. بە تایبەتی لە ساڵی ڕابردووە، زیاتر پەرەی سەندووە. لەم سێ مانگەی دواییدا، زۆرتر و بڵاتر بووەتەوە. شەڕێكی زۆر سەخت بەڕێوە دەبرێت. زۆر جار بانگەوازمان لە سیاسەتی باشوری كوردستان كردووە. داوامان لە لایەنەكان كرد. من بانگەوازیەكە جارێكی دیكە دووبارە دەكەمەوە. ئێمە بە شێوەیەكی پراكتیكی لە شەڕداین. ئێمە نامانەوێت لەسەر ئەو شتانە بوەستین كە ئەنجامی نییە. لەەبەرئەوە كەموكورتی هەیە. سەیر كەن. لە سەردەمی ئێمەكا كە راگەیاندن زۆر پێشكەوتووە، جیهان بچووك بووە و هەموو شوێنێك پێكەوە بەستراوەتەوە. بادینان لە دەرەوەی ئەو هاوكێشەیە ماوەتەوە، نە راگەیاندنی جیهان و نە راگەیاندن هەرێمی، هیچیان نایەن و زانیاری بەدەست ناهێنن. شەڕەكە لە قۆڵایی هەرێمە و لە زاپ بە تەنها نییە. لە تەنیشت ئامێدی، لە پشت دێرەلۆك و شێلادزێ شەڕ هەیە. دەبێت كە گەلەكەمان لەوێ بەهۆی دەنگی فڕۆكە و تۆپەوە نەخەوێت، بەڵام سەرنج بدەن بە شێوەیەكی فەرمی لە رۆژەڤدا نییە، هیچ كەسێك باسی ناكات. ناتوانن بیكەن بە ڕۆژەڤ. ئەمە دۆخێكی جددیە و بۆچی وایە. بابەتێكی دیكە؛ نمونە ئەوە سێ مانگە شەڕ بەردەوامە. دەوڵەتی تورك دەیەوێت داگیركاری بكات. دێتە كوێ ڕێگە دروست دەكات. لێرەدا دەزانرێت كە پلانەكەی هەمیشەییە. دار دەبڕێتەوە. لەبەریەوە دەیەوێت سیستمێكی وەك خۆی دروست بكات. ئەمە داگیركەریە. ئەمە بە تەنها ئۆپەراسیۆنێك لەدژی ڕێكخستنێك نییە. ئەم شەڕە داگیركردنی وڵاتێكە، بەڵام هێزەكانی باشور بە تەنها سەیری دەكەن. ئێستا پەدەكە هاوكاری ئەوان دەكات؛ واتە لەگەڵ دەوڵەتی توركدایە. ئەمە تاوانباركردنی پەدەكە نییە. راستیە و هەموو كەسێك دەبینێت. بەڵام ئەمەش راستیەكە كە ئەگەر هاوكاری و یارمەتیدانی پەدەكە و بێدەنگی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەبوایە، دەوڵەتی تورك نەیدەتوانی بەم ئەندازەیە ٣ مانگ شەڕ بكات. بە شێوەیەكی دیكە، كاتێك حكومەت بێدەنگ دەبێت و بە بێدەنگبوونیش سنوردار نابێت و هەرێمەكە بە رووی هاتوچۆ و بە تایبەتی راگەیاندن دەگرێت، ئەو كاتە كەس ئاگای لەم شەڕە نابێت و هەموو كەسێك دۆخەكە نۆڕماڵ دەبینێت. ئەمە یەك. دووەمینیش، بێدەنگی حكومەتی عێراقیش ئەم ئەنجامەی دروست كردووە. حكومەتی عێراقیش بێدەنگە. كاتێك دەوڵەتی تورك لە ساڵەكانی نەوەتەكاندا هات، حكومەتی عێراق لەدژی وەستایەوە؛ هەرچەند جار بە جار هاوپەیمانیشیان هەبوو، بەڵام هێزەكانی باشوور دژی وەستانەوە. لەم جۆرە دۆخانەدا، یەكێتی ئەوروپا و دەزگانی دیكە، بڕیاریاندا و بۆ كشانەوەی دەوڵەتی تورك كاتیان دیاری دەكرد. لەم چوارچێوەیەدا فشار لەسەر توركیا دروست دەبوو و دەكشایەوە. گەر ئێستا سەیركەن، هیچ شتێكی بەو شێوەیە نییە. بەم ئەندازەیە خاكی باشوری كوردستان داگیركراوە و لەم سێ مانگەدا ژمارەیەكی زۆر چەكی قەدەغەكراو بەكارهێنراوە، بەڵام هەموو كەسێك بێدەنگە. بۆچی؟ لەبەرئەوەی لە باشوری كوردستان هێزی فەرمی دەسەڵاتدار بێدەنگن. بێدەنگی رازیبوون و هاوكاریە. هەمان شت بۆ عێراقیش راستە. لەبەر ئەوە دوژمن پێداگیری لەسەر هێڕشەكان دەكات. ئەگەر بەم شێوەیە نەبوایە، ئەو بەرخۆدانەی كە گەریلا تاوەكو ئێستا پیشانی دەدا، دوژمنی پارچە پارچە دەكرد. بۆ نمونە هەموو جموجووڵێكیان شكستی هێنا و لە هەموواندا تێكشكان. ئەم بەرخۆدانە شتێكی ئاسایی نییە. ئەم بەرخۆدانی بە راستی مێژووییە. لەوانەیە ئێستا گفتوگۆی لەسەر نەكرێت، چونكە لە حسابی ئەواندا نییە، بەڵام مێژوو ئەمە لەبیر ناكات. ئاسان نیییە كە دووەمین هێزی ناتۆ، لەگەڵ هەموو تەكنەلۆژیای خۆی دوای سێ مانگ راوەستێت. ئێستا وەستاوە، ناتوانێت داگیركاری بكات. راستە. لە هەندێك شوێن هەیە، بەڵام ئێمەش لەوێین، ئێمەش لەوێین و لەنێو شەڕداین. ناتوانێت بێتە زۆر دەڤەری دیكە. ئەگەر هەوڵیش بدات هەر ناتوانێت. لەبەرئەوە ئەم شەڕە شتێكی ئاسایی نییە. بە راستی بۆ هەموو كوردستان شانازیە. ئەمڕۆ كچ و كوڕانی كورد بە خوڵقێنەری، بە بوێری و بە سەركەوتووانە لەدژی سوپایەكی گەورە دەوەستنەوە. ئەمە بۆ هەموو كەسێك جێگەی شانازیە. ئەمە بۆ ئەو كەسانەی كە بە خۆیان دەڵێن كورد، شانازیە. بەڵام سەیری دەكەین، هەندێك هاوكاری دوژمن دەكەن، هەندێك تەماشا دەكەن و هەندێكی كەمیش لەدژین، بەڵام زیاتر تاكەكەسن. ئەو خۆپیشاندانانەی كە بە شێوەیەكی تاكەكەسی ئەنجام دەدرێن، خۆپیشاندانی ڕێكخستننەكراو و ناجەماوەری كاریگەری زۆر دروست ناكەن. سەیركەن؛ ئەگەر فشاری سیاسی هەبوایە، دەوڵەتی تورك نەیدەتوانی بەم شێوەیە بەردەوام بێت. ناچار دەبوو بكشێتەوە. فشاری لەسەر نییە، بە پێچەوانەوە هاوكاری دەكەن و یارمەتی دەدەن. بۆ نمونە هەڵە و تاوانەكانی دەوڵەتی تورك دەشارنەوە، پیشان نادرێن و ئاشكرا ناكرێن. بەم ئەندازەیە كۆمەڵكوژی دەكات، بەڵام دەیشارنەوە. بۆ نمونە دوژمن بەم دواییانە دوو منداڵی لە بامەرنێ شەهید كرد. هەندێك لە دەزگاكانی ڕاگەیاندن وتیان: "پەكەكە كردی" دواتر دەركەوت كە پەكەكە نەیكرد، هەندێك لەدەزگا سەربەخۆكان ئەمەیان ڕوونكردۆتەوە، بەڵام ئەم هەواڵ و لێدوانانە ڕێگرن لە كاردانەوەی جەماوەری بەرامبەر ئەم كوشتارانە. واتە گەلی كورد و گەلانی جیهان و ڕای گشتی دەتوانن لە ئاستێكی زۆر بەرزدا كاردانەوەیان بەرامبەر بە دەوڵەتی تورك هەبێت، بەڵام لە باشوور بێدەنگی هەیە، لەبەر ئەوەیە كە گەشە ناكات. كێشەكە تەنیا پەدەكە نییە و لایەنی تریش هەیە .تەنانەت ئۆپۆزیسیۆنیش زۆر بە ئاسایی باسیان دەكات. ئەمە لە كاتێكدایە كە مەترسیی سەر باشووری كوردستان زۆر گەورەیە و داگیری دەكەن. ئێستا ئێمە شەڕ دەكەین. ئێمە بۆ باشوری كوردستان شەڕ دەكەین، ئێمە بۆ هەموو بەهاكانی گەلی كورد تێدەكۆشین. ئێمە بۆ بەها دیموكراتییەكان تێدەكۆشین. ئەگەر نا، ئێمە دەتوانین جانتاكانمان ببەین و بڕۆین و خۆمان بخەینە لاوە. ئەوە نابێت، پێویستە ئەم دوژمنە بوەستێنین. ئەم دوژمنە دوژمنێكی ئاسایی نییە. ئەم دوژمنە دوژمنێكی وەهایە كە وەك ورچ وایە. بۆ نموونە ئێستا هەندێك لەگەڵ ئەم دەوڵەتە شۆڤێنی و دژە كوردانەی توركیا هاوپەیمانی دەكەن. هاوپەیمانی لەگەڵ ئەم دەوڵەتە، وەك ئەوەیە لەگەڵ ورچەكەدا بێت، دەكەوێتە ناو هەمان جانتا .تۆ نازانیت كەی ورچەكە گەرووی تۆ دەگرێت و دەتخنكێنێت. واتە دیار نییە كەی هێرش دەكاتە سەر ئەوانەی كە لەگەڵیدا هاوڕان. ئەگەر سەیری مێژووی دەوڵەتی تورك بكەین چەندین نموونەی لەو شێوەیە دەبینرێن. بۆ ئەو مەبەستەش دەمانەوێت هەموو كەسێك لەمەسەلەكە تێبگات و كەس پشتیوانی لەو داگیركارییەی توركیا نەكات و هەمووان دژایەتی بكەن. ئێمە هەڵوێستێكی نەتەوەییمان دەوێت. ئێمە داوای ئەوەمان كرد، من ئەم بانگەوازیە دووبارە دەكەمەوە. پرسێكی دیكە ئەوەیە كە، دەوڵەتی تورك هەموو جۆرە چەكێكی كیمیایی و چەكی ئەتۆمی تاكتیكی و بۆمبی تەرمۆباریك بەكاردێنێت. ئەمانە هەمووی چەكی قەدەغەكراون. ئێمە دەمانەوێت شاندێك بێت و لێكۆڵینەوە بكەن. دەزگا پەیوەندیدارەكانی ئەم كارە دەڵێن: "ئەگەر حكومەتی هەرێم یان عێراق بانگهێشتمان بكات، ئەوا دێین" ئەوانیش بانگیان ناكەن. باشە، ئەگەر خۆیان بانگیان ناكەن، شاندە سەربەخۆكان دێن، ناهێڵن شاندە سەربەخۆكان بێن و ناتوانن لە سلێمانی تێپەڕن. ئایا سەدام پێشتر چەكی كیمیایی لەدژی گەلەكەمان بەكارنەهێنابوو، ئایا قەتڵوعامی نەكردبوو؟ ئێستا سەدامێكی نوێ سەریهەڵداوە، زۆر خرابترەنلە سەدام و دەیەوێت كورد لەناوببات، چەكی كیمیایی لە دژی ئێمە بەكاردێنێت، لە ناوچەیەكی تەسك و پێوانەكراو كە تەنها كاریگەری لەسەر هەندێك ناوچە هەیە، بەهەمان شێوە چەكی قەدەغەكراو بەكاردێنێت و یاساكانی جەنگی جیهانی پێشێل دەكات. كەواتە بۆچی ڕێگری لە وەفدەكان دەكەیت؟ با بێن و ببینن چی ڕوویداوە، بەڵام ناهێڵن. لەلایەكی دیكەوە؛ هەمان ئەو سانسۆڕەی كە لەبارەی شەڕەكە لە توركیا بەسەر میدیاكانی توركیادا سەپێندراوە، لە باشووریش هەیە سەیركەن، لە ئامەد ١٦ڕۆژنامەنوسی كورد دەستگیركراون، بۆ ئەوەی هیچ كەسێك لەتوركیا باسی ئەم بابەتانە نەكات. نەیانهێشت كەس بێتە بۆتان و شوێنانی دیكە یان مەیدانی جەنگ، نەیاندەویست كەس قسە بكات، زۆر فشار دەكەن. لە باشوور هەمان سانسۆڕ هەیە. بۆیە زۆر كەس باسی شەڕ ناكەن. بۆ نمونە، ئێستا هەموو میدیاكانی باشوور ناتوانن بێنە ئامێدی و چاودێری شەڕ بكەن؟ بە دڵنیاییەوە دەتوانن. هەمیشە شەڕ هەیە، بەڵام نایخەنە بەرنامەی كارەوە. دەوڵەتی تورك ئەو جۆرە كۆنترۆڵەی پەرەپێداوە كە سانسۆڕیش بەسەر میدیاكانی باشووردا سەپێندراوە .بۆیە هەرێمەكە لە هاتوچۆ دەگرن. ئەمە هەمووی پشتگیری و هاوكاریە، راستەوخۆ یان ناراستەوخۆ هاوكاری دەوڵەتی تورك دەكەن. كاتێك ئەمە هەمووی كۆدەبێتەوە. وادەكات كە دەوڵەتی تورك لەگەڵ ئەوەی گورزی بەركەوتووە، بەڵام لەسەر داگیركەری سوور بێت و بەردەوام بێت. لەگەڵ ئەوەی رێگریمان لەوە كردووە و ڕێگە نادەین، بەڵام دبینرێت كە لەلایەكی دیكەوە دێت؛ دەبینرێت كە لە باشورەوە دێت؛ واتە ئێستا لەنێوان ئێمە و دوژمندا شەڕ هەیە. من لێرەوە بانگەوازی لە هەموو گەلەكەمان، ڕۆشنبیران و هونەرمەندان؛ بە تایبەتی گەلی هێژامان لە ئامێدی، بامەڕنێ، دێرەلۆك و شێلادزێر قاڕەمان و گەلی باشور بە گشتی دەكەم؛ گەلەكەمان بە چاوی خۆی دەبینێت كە ئێمە چی دەكەین، بۆچی تێدەكۆشین، چۆن خۆمان فیدا دەكەین. بۆ نمونە هەندێك كەس دەڵێن، ئەم شەڕە بەهۆی پەكەكەوە هەڵگیرساوە. بەم شێوەیە نییە. با وای دابنێین وایە. ئەو كاتە پەكەكە شەڕ دەكات؛ هیچ نەبێت پەكەكە گەمارۆ مەدەن، لەدژی پەكەكە كار نەكەن، ئەگەر بۆ پەكەكە بێت، پەكەكە بەرخۆدان دەكات، باج دەدات و هەموو شتێكی خۆی كردووتە قوربانی. باشە ئەمە قاڕەمانی نییە، باشە ئەمە وڵاتپارێزی نییە، باشە ئەمە كوردستانیبوون نیە؟ لەبەرئەوە دیارە كە دوژمن دەیەوێت ئەم شوێنە داگیر بكات. باشە ئێستا لە عەفرین چی دەكات؟ هەموو ڕۆژێك چی بەسەر كورددا دەهێنێت؟ پێویستە هەموو كەسێك بڕیاری خۆی بدات. بانگ لە وڵاتپارێزان دەكەن؛ وڵاتپارێزان پێویستە لە بەرگریدا بە تەنها جێمان نەهێڵن. پشتگیری بكەن. پشتگیری گەلەكەمان مەعنەویاتێكی گەورەیە. پێویستە كەس نەكەوێتە تەڵەكەوە. راستە؛ فشار هەیە، بەڵام دەتوانرێت ڕێگری لە هەموو فشارێك بكرێت و پشتگیری بە شێوەیەكی راستەقینە پێشكەش بكرێت. ئەم شەڕەی ئێمە شەڕێكی مێژووییە؛ تێكۆشانی هەبوون و ئازادی گەلی كوردە؛ تێكۆشانی خوڵقاندنی دوارۆژی گەلی كورد و دیموكراسی توركیاە. تاوەك لەدژی دەوڵەتی تورك نەبینە ئیرادە، گەلی كورد ناتوانێت لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ببێتە ئیرادە. تاوەكو ئێمە لە بەرانبەر دەوڵەتی تورك نەوەستینەوە و دەوڵەتی تورك نەشكێنین، گەلی كورد نە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نە لە باشور و لە هیچ شوێنێت ناتوانێت سەربەخۆ و ئازاد بژی. پێویستە هەموو كەسێك ئەمە بزانێت. بەم هۆیەوە ئەم شەڕە شەڕێكی مێژووییە و ئێمە داوا لە هەموو وڵاتپارێزان دەكەین كە تاوەكو لە دەستیان دێت پشتگیری بكەن."  

سازدانی: سەركۆ جەمال سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق ئەوە ئاشكرا دەكات كە" حكومەتی هەرێم و عێراق بۆ ناردنەوەی زۆرەملێی پەنابەران لەگەڵ بەریتانیا رێككەوتوون، دوای سەردانەكەی مەسرور بارزانی هەڵمەتی دەستگیركردنی پەنابەرانی كورد دەستپێكرد". دەشتی جەمال، سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:" بەریتانیا بەنیازبوو چەندین پەنابەری كورد رەوانەی هەرێمی كوردستان بكاتەوە، تائێستا 170 هاوڵاتی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی گەیشتن بەوڵاتانی ئەوروپا بێسەروشوێنن". هاوڵاتی: ئەو كۆچبەرانەی لەبەریتانیا مەترسی ناردنیان لەسەربوو بۆ هەرێمی كوردستان، پاشان تكتەكانیان هەڵوەشایەوە، بڕیارەكە بەچی گەیشت؟ دەشتی جەمال: بڕیارەكە هەڵنەوەشاوەتەوە بەڵكو رێككەوتنێك كراوە لەنێوان حكومەتی بەریتانیا و حكومەتی عێراق ئێمە دەقی ئەو رێككەوتنەمان ئاشكراكردووە.  دوای رێككەوتنەكەش بەریتانیا پێشوازی لەجێگری وەزیری دەرەوەی عێراق كردووە، بەتایبەتیش لەدوای سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ بەریتانیا حكومەتی بەریتانیا ژمارەیەكی زۆر لەو كەسانەی دەستگیركرد كە خەڵكی هەرێمی كوردستانن و بڕیارەكە دەیانگرێتەوە، ئەو كەسانە زۆربەیان ساڵانێكی زۆرە لەبەریتانیا ژیان بەسەر دەبەن خێزان و منداڵیان هەیە، بڕیاربوو 31-5-2022 بیاننێرنەوە بۆ هەرێمی كوردستان و فڕۆكەخانەی هەولێر، ئێمە پێش ئەوەی بڕیارەكە جێبەجێ بكرێت هەڵمەتێكمان دەستپێكرد كە نەیەڵین ئەو كارە رووبدات و بەربەستی بۆ دروست بكەین.  دوای هەڵمەتەكەش ژمارەیەكی زۆر لایەن و رێكخراوی مافی مرۆڤ لەوانەش سكرتێری پێشووی پارتی كرێكاران (لەیبەر پارتی) نامەی ناڕەزایەتییان ئاڕاستەی وەزیری ناوخۆی بەریتانیا كرد، لەچەند ئاستێكدا ئەو كەمپینەمان بردە پێشەوە، ئاستێكیان لەناوخۆی بەریتانیاو دووەمیش لەئاستی ئەوروپاو پاشانیش لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان و پرۆژە بڕیارێكمان بردە پەرلەمانی عێراق و 104 پەرلەمانتار واژۆیان كرد كەهیچ فڕۆكەخانەیەك نەخرێتە خزمەتی ئەو وڵاتانەی بەزۆر پەرلەمانتار دەنێرنەوە.  هەروەها سزادانی ئەو كۆمپانیایانەی بەشدارن لەبەزۆر ناردنەوەی پەنابەران، ئەوەبوو لیستی ناوەكانمان بۆ ناردن جێگری وەزیری دەرەوەی عێراق وتی رێككەوتنەكە هەڵناوەشێتەوە بەڵام ئەو لیستی ناوە رێگەنادرێت بنێردرێنەوە، سەرئەنجام توانرا لەدواساتەكاندا مەسەلەكە راگیرا، بۆیە بەزۆر ناردنەوەی ئەو پەنابەرانە راگیرا، بەڵام بڕیارەكە هەڵنەوەشاوەتەوە. تائێستاش 13 كەس لەكەمپی بەزۆر ناردنەوە ئازادكراون، بەڵام ئەڵقەیان لەقاچ كردوون، ژمارەیەكی تریشیان تائێستا ماونەتەوەو پارێزەریان بۆ گیراوە، ئێستاش زیاتر لە 40 پەنابەر راگیراون بەشێكیشیان ئەو پەنابەرانەن كە ئەمساڵ گەیشتوونەتە بەریتانیا و بڕیاربوو بیاننێرن بۆ رواندا، بەڵام ئەوانیش پارێزەریان بۆ گیراوە كە سیانیان خەڵكی هەرێمی كوردستان بوون و سەرئەنجام ناردنەوەیان بۆ ئەو وڵاتە لەلایەن دادگای ئەوروپاوە راگیرا. هاوڵاتی: ئەو رێككەوتنەی بەریتانیا لەگەڵ رواندا كردوویەتی چی بەسەرهات؟ دەشتی جەمال: ئەو بڕیارە هەموو پەنابەرێك دەگرێتەوە كە لەسەرەتای ساڵی 2022ەوە چووبێتە بەریتانیا رێككەوتنەكە زیاتر لە 150 ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخان كراوە كەبەناوی بوژاندنەوەی ئابووری رواندا ئەنجامدراوە، مەبەستیش لێی بەپێی رێككەوتنەكە رێگرییە لەبازرگانیكردن بەمرۆڤ لەلایەن قاچاغچیەكانەوە ئەوانەی كە بەڕێگەی شاحینە و چووپ دەگەنە بەریتانیا، ئەو سیاسەتەش سزادانی پەنابەرانە، چونكە پەنابەران بەهۆی دۆخی وڵاتەكانیان روو لەوڵاتانی دیكە دەكەن، بەمجۆرە دەیانەوێت لەڕێگەی سزادانی پەنابەرانەوە ژمارەی پەنابەران كەمبكەنەوە، ئەمەش لەلایەن زیاتر لە 160 رێكخراوی مافی مرۆڤەوە ئیدانەكراوەو رای گشتی بەریتانیاش دژ بەو سیاسەتەن، ئێستاش ئەو دۆسیەیە لەدادگایە بڕیارە 19ی مانگی داهاتوو بڕیاری لەبارەوە بدرێت لەچوارچێوەی ئەو رەخنانەی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا گرتوویەتی.    لەماڵپەڕە بەریتانیەكان وێنەی مەسرور بارزانی و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بڵاوكراوەتەوەو ئاماژە بە رێككەوتنیش كراوە كە پەنابەران بنێردرێنەوە بۆ هەرێمی كوردستان، سەرۆكی حكومەت ئامادەیی خۆی دەربڕیوە پێشوازی لەو پەنابەرانە بكات   هاوڵاتی: چ لایەن و رێكخراوێك رۆڵی هەبووە لەڕاگرتنی ناردنەوەی بەزۆری پەنابەران؟ دەشتی جەمال: میدیاكان و پەنابەران دەبێت بڕیاری ئەوە بدەن، ئێمە رۆڵێكی گرنگمان هەبوو لەگەڵ خودی پەنابەران خۆیان بەپشتیوانی پەرلەمانتاران و رێكخراوەكانی داكۆكیكار لەمافی پەنابەران و مافی مرۆڤ، كە ئەوەش لەئەنجامدا بڕیارەكە راگیرا. هاوڵاتی: واتا ئەو بڕیارە هەڵدەوەشێتەوە؟ دەشتی جەمال: ئەوە كارەكانی ئایندە دەریدەخات كە ئایا ئەو بڕیارە هەڵدەوەشێتەوە یاخود نا، تا هەڵنەوەشێتەوە ئەگەری ناردنەوەی پەنابەران هەیە، ژیانی سەدان پەنابەرو خێزان دەخاتە مەترسییەوە، چونكە ئەو كەسانەی رۆیشتوون بەشێكی زۆریان بوونەتە هۆكاری بەخێوكردنی خێزانەكانیان لەكوردستان بەهۆی ئەو دۆخەی دەسەڵاتدارانی هەرێم دروستیان كردووە. ئەو كەسانەی خۆیان بەداكۆكیكار لەمافی پەنابەران دەزانن كەس دەستی نەگرتوون دەتوانن فشار بكەن و سەرۆكی حكومەتی هەرێم بانگهێشتی پەرلەمان بكەن كە بەچی مافێك رێكەوتنیان لەسەر ژیانی خەڵكی پەنابەر كردووە و ژیانیان بخەنە مەترسییەوە. هاوڵاتی: واتا بەفەرمی پێتانوایە سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ ناردنەوەی بەزۆری پەنابەران بووە؟ دەشتی جەمال: لەماڵپەڕە بەریتانیەكان وێنەی مەسرور بارزانی و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بڵاوكراوەتەوەو ئاماژە بە رێككەوتنیش كراوە كە پەنابەران بنێردرێنەوە بۆ هەرێمی كوردستان، سەرۆكی حكومەت ئامادەیی خۆی دەربڕیوە پێشوازی لەو پەنابەرانە بكات، ئەوەش دژی مافی مرۆڤە ئەگەر ئەو كەسانە كارێكی نایاسایشیان كردبێت سزای خۆیان وەرگرتووە، حكومەتی هەرێم ئاسانكارییان بۆ دەكات و تكتیان پێدراوە. هاوڵاتی: ئایا حكومەتی هەرێم بەبێ ئاگاداری حكومەتی عێراق ئەو كارەی كردووە؟ دەشتی جەمال: بەڵگەمان هەیە كە ئەو رێككەوتنە سێ لایەنەیە، بەریتانیا لەگەڵ هەرێم و عێراق رێككەوتنی كردووە، ئەوان سوپاسی حكومەتی عێراقییان كردووە بۆ ناردنەوەو ئاسانكاری بۆ بڕیارەكەو دروستكردنی پاسپۆرت بۆیان و لابردنی ئاستەنگەكان. هاوڵاتی: سەبارەت بەو كۆچبەرانەی لەبیلاروسیاوە ویستیان بچنە وڵاتانی ئەوروپا، زانیاری لەسەر ئەوان چییە؟ دەشتی جەمال: ئێستاش كۆچبەرێكی زۆر لەكەمپەكانی لیتوانیا و پۆڵەندا هەن، لەدۆخێكی خراپدان ژمارەیەكی زۆریان داوای مافی پەنابەرییان كردووە، بەڵام لەوێش حكومەتی عێراقی كاریان بۆ ناكات و مامەڵەیەكی نامرۆڤانەیان لەگەڵدا كراو بەشێكی زۆریان ناچاركران رێگەی گەڕانەوە بگرنە بەر، بەشێكیشیان لەوڵاتانی رۆژهەڵاتی ئەوروپا داوای مافی پەنابەرییان كردووە هەرچەندە زۆربەیان داوای مافی پەنابەرییان رەتكراوەتەوەو وەك زیندانی مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، ئێمە لەوبارەیەشەوە داوای سەیركردنی كەیسەكانی ئەوانەمان كردووەو داواشمان كردووە مافیان پێبدرێت. هاوڵاتی: هیچ ئامارێك لەبەردەستە كەچەند خەڵكی هەرێم داوای پەنابەرییان لەوڵاتانی ئەوروپا كردووە؟ دەشتی جەمال: هیچ ئامارێكی ژمارەی پەنابەرانی هەرێم لەبەردەستدا نییە، بەڵام ساڵی رابردوو 32 كەسی هەرێم گیانیان لەدەستداوە لەڕێگای گەیشتن بەئەوروپا، بەداخەوە ئاماری گیانلەدەستدان و بێسەروشوێن بوون ساڵ بەساڵ زیاتر دەكات، تائێستاش زیاتر لە 170 كەسی خەڵكی هەرێمی كوردستان بێسەروشوێنن.