چاوپێکەوتنی دەزگای میدیایی هاوڵاتی لەگەڵ "ابراهيم سومەیدەعی" ڕاوێژکاری سیاسیی "محمد شیاع سودانی" سەرۆکوەزیرانی عێراق.

سازدانی: هاوڵاتى وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دەڵێت:» یەكێتی دەیەوێت بەدواخستنی دابەشكردنی مووچە حكومەت و پارتی عەیبدار بكات تا پارتی سازشی بۆ بكات لەپۆستی سەرۆك كۆماردا»، دەشڵێت:» یەكێتی لەدوای سەری ساڵەوە داهاتە ناوخۆییەكان كەمانگانە زیاتر لە 150 ملیار دینارە ناگەڕێنێتەوە بۆ حكومەت، ئەگەر بیشیگەڕێنێتەوە لە 20 تا 30 ملیار دیناری مانگانە تێپەڕ ناكات». هاوڵاتى: كێشەی نەمانی پارە لەبانكەكان هەیەو مووچە دواكەوتووە، دابەشكردنی مووچەی مانگی شوبات هێشتا لەسلێمانی تەواو نەبووە؟ پێشەوا هەورامی: كاریگەری نەك تەنها لەسلێمانی لەهەموو هەرێمی كوردستان كردووە، خەریكە تەكلیف دەكرێت، مووچەی مانگی سێ دوابخرێت كەهێشتا مووچەی مانگی شوبات لەسلێمانی تەواو نەبووە، مەوزوع ئەوەیە بۆ شەڕێكی سیاسی خەریكە یاری بەتەندروستی خەڵكەوە دەكەن و یاری بەوەزعی خانەنشینەوە دەكەن، حەقە خەڵك پرسیار بكات بۆچی لەهەولێرو دهۆك خانەنشینان بە رێكوپێكی موچەی خۆیان وەردەگرن، بۆچی دابەشكردنی مووچە لەهەولێر و دهۆك كۆتایی هاتووەو خەڵك چاوەڕێی موچەی مانگی سێیە، كە لەسلێمانی هێشتا موچەی مانگی شوبات تەواو نەبووە. هاوڵاتى: پرسی سەرۆك كۆمارو ئاڵۆزییەكانی نێوان پارتی و یەكێتی وای كردووە ئەمە رووبدات؟ پێشەوا هەورامی: هەموو كەیسەكان تێكەڵ كراون، بەشێكی پارەی بانكەكان لەسلێمانی براوە بۆ بانگەشەی مەوزوعی سەرۆك كۆمار، چونكە یەكێتی ئەم بابەتە لایان بۆتە تەحەدی و عینادییەكی گەورە كەحازرن باجی ئەو تەحەدییە خەڵك بیدات، ئامانجێكی دیكەشی كە بڵێن ئەم حكومەتە مووچەی پێنادرێت، ئەوەتا ئێستا لای هەمووان وازح بوو كە سووچی حكومەت نییە خەڵك لەسلێمانی مووچەی وەرنەگرتووە. هاوڵاتى: واتا تەمویلی پارە بۆ مووچەی مانگی شوبات نێردراوە بەبێ كەموكورتی؟ پێشەوا هەورامی: بەڵێ هەموو پارەی مووچە نێردراوە بۆ سلێمانی، بەڵام 160 بۆ 170 ملیار دیناری مانگانەی داهاتی ناوخۆی سلێمانی یەك دیناری نەخراوەتە خزمەتی مووچەی خەڵكەوە، ئەوە چوار بۆ پێنج مانگە داهات هەرچەند بووبێت نەگەڕێندراوەتەوە بۆ حكومەتی هەرێم، جگە لەو قاچاغییەی كە لەو سنورە هەیە، هەمیشە مانگانە داهاتی ناوخۆی سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجە زیاتر بووە لە 150 ملیار دینار، ئەگەر گەڕاندبێتیانەوە لە 20 بۆ 30 ملیار دینار تێپەڕی نەكردووە، كە دەبوو هەمووی بگەڕێندرێتەوە بۆ حكومەت، بەڵام ئێستا دەرمان وا نامێنێت لەنەخۆشخانەكانی سلێمانی، ئێمە پرسیارمان لەوەزیری تەندروستی كردووە دەڵێین كاكە دەرمان بۆ نەماوە، وەزیری تەندروستی دەڵێت:»دەسەڵاتمان داوە بە بەڕێوەبەری تەندروستی كە ئەو داهاتەی لەبەردەستیاندایە بیدەنە دەرمان، بە ئەنقەست نایدەن و تەندرین خاو دەكەنەوە بۆ ئەوەی بیكەنە ئەستۆی حكومەتەوە». هاوڵاتى: داهاتەكانی ناوخۆ بەگشتی لەهەرێمی كوردستان دەگاتە چەند؟ پێشەوا هەورامی: داهاتی ناوخۆ بەگشتی لەباشترین حاڵەت 350 ملیار دیناری تێپەڕاند كە كۆرۆنا هات نزیك بووەوە لەسفر، بەڵام دوای باشبوونەوەی وەزع داهاتی ئیبراهیم خەلیل و حاجی ئۆمەران هاتۆتەوە وەزارەتی دارایی و تەرخان كراوە بۆ مووچە، پارتی هەموو داهاتە ناوخۆییەكانی لە دهۆك و هەولێر گەڕاندووەتەوە بۆ وەزارەتی دارایی. هاوڵاتى: واتا تەنها یەكێتی داهاتی ناوخۆیی نەگەڕاندووەتەوە؟ پێشەوا هەورامی: یەكێتی دەیەوێت بدات لەم حكومەتەو لە پارتی بدات تاپارتی سازشی بۆ بكات لەپرسی پۆستی سەرۆك كۆماردا. هاوڵاتى: ئەی پارتی پارەی نەبردووە بۆ بەغدا بۆ پرسی سەرۆك كۆمار؟ پێشەوا هەورامی: پارتی رێگای ناشرین ناگرێتەبەر بۆ بەدەستهێنانی پۆست، كەس نازانێت یەكێتی چی لەو پارانە كردووە كە لەبانكەكاندا نەماون، بەشەو قاچاغی دەكرێت و بەنیوەڕوان دەكرێت و پارە لەبانكەكانیش ناهێڵت. هاوڵاتى: پارەی مانگی سێ حازرە بۆ مووچە دابەش ناكات حكومەتی هەرێم؟ پێشەوا هەورامی: پارتی حزبی ئینتخابییەو دەنگی هەڵەبجەو كەلارو سلێمانی دەوێت و نابێتە هۆكار بۆ ئەوەی حكومەت مووچە نەدات، بەڵام یەكێتی بەمەنتق دەیەوێت حكومەت عەیبدار بكات، داهاتی پێویست لەبەردەست بێت مووچە دابەشبكرێت. ئێمە داوای كۆبوونەوەی پەرلەمانمان كردووە كێ بەرپرسیاری ئەم دۆخەیە بهێندرێتە پەرلەمان ئەگەر پارتیش بێت، بەڵام سەرۆكی پەرلەمان دەڵێت وەڵامی ئەو مەوزوعە نادەمەوە. هاوڵاتى: یەكێتی هۆشداری داوەتە پارتی لەبارەی ئەم دۆخەوە؟ كە چارەسەر بكرێت؟ پێشەوا هەورامی: یەكێتی لەو مەوقعەدا نییە هۆشداری بداتە پارتی، چونكە هەركاتێك بیانەوێت هەرێم بخەنە مەترسییەوە دەیكەن و كەی بۆیان بگونجێت كەی لەبەرژەوەندییاندا بێت ئەنجامی دەدەن.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی دەڵێت:» هەموو داهاتەكان بەڕێگای خۆی دەچێتەوە بۆ هەولێرو هەموو كەموكورتییەكان لەئەستۆی پارتیدایە كە داڕشتنی سیاسەتی ئابووری و دارایی و نەوتیش لای پارتییە». بێستون سابوراوایی، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» یەكێتی بەرنامەی خۆی هەیەو لەكاتی خۆیدا دێتە پێشەوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەناشرینكردنی خەڵك و بەڕەزیلكردنی خەڵك رازی نابێت». هاوڵاتى: پرسی دواكەوتنی مووچە لەسلێمانی نیگەرانی دروستكردووەو یەكێتی بەبەرپرسیار دادەنرێت، هاوشێوەی پارتی‌و گۆڕان، راتان چییە لەبارەی دواکەوتنی مووچەوە؟  بێستون سابوراوایی: ئەگەر خۆمان لەبابەتەكە لانەدەین پێموابێت دۆخەكە زۆر روون و ئاشكرایە، حكومەتی هەرێمی كوردستان پایتەختەكەی لەسلێمانی نییە و پایتەختەكەی لەهەولێرە، داهاتەكانی هەرێمی كوردستان كە هەمووی كۆدەكرێتەوە دەچێتەوە بۆ هەولێر كە دەسەڵاتداری یەكەم لەسیاسەتی دارایی و ئابووری و سیاسەتی نەوتی لەژێر دەستی پارتییە، ئەوان سیاسەتی هەرێمی كوردستان بەڕێوە دەبەن، لەبەرئەوە هەموو كەموكوڕییەكان لە ئۆباڵی پارتیدایە، ئەگەر دەیانەوێت هەموو كەموكوڕییەكان لەئۆباڵی یەكێتی بێت فەرموون با جێگە چۆڵ بكەن و سەرۆك وەزیران دابنێت ئەوكات ئێمە هەموو بەرپرسیارێتییەك هەڵدەگرین. هاوڵاتى: پێتوایە پرسی سەرۆك كۆمار گرژی لەنێوان پارتی و یەكێتی دروستكرد كاریگەری نەرێنی هەبووە لەسەر پرسی موچەو دواكەوتنی، بەشێك لەپارتی یەكێتی تۆمەتبار دەكات كە پارەی بانكەكان بۆ پرسی سەرۆك كۆمار براوەتە بەغدا؟ قسەتان چییە؟ بێستون سابوراوایی: عەرزم كردی داهاتەكانی سلێمانی بەشێوازێكی رێکوپێك رێگای خۆی دەگاتە هەولێرو هیچ كەموكورتی تێدا نییەو لەهەولێرە، ئەمەی تریان گەمەی پارتی كە گەمەیەكی سیاسیە پەیوەندیدار بەهەڵوێستەكانی خۆی، چ بە ئاشكرا چ رێگەی پەیج و دامودەزگا فەیكەكانییەوە بەرانبەر یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەیكات، ئەوە لەچوارچێوەی هەڵمەتێكی راگەیاندنی چەواشەدایە بەرانبەر یەكێتی، بێجگە لەوە پێش ئەوەی یەكێتی هیچ بریارێك بدات لەبەغداو پەیوەندی بەكێوە بكات و لەگەڵ كێ رێكبكەوێت لەگەڵ چ تەوژمێكی سیاسی شیعەو سوننە رێكبكەوێت، پارتی ژێر بەژێر رێكەوتنی خۆی كردبوو لەگەڵ سەدرییەكان و سوننەكان، لەژێر ناوی «رزگاركردنی نیشتمان»، كە یەكێتی تائێستاش لەگەڵ ئەوەدایە لەبەغدا یەك هەڵوێست و یەك قسە بین، كەسمان بەتەنها لەگەڵ لایەنە عەرەبییەكان رێكنەكەوین، ئەگەر رێكیش بكەوین لەسەر بنەمای پاراستن و مافەكانی گەلی كورد بێت و پێكەوە بڕیار بدەین. هاوڵاتى: پێتانوایە قسەی یەكێتی سەركەوت كە نەچووە هیچ رێكەوتنێكەوە لەبەغدا؟  كە ماڵی شیعە خۆیان رێكدەكەون و كاندیدی سەرۆك وەزیران یەكلایدەكەنەوەو تۆپەكە هەڵدەدەنەوە ساحەی كورد كە رێكبكەون؟ بێستون سابوراوایی: ئێمە لە عێراقدا مەحكومین لەچوارچێوەی دەستوری عێراق هەڵسوكەوت بكەین وەكو كورد، لەم حاڵەتەدا زیرەكی دبلۆماسییەتی كورد لەوەدایە كەچۆن مامەڵەی ژیرانە دەكات لەگەڵ سیاسەت دارێژەرانی عێراق لەبەغدا، دەبێت لەمەیدانەكە زۆر لەوە زیرەكتربین هەڵبسوڕێندرێین بۆ مەبەستێكی تایبەتی، دەبێت ئاگامان لەستراتیژی میللەتەكەمان و بەرژەوەندییە باڵاكانی میللەتەكەمان بێت و پارێزگاری لەكەرامەتی نەتەوایەتی بكەین كە چی بخوازێت ئەوە بكەین. هاوڵاتى: دەرفەتێك ماوە بۆ كورد كە رێكبكەون كە دواجار هەر دەبێت پارتی و یەكێتی لەسەر پرسی سەرۆك كۆمارو پۆستە وزارییەكان رێكبكەون؟ بێستون سابوراوایی: ئەوەی لەسیاسەتی یەكێتی شارەزا بم دەرگای برایەتی نەك هەر دانەخستووە، بەڵكو دەستی درێژكردووە بۆ برایەتی لەگەڵ پارتیدا بۆ رێككەوتن و یەكڕیزی و یەکهەڵوێستی، هەروەها دەستیشی درێژكردووە بۆ هەموو كوتلە سیاسییەكان بەعەرەب و كوردو ئەترافە جیاوازەكان كە بەهەموومان بەغدا سیاسەتێكی ئاشتیانەو دابینكردنی خۆشگوزەرانی باشی ئابووری بێت لەناوچەكەشدا. هەر دەبێت رێكبكەوین چونكە لەدەرئەنجامەكەی لە بۆشاییەكی دەستوریدا دەخولێینەوە ئەوەش ئاكامەكانی باش نابێت. هاوڵاتى: باس لەپرۆژەیەكی پارتی دەكرێت ئەگەر یەكێتی دەستبەرداری پۆستی سەرۆك كۆمار بێت پۆستەكانی دیكەی حكومەتی نوێی عێراق بدرێتە یەكێتی؟ بۆچوونتان چییە لەمبارەیەوە. بێستون سابوراوایی: ئەوە نە پرۆژەیەو نە بناغەیەكیشە بۆ رێككەوتن ئەگەر ئەو پرۆژەیە راستیشی تێدا بێت، چونكە یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەرنامەو داواكارییەكانی دیاری كراوە، ئەو مەرجانەی هەمانە بۆ برایەتی مەرجی تەعجیزی و پەكخستن نییە، مەرجەكانمان سادەن و تەنها ئەوەیە پارتی رێكبكەوێت و ئیعتراف بەوە بكات كە ئەوەی تا ئێستا بۆتە عورفێكی سیاسی لەعێراقدا، كە سەرۆكایەتی كۆمار لای كورد دەبێت و سەرۆك وەزیران بۆ شیعەیەو سەرۆكی پەرلەمان بۆ سوننەیە، لەناو ئەو عورفەدا پارتی دەبێت لەگەڵیدا بێت و ئیعترافی پێبكات كە بەبێ مەرج سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەبێت، ئیتر بۆ پۆستەكانی تر پێشتر چۆن رێكەوتووین لەگەڵ پارتی، بەڵام چ یەكێتی و چ پارتی بیرلەوە بكەینەوە پۆست نەخەینە پێش بەرژەوەندی میللەتەوە، پۆستەكانیش دیار بێت كە بۆ خزمەتی خەڵكی كوردستانمانە نەوەكو لە ئێستاوە مەبەستەكەی بەرژەوەندی تایبەتی  بێت بۆ حزبێكی دیاری كراو كەئەوە لای یەكێتی بەتەواوەتی رەتدەكرێتەوە. هاوڵاتى: ئێوە وەك یەكێتی ئامادەنین سازش لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار بكەن بۆ پارتی؟ بێستون سابوراوایی: نەخێر ئەوە بابەتێكە هەر هی موناقەشە نییە، بابەتی سەرۆك كۆمارو هەم بابەتی پارێزگاری كەركوك لای یەكێتی نیشتمانی كوردستان بڤەیەو هیچ گفتوگۆیەكی لەسەر ناكرێت. هاوڵاتى: ئەم وەزعەی كە هەیە خەڵك چی بكات، خەڵك دەرمان و پارەی نەمێنێت چی بكات، یەكێتی بەرپرسیارێتی لەسەرشانە؟ بێستون سابوراوایی: هەموو داهاتەكانی هەرێمی كوردستان لە هەولێر كۆدەبێتەوە. هاوڵاتى: پرسی نەوت كە بەغدا داوای دەكاتەوە چۆن چارەسەر دەكرێت؟ یەكێتی بۆچوونی چییە؟ كە داهاتی نەوت زیادی كردووەو مووچە هەر دوادەكەوێت؟ بێستون سابوراوایی: سیاسەتی هەڵە كە پارتی بڕیاردەرە تێیدا خەڵكی كوردستان بەرەو هەڵدێر دەبات، پێموابێت ئەوە دەرئەنجامی هەڵەی ئەو جۆرە سیاسەتەیە كە لەوانەیە سیاسەت داڕێژەرانی پارتی لەچوارچێوەی حكومەتی هەرێم پێیانوابووبێت كە هەرچی بكەن بۆمان دەچێتە سەر، ئەوە ناچێتە سەر خۆ ئێمە وڵاتێكی جیاواز نین تاكو سیاسەتی خۆمان هەبێت، هەتا ئەگەر وڵاتێكی سەربەخۆش بین هەر ناتوانین سەدا سەد بەموتڵەقی سیاسەتی خۆمان دابڕێژین. هاوڵاتى: یەكێتی بەرنامەی چییە، لامەركەزی دارایی و كارگێڕی جێبەجێ دەكات لەگەڵ بەغدا رێكدەكەوێت چی دەكات؟ خۆ ناكرێت دۆخی خەڵك هەر بەم شێوەیە بێت؟ بێستون سابوراوایی: یەكێتی بەرنامەی خۆی هەیەو لەكاتی خۆیدا دێتە پێشەوە، یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەناشرینكردنی خەڵك، بە رەزیلكردنی خەڵك رازی نابێت. هەموو بژاردەكان لەبەردەم یەكێتی نیشتمانی كوردستان مومكینن بێجگە لەدووئیدارەیی، دووئیدارەییمان قبوڵ نییە، بەڵام هەموو بژاردەكانی دیكە لەبەردەمماندا كراوەیە هەرچی بیشیكەین لەگەڵ بەغدا رێكبین باشە نەك دژی بەغدا بین. هاوڵاتى: لەماوەی رابردوو ئاسۆ مامەند، ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی رایگەیاند كە یەكێتی رێگەی نەداوە غاز بەدەردی نەوت ببرێت، ئەمە بۆچوونی یەكێتییە؟ بێستون سابوراوایی: یەكێتی بەهیچ جۆرێك رازی نابێت غازیش بەدەردی نەوتەكە ببرێت، هەڵوێستی خۆمان دیاری كردووەو كە جەنابی كاك بافڵ تاڵەبانی ئەو هەڵوێستەی راگەیاند كە»بەهیچ جۆرێك رێگە نادەین غازەكەش بەدەردی نەوتەكە ببردرێت». هاوڵاتى: مەسرور بارزانی لە ئیمارات رایگەیاند كە ئامادەن غاز هەناردەی ئەوروپا بكەن؟ دواتر قوباد تاڵەبانی چووە ئیمارات؟ ئایا لەگەڵ یەكێتی گفتوگۆی لەسەر كراوە؟ بێستون سابوراوایی: ئەوەی كاك مەسرور وتوویەتی هیچ جۆرە رێككەوتنێكی لەسەر نەكراوە لەگەڵ یەكێتیدا. هاوڵاتى: دیداری یەكێتی، حزبەكە هەڵدەسێنێتەوەو خۆتان رێكدەخەنەوە؟ ئامانجەكەی چییە؟ بێستون سابوراوایی: ئەم دیدارانە لەبنەڕەتدا داخوازی بنكەی جەماوەری یەكێتییە، لەفەترەكانی پێشووتر بۆچوونیان وەربگیرێت بۆ تازەكردنەوەی یەكێتی و گەشەپێدانی یەكێتی و بەخۆداچوونەوەو رەخنە لەخۆگرتن بۆ تەماشاكردنی باڵاو پەیكەری یەكێتی، بۆ چارەسەركردنی خەلەلەكان، ئەگەر ژەنگێك هەبێت و پیربوون و وشك بونێك هەبێت دەستكاری بكرێت و نوێبونەوەی تێدا بێت لەهەمانكاتدا موتوربەكردنیش بەئەفكاری نوێ بۆ پەرەپێدانی یەكێتی لەهەموو  بوارەكاندا جێبەجێ بكرێت.

سازدانی: هاوڵاتى  سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری دەڵێت ئەگەر لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردن رێكبكەون بەسازان دەتوانرێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لەكاتی خۆیدا بكرێت. دەشڵێت:" پەرلەمانی كوردستان تاكە دامەزراوەیە كە پەیوەندی بەخەڵكەوە هەیەو بۆیە ناهێڵن كارابێت و كاری خۆی بكات، چونكە ئەو دامەزراوەیە پەیوەندی بەخەڵك و ژیانی خەڵك و موعاناتی خەڵكەوە هەیەو با كارابێت و كێشە چییە با لێپێچینەوە لە چوار وەزیر بكات". عەبدوستار مەجید، سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەم چاوپێكەوتنەیدا دەشڵێت:» دوو هۆكار هەیە كە داوای هەمواركردنەوەی ئەم یاسایە دەكەین، یەكەم نوێنەرایەتی راستەقینەی شوێنەكان بكرێن، دووەم رێگەگرتن لەو تەزویرە بەلێشاوەی كە كراوەو پارسەنگی شوێنەكانی دیكەی پێ خراپ كراوە». هاوڵاتى : ئێوەو یەكێتی و گۆڕان و یەكگرتوو یاداشتان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ ئەوەی یاسای هەڵبژاردن هەموار بكرێتەوە، ئەو پرسە گەیشتووە بەچی؟ عەبدولستار مەجید: ئێمە وەك سەرۆكی فراكسیۆنەكان رێككەوتووین لەسەر ئەوەی كە سەبارەت بەیاسای هەڵبژاردن و سەبارەت بە كۆمسیۆن هەیە چارەسەر بكرێت، ئەم دوو بابەتە پەیوەندی بەهەموو لایەنەكانەوە هەیەو رەهەندێكی نیشتیمانی و فراوانی هەیە. هەروەها بۆ ئەوەش كە لەكەشوهەوایەكی ئارامداو دوور لە تەشەنوج و تەوەتوور ئەم هەڵبژاردنە بكرێت، ئێمە بڕیارماندا كە ئەم دوو بابەتە هەوڵدەدەین و پێویستە بە سازان بێت، نابێت بە زۆرینە و كەمینە بێت، چونكە من قەناعەتم بەو زۆرینە و كەمینەیەی ئێستا نییە چونكە زۆرینەیەكی تەزویر دروستكراوە ، گەر نا زۆر ئاساییە زۆرینە و كەمینە كاری پێبكرێت. ئێمە و ئەو حزبانە بۆ یاسای هەڵبژاردن هەریەكە و پڕۆژەی خۆی هەبووە و هەریەكە و پڕۆژەی پێشنیاری خۆی هەبووە سەبارەت بەهەمواری یاسای هەڵبژاردن و هەموویمان كۆكردۆتەوە و شتێكی لێدەرچووەو زۆربەمان خاوەندارێتی دەكەین و ئەمە دەكرێت لەگەڵ فراكسیۆنی پارتی و پێكهاتەكان بێین لەسەری رێكبكەوین. هاوڵاتى : ئەو داواكاریانەی ئێوە داواتان كردووە لەپرۆژەكەتاندا دەكرێت روونكردنەوەی لەسەر بدەن؟ عەبدولستار مەجید: ئەوەی ئێمە داوامان كردووە بریتییە لەوەی هەرێمی كوردستان لەیەك بازنەوە بكرێتە چوار بازنەو پاشان داوامان كردووە تۆماری دەنگدەران كە ئێمە كێشەی تێدا دەبینینەوە و ناوی دووبارەو مردووانی تێدایە پاكبكرێتەوە، ئێمە داوامان كردووەو كۆمسیۆنیش ئامادەیی دەربڕیوە كە دەتوانێت تۆمارێكی نوێی پاكی دەنگدەران ئامادەبكات و ئەوە رێكبخرێت.  هەروەها داوامان كردووە كە پێكهاتەكان بە تایبەت پێكهاتەی مەسیحی كە ئەوان ئاسانترن لەپێكهاتەی توركمان كە تۆمارێكی سەربەخۆی دەنگدەرانی خۆیان هەبێت و خۆیان دەنگ بەنوێنەرەكانی خۆیان بدەن نەك ئەوەی هەموومان بتوانین دەنگ بەنوێنەری ئەوان بدەین، چونكە خەڵك هەیە خەڵكی دیكە دەنگی پێداوەو نوێنەری حزبێكی دیكەیە نەك نوێنەری راستەقینەی پێكهاتەكەی خۆی و كۆمەڵێك بابەت هەیەو بابەتی سەرەكی لە قەزیەكەدا پێمان وایە ئەم یاسایەیە بۆ ئەوەی كە خەڵك متمانەی بۆ پەیدا ببێتەوە گەرموگوڕ بێت لە بەشداریكردن لەپڕۆسەی هەڵبژاردنداو یەكێكە لەهۆكارەكانی گەرمكردنەوەی خەڵك و بەشداری خەڵك هەمواركردنەوەی ئەم یاسایەیە. دوو هۆكار هەیە كە داوای هەمواركردنەوەی ئەم یاسایە دەكەین، یەكەم نوێنەرایەتی راستەقینەی شوێنەكان بكرێن، دووەم رێگەگرتن لەو تەزویرە بەلێشاوەی كە كراوەو پارسەنگی شوێنەكانی دیكەی پێ خراپ كراوە. هاوڵاتى : جیاوازی نێوان ئەو لایەنانەی داوای هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن دەكەن لەگەڵ پارتی و پێكهاتەكان چییە؟ عەبدولستار مەجید: دەبێت گفتوگۆ بكەین و ئەوان لەسەر ئەوە كۆكن كە یەك بازنەیی بێت، دەڵێن نابێت مافی پێكهاتەكان پێشێل بكرێت، ئێمەش لەگەڵ پێشێلكردنی مافیاندا نین و بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوە نین كەئەوان نوێنەرایەتی خەڵك نەكەن لە پەرلەمانی كوردستان، نەخێر ئێمە بەپێویستیان دەزانین، بەڵام نوێنەری راستەقینەی خەڵكەكەی خۆیان بن. هاوڵاتى : نەوەی نوێ لەم پرسەدا لەگەڵ ئێوەدایە یان لەگەڵ پارتی و پێكهاتەكاندایە؟ عەبدولستار مەجید: بەڵێ فراكسیۆنی نەوەی نوێ لەگەڵ ئێمەدان. هاوڵاتى : چارەسەر بۆ ئەم پرسە چییە و كەی دادەنیشن بەتایبەتی كە سەرۆكی هەرێم بڕیاریداوە هەڵبژاردن لەكۆتایی مانگی ئەیلولدا بكرێت. عەبدولستار مەجید: ئەو ماوەیە پشوو بووە و دەبێت بەلایەنی كەم سەرۆكی فراكسیۆنەكان كۆببینەوە بۆ ئەوەی لەسەر ئەم یاسای هەڵبژاردن و وردەكاریانە رێكبكەوین، ئەگەر رێك نەكەوین بڕوا ناكەم بخرێتە بەرنامەی كارەوە. هاوڵاتى : دەوترێت سەرۆكی هەرێم پێیگەیشتووە كە هەندێ لایەنی سیاسی لەگەڵ ئەوەدان كە هەڵبژاردن دوابخرێت، راستە فراكسیۆنەكان لەگەڵیدان بەڵام وەك لایەنی سیاسی، دەوترێت تۆپەكە فڕێدراوەتە ساحەی كۆمسیۆنەوە تا لەوێوە بە رێككەوتنی هەموو لایەك هەڵبژاردن مانگێك یان شەش مانگێك دوابخرێت؟ عەبدولستار مەجید: ئێمە وەك خۆمان لەبەرژەوەندیمان بێت یان لە زەرەرمان بێت لەگەڵ ئەوەداین كە هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا بەڕێوەبچێت، لەگەڵ نوێكردنەوەی تەمەنی پەرلەماندا نین و بەشتێكی خراپی دەزانین و یاسایی نییە، ئەگەر دەست و برد بكرێت دەتوانرێت لەكاتی خۆیدا هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 30ی ئەیلولی ئەمساڵدا بكرێت، ئەگەر بێت و لەسەر یاساكە رێكبكەوین هیچ كێشەیەكی دیكەمان نییە. هاوڵاتى : ئەم پڕۆسەیەی هەمواركردنەوەیەو پرسی كاراكردنەوەی كۆمسیاران یان گۆڕینیان  كاتی ناوێت، لەكاتێكدا كۆمسیۆن شەش مانگی دەوێت بۆ كارەكانیان؟ عەبدولستار مەجید: ئەوە كۆمسیۆن دەیزانێت و ئەوە پەیوەندی بەكۆمسیۆنەوە هەیەو پەیوەندی بە ئێمەوە نییە، ئەوەی پەیوەندی بەپەرلەمانەوە هەیە كە پەلە بكات و هەمواری یاسای هەڵبژاردن و كاراكردنەوەی ئەنجومەنی كۆمسیاران بخاتە بەرنامەی كارەوە. هاوڵاتى : ئەگەر ئێوەو ئەو لایەنانەی تر لەگەڵ پارتی و پێكهاتەكان بتانەوێت رێكبكەون ماوەی چەندتان پێویستە؟ عەبدولستار مەجید: پێموایە بە یەك هەفتە رێكدەكەوین ئەگەر ئیرادەی رێككەوتن هەبێت دەتوانین بگەینە ئەنجام و رێككەوتن. هاوڵاتى : لەگەڵ سەرۆكایەتی پەرلەمان قسەتان كردووە كەئەم شتە دوانەكەوێت؟ عەبدولستار مەجید: ئەگەر هەڵە نەبم پێموایە دەبێ ئەمڕۆ پێشكەش كرابێت و جارێ قسەیان لەگەڵدا نەكراوە. هاوڵاتى : قسە لەسەر پەرلەمانی كوردستان هەیە دەوترێت شوێنێكە بووەتە وەزارەتێكی حكومەت لەجیاتی ئەوەی دەسەڵاتەكانی خۆی بەكاربهێنێت، ئەم بۆچوونە راستە؟  عەبدولستار مەجید: سەبارەت بەیاسادانان ئەركێكی سەرەكی پەرلەمانی كوردستانەو بزانە هەر پڕۆژە یاسایەك كە حكومەت ناردبێتی دەستبەجێ خراوەتە بەرنامەی كارەوە یان نا، بەڵام ئایا لەبەرامبەردا ژمارەی یاسایی پەرلەمانتاران كاتێك پڕۆژە یاسایەكیان واژۆ كردووە ئایا خراوەتە بەرنامەی كارەوە یان نا؟ چەند پڕۆژە یاسامان هەیە ئێستا هی فراكسیۆنەكانە هی كۆمەڵێك پەرلەمانتارە، یاداشتە پێشكەشكراوە، چەندی خراوەتە بەرنامەی كارەوە؟ چەندی جێبەجێكراوە؟ بڕوابكە ١٠%شی جێبەجێنەكراوە و نەخراوەتە بەرنامەی كارەوە. هاوڵاتى : بۆچی؟  عەبدولستار مەجید: منیش ئەو قسەیە دەكەم و دەڵێم پەرلەمان ئەو دامەزراوەیە كە سەربەخۆیی خۆی لەدەستداوەو سەربەخۆ نییەو بووەتە پاشكۆی حكومەت و حكومەت بڕیاری بۆ دەردەكات و دەیجوڵێنێت و ئاڕاستەی دەكات و ئەوە زۆر وازحە، كاتێك دەسەڵاتەكانی حكومەت، دەسەڵاتەكانی سەرۆكایەتی هەرێم تەماشا دەكەین وەكو خۆی دەسەڵاتەكانیان بەكاردەهێنن، ئایا دەسەڵاتەكانی پەرلەمان یان سەرۆكایەتی پەرلەمان وەك خۆی بەكارهێنراوە؟ من دەپرسم.....                                                                               لەڕووە سیاسییەكەیەوە نووسراوە پەرلەمان بەرزترین دەسەڵاتی یاسادانان و چاودێری و مەرجەعی سیاسی هەرێمی كوردستانە، تا چەند بووەتە مەرجەعی سیاسی هەرێم؟ ئەم هەموو كۆبوونەوەو سیاسەت و ئیتیفاقات و عیلاقاتانە دەكرێت لەگەڵ عێراق و لەگەڵ كوتلەكانداو شیعە پەرتەوازە دەكرێت و كورد خۆی پارچە پارچە دەكات و لەولاوە لە سوننە دەدرێت، پەرلەمانی كوردستان ئەم هێڵە گشتییانە پەسەند دەكات؟ هاوڵاتى : بەشێكیشی پەیوەندی بە ئێوەوە نییە؟ بۆ نموونە لە دەرەوەی پەرلەمان د.رێواس ئەندامی سەركردایەتی یەكێتییەو لەڕێگەی تەنسیقی سیاسییەوە لەئاستی باڵا دەتوانن قسەیان لەگەڵ بكەن، بەهەمان شێوە لەگەڵ مەكتەبی سیاسی پارتیدا؟ عەبدولستار مەجید: ئێمە لەسەر ئاستی باڵا قسەمان لەسەر كردووەو وتوومانە پەرلەمانی كوردستان تاكە دامەزراوەیە كە پەیوەندی بەخەڵكەوە هەیەو بۆیە ناهێڵن كارابێت و كاری خۆی بكات، چونكە ئەو دامەزراوەیە پەیوەندی بەخەڵك و ژیانی خەڵك و موعاناتی خەڵكەوە هەیەو با كارابێت و كێشە چییە با لێپێچینەوە لە چوار وەزیر بكات.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم وتەبێژی كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە هەموو ژێرخانی كارەبا بوونی هەیە بۆ دابینكردنی كارەبای 24 كاتژمێری، بەڵام دابین نەكردنی بودجە و سوتەمەنی دوو فاكتەری سەرەكین كە لەدەرەوەی توانای وەزارەتەكەیاندایە، دەشڵێت:» قەیرانی دارایی نەبوویایە لەهەرێم كارەبای یەدەگمان دەبوو دەمانتوانی بیفرۆشینەوە». ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی كارەبای حكومەتی هەرێم لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى، ئاماژە بەوەدەدات كە ئەگەر پلەكانی گەرما بەرز ببێتەوە دوو تا سێ كاتژمێر كارەبا دەتوانین رۆژانە زیاتر بدەین بەهاووڵاتیان، ئێستا كە 12 كاتژمێر كارەبا دەدەین ئەوكات 14 تا 15 كاتژمێر كارەبا دەدەین لەمانگی نیساندا. هاوڵاتى: وەزیری كارەبای حكومەتی هەرێم باسی لەوەكرد كە بۆ مانگی نیسان كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای نیشتمانی زیاد دەكات بۆ هاووڵاتیان، مانگی رابردوو 10 بۆ 12 كاتژمێر بووە؟ چەند زیاد دەكرێت؟ ئومێد ئەحمەد: ئەگەر بە دیاریكراوی دیاربووایە جەنابی وەزیر باسی دەكرد، بەڵام گرفتەكەی ئێمە لەوەدایە كە نامانەوێت بكەوینە ناو ئەو واقعانەی كە چەند كاتژمێرێک بڵێن و وا دەرنەچێت، لەمێژووی ساڵانی رابردوو ئێمە لەناو وەرزی بەهار بەساڵنامە، هەتا ئەمڕۆ  كە گفتوگۆ دەكەین لەناو مەوسمی زستانداین، بەرهەمی كارەبا 300 مێگاوات لەبەرنامەی چاكسازیدا بۆ مانگی نیسان دەگەڕێتەوەو بەر مەبنای ئەوە وەزیری كارەبا وتوویەتی كاتژمێرەكانی كارەبا زیاتر دەبێت، بەڵام چەند دەبێت هێشتا روون نییە، لەبەرئەوەی نازانرێت مانگی نیسان، بە كرداری مانگی چوار دەبێت لەڕووی كەشوهەواوەو پلەكانی گەرما بەرزدەبێتەوە یان شەپۆلی سەرماو باران دەبارێت. ئەگەر پلەكانی گەرما بەرز ببێتەوە دوو تا سێ كاتژمێر كارەبا دەتوانین رۆژانە زیاتر بدەین بەهاووڵاتیان، ئێستا كە 12 كاتژمێر كارەبا دەدەین ئەوكات 14 تا 15 كاتژمێر كارەبا دەدەین لەمانگی نیساندا، بەڵام مەوجەی سەرماو شەپۆلی نائاسایی هەیە، لەزۆربەی ناوچە شاخاوییەكان لە رۆژی نەورۆزدا بەفر باریوە. ئێمە زۆرترین خواستی كارەبا لەوەرزی زستاندا بووەو هەمیشە كارەبا بەدیلی خۆگەرمكردنەوە بووە. هاوڵاتى: تائێستا ملیۆنێك و 250 هەزار هاوبەشی كارەبا پێوەری زیرەكی بۆ بەستراوە، چەندی دیكە ماوە بۆیان ببەسترێت؟ كەی دەخرێتە كار؟ ئومێد ئەحمەد: 500 هەزار زیاتر هاوبەشی كارەبا ماوە پێوەری زیرەكی بۆ ببەسترێت، ئەمە تەنها پێوەرە زیرەكەكانە، هێشتا سۆفت وێرەكەی بڕیارە لەمانگی شەشی ئەمساڵدا تەواو ببێت و زائیدەن سەنتەری كۆنترۆڵەكەی تەواو ببێت ئەوكات بەدڵنیایی پرۆژەی پێوەری زیرەك ئامانجەكەی خۆی دەپێكێت. هاوڵاتى: كارەبا بەپێوەری زیرەک چل ئەمپێر دەدرێت بەهاووڵاتیان یان كەم و زیاد دەكرێت؟ ئومێد ئەحمەد: ئەوانەی پێوەری زیرەكیان هەیە تا ئەم دەقەیە چل ئەمپێرە، ئەوەی لە رابردوودا كردمان بەتایبەت لەم وەرزی زستانەدا كە جەوەكە زۆر ساردبوو ناچاربووین بیكەینە 30 ئەمپێر بۆ ئەوەی  وێستگەكانی كارەبا تووشی سوتان و گرفتی گەورە نەبن لەم قەیرانی داراییەدا نەتوانین چاكیان بكەینەوە، بەڵام راستەوخۆ دوای مانگی شوبات كردمانەوە بەچل ئەمپێر. هاوڵاتى: ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبا لەنێوان سێ هەزارو 200 تا سێ هەزارو 400 مێگاواتدایە كە وەزیری كارەباش دەڵێت كێشەی سوتەمەنیمان هەیە نەك ژێرخانی كارەبا بۆ ئەمە چارەسەر ناكرێت؟ ئومێد ئەحمەد: ئەو غازەی كە هەمانە لەدوو سەرچاوەوەیە، سەرچاوەی غازی كۆرمۆر داناغازو ئەوی دیكە لەكێڵگەی خورمەڵە، ئێمە بەهەردووكی 550 ملیۆن پێ سێجا غازمان هەیە، بەڵام بۆ دابینكردنی سوتەمەنی بۆ چارەسەر ئەو وێستگانەی بەغاز كاردەكەن پێویستمان بە 950 تا هەزار ملیۆن پێ سێجا غاز هەیە، بۆ ئەمە بەرهەمی غازی زیاد بكرێت و پایەر پلانی وێستگەی غازی دهۆك كە هەزار مێگاوات كارەبا دەدات بەداخەوە ئەوە راوەستاوە، ئەو كارە كاری وەزارەتی سامانە سروشتییەكانە كە هەماهەنگیمان هەیەو داتاو ژمارەكانمان پێداون، ئەوان كاریان لەسەر كردووەو بڕیاریانداوە جێبەجێی بكەن. هاوڵاتى: بەڕێزتان لە چاوپێكەوتنێكی هاوڵاتى كە شەش مانگ لەمەوبەر ئەنجامتاندا باستان لەوەكرد كە پێش تەواوبوونی كابینەی نۆیەم دەتوانین كارەبای 24 كاتژمێری بۆ هاووڵاتیان دابین بكەین، ئەگەر بودجەو پێداویستییەكان لەبەردەستدا بێت؟ ئێستاش هەمان قسە دەكەنەوە كە كابینەی نۆیەم تەنها شەش مانگێكی ماوە؟ ئومێد ئەحمەد: ئێمە دامەزراوەیەكی هونەرین بیردەكەینەوەو پلانمان هەیەو ماستەرپلانمان هەیە، بەڵام هەموو فاكتەرەكانی تەحقیق بوونی ماستەرپلانەكەمان لای ئێمە نییە، ئێمە كاردەكەین و محەتەی مۆبایل دادەنێین و خەت رادەكێشین و كێشەی هونەری دروست دەبێت چارەسەری دەكەین و چاكسازی دەكەین، بەڵام ئەوەی لەدەرەوەی ئیرادەی ئێمەیە دوو شتە، یەكێكیان پارەیە كە لای ئێمە نییەو ئەوی دیكەشیان سوتەمەنییە ئەویش لای ئێمە نییە. ئێمە كە وتوومانە ئەوە هەنگاوەكانی ئێمەیە ئەمە جێبەجێ بكرێت دەگەینە ئەوە رەنگە ئەو وردەكارییە تەفسیلییە پێویست نەبێت بۆ خەڵك، دەمانەوێت لەكۆتایی پرۆسەكەدا كەرتی كارەبا بگەیەنین بەكەناری ئارامی، ئەمانەمان هەموو ئامادە كردووە کاتێ: دەڵێین ئەم هەنگاوەی تر دەڵێن پارە نەما، كاتێك كە دەڵێین با ئەوە بكەین دەڵێن سوتەمەنی نییە، ئەمە ناكاتە ئەوەی كە وەزارەتی كارەبا لۆمەكەی بچێتەسەر. هاوڵاتى: ئایا بەرچاوڕوونیتان داوە بەحكومەتی هەرێم لەبارەی دابینكردنی بودجەو سوتەمەنی بۆ گەیشتن بەكارەبای 24 كاتژمێری؟ ئومێد ئەحمەد: نەك ئەوە پرۆژەكان خۆیان قسە دەكەن، بۆ نموونە دروستكردنی وێستگەیەكی 400 وەحدەیی ئەوەندە ملیۆن دۆلارە، راكێشانی خەتێكی سەدو سی و دوو كەیڤی ئەوەندە بودجەكەیەتی دەیان پرۆژەی وامان دەوێت. ئێمە بۆ سوتەمەنی پێویستمان بە 500 ملیۆن پێ سێجای دیكەیە كە ئامادە بكرێت بۆ وێستگەكانی غازی كارەبا، ئەوەیان لای وەزارەتی سامانە سروشتییەكانە، ئەگەر تەواوی ژێرخانی كارەبا لەكاردابێت ئێمە هەموو مانگێك بەلانی كەمەوە سەد ملیۆن دۆلارمان دەوێت بۆ كڕینی وزە، ساڵانە ملیارێك و دووسەد ملیۆن دۆلار دەكات، ئنجا پرۆژەی 400 محەتەیمان بەدەستەوەیە و چەندین پرۆژەی دیكە، تەواوكردنی پێوەری زیرەكمان ماوەو هەمووی پاكێجێكە ئەمانەش پرۆژەی ملیار دۆلارین بۆ كارەبای نیشتمانی. بودجە فاكتەرە بەهێزەكەیە، بەڵام ئەمە كاتی دەوێت، بیناكرنی محەتەیەكی 400 مێگاواتی ساڵێكی دەوێت، راكێشانی هێڵێكی 132 كەیڤی شەش بۆ 10 مانگی دەوێت، ئێمە بەداخەوە لەساڵی 2014 تائێستا كە هەشت ساڵ دەكات جۆرێك لەوەستاندا ژیاوین و ژێرخانەكانمان بردووە بەڕێوەو ئیدارەی ئەوەمان كردووە كەهەمانەو داومانە بەهاوبەشانی خۆمان كە لەبەردەستدا بووە. ئەگەر قەیرانی دارایی نەبوویایە لە 2014داو ساڵانە بودجەمان هەبووایە و بەشی وەزارەتی كارەبا تەرخان بكرایە، ئێستا ئێمە خاوەنی كارەبای یەدەگ دەبووین و دەمانتوانی كارەبا بنێرینە دەرەوەو شتی گەورە بكەین.  هاوڵاتى: پێوەری زیرەك كە تەواو بوو یەكێكە لەو پاكێجەی كە یارمەتیدەر دەبێت بۆ بەفیڕۆ نەدانی كارەبا؟ ئومێد ئەحمەد: یارمەتیدەرەو باسی ئیمتیازەتەكانیمان كردووەو كۆنترۆڵی خواست دەكات و ئەویش ئامانجی خۆی هەیەو پێویستت بەفراوانكردنی تۆڕەكان هەیە. هاوڵاتى: ئێستا لەلایەن كەرتی تایبەتی هەرێمەوە كارەبا دەدرێت بەموسڵ و كەركوك، بۆچی هەوڵنادەن بەشێك لەو كارەبایە بۆ هەرێم دابین بكەن؟ ئومێد ئەحمەد: كەرتی تایبەت لەماوەی رابردوو لە 2014 شایستە داراییەكانمان بۆ خەرج نەكردوون و گرێبەستمان هەبووە كەوزەكەیان لێ بكڕین، لێمان نەكڕیوون، ئەوەشی كە پێیان داوین شایستە داراییەكانمان پێنەداون، لە 2017 ئێمە سووتەمەنیمان نەبووە بۆیان دابین بكەین، بۆیە رێگەمان پێدان سوتەمەنیان بۆ دابینكراوە لەلایەن حكومەتی عێراقییەوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە هەندێ وەبەرهێنەرمان هەبووە بیانی بوون وەك وەبەرهێنی بیانی نەبووەو راناوەستان، نموونەی خەتی توركی كە كارەباكەیان بڕی نموونەی كۆمپانیای ئەدریكۆ لەگەرمیان كە دەبوو مانگانە پارەیان پێبدرێت، بەڵام بەسوپاسەوە وەبەرهێنەرە ناوخۆییەكان، كۆمپانیاكانی(ماس لەسەروو هەموویانەوە، قەیوان، كار) هەرسێكیان قەرزاری ماددی ئەوانین.

سازدانی: شاناز حەسەن سەركردایەتییەكی یەكێتی دەڵێت:»پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی تایبەت بەخۆی پەیڕەو دەكات لەكابینەی حكومەتداو لەگەڵ حزب و لایەنەكانی تر راستگۆ نیە»، دەشڵێت:» پارتی هەوڵ بۆ دەستگرتن بەسەر تێكڕای پۆستە سیادیەكانی هەرێم و عێراق دەدات، بێگومان ئەمەش لەلای ئێمەوە قەبوڵكراو نیە «. بڵێسە جەبار فەرمان، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى، ئاماژە بەوەش دەكات كە «تا ئێستاش زۆرێك لە بەرپرسان بەراوردی نابەجێی هەرێم دەكەن لەگەڵ وڵاتانی تردا و لەو بڕوایەدان كە هەرێمەكەمان لەوپەڕی باشیدایە و كەموكورتیەكان زۆر كەمن و وڵاتانی ترو ناوەندی عێراق ئیرەیی بە پێشكەوتنەكانی هەرێم دەبەن، لەڕاستیدا نازانم ئەم بەرپرسانە لەسەر چ هەسارەیەك دەژین». هاوڵاتى: دۆخی ئێستای هەرێم چۆن دەبینن وەك سەركردایەتیەكی یەكێتی؟ بڵێسە جەبار فەرمان: دۆخی هەرێم تا دێت زیاتر بەرەو ناهەمواری و ناسەقامگیری دەڕوات. ئەو ساڵانەی كە مەترسی داعش بوونی هەبوو، هەموو وڵاتانی جیهان روویان لەكوردستان بوو و پاڵپشتێكی گەورەی هەرێم بوون لە شەڕی دژ بە داعش. ئێمە ناومان نابوو شەڕی بەرەنگاری لەمرۆڤایەتی. بەداخەوە نەمانتوانی ئەو شەڕە بەشێوەیەكی جوان ئیستسمار بكەین و لە میدیا جیهانیەكاندا زیاتر وەكو بەكرێگیراوێك دەركەوتین لەبری ئەوەی وەك داكۆكیكەرێك و پارێزەری مرۆڤایەتی دەركەوین.  وەكو وتم ئەمەی كە من دەیڵێم لە دیدی میدیا جیهانیەكانەوەیە، هیوادارم بە هەڵە تێگەیشتن روونەدات. لە دوای تەواوبوونی جەنگی داعش كۆمەڵێك هەڵەی ستراتیجی تر كرا كەپێگەی هەرێمی كوردستانی لەعێراق و لای هاوپەیمانان زیاترو زیاتر بەرەو لاوازی برد. ئێمە لەبەردەم وڵاتانی دراوسێدا زۆر لاوازین ئەمە لەكاتێكدایە كە بەشێكی زۆری ئابووری ئەوان و ساغكردنەوەی شتومەكەكانیان وابەستەیە بەهەرێمی كوردستانەوە. بەڵام دیسانەوە نەمانتوانیوە ئەوە وەكو كارتێكی فشار بەكاربهێنین. ئێستاش ئەوەتا وەكو دەبینین پەیوەندیەكانمان لەگەڵ وڵاتێكی زلهێزی ناوچەكە كە ئێرانە لەوپەڕی خراپیدایە كە ئەمە دەرئەنجامی نەرێنی دەبێت و هەرێم بەرەو ناسەقامگیری زیاتر دەبات. هەروەها لە رووی ئابورییەوە ئەو بڕیارەی دادگای فیدرال سەبارەت بەفرۆشتنی نەوتی هەرێم، دووبارە كاریگەری نەرێنی دەبێت لەسەر سەقامگیری هەرێم. هاوڵاتى: یەكێتی هاوشێوەی پارتی شەریكە لە حكومەتدا، پێتان وایە پارتی بڕیار بەدەستەو یەكێتی و گۆڕان بڕیار بەدەست نین؟ بڵێسە جەبار فەرمان: ئەم حكومەتە كە دروست بوو لەسەر بنەمای بنكەفراوانی دروستبوو. یەكێتی و گۆڕان بە بەرنامەو پاكێژی تایبەت بەخۆیان بەشداربوون لە دروستبوونی حكومەت. بەرنامەی هەموو حزبەكان كۆكرایەوەو داڕێژرایەوە و كرا بەبنەمای كارو بەرنامی حكومەت. بەڵام ئەو بەرنامەیە جێبەجێ نەكرا. لە سەرەتاوە وترا دەبێت چاوەڕێ بكرێت تا كێشەكان چارەسەر دەكرێن و بەو بەرنامانە دەسپێدەكرێت، بەڵام دوای تێپەڕبوونی زیاتر لەسێ ساڵ و كارپێنەكردنی ئەو بەرنامانە ئەوە دەخاتەڕوو كە پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی تایبەت بەخۆی پەیڕەو دەكات و لەگەڵ حزب و لایەنەكانی تر راستگۆ نیە و سیاسەتی مباگلە پەیڕەو دەكات. هاوڵاتى: خەڵك بەگشتی نیگەران و توڕەیە لەم دۆخەی ئێستا، پێتوایە دەبێت یەكێتی چی بكات؟ بڵێسە جەبار فەرمان: ماوەیەكی زۆرە دەوترێت میللەت توڕەیە و میللەت لەتەقینەوەدایە. چەندەها جار گردبوونەوەی ناڕەزایی و خۆپیشاندان ئەنجام درا كە زۆرجار توندوتیژی لێكەوتەوە، بەداخەوە حكومەت و حزبەكان كەمتەرخەمن لەگوێگرتن لە ناڕەزاییەكان. تا ئێستاش زۆرێك لە بەرپرسان بەراوردی نابەجێی هەرێم ئەكەن لەگەڵ وڵاتانی ترداو لەو بڕوایەدان كە هەرێمەكەمان لەوپەڕی باشیدایە و كەموكورتیەكان زۆر كەمن و وڵاتانی ترو ناوەندی عێراق ئیرەیی بەپێشكەوتنەكانی هەرێم دەبەن، لەڕاستیدا نازانم ئەم بەرپرسانە لەسەر چ هەسارەیەك دەژین؟ حاشاهەڵنەگرە كە بارودۆخی هاووڵاتیان لەوپەڕی دژواری دایەو دەبێت ئەمە چیتر نادیدە نەگیرێت. یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەزۆرێك لە سیاسەت و ستراتیجیەتی خۆیدا چۆتەوە و لەهەوڵی باشتركردنی پەیوەندیەكانێتی لەگەڵ هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگادا، وەك بینرا لەخوێنكارانەوە دەستپێكراو بێگومان لەسەر ئەو سیاسەت و نەهجە بەردەوام دەبێ. هاوڵاتى: پێتانوایە دوورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگی یەكێتی لەڕووی جەماوەرییەوە لاواز كردووە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: حزب دەبێت لە رووی بەرنامە و ستراتیجیەت و كارەكانی هەڵسەنگاندنی بۆ بكرێت، بێگومان میللەتەكەمان لەئاستێكدایە كە  بڕیارەكانی خۆی لە سەر بنەمای هەڵسەنگاندن بدات و وابەستەی نەكات بە كاراكتەرێكەوە. هاوڵاتى: پرسی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی چارەسەرنەكراو  تەوافوق و رێكەوتن نەكراوە، ئایا ئەمە چ كاردانەوەیەكی دەبێت لەسەر ئاستی هەرێم؟ بڵێسە جەبار فەرمان: بێگومان ئەم كێشەیە لەسەر ئاستی هەرێم و عێراق رەنگدانەوەی دەبێت. كێشەی نێوان ئەم دوو حزبە لەسەر كورسی سەرۆك كۆمار نیە بەڵكو لەسەر شێوازی دروستبوونی حكومەتە و لەسەر هەوڵدانی پارتیە بۆ دەستگرتن بەسەر تێكرای پۆستە سیادیەكانی هەرێم و عێراق. بێگومان ئەمەش لەلایە ئێمەوە قەبوڵكراو نیە. ئەم هەڵسوكەوتەی پارتی پێچەوانەی ئەو دیموكراسیەت و تەوافقانەیە كە ئیدیعای ئەكات. هاوڵاتى: پێتانوایە پارتی ئەگەر سەرۆك كۆمار ببات، یەكێتی پاشەكشە لەحكومەتی هەرێم دەكات؟ بڵێسە جەبار فەرمان: حكومەتی هەرێم بەخەبات و تێكۆشانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان هاتۆتە كایەوە. ئێمە خۆمان بە بەرپرس دەزانین و لەو بڕوایەداین بۆ باشتركردن و گۆڕینی حكومەت دەبێت لەناو حكومەتەوە كاربكرێت. هاوڵاتى: پێتانوایە پرسی سەرۆك كۆمار ململانێی ئیران و سعودیەو توركیایە نەك یەكێتی و پارتی؟ بڵێسە جەبار فەرمان: عێراق بە شێوەیەكی گشتی و ئەم هەرێمەی ئێمە بەشێوەیەكی تایبەتی هەمیشە گۆرەپانی ململانی وڵاتانی ترو سیاسەتی وڵاتە زلهێزەكان بووە. ناوچەكەمان ناوچەیەكی جیۆپۆلەتیكی گرنگە بۆ دەستبادانی یەكتری وڵاتان. شاراوە نیە كە هەریەك لەم وڵاتانە و وڵاتانی تریش لە هەوڵی چەسپاندنی باڵادەستی خۆیانن بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەكانیان. هاوڵاتى: بڕیار دراوە هەڵبژاردن لەمساڵدا بكرێت، ئایا یەكێتی ڕەزامەندە بەبێ هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن، هەڵبژاردن بكرێ؟  بۆچونێكیش هەیە ساڵێك دوابخرێت و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانیشی لەگەڵ بكرێت؟ بڵێسە جەبار فەرمان: كێشە تەنها لە هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردندا نیە بەڵكو بەسەرچوونی ماوەی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی هەرێم گرفتێكی گەورەیە. ئەوەی دەبێت ئاماژەی پێ بكرێت ئەوەیە كە مەترسیەكی گەورە لەئارادایە لەلایەن ناوەندەوە بۆ ئیلغاكردنەوەی كۆمیسیونی باڵای هەڵبژاردنەكانی هەرێم. من جارێكی تریش ئاماژەم پێی داوەو بەداخەوە بەهەند وەرنەگیراو. گەر ناكۆكیەكانمان لەسەر كاراكردنەوەی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بەردەوام بێت دەرگا بۆ نەیارانمان دەكاتەوە لە دادگای فیدرالی عێراق تانە لەیاسایی بوونی ئەو دامەزراوەیە بدرێت. زۆرێك لەو بڕوایەدان هەڵبژاردن بابەتێكی نیشتیمانیە و دەبێت هەموو هەڵبژاردنێك لەلایەن كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە سەرپەرشتی بكرێت. ئەم بابەتە بەتایبەتی لەدوای ڕێفراندۆمەوە چەند جارێك وروژێنراوە. ئەمەش هەروەك بڕیاری دادگای فیدرالی لەبارەی فرۆشتنی سەربەخۆیی نەوتەوە لێدانێكی تر دەبێت لە پێگەی حكومەتی هەرێم. بێگومان ئیستا زۆرێك وەڵام دەدەنەوە كە نەخێر شتی وا نیە و نابێ و هەروەك چۆن لەمەسەلەی نەوتدا ساڵانێك ئەو مەترسیەمان خستەڕوو و كەس گوێبیست نەبوو. دواتر بێینە سەر سیستێمی هەڵبژاردن، ئێمە لەو بڕوایەداین یەك بازنەیی هیچ دیموكراسی نیەو گەر بێتو بمانەوێ میللەت نوێنەری باوەڕپێكراوی خۆی هەڵبژێرێت ئەوا دبێت هەڵبژاردن فرە بازنەیی بێت. هەروەها لەو بڕوایەداین كە هیچ دادپەروەریەك لە شێوازی دەستنیشانكردنی كەمینەكاندا نیەو لەڕاستی دا ئەو كەمینانەی ئێستا لە پەرلەماندان ئەوەندەی نوێنەرایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەن، نیوئەوەندە نوێنەرایەتی كەمینەكانیان ناكەن. بابەتی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان و شارەوانیەكان بێگومان گرنگی و بایەخی خۆیی هەیە و دەبێت بە هەمان شێوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان گرنگی پێبدرێت. ساڵانێكە ئەم دوو دامەزراوەیە هەڵبژاردنیان بۆ نەكراوە و دەسەڵاتیان قۆرغ كراوە. ئەم بابەتە دەبێت ببێت بەبابەتی گەرمی ڕۆژو گفتوگۆی زیاتری لەبارەوە بكرێت. هاوڵاتى: ئەم دۆخەی ئیستای ناوخۆی هەرێم كە لایەنە سیاسییەكان نا تەبان چ دەرئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: زۆركات مەترسیەكانی سەر هەرێم خراونەتەڕوو ، هەمیشە لەو بڕوایەدابووم ناتەباییەكانی نێوان خۆمان دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوە و لەباربردنی ئەم تەجروبەی حوکمڕانیەی كورد.

سازدانی: هاوڵاتى ئەندامێكی ئەنجومەنی دامەزرێنەرانی كۆمەڵی دادگەری ئاماژە بە رووداوەكانی ئەو كاتە دەكات كە ئەمریكا مووشەك بارانی ئەنساری كردووەو دەڵێت:» ئەوەی لە كتێبی رۆژمێری پێشمەرگەیەكی كاك محەمەدی حاجی مەحمودا باس كراوە ئەسڵی نییەو پارە نەدراوەتە مامۆستا عەلی باپیر، بەڵكو دوای دوومانگ لە چۆڵكردنی كۆمەڵ لەو ناوچەی خورماڵ وەك قەرەبوو یەكێتی پارەی داوەتە كۆمەڵ بۆ ئەو خەڵكانەی ماڵ و حاڵیان لەوێدا هەبووە». بیلال سولەیمان، ئەندامی ئەنجومەنی دامەزرێنەرانی كۆمەڵی دادگەری لەمچاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» ئەم پرسە سیاسییە و پەیوەندی بە هەڵوێستی كۆمەڵی دادگەرییەوە هەیە كە لەبەرەی گەلەو دەیانەوێت تەشهیر بە كۆمەڵ و سەركردایەتی و شەخسی جەنابی مامۆستا عەلی باپیر بكەن». هاوڵاتى: كتێبی رۆژمێری پێشمەرگەیەكی محەمەد حاجی مەحمود باسی كۆمەڵ و عەلی باپیر دەكات كە بڕی 250 هەزار دۆلاری لە مام جەلال وەرگرتووە؟، ئەم پرسە چۆنە؟ بیلال سولەیمان: پێموایە كاكە حەمە ئەو شتانەی كە نوسویەتی لەو كتێبەدا خۆیشی قەناعەتی پێی نییە، بەڵام نازانم بۆ كردوویەتی، دیارە ئێمە ئەوكات رێككەوتنێكمان هەبووە لەگەڵ یەكێتی بۆ بەشداری كردن بووە لە حكومەت، ئێمە لە سنوری خورماڵ و هەڵەبجە هیچ گومرگمان دانەناوە، بەڵام رێككەوتنێكمان لەگەڵ یەكێتی هەبووە كە بەشداریمان كردووە لەو حكومەتدا و چەند خاڵ و بەندێكی تێدایە، وەرگرتنی ئەو پارەیە كە كاكە حەمە باسی كردووە شتی وانییەو مامۆستا عەلی باپیر لەژیانیدا نەمبیستووە وەك شەخس وەریگرتبێت دەبوو بدرێتە دارایی كۆمەڵ، كاتێك دارایی وەرینەگرتووەو مامۆستا عەلی باپیریش ئینكاری دەكات كە نەیبینیوە نازانم كاكە حەمە ئەو پارەیەی لەكوێوە هێناوە بۆ خۆی وەریگرتووە یان بەكسێكدا نێردراوەو نەدراوەتە كۆمەڵ ئەوەیان خوا دەیزانێت.  هاوڵاتى: بۆچی دوای دوو رۆژ لەموشەكیبارانی ئەمریكا كاكە حەمە پەیوەندی بە بەرێزتانەوە كردووە؟ بیلال سولەیمان: كاكە حەمە پەیوەندی پێوە كردم كە وتی پەیامێكم هەیە بۆ مامۆستا عەلی باپیر لەلای مام جەلالەوە، وتم بۆ قسە لەگەڵ خۆی ناكەیت وتی تەلەفونەكەیم بۆ وەرناگیرێت، من لە تاران بووم دیارە تەلەفونەكەی خۆی داخرابوو ئەوكات سورەییا هەبوو لەرێگەی تەلەفونی كاك دڵشاد گەرمیانی پەیوەندیم كردو وتم دەمەوێت لەگەڵ مامۆستا عەلی باپر قسە بكەم وتی چەند خولەكێكی دیكە دەگەمە لای دیارە ئەوكات فرۆكە بەسەر ناوچەكەدا دەسورایەوە و موشەك دەدرا لە ناوچەكە، دواترمن قسەم لەگەڵ مامۆستا عەلی باپیر كردو وتم كاكە حەمە پەیامێكی بۆتان هەیەو دەیەوێت قسەت لەگەڵ بكات، ئیتر بەتەلەفونێك قسەم لەگەڵ كاكە حەمە دەكردو بە تەلەفونێكی دیكە قسەم لەگەڵ مامۆستا عەلی باپیر دەكرد، نەدەتوانرا بەیەكەوە قسە بكەن و تەلەفونەكەم كرد وام كرد هەردووكیان گوێیان لەیەكتر بێت و قسە بەیەكەوە بكەن. كاكە حەمە پەیامەكەی ئەوەبوو كە جەنابی مام جەلال دەیەوێت وەفدێك بنێرێت و دانیشتن بكرێت لە گوڵەخانە كەدەكاتە 24ی 3ی 2003، ئیتر مامۆستا عەلی باپر وتی وەڵامتان دەدەمەوە، ئەوكات مامۆستاو ئەندامانی دیكەی كۆمەڵ لە شاخدا بوون لە پشتە ناو لەپشتی خورماڵ. هاوڵاتى: واتا كاكە حەمە دەویست نێوەندگیری بكات لەنێوان كۆمەڵ و یەكێتی؟ بیلال سولەیمان: دەكرێت نێوەندگیری بڵێن هەرچەند مام جەلال رایسپاردبوو، كە وەفدی هەردوولا پێكەوە دابنیشن. هاوڵاتى: ئەحمەد قەدەفەری بەرپرسێكی یەكێتییە لە شارەزوور دەڵێت مامۆستا عەلی باپیر نەك 250 هەزار دۆلار 300 هەزار دۆلاریشی لە مام جەلال وەرگرتووە؟ بیلال سولەیمان: ئەو لێوانەیم خوێندەوە كە دەڵێت لەبەرانبەر ئەو خانوو موڵكانەی ئەندامانی كۆمەڵ و سەركردایەتی كە لەو ناوچەیە بەجێهێڵدراوە، ئەوە دوو تا سێ مانگ دوای چۆڵكردنی كۆمەڵ بووە لە خورماڵ و دەوروبەری، ئەو ماڵانەی لەوێ بوون كە ماڵەكانیان چۆڵ كردبوو، ماڵەكان هی ئەندامانی كۆمەڵ بوو یەكێتی دەستی بەسەردا گرتبوو، داوامان كرد ئەوانە هی ماڵی ئەندامانی كۆمەڵن، مام جەلالیش وتی بۆ ئەوەی كێشە دروست نەبێت قەرەبوویان دەكەمەوە، ئەوەبوو كۆمەڵێك قەرەبوو كراوەتەوە، ئەوە قەرەبووی ئەندامانی كۆمەڵ بووەو پەیوەندی بە حزبەوە نەبووە. هاوڵاتى: پێتانوایە بۆچی ئەم پرسە لەم كاتەدا دەوروژێندرێت دوای نزیكەی بیست ساڵ؟ بیلال سولەیمان: ئەم پرسە سیاسییە و پەیوەندی بە هەڵوێستی كۆمەڵی دادگەرییەوە هەیە كە لەبەرەی گەلەو دەیانەوێت تەشهیر بە كۆمەڵ و سەركردایەتی و شەخسی جەنابی مامۆستا عەلی باپیر بكەن، هەر ئەوەیە. هاوڵاتى: ئایا ئەم پرسە گرژی لەنێوان كۆمەڵ و سۆشیالیست دروست كردووە؟ بیلال سولەیمان: دەكرێت ئەو مەوزوعە وەك هەر شتێكی دیكە تێپەرێت، كاكە حەمە بەنوسین هێرشی كردووەو دەكرێت ئەوانەی ئاگاداری ئەو دۆخەبوون بەنوسین وەڵامی بدەنەوە. هاوڵاتى: شەریف عەلی باپیر، كە كوڕی سەرۆكی كۆمەڵی دادگەری دەكات لەسەر ئەو پرسە وشەیەكی بەرانبەر كاكە حەمە بەكارهێناوە كە تەشهیرە؟ بیلال سولەیمان: ئەوە تەعبیر لە رەئی خۆی دەكات، ئەوانەی ئاگاداری ئەو دۆخەن دەكرێت وەڵام بدەنەوە. هاوڵاتى: وتەبێژی كۆمەڵ دەڵێت كە بودجەمان لە یەكێتی وەرگرتووە لەوكاتەدا؟ بیلال سولەیمان: بەڵێ‌ كۆمەڵ بەپێی رێككەوتننامەی تاران بودجەی لە یەكێتی وەرگرتووە، كە مانگانە دوو ملیۆن دینار بدرێت بە كۆمەڵ. پێشتر بزوتنەوەی یەكبوونی ئیسلامی هەبوو دوای ئەوەی ئیعلانی كۆمەڵ كرا كە لەگەڵ یەكێتی گفتوگۆ كرا بۆ دابینكردنی ئەو بودجەیە. هاوڵاتى: كۆمەڵی دادگەری لەئێستادا هیچ بودجەیەك لە حزبەكانی دەسەڵات یان حكومەت وەردەگرێت؟ بیلال سولەیمان: ئێستا هیچ بودجەیەكمان نییە.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم یەكێك لەو حەوت كەسەی چاودێری كارەكانی گۆڕان دەكەن بۆ گەیشتن بە كۆنفرانسی نیشتمانی دەڵێت:» پارتی رێككەوتنی حكومەتی بەرانبەر گۆڕان جێبەجێ نەكرد، ئەگەر ئەوان ئەو رێككەوتنەیان جێبەجێ بكردایە وەك خۆی ئێستا دۆخەكە وای لێ نەدەهات و دەشڵێت:» پێویستە گۆڕان بڕیار بدات». نزار مەحمود، یەكێك لەو حەوت كەسەی چاودێری كارەكانی گۆڕان دەكەن بۆ گەیشتن بە كۆنفرانسی نیشتمانی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى ئەوە دەخاتەروو كە» هیچ وەزارەتێك بە وەزارەتی دارایشەوە هیچ دەسەڵاتێكیان نییەو تەنها هەندێ كاروباری رۆژانە جێبەجێ دەكەن». هاوكات جەختی لەوەشكردەوە كە»بۆ دابینكردنی مووچە حكومەت تەنها 350 ملیۆن دۆلاری داهاتی نەوت دەدات بە وەزارەتی دارایی، ئەوی دیكەی بەپێی رێكەوتنێك پارتی بەرێژەی لەسەدا 57 و یەكێتی بەرێژەی لەسەدا 43% داهاتەكان دەدەنەوە بەوەزارەتی دارایی و ئەوی دیكەی لای خۆیانە». هاوڵاتى: ئێوە وەك حەوت كەس دیاری كراون بۆ ئەوەی سەرپەرشتی گۆڕان بكەن تا دەگەنە كۆنفرانس، كە بڕیاربوو لەمانگی شوبات ئەنجام بدرێت؟ بۆچی نەكراوە؟ نزار مەحمود: وادەكەی بە فەرمی دیاری نەكرا، رەئییەك هەبوو كە لەمانگی شوباتدا كۆنفرانسی نیشتمانی ببەسترێت، بەڵام بریاری لەسەر نەدراوە، چونكە لە راستیدا ئەم پرسە پەیوەندی بە رێكارەكانییەوە هەیە تا كاتەكەی دیاری بكرێت. كاتەكەی لە ژووری یاسایی و هەڵبژاردنی گۆڕانەوە هەیە، ئەوانیش بەپێی تەواوبونی رێكارەكان وادەكەی دیاری دەكەن، راستە ئێمە پەلەمانە بەڵام هێشتا رێكارەكان تەواو نەبووە. هاوڵاتى: چیتان كردووە وەك حەوت كەسە بۆ ئەوەی گۆڕان لەم قۆناغە رزگاری ببێت و بگاتە كۆنفرانس؟ نزار مەحمود: جگە لە ئێمە لیژنەیەكی باڵای كۆنفرانسمان هەیە ئەوانەی كە راپۆرتەكانیان لایەو نزیكەی حەوت راپۆرت ئامادە دەكرێت، هەر راپۆرتێك لیژنەی فەرعی خۆی هەیەو ئیشیان لەسەر كردووە بۆ ئەوەی تەواو ببێت و ئێمەش جۆرێك لەهەماهەنگیمان هەیەو چاودێری كارەكەیان دەكەین. قۆناغەكە گۆڕانكاری دیكەی پێویستە، هەندێ لە راپۆرتەكان لەسەدا 80% تەواو بووە، بەڵام گۆڕانكاری دیكەی پێویستە و دەبێت بە شێوەیەكی دیكە مامەڵەی لەگەڵدا بكەیت، بەتایبەت وەزعێكی نوێ بۆ گۆڕان هاتۆتە پێشەوە كە هەم لە بۆچونەكان و هەڵوێستەكانەوە بێتە دی. هاوڵاتى: گۆڕان لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كورسی بەدەست نەهێنا، بەڵام ئایا یەكسانە بە سفر؟ نزار مەحمود: ئێمە حزبێكی سیاسین بەرنامەیەكی هەیەو دەڵێت دەنگ بدەن بەم بەرنامەیە بۆ ئەوەی بۆتان بكەم، بەشێكی خەڵك لەوانەیە قەناعەتت پێ بكاو بەشێكی پێت نەكات، ئێمە لەسەر هەندێ هەڵەی رۆژانە كە كردوومانە و ئەوانەی دەنگدەرمان بوون قەناعەتیان بەو وەزعە نەبووەو دەنگیان پێ نەداین، ئەمە ناكاتە ئەوەی كە  واز لە عەمەلییەی سیاسی بهێنین، حزبی سیاسی دایمە دەبێت كار بكات و لەهەوڵدا بێت. هاوڵاتى: ئایا بزوتنەوەی گۆڕان دەبێتەوە بەو بزوتنەوەیەی پێشتر؟ نزار مەحمود: ئێمە هەر ئەو بزوتنەوەیەی پێشترین، مرۆڤیش هەڵەو كەموكوری هەیە، ئێستا كە زانی كەموكوری هەیە پێداچونەوە بە خۆیدا دەكات. هاوڵاتى: پێتانوایە بەشداری كردنی بزوتنەوەی گۆڕان لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا بە زەرەر بەسەر گۆڕاندا شكایەوە؟ نزار مەحمود: ئێمە كە بەشداری حكومەتمان كردووە بە دەنگی زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی نیشتمانی بووەو دەنگیان پێدا بە دەرچەیەكی باشمان دەزانی كە ناكرێت هەر ئۆپۆزسیۆن بین و داوای چاكسازی بكەین، با خۆمان بچین و كار بكەین بۆ ئەنجامدانی چاكسازی لەناو حكومەتدا، هەر چۆنێك بێت ئەم میللەتە رزگار بكەین ئەگەر چاكسازییەكی كەمیش بكەین هەر باشە، بەڵام دیار بوو جەماوەرەكەی ئێمە ئەوەیان پێ قبوڵ نەكرا. هاوڵاتى: پێتانوایە پارتی لە ئاست ئەو بەڵێنەدا نەبوو كە رێككەوتنتان لەگەڵدا كردووەو بەندەكانی جێبەجێ نەكردووە؟ نزار مەحمود: بە تەئكید ئێمە رێككەوتنمان لەگەڵ پارتیدا هەبووە، جا ئەگەر ئەوان ئەو رێككەوتنەیان جێبەجێ بكردایە وەك خۆی ئێستا دۆخەكە وای لێ نەدەهات. كاتێك كە بەشداریمان لە حكومەتدا كرد بۆ ئەوەبوو كە چاكسازی بكرێت كاتێك بەرنامەكەی خۆیان هێنا پارتی هیچی لەوەی ئێمە كەمتر نەبوو بۆ چاكسازی، ئێمە بینیمان ئەوان ئاوا چاكسازیان بوێت و یەكێتی داوای دەكرد، وتمان بە هەموولایەك چاكسازی دەكەین، بەڵام هیچی جێبەجێ نەكرا. ئێستا دۆخەكە خراپترە لەو كاتەی كە ئێمە بەشداریمان لە حكومەتدا كردووە كە ئەوكات دوو ئیدارەیی كاڵ بوبویەوە، بەڵام ئێستا دوو ئیدارەیی تۆخ بووتەوەو دەستگرتن بەسەر داهاتەكاندا زەقترە هەموومان دەزانین كە كێڵگەكانی نەوت و گاز هەر بە ئیجار لە حكومەت وەرگیراوە،  تەنها بڕی 350 ملیۆن دۆلاری داهاتی نەوت دەدرێتە وەزارەتی دارایی و ئەوی دیكەی دیار نییە، نەوتی خاو بە 40 دۆلار بوو هەر ئەو برە دراوەتە وەزارەتی دارایی و ئێستاش كە لەسەرو سەد دۆلارەوەیە هەر ئەو بڕە دراوەتە وەزارەتی دارایی. هاوڵاتى: ئەوەندەی ئاگادار بین نیگەرانییەكەی ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی پەیوەندی بەوەوە هەیە یان پرسی داهاتی ناوخۆ بووە؟ نزار مەحمود: ئەو نیگەران بووە لە داهاتە ناوخۆییەكان و ئەو گرفتانەی كە لە بانكەكان هەبووە بەتایبەت ئەوەی لە سلێمانی هەیە، دیارە عیلاقەی بە بانكەكان هەبووەو ئیجرائاتەكانی وەزیری دارایی جێبەجێ نەكرا، حكومەت كەمتەرخەم بووە تێیدا. هاوڵاتى: دۆخێك دروست بووە خەڵك لە نۆرەی وەرگرتنی مووچەدا گیان لەدەست دەدات، سویلە لە بانكەكاندا نییە، گۆڕان وەزارەتی دارایی و ئاوەدانكردنەوەو بازرگانی و كارو كاروباری كۆمەڵایەتی لایە كە هەمووی پەیوەندی راستەوخۆی بە خەڵكەوە هەیە چوار وەزارەتی ئابووریانەن، ئایا دەسەڵاتیان نییە؟ نزار مەحمود: هەریەك لەوەزارەتەكان گرنگن، باسی وەزارەتی دارایی دەكەم كاتێك ئەو وەزارەتە گرنگی هەیە و هەندێ بڕیار بدات كە هەموو داهاتەكان بێتەوە نێو خەزێنەی وەزارەتی دارایی، وەك رەئی خۆم دەیڵێم هیچ وەزارەتێكی ئەم حكومەتی هەرێمە بەوەزارەتی دارایشەوە هیچ دەسەڵاتێكیان نییە، تەنها هەندێ كاروبار بەشێوەی رۆتینی جێبەجێ دەكەن، داهاتی نەوت لەسەدا 50ی نایاتەوە خەزێنەی وەزارەتی دارایی، داهاتەكانی ناوخۆ بەرێككەوتنی پارتی و یەكێتی كە داهاتەكان 57 بە 43 تەسلیمی وەزارەتی دارایی بكەنەوەو ئەوی تری ببەن بۆ خۆیان، هیچ مانایەك بۆ هیچ وەزارەتێك نییە بەتایبەت وەزارەتی دارایی. ئەو داهاتەی كە بۆیان دیاری كراوە بۆ دابین كردنی مووچە، 350 ملیۆن دۆلاری داهاتی نەوتە، ئەوی دیكەی پارتی لەسەدا 57ی دابین دەكات و یەكێتی لەسەدا 43ی داهاتەكانی گومرگ و باج و رسوماتەكان دەداتەوە بە وەزارەتی دارایی و ئەوی دیكەی بۆ خۆیانە، گۆڕان زەرەرمەندی یەكەم بووە، بەدەرەجەی یەكەم گۆڕان زەرەرمەندەو چونكە بزوتنەوەی خەڵك و دەنگدەرەو دەیەوێت كار بكات و هیچ مانایەك بۆ مانەوەی گۆڕان لە حكومەتدا نەماوە. هاوڵاتى: بۆچی گۆڕان بریار نادات لەم پرسە بێتە دەرەوە؟ نزار مەحمود: پێویستە گۆڕان بریاری یەكلاكەرەوە بدات، گۆڕان تووشی حاڵەتێك هاتووەو دوای دەستلەكاركێشانەوەی رێكخەری گشتی و ئەندامانی خانەی راپەراندن ئێستا گۆڕان مەشغولی كاروبارەكانی ناوخۆی خۆیەتی ئەگینا گۆڕان پێویستی بەوەیە بریار بدات. بە دوو سێ رێگا كار لەسەر ئەم پرسە دەكات بۆ بەرێوەچوونی كارەكان، گۆڕان بە سیستم ئیش دەكات، گۆڕان رێكخەری گشتی و مەكتەب سیاسییەكەی نەماوە حزبێكی دیكە بوایە ئێستا نەیدەزانی چی دەكات.

  سازدانی: شەنای فاتیح پسپۆرێكی مێژوویی و زمانی كوردی دەڵێت:" تەنیا كورد بەخوێن بەرگری لەنەورۆز كردووە و شەهیدی بۆ داوە"، دەشڵێت:" نەورۆز لەسەرەتاوە لەكوردستان سەری هەڵداوەو بەدنیادا بڵاوبووەتەوە". دكتۆر مەولود ئیبراهیم، مامۆستای كۆلێژی زمان لەزانكۆی سەڵاحەدین لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی  ئاماژە بەلایەنە مێژووییەكانی جەژنی نەورۆز دەدات كەكورد چۆن ئەو یادەیان بەرز راگرتووە پێش میللەتانی دیكە. هەروەها ئەوەش دەخاتەڕوو كە پڕۆژەی نێوەندی نەورۆز  پڕۆژەی ئەوانەو چەندین ساڵە بڵاوی كردووتەوەو هەوڵێكە بۆ ئەوەی كە بتوانن هاوچەرخانەو زانستیانە سود لەجەژنی نەورۆز ببینن و بیكەن بەپردی پێكەوە بەستنەوەی كوردستان لەگەڵ هەموو ئەم وڵاتانەی لەكۆنەوە ساڵانە نەورۆز پیرۆز دەكەن. هاوڵاتی : وشەی نەورۆز لە چیەوە هاتووە ؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: نەورۆز ناوی جەژنێكی كۆنە، كۆنییەكی دوازدە هەزار ساڵەیی، لەو مێژووە دوورو درێژەدا ناوی ئەو جەژنە گۆڕانێكی زۆری بەسەردا هاتووە و بەزۆر زمان ناونراوە ، بەڵام لەهەموو ناوو زمانەكاندا لەوە دوور نەكەوتووەتەوە كە مەبەست جەژن و سەری ساڵ بێت! لەكۆنترین ناوی كە لەنووسراوە كۆنە سۆمەریەكاندا ناوی هاتووە نزیكەی پێنج هەزار ساڵ دەبێت ، بە زەگموك - ناوی هاتووە ، كە ئەو ناوە بە سۆمەری دەكاتە ..جەژنی سەری ساڵ ، ساڵی نوێ، رۆژی نوێ ، ساڵێ نوێ، لەنوێیشدا مەبەست نوێبوونەوەی ژیان و سروشت و زیندووبوونەوەی دەمموزیە! دەمموزی خوداوەندی داستانی (دەمموزو ئیستار= عەشتارە) كە بەپێی ئەفسانەو ئایینی كۆنی سۆمەریەكان، شەش مانگ دەچیتە ژێر زەوی و لەڕۆژی یەكەمی مانگی یەكەمی ساڵی نوێی سۆمەری دا زیندوو دەبێتەوە . كەدەكاتە ١/١/ساڵی نوێ و دەكاتە رۆژی یەكەمی مانگی نەورۆزی ساڵی نوێی كوردیمان، هەندێ جار لەگەڵ (ئەكیتۆ ) تێكەڵ كراوە، بەڵام  بەڕای من ئەكیتۆ جەژنێكی جیایە لەگەڵ زەگموك، ئەكیتۆ لە یەكی نیساندایە! ئەو جەژنە -نەورۆز- چۆن بەهۆی كۆنیەكەیەوەو وەك بەشێك لەئایین و كلتوری سۆمەریەكان لەگەڵ تەواوی شارستانیەتەكەیان هەرزوو بە چوار دەوردا بڵاوبووەتەوە، لەمیسر بە (شم النسیم) ناسراوە، لەهەندێ وڵات بەجەژنە بەهارە ناو دەبردرێ، لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی  ساسانیە كوردكان بە (نوك ڕۆژ ) دەناسرا ، نوك واتە نوێ، رۆژیش هەر رۆژەكەی خۆمانە، لەشاهنامەی فیردەوسی بە (نوروز ) و باباتاهیری هەمەدانی بە -نەورۆز- ناوی هێناوە ، نەورۆز ناوێكی هاوبەشە لەنێوان  كوردی و فارسیدا ، لەفەرهەنگی فارسیدا نووسراوە : (نەورۆز وشەیەكی زمانی فارسی ناوەڕاستەو ریشەكەی لەئاوێستاوە هاتووە) ئەوەش زانراوە كە ئاوێستا قۆناغێكی زمانی كوردیە! هەروەها لە(زەمانی زوو نەورۆز بەناوەكانی -ناوا سردا- واتە ساڵی نوێ، هەروەها - نوسارد - و نوسارجی - ناوبراوە ، نو نوی كوردیەو- سار- ساڵی كوردیەو جی - یش پاشگرە . ئەگەر بەپێی فەرهەنگی فارسی نەورۆز ریشەكەی ئاوێستایی بێت و لەسەردەمی ساسانیان كە بەشێوە زاری -پەهلەوی ساسانی- دواون و نوك رۆژیان پێ گوتبێ ، كەواتە نەورۆز پتر ناوێكی كوردیە تافارسی! نەورۆز لە -نەو - و -رۆز - پێكهاتووە، نەو و نو- و - رۆزكوردو فارس هەردوكیان بەكاریان دەهێنن، بەڵام ، ئێستا لەهەموو جیهان ئەو جەژنە كۆنە بە ناوی( نەورۆز) ناسراوە . هاوڵاتی : بەڵگە چییە كە نەورۆز كۆنترین جەژنە لەهەموو جیهاندا؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم:  هەموو پسپۆرو شارەزاكان لەمێژووی كۆن و شوێنەوارو شارستانییەتی سۆمەریەكان، لەسەر ئەوە كۆكن كە جەژنی -زەگموك -ی سۆمەریەكان كۆنترین جەژنی مرۆڤایەتیە، هیچ سەرچاوەیەك تائێستا باسی جەژنێكی لەوە كۆنتریان نەكردووە ، ئەو جەژنە لەداستانی -دەمموزو ئیستار، عەشتار- دا باسكراوە ، پسپۆران داستانی دەمموزو ئیستار بۆ سەردەمی كشتوكاڵی ئەشكەوت و سەرهەڵدانی كشتوكاڵ دەگەڕێننەوە، ئەو زەمەنەش دەكاتە (١٠هەزار ساڵ ) پێش زایین، كە ئێستا دەكاتە (١٢ هەزار ساڵ) هەر پسپۆرانی شارستانییەت و كلتوری سۆمەریەكان جەژنی زەگموك بەجەژنی نەورۆز دەزانن، بەهۆی ئەوەی كە باپیرانی سۆمەریەكان لەكوردستان بوون و نەورۆزو زەگموك لەهەمان رۆژی یەكەمی ساڵی نوێی سۆمەری و كوردی دا دەكرێن بەجەژن، زۆرن ئەوانەی كە زەگموك و نەورۆز بەیەك جەژن دەزانن ، بۆ نموونە : هینری فرانكفۆرت شوێنەوارناس لە لێكۆڵینەوەیەكدا بەناوی ( گقوس تموزیە فی كردستان - سروتە دەمموزیەكان لەكوردستان) لەساڵی ١٩٣٢دا دەڵێ: ٠كوردەكان لەنەورۆزدا هەمان شت دەكەن كە سۆمەریەكان لە جەژنی زەگموك دا دەیانكرد ). هەروەها دكتۆر خەزعەل ماجدی لە كتێبی ئایینی سۆمەری دا دەنووسێ: جەژنی نەورۆز هەمان جەژنی زەگموكی سۆمەریەكانە . بۆ نموونە: هەردوو جەژن لەڕۆژی یەكەمی ساڵی نوێیە كە هەردوو ساڵی نوێی سۆمەری و كوردی لەیەك رۆژدا دەستپێدەكەن و سەرەتای بەهارە و كۆتایی زستانە، لەهەردوو جەژن ئاگر دەكرێتەوە و زۆر هۆی تر .  هەروەها ئەو جەژنە لە سۆمەریەكانەوە گەیشتووە بە هەموو نەتەوەكانی تر وەك ئەكەدی و بابلی و ئاشوریەكان، دیسان گوتیەكان و میتانیەكان و هوریەكان و لولوبیەكان و ئیلامیەكان و میدیەكان و كاردۆخیەكان و ساسانیەكان و هەموو ئەوانەی دێنەوە نێو مێژووی كورد جەژنی نەورۆزیان وەك جەژنێكی كۆن بەجەژنی خۆیان زانیوە و هەر بۆیە تائێستاش ئەو جەژنە كۆنە بەردەوامە و جەژنی لەوە كۆنتر تائێستا باس نەكراوە ! هاوڵاتی : چۆن دەیسەلمێنرێت نەورۆز لە كوردستان سەریهەڵداوە؟ ئەی بۆچی دەوترێت نەورۆز تایبەتە بەنەتەوەی فارس؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: پێشتر گوتمان جەژنی  نەورۆز لە جەژنی زەگموكی سۆمەریەوە هاتووە، سۆمەریەكان خۆیان و باپیرانیان لەكوردستان بوون، ئەوە رای زۆربەی هەرە زۆری سۆمەرناسان و شارەزایانی مێژووی كوردستان و دوو رووبارانن، كە سۆمەریەكان لە كوردستان بوون و نەورۆزیش لەجەژنی زەگموكی داستانی دەمموزی و ئیستاری سۆمەریەوە هاتبێ و ئەو داستانەش داستانێكی كۆنی سۆمەریەكان بێت ئەو داستانەش بۆ سەردەمی كشتوكاڵی ئەشكەوت دەگەڕێتەوەو كۆنترین كشتوكاڵیش لەكوردستان سەری هەڵداوە، كەواتە ئەو جەژنە لەكوردستان سەری هەڵداوەو زەمەنەكەشی بۆ زیاتر لە دوازدە هەزار ساڵ دەگەڕێتەوە، ئەو جەژنە لەزیندووبوونەوەو هاتنەوە سەر دنیای دەممووزی  دەستپێدەكات، كە پێشتربە شەش مانگ دەمموزی دەچێتە جیهانی ژێرەوەو بندنیای سۆمەریەكان واتە- عالم السفلی-ی سۆمەریەكان، ئێمە لەدوو ساڵی رابردوو لە لێكۆڵینەویەكی زانستیدا ئەوەم سەلماند كە شاری - دێرینكۆیۆی ژێرزەمینی - كە هەشت چین لەژێر چینەو دەكەوێتە كوردستانی باكوور، ئەو شارە ژێر زەمینیە زۆر لەگەڵ چوونە خوارەوەی دەمموزی و ئیستارو ئیننەنا دەگونجێ، چۆن هەر یەكێك لەوانە كە دەچنە خوارەو، دەبێ - حەوت دەرگا - ببڕن و لە هەر دەرگایەك بەشێك لەپۆشاكەكانیان داكەنن، ئەو شارە هەشت چین لەژێر چینەش، ئەو شوێنەیە كە دەمموزی و ئینەناو ئیستار لێیەوە جوونەتە خوارەوە. كەواتە جەژنی نەورۆز هەمان جەژنی زەگموكی سۆمەریەكانەو ئەو جەژنەش كۆنترین جەژنی جیهانەو سۆمەریەكانیش خۆیان و باپیرانیان لەكوردستان بوون و كەواتە جەژنەكەشیان لەكوردستان سەری هەڵداوەو هەر لەكوردستانیش بەدنیادا بڵاوبووەتەوە . هاوڵاتی : ئایا نەورۆز تایبەتە بە نەتەوەی فارس؟ كە ساڵانە سیانزە بەدەر پەیڕەو دەكەن لەنەورۆزدا؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: راستیەكەی دەگوترێ جەژنێكی ئێرانییە، بەڵام ، نەمبیستووە بڵێن نەورۆز تایبەتە بە نەتەوەی فارس! بەهۆی ئەوەی كە ئێران وەك دەوڵەت و لەمێژە بەفەرمی  ساڵانە یادی ئەو جەژنە دەكاتەوە، ئەمە وای كردووە كە ئێران خۆی بەخاوەنی نەورۆز بزانێ و جیهانیش زۆرتر دەوڵەت دەبینێ تا نەتەوەی بێ دەوڵەت!! هەروەها لەساڵی ٢٠١٠ دا نەتەوەیەكگرتووەكان نەورۆزی وەك جەژنێكی كلتوری ئاشتی  بەجیهان ناساند، ئەمەش لەسەر داوای چەند دەوڵەتیك بوو، لەوانە ئێران، توركیا، ئەفغانستان..و زۆری تر. هەر بۆیە دواجار نەتەوەیەكگرتووەكان نەورۆزی وەك جەژنێكی ئیرانی -فارسی ناوبردو گوتیان تەمەنی (٣٠٠٠) ساڵە و لەڕۆژی ٢١/٣ی هەر ساڵ رۆژی جەژنی نەورۆزە! لەمەدا نەتەوەیەكگرتووەكان لەهەرسێ پێناسە بەهەڵەدا چووە! یەكەم : نەورۆز وەك پێشتر باسم كردو سەلماندمان تەمەنی (١٢) هەزار ساڵە نەك (٣) هەزار ساڵ! ئەو جەژنە ریشەكەی ئێرانی نیە، بەڵكو لەكوردستان سەری هەڵداوە، ئەمەش زۆر لێكۆڵەری ئێرانی ئەم راستیەیان باسكردووە بۆ نموونە (خەیام ) كە ساڵنامەی جەلالی داناوەو ساڵنامەكەی لەڕۆژی نەورۆز دەستپێدەكات، ریشەی نەورۆز دەباتەوە سەر خوداوەندی گیاو سەوزایی و -دەمموزی - دیسان لێكۆڵەر ( دكتۆر ژاڵە ئاموژگار) دەنووسێ: نەورۆز لە زەگموكی سۆمەری هاتووەو تەمەنی ٤٥٠٠ ساڵە . هەروەها (دكتۆر چیا‌و صدر الاشرافی) دەنووسێ : (سۆمەریەكان لەسەرەتای بەهار جەژنێكی گەورەیان هەبوو ١٢ دوازدە  رۆژی دەخایاند، كە دەكاتە نەورۆزی خۆمان ) دیسان لێكۆڵەر (خەسرەو قولی زادە) رێوڕەسمی یادكردنەوەی نەورۆز بەهەمان رێوڕەسمی یادی زیندوو بوونەوەی دەمموزی دەچوێنی و بەیەك جەژنیان دەزانێ ، (میهرداد بەهار) مێژووناسی كوردی ئێرانی  نەورۆز بەجەژنی سۆمەریەكان دەزانێ و تەمەنی بە ٧٥٠٠ ساڵ دەخەمڵێنێ! زۆر لێكۆڵەری تریش! ئەم لێكۆڵەرە ئێرانییانە وەك ئەوەی نەورۆز بەجەژنی سۆمەریەكان دەزانن، ئەوە تەمەنیشی بۆ ٧٥٠٠ ساڵ دەگەڕێننەوە ، نەك (٣٠٠٠) هەزار ساڵ!!. دەمێنێتەوە ئەوەی ئایا نەورۆز لە ٢١/٣ دا دەكرێ ؟ ئەوەی راستی بێت رۆژی ١/١ ساڵی نوێی كوردی و سۆمەری رۆژی جەژنی نەورۆزە ، ٢١/٣ دەكەوێتە بەرامبەر  رۆژی نەورۆز  بەساڵنامەی زایینی ، پێویستە ئێمە نەورۆز لەنێو ساڵ و ساڵنامەی كوردی دا ببینین ، نەك ساڵنامەی زایینی ! هاوڵاتی : بۆچی دەوترێت نەورۆز تایبەتە بەنەتەوە ئاریەكان؟ لەكاتێكدا ئەكەدی و ئاشوری كە لەنەتەوەی سامین یادی نەورۆزیان كردووتەوە؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: نەورۆز هەر لەسەرەتاوە بەچوار دەوری سۆمەریەكاندا بڵاوبووەوەو بەرەو بەجیهانی بوون چوو، هەربۆیە ئێستا لەكۆنیدا زۆر نەتەوە بەهی خۆیان دەزان، ئەكەدی و ئاشوریش لەسەر شارستانیەتی سۆمەریەكانەوە پێگەیشتوون و زۆر سودیان لەسۆمەریەكان بینیوە و جەژنی زەگموك - نەورۆز- یشان بە هەمان شیوە لەسۆمەریەكانیان وەرگرتووە ، جگە لەوان بابیلیەكانیش جەژنی نەورۆزیان وەك جەژنی خۆیان پیرۆزكردووەو هەتا لەمێژوودا بە -نەورۆزی بابیلی- ناسراوە، بۆ ئەوەی كە هەندێ بەجەژنێكی ئاری دەزانن ، ئەمەش لەوەوە هاتوووە كە كوردو هەتا سۆمەریەكانیش هەندێ مێژووناس بە ئاریان دەزانن و ئەمەش دوور نیە لەڕاستی و ئێستاش ئەو میللەت و وڵاتانە زۆرن كە نەورۆز بەهی خۆیان دەزانن   . هاوڵاتی : بۆچی نەتەوە یەكگرتووەكان نەورۆزی بە بۆنەیەكی ئێرانی ناساندووە ؟ تاچەند ئەم ناساندنە پەیوەندی بەنەبوونی دەوڵەتێكی كوردییەوە هەیە؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: پێشتر باسمان كرد، ئێران وەكو دەوڵەت لەگەڵ چەند دەوڵەتێكی تر داوایان لە نەتەوەیەكگرتووەكان كردبوو كە نەورۆز وەك جەژنێكی جیهانی بناسێنن، لەنێو دەوڵەتەكانی داواكردوو، ئیران لەهەمووان لەپێشتر بوو، بەداخەوە دەوڵەتی عێراق لەگەڵ ئەم داواكردنە نەبووە! دەنا لەڕاستیدا كە ئێستا هەرێمی كوردستان بەشێكە لەعێراق، نەورۆزیش جەژنێكی عێراقیە بەپێی جوگرافیایەكەیەوە، ئەوەش زۆر راستە چۆن كورد دەوڵەتی نەبوو دەنا كورد لەهەمووان لە پێشترە بەبەڵگەی مێژوویی و جوگرافی پتر لەهەمووان خاوەنی نەورۆزە .  هاوڵاتی : پەیوەندی نێوان ئایینی زەردەشتی و جەژنی نەورۆز لەچیدایە؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: لەسەرەتاوە جەژنی نەورۆز - زەگموك -ی سۆمەری تەواو جەژنێكی ئایین سۆمەریەكانە! پاشتر هەر میللەت و ئایینێكی كە نەورۆزیان وەرگرتووە ، هەوڵیان داوە وەك جەژنێكی ئایین خۆیان، ئاهەنگی بۆ بگێڕن و پیرۆزی بكەن، بۆ ئایین زەردەشتیش هەروا بوو ، شتێك هەیە نەورۆز لەسەرەتاوە ئاگری بۆ كراوەتەوە و ئاگر رەگەزێكی گرنگ و گەورەی جەژنی نەورۆز بووە، چۆن زەردەشتیەكانیش ئاگریان وەك هێمایەكی گرنگی ئایینەكەی خۆیان زانیوەو لە ئاتەشگەدەی زەردەشتی بەردەوام ئاگر داگیرساوەو وەك روناكی دژی تاریكی و ئەهریمەن و هێمایەك بووە بۆ رۆژ، لێرەوە بوو كە هەندێ كەس زەدەشتیەتیان بەئاگرپەرستی دەزانی و ئاگری نەورۆزیشیان وا لێكدەدایەوە كە ئاگرپەرستیە، دەنا نەورۆز چەند هەزار ساڵێك پێش پەیدابوونی ئایینی زەردەشتیە،  سەرەتا موسڵمانەكانیش نەورۆزیان رەتكردەوە، دواجار لەنەورۆزدا باج و خەراجیان كۆكردەوە  چۆن پاشا ساسانیەكان ئەوانیش لەجەژنی نەورۆزدا دیاری و باج و خەراجیان بۆ دەهات، موسڵمانەكان لەپەراوێزی باوەڕی دینیدا نەورۆزیان بەزۆر مێژووی خۆیانەوە گرێ داوە ، وەك ئەوەی ئەو رۆژەی خودا جیهانی دروستكرد، رۆژی نەررۆز بوو، ئەو رۆژەی خودا ئادەمی دروستكرد رۆژی نەورۆز بوو، ئەو جۆرە باوەڕە ئایین و میللییانە زۆرن كە نەورۆز بەزۆر رووداوی مێژوویی و كەونی دەبەستنەوە. هاوڵاتی : بۆچی تائێستا حكومەتی  هەرێم و حكومەتی عێراق كەمتەرخەم بوون بەرامبەر ئەو هەڵەیەی كە نەتەوەیەكگرتووەكان كردوویەتی  و راستیان نەكردووتەوە؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: ئەوەی راستی بێت تا ئێستا من نەمبیستووە چ حكومەتی عێراق و چ حكومەتی هەرێم باسیان لەم بابەتە كردبێ! من بۆ خۆم ئەمە بۆ سیاسەت دەگێڕمەوە ، چۆن ئێستا نە حكومەتی عێراق و نە حكومەتی هەرێم نایانەوێ ئەم فایلە بكەنەوەو لەگەڵ ئێران رووبەڕووببنەوە! لەكاتێكدا ئەمە مافێكی رەوای عێراق و كوردستانە و بۆ ئەم مافەش هەموو بەڵگەكان لەبەرژەوەندی عێراق و كوردستانەدایە؛ هیوادارم ئەم مافە رەوایە چیتر بێدەنگی لێنەكرێ و بەشیوەیەكی فەرمی هەوڵی جددیانەی بۆ بدرێ و ئێستاش داوابكرێ هەر باشەو چیتر درەنگ نەكەوێ ! بەداخەوە ئێستا ساڵانە نەتەوەیەكگرتووەكان و زۆر وڵات ساڵانە  پیرۆزبایی جەژنی نەورۆز لەئێران دەكەن! لەكاتێكدا دەبوایە لەعێراق و كوردستان بكرێ! راستكردنەوەی ئەم هەڵەیە كە جەژنی نەورۆز ریشەكەی ئێرانی نیەو عێراقی و كوردستانیە! سودی زۆری بۆ كوردستان و عێراق هەیە، لەهەموو روویەكەوە. ئێمە ساڵی ٢٠١٠ پاش ئەوەی نەتەوەیەكگرتووەكان ئەوەی بڵاوكردەوە، كەنەورۆز ریشەكەی ئێرانییەو تەمەنی (٣٠٠٠) ساڵە، نامەیەكم بۆ سكرتێری  گشتی نەتەوەیەكگرتووەكان نووسی و لەڕۆژنامەكان بڵاومكردەوەو لەكتێبەكەشمدا جارێكی تر راستیە مێژووییەكانم خستە بەرچاو، بەداخەوە چۆن من وەك خۆم ئەمەم كردو هیج نێوەندێكی دەسەڵات پشتگیری ئەم هەوڵەی ئێمەی نەكردو دەنگمان نەگەیشتە نەتەوە یەكگرتووەكان و هەرچەندە لەڕاگەیاندنەكان زۆرمان باسكردو خستمانە بەرچاوو گوێی هەموو لایەك .   هاوڵاتی : هۆی چیە تائێستا (نێوەندی نەورۆز) دانەمەزراوە؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: پڕۆژەی نێوەندی نەورۆز، پڕۆژەی ئێمەیە و چەندین ساڵە بڵاوم كردووتەوەو هەوڵێكە بۆ ئەوەی كەبتوانین هاوچەرخانەو زانستیانە سود لەجەژنی نەورۆز ببینین و بیكەین بەپردی پێكەوە بەستنەوەی كوردستان لەگەڵ هەموو ئەم وڵاتانەی لەكۆنەوە ساڵانە نەورۆز پیرۆز دەكەن و لەگەڵ هەموو جیهان، بتوانین نەورۆز بكەین بە بۆنەیەكی جیهانی و چالاكی هونەری و ئەدەبی و شانۆیی و سینەمایی و ئاهەنگ و گۆرانی و گەشت و گەشتی شوێنەواری وەرزشیی لەكوردستان و بەهاوبەشی هەموو ئەو وڵاتانەی كە مێژوویەكی دوورو درێژیان هەیە لەگەڵ نەورۆزدا،  هەروەها هەموو جیهان، ساڵانە لەنەورۆزدا دوازدە رۆژ ئاهەنگی گەورەو هەمەجۆر لەشارەكانی كوردستان و بەهاوبەشی تیپ و نێوەندە هونەری و ئەدەبیەكان و سازكردنی پێشبڕكێی هەمەجۆرو بەخشینی (خەڵاتی نەورۆزی) بەكەسە براوەو تیپە سەركەوتووەكان، ئەمەش دەبێتە هۆی چالاكیەكی گەورەو دەرگای كارو كاسبی بۆ هەزاران گەنج و بێكار دەكاتەوە ، بەهاتنی تیپە هاوبەشەكانی دەرەوەو گەشتیارەكان، گەرم و گوڕیەكی زۆر دەخاتە نێو وڵات و ئابووری كوردستان دەبوژێنێتەوە لەم سەردەمی بێكاری ئەم هەموو گەنج و دەرچووەی نێوەندەكانی خوێندن . هاوڵاتی : ئەو نەتەوانەی نەورۆز بەموڵكی خۆیان دەزانن كێن ؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: ئێستا زۆر نەتەوە نەورۆز بەجەژنی خۆیان دەزانن، ساڵی ٢٠١٠ كە نەتەوەیەكگرتووەكان جەژنی نەورۆزی كرد بەجەژنێكی جیهانی، لەسەر داوای ئازەربایجان و ئەفغانستان و ئێران و توركمانستان و توركیاو تاجیكستان و قەرەغیزستان و كازاخستان بوو، دواتر وڵاتانی ئەلبانیاو كۆماری مەقدۆنیاو هیند چوونە ناو داواكارانی پرۆژەكە،  واتە ئەم وڵاتانە هەمویان نەورۆزیان بەهی خۆیان دەزانی ، هەتا كە بەناوی ئێران بڵاوكرایەوە وەزیری دەرەوەی ئەفغانستان توڕەبوو دانیشتنەكەی بەجێهێشت  و چووە دەرەوە، ئەوە توركیاش ئەمەی قبول نەبوو كە نەورۆز ریشەی ئێرانیەو نەورۆزی بەهی خۆی دەزانی، لەكاتێكدا بەئاگر رێی لەكورد دەگرت كە نەورۆز پیرۆز بكەن و دەیخستنە بەندیخانە! پێشتر گوتمان نەورۆز هەر لەسەرەتاوە بەرەو جیهانی بوون چوو ، هەربۆیە نەتەویەكی زۆر لەپێش زایین و بەهەزاران ساڵە نەورۆز وەك جەژنی نەتەوەییو وڵاتی خۆیان دەناسن، بەڵام هیچ یەك لەو وڵات و نەتەوانە هێندەی كورد بەڵگەی مێژویی و جوگرافی و كلتوریان لەبەردەستدا نیە! هاوڵاتی : كورد چۆن دەڕوانێتە نەورۆزو جیاوازی نەورۆز چیە لەنێوان كوردو میللەتانی تر كە ئەوانیش لەكۆنەوە نەورۆز پیرۆز دەكەن؟ دكتۆر مەولود ئیبراهیم: نەورۆزی كورد زۆری جیایە لەنەورۆزی میللەتانی تر! لەڕووی مێژووییەوە هەر لەسەرەتاوە لەكوردستان پەیدابووەو ئێستاش بووە بەشێك لە مەرجی نەتەوەیی بوونی كورد، میللەتان نەورۆز وەك بۆنەیەك و گەشت و سەیرانی بەهارە نەورۆز دەبینن و بووە بە جەژنێكی كلتوری لای ئەوان، بەڵام؛ لای كورد جەژنێكی نەتەوەییەو بە خوێن پاراستوویەتی و نەورۆزی تیكەڵ خەباتی نەتەوەیی خۆی كردووەو لەنەورۆزان خەبات و تێكۆشانی كورد گەرم تر دەبێت و داگیركەرانیش توندتر دژایەتی كورد دەكەن و تائێستا بەسەدان كورد لەپێناو گەش ڕگرتنی ئاگری نەورۆز گیانی خۆیان كردووەتە قوربانی و شەهید بوون لەو پێناوە، ئەمەش لەهەموو پارچەكانی كوردستان ئاوایە، بەڵام؛ تائێستا نەمانبیستووە كە جگە لەداگیركەرانی كوردستان هیچ دەسەڵاتێك نەورۆزی لە هاووڵاتیانی خۆی قەدەغە كردبێت! واتە نەورۆز بۆ كورد بەخوێن و خەبات تێكەڵ مێژووەكەی بووە، هەربۆیە -خەباتی نەورۆزی - مێژوویەكی دوورو درێژو بەرهەمێكی ئەدەبی زۆری لێكەوتووەتەوە، بەتایبەت ئەدەبی خەبات و تێكۆشان و قوربانیدان، كە ئەمە لەمێژووی میللەتانی تر نابیندرێ!

سازدانی: مەزهەر كەریم دادوەر رزگار حەمە ئەمین كە دوای دادگایكردنی سەدام حوسێن لەناو خەڵكی هەرێمی كوردستان و عێراقدا زیاتر ناسرا دەڵێت:" هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بەرێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە" و دەشڵێت:" ناكشێمەوە لە خۆ كاندید كردنم بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار". دادوەر رزگار حەمە ئەمین لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كە"ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت". ‌هاوڵاتی: مەلا كرێكار باسی لەئەوە كردبوو ئەگەر بەرێزتان بەشداری دادگای كردنەكەی بكەیت ئامادەیە بێتەوە كوردستان ‌و دادگای بكرێت بۆچی؟ حاكم ڕزگار: بەڵێ‌ كاتی خۆی لێداونەكەی مامۆستا كرێكارم بینی وەڵامم دایەوە ئامادەیی خۆمم دەربڕی بۆ بەشداری لەدادگای كردنی بەرێزیان، بەڵام ڕونكردنەوەشم لەسەردا، كە حاكم خۆی ناتوانێت خۆی دەست نیشان بكات بۆ دادبینیەكان، بەڵكو دەزگای داوەری دیاری دەكات دیارە ناتوانیت ئەو لایەنەی كە مسۆگەركەریەتی كە كێ‌ دادگای كێ‌ دەبینێت وەك دادوەر، چونكە بابەتێكی فەرمیە دادبینەكانیش چەند قۆناغێكە لەلێكۆلێنەوە دەست پێدەكات دواتر دادبینی موصوع (محاكمە) پاشتر خۆناخی تانەلێدان‌و دادگای پێداچونەوە ڕاستكرنەوەكی بڕیاری پێداچونەوەش دوا قۆناغە ڕەنگە بمتوانیایە لەیەك لەو قۆناغانەدا بەشداربم من سوپاسی مامۆستا كرێكار دەكەم بەبێ ئەوەی لەنزیكەوە یەكتر بناسین بەڕزیان بڕوایای بە عەدالەتی من هەیە ئەوەش شتێكی باشە. هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بە رێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە ئەگەرچی دادوەرو لێكۆڵەرو داواكاری گشتی باشیش هەن بەڵام ڕۆڵیان نادرێتێ‌ بەرپرسی نەشیاو لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا لەلایەن دەسەڵاتی سیاسی دادەنرێن بەدەگمەن كەسی شیاو پشتی دەگیرێت   هاوڵاتی: دادگاكانی كوردستان تۆمەتبار دەكرێن كە سەربەخۆ نین بەرێزتان وەك دادوەرێك چیتان كردوە پان چیتان پێدەكرێت تا دادگاكان سەربەخۆبن؟ حاكم ڕزگار: زۆر كارم كردەوە‌و هەوڵمداوە لەوپێناوەدا لەخۆمەوە دەستم پێكردوە هەر لەسەرەتای كارەكەوە وەك یاریدەدەری دادوەری تاپلەی ئەندامی دادگای پێداچونەوە ئەوەندەی لەدەستم هاتبێت لەو دادگایەی ئیشم تێدا كردبێت دەست وەردانم قبوڵ نەكردووە بەویژدانەوە‌و بەپێی هەق‌و قانون كارمكردوە‌و سەربەخۆی خۆم‌و دادگاكەم پاراستوە وەك ئەركی ئاسایی یاسایی خۆم. هەروەها لەمیدیاو كۆڕو سیمینارەكاندا لەزانكۆو محازەرەكاندا بەو ئاماژە ئیشم كردوە لەكەس نەسڵەمیمەتەوە، چونكە ئەو بابەتە لایی من هەڵوێست‌و پڕانسیپ‌و مەبدەئە لەپەیوەندیەكانیش لەگەڵ دادوەران‌و فەرمانبەراندا یان خوێنكارانی یاسادا بەو ئاڕاستە ئیشم كردوە، بەڵام هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بە رێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە ئەگەرچی دادوەرو لێكۆڵەرو داواكاری گشتی باشیش هەن بەڵام ڕۆڵیان نادرێتێ‌ بەرپرسی نەشیاو لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا لەلایەن دەسەڵاتی سیاسی دادەنرێن بەدەگمەن كەسی شیاو پشتی دەگیرێت.  هیچ پۆستێكی فەرمیم نیە لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا تەنها ئەندامی دادگای پێداچونەوەم نەك رێگەم پێنەدراوە بۆ وەرگرتنی پۆستی شایستە بەخۆم بەڵكو غەدرم لێدەكرێت خەڵكی نەشیاو پێش من خراوە هەربۆیەش بەرپرسیارنیم لەدواكەوتنی دەزگاكە چونكە لەئیدارەی دادوەری دەستم نیە ئەوانە بەرپرسن لە خراپی دۆخەكە كە بەرپرسن. هاوڵاتی: ئەمە چ رەنگدانەوەیەكی لەسەر دادگا و دەسەڵاتی دادوەری هەبووە كە سەربەخۆ نەبن؟ حاكم ڕزگار: بەحیزبی یان بە سیاسی كردنی دادگا یان پەیوەست بوون بە دەستی سیاسیەكان یان بەرپرسە ئیداریە باڵاكانی حكومەت بەپلەی یەكەم دەگەڕێتەوە بۆ دادوەرەكە باخۆی وابەستە حیزبەكان، چونكە داوەرو داواكاری گشتی لێكۆڵەر بەسێ‌ قانون نابێت حیزبی بن یان سەربەو پارتە سیاسیانە بن‌و چالاكی سیاسیان هەبێت كە یەكەم دەستورە دووەم قانونی دەسەڵاتی دادوەریە سێیەم قانونی حیزبەكان با سەربەخۆی خۆیان بپارێزن ئەوان قانون‌و دەستور لەپشتیانە با پیشێلی نەكەن، بۆ پۆست‌و پلە نەچنە بەردەم لق‌و مەڵبەندەكان تا پۆستیان پێبدرێت، لەكۆمەڵگای دواكەوت‌و حیزب دەیەوێت هەموو دەزگاكان بەدەزگای داوەریشەوە وابەستە بكات بەبندەستی خۆی ئەمەش هەڵەیە بەتایبەت بۆ دەزگای داوەری كەنابێت سەربە هیچ حیزبێك بێت. ئەگەر دادگا سەربەخۆنەبوو وڵاتەكە نابێتە دیمكراتی بێگومان یەك لە بنەماسەرەكیەكانی سیستەمی دیموكراسی بێلایەن‌و بەتوانایی‌و ئازایی هەق بێژی دادوەرو دادگاكانیەتی، دادوەری سەربەخۆ ئەوەیە ویژدانی زیندوەوە قانونی دروست‌و پێشكەوت‌و بێت سەربە زانستی دروست بێت نابێت بشبێتە دكتاتۆر بەهۆكارێكەوە لەناوكارەكەیدا یان لەدەرەوەی كارەكەش پێویستە ڕەچاوی ستانداردنی نێودەوڵەتی بكات بۆ دابینكردنی هەڵسوكەوتی دادوەری دەوڵەتیش لەسەر بنەمای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی دامەزراندن بێت بێگومان ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت. هاوڵاتی:داواكاری گشتی بەكرداری دەبیت رۆڵی چی ببینێت لەهەرێمی كوردستاندا؟ حاكم ڕزگار: بەپێی دەستوری عێراق داواكاری گشتی بەشێكە لە دەسەڵاتی داوەری عێراق‌و لەكوردستان سەربە وەزارەتی دادە كە لەرویی ئیداریەوە هەندێك لایەنیش لەژێر دەسەڵاتی ئەنجومەنی دادوەریە ئەوەی لایی من گرنگە ئەو دەزگایە بەهێزو كاراو چالاك بێت لەڕووی كارە هونەریە قانونیەكانیەوە بەدوایی دۆزینەوەی تاوان‌و جوڵاندنی سكاڵاكانیەوە بێت بەبێ جیاوازی نێوان خەڵك بەهێزی دەسەڵات‌و خەڵكی ئاسایی بەئەركە قاونیەكانی خۆی هەستێت ئیتر سەربە هەرلایەك بێت كەئەو دولایەنە ببێتە دەستەیەكی سەربەخۆ ئیدارەكەی لایی خۆیان بێت باشتر وایە ئەو لایەنە بۆخۆیان جێبهێڵین كەچی مۆدیلێك هەڵدەبژێرن بۆ بەرێوەبردنی كارەكانیان كەسەربە وەزارەتی دادە یان نا، گرنگ نیە لەلام.  لەكوردستان‌و لەساڵی 2007 بەقانونی ژمارە 23ی ساڵی 2007 ئەزمونی خۆم لەگەڵ ئەو دەزگایە لەچەند ساڵی ڕابردوودا ئەگەر داواكای گشتی بم ناچمەوە سەر ئەنجومەنی دادوەری هەرێم گرنگ ئەوەیە ئەو ڕوڵە لەئەستۆیانە بەقانون بەرگری لەماڵی گشتی بكەن بەگژ  گەندەڵیدا بچنەوە. هاوڵاتی: دەربارەی كەمكردنەوەی سزایی سزادراوانی بادینان لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە چیدەڵێن؟ حاكم رزگار: دەبارەی كەمكردنەوەی سزای زیندانیەكانی بادینان بەرێژەی لەسەدا 60% دەستخۆشی لەبەرێز نێچرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەكەم دیارە ئەوە لەدەسەڵاتی یاسایی خۆیەتی، بەڵام بریا لێخۆشبونەكە لەسەدا 100% بووایە. هاوڵاتی:  چۆن بوو بریارتاندا خۆتان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندید بكەن، لەكاتێكدا كە پارتی و یەكێتی كاندیدیان هەیەو خاوەنی كوردسین لە پەرلەماندا؟ حاكم ڕزگار: دەستورو قانون رێگەی داوە هەر هاوڵاتیەك كەمەرجەكانی خۆكاندید كردنی تێدا بێت خۆی كاندید بكات بۆ ئەو پۆستە منیش لەسەر ئەو بنەما دەستورەیە لەبەر ئەوەی هەموو مەرجەكانی خۆكاندید كردنم هەیە خۆم بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پاڵاوتوە، وەك كەسی سەربەخۆ ئەنجامیش لەئەنجومەنی نوێنەران بەدەنگدانی نهێنی یەكلا دەكرێتەوە، بەنیازیش نیم بكشێمەوە، بێگومان رێكەوتنی كاندیدك لەلایەن حیزبە كوردیەكان لەم قۆناغەدا كە ئەو پۆستە دراوەتە پێكهاتەی كورد لەعێراق گرنگە بۆ سەركەوتنی ئەو كاندیدە، چونكە حیزب‌و كوتەلەكانی دیكەی عێراق لەناو پەرلەمان رێكەوتنیان لەگەڵ حیزبە كوردیەكاندا بۆ سەركەوتنی بێلایەنی كوردستان لەو ئەنجومەندا ئەستەمە بۆ سەرۆك كۆماری یان هەر پۆستێكی دیكە، ئەمەش كارێكی دروست نیە لەگەڵ سیستمی مەدەنی عەدالت ناگونجێت پێویستە ئەندامانی حیزب لەگەڵ خەڵكی كوردستان یەكسان سەیر بكات قانونی حیزبەكانیش ئەوەی پێویست كردوە كەجیاوانی هاوڵاتی‌و ئەندامانی حیزبەكەیان نەكەن بۆ هەلی بەشداری كردن لە پڕۆسەی بڕێوەبردنی وڵاتدا. بێگومان ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت   هاوڵاتی: بۆ كەسێكی سەربەخۆ ئەم خۆ كاندیدكردنە ئەستەم نیە؟ حاكم رزگار: دەرچون یان دەرچون زۆر دیار نیە، بەڵام ئەوەی لەشۆسیاڵ میدیا‌و پشتگیری خەڵكەوە كە دەیان بینم یان پەیوەندیم پێوە دەكەن لەناوەوە دەرەوەی وڵات دڵخۆشكەرەو  ئاماژەی باشن، ئەگەر دەنگدان لەناو خەڵكەوە بوایە هەلی سەركەوتنم زیاتر دەبوو، بەڵام ئەم بابەتە لەناو ئەنجومەنی نوێنەران یەكلادەبێتەوە بەدەنگدانی نهێنی ئەوكاتە پەرلەمانتار خۆیی و ویژدانی خۆی ئایا پەرلەمانتار دەنگ بەكەسی شیاو دەدات یان بەكەسی نەشیاو.

ئارا ئیبراهیم ‌ قایمقامی ناوەندی هەڵەبجە لەیادی 34 ساڵەی كیمیابارانكردنی شارەكەیاندا دەڵێت كەدوو مانگ پێش ئێستا داواكاریەكانیان بەسەرۆكی حكومەت گەیاندووەو دەتوانن ئەمڕۆ چوارشەممە لەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری جێبەجێكردنی بدەن، دەشڵێت:»سەردانی بەرپرسانمان ناوێت و خزمەتمان دەوێت». نوخشە ناسیح، قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە پارێزگای هەڵەبجە لەوە دەرچووە كەبەرپرسان بێنە شارەكە، وتیشی:» ئێمە نامانەوێت بەرپرس بێتە هەڵەبجە دەمانەوێت كار بۆ خزمەتكردنی هەڵەبجە بكرێت، چونكە دوو مانگ پێش ئێستا بەنووسراوی فەرمی داواكاریەكانمان بۆ سەرۆكی حكومەت ناردووەو دەتوانن ئەمڕۆ لەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری لەسەر بدەن و جێبەجێی بكەن». ناوبراو لەبارەی 34 ساڵەی یادی كیمیابارانكردنی هەڵەبجەدا هێمای بۆ ئەوەكرد كە بڕیاردراوە ئەمساڵ هاوشێوەی ساڵی رابردوو، كاتژمێر ١٠ی بەیانی پاش وتارێك لەسەر مەزاری شەهیدان تاجە گوڵینە دادەنرێت، وتیشی: « بانگهێشتنامەی فەرمی بۆ هیچ كەسێك نەنێردراوە، بەڵام لەپێشوازی میوانەكاندا دەبین، چونكە ئەم یادە لەدەرەوەی كوردستانیش دەكرێتەوە و پەیوەندیمان پێوە كراوە كە لە رانیە یادی هەڵەبجە دەكرێتەوە، بۆیە پێویست ناكات ئێمە بەكەس بڵێین وەرە بۆ هەڵەبجەو پێویستە خەڵك خۆی بێت.» هاوكات قایمقامی هەڵەبجە ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، كەئەوان زۆر لەبەرپرسانی باڵای حكومەت نیگەرانن، چونكە تائێستا لەئاستی خواست و داواكاریەكانی ئەواندا نەبووە. « بەركەوتەی چەكی كیمیایی هەیە تائێستاو دوای ٣٤ ساڵ قەرەنەی چاوی پێویستەو پارە نییە بۆی بكرێت، كەیسی منداڵە ونبووەكانی هەڵەبجە تائێستا هیچ ئەنجامێكی نییەو كەسوكاری شەهید هەیە تائێستا پارچەزەویەكی وەرنەگرتووە»، قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە وادەڵێت. نوخشە ناسیح، ئەوەشی دووپاتكردەوە كەئێستاش نەچووە بچێت و ئەمڕۆ چوارشەممە 16ی ئازاری 2022 كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانەو دەتوانن دڵی هەڵەبجەییەكان خۆشبكەن. سەرەڕای ئەوەی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە كەوتووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، بەڵام هێشتا چەندین بەڕێوەبەرایەتی بۆ دانەنراوەو كێشەی كەمی میلاكیان هەیە. نوخشە ناسیح باسی لەوەكرد كەپێداویستی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە دابین نەكراوە، «ئێمە ناومان پارێزگای هەڵەبجەیە و چەند رێكارێكمان ماوە جێبەجێبكرێن، وەك: دروستكردنی كۆمەڵێك بەڕێوەبەرایەتی و دابینكردنی بودجەیەكی تایبەت بۆ ژێرخانی ئابووری پارێزگاكە». هێشتا ئەنجومەنی پارێزگای هەڵەبجە بەهۆی ناكۆكییەكانی پارتی و یەكێتی لەبارەی پێوەری دابەشكاری ژمارەی كورسییەكانی و دابەشكردنی پۆستە خزمەتگوزارییەكان یەكلایینەكراوەتەوە. قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە ئەوەشی روونكردەوە كەئەنجومەنی پارێزگا هەبێت باشترە بۆ خزمەتكردنی پارێزگاكە، بەڵام نەبوونیشی رێگر نییە لەبەردەم خزمەتكردنی پارێزگای هەڵەبجەدا.  

ئامادەكردنی: هیوا ناسیح داڤید میولەر رۆژنامەنوس و فۆتۆژۆرنالیستێكی ناسراوی ئەڵمانی لەبارەی كوردەكانی باشووری كوردستانەوە دەڵێت:» كوردەكان گەلێكن بێ وڵات، بۆیە هەوڵی سەربەخۆیی دەدەن. لەم بوارەدا ناوچەی خۆبەڕێوبەری كوردستان لەباكوری عێراق رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت». داڤید میولەر رۆژنامەنوس و فۆتۆژۆرنالیستێكی ناسراوی ئەڵمانییە‌‌ بە سەفەركردنی وڵاتان و ناسینی كەلتوری گەلان و فۆتۆگرافییە. ئەو بەكامێرایەك و كۆڵەپشتێكەوە مل دەنێت، زۆر وڵاتان گەڕاوە و هەزاران وێنەو گرتەڤیدۆی لەسەر وڵاتان و گەلانی سەرزەوی كۆكردۆتەوە.  داڤید ساڵی رابردوو سەردانێكی چەند هەفتەیی بۆ باشوری كوردستان ئەنجامداو زۆربەی كەمپی ئاوارەكان و ناوچەی شەنگال و هەرسێ پارێزگاكە‌ی هەرێمیش گەڕا، ئەمساڵ و لەمانگی دوودا لەچەندان شاری سویسرا ئێوارەكۆڕی نمایشی وێنە‌و ڤیدیۆكانی لەسەر باشوری كوردستان بەناوی (عێراق، سەفەرێك بەرەو كوردستانی نەناسراو) سازكرد‌، نزیكەی دوو سەعات و نیوی دەخایاند، تێیدا ناوبراو سەدان وێنەو دەیان گرتەی ڤیدیۆیی، بەكوالیتی بەرزو لەسەر شاشەی سینەمایی، لەسەر باشوری كوردستان نیشانی ئامادەبووان دا. ئەم چاوپێكەوتنەی لەژمارە ١٨ی گۆڤاری (explora) دا كە گۆڤارێكی وەرزییە و دەزگای ئیكسپلۆرا بەزمانی ئەڵمانی لەسویسرا دەریدە‌كات، بڵاوكراوەتەوە، كە لەسەر بابەتی سیمینارو سەفەرەكەی بۆ باشوری كوردستان لەگەڵیدا سازكراوە. ئێكسپلۆرا: ئێمە عێراق لەمیانەی میدیاوە دەناسین، كە هەواڵەكان دڵخۆشكەر نین، پێویستە چی لەسەر رەوشی ئێستای عێراق بزانین؟ داڤید: عێراق لەدەیان ساڵەوە گیرۆدەی دەستی جەنگەكانە. شەڕی كەنداو لە هەشتاكانەوە، دواتر جەنگی دووەمی كەنداو و پاشانیش شەڕی جیهادییەكانی داعش خەڵكی ئەم وڵاتەی تووشی تراوما (زەبری دەروونی) كردووە. تەنانەت پاش تێكشكانی داعش و رێگیری لەجیابوونەوەی باكور واتە كوردستان، وڵاتەكە بەقوڵی لەڕووی سیاسی و ئیتنی و مەزهەبییەوە دابەشبووە. پاشماوەكانی داعش وەك گروپی تیرۆر هەر جێگای مەترسین. لەزۆر جێگای وڵاتدا خزمەتگوزارە بنچینەییەكان دەیانساڵە تازەنەكراونەتەوە. خراپی بەڕێوەبردن و گەندەڵی هەیە. بەرئەنجامی ئەمانە بریتییە لە دەربەدەربوون، كۆچكردن، بێكاری و هەژاری. دەنگی ناڕەزایەتی و بێزاریی خەڵك بەرامبەر حكومەتی هەرێم و عێراق زۆر زیاتر بووە. كوشتنی بە ئامانجی قاسم سولەیمانی لە لایەن ئەمریكاوە لەبەغدا سەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ رەوشی سیاسی تەواوی وڵاتەكەی ئاڵۆز كردووە. سولەیمانی گرنگترین فیگەری رژێمی ئێران بوو، كە وا هەژموونێكی زۆری لەعێراقدا هەیە.  ئێكسپلۆرا: لەم سیمینارەدا تۆ تیشكۆ (فۆكەس)ت خستۆتە سەر ناوچە‌ی كوردستان، كە بەشێكە لەعێراق، ئایا چی كوردستان تایبەتە؟ داڤید: پێشە‌كی گرنگە بزانین، كە كوردستان لەڕووخانی عوسمانییەوە بەشێكی لە عێراقە، لە توركیا، لە ئێران، سوریا و بەشێكی تریشی لە ئەرمینیایە. كوردەكان گەلێكن بێ وڵات، بۆیە هەوڵی سەربەخۆیی دەدەن. لەم بوارەدا ناوچەی خۆبەڕێوەبەری كوردستان لەباكوری عێراق رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت.  لەدوای كەوتنی رژێمی بەعسی سەددام حوسێن لەجەنگی كەنداوی دووەم، ئەمریكا ناوچە‌ی دژ‌ەفڕینی دابینكرد. لەژێر ئەم چەترەدا كوردەكان توانیتیان جۆرێك لەسەربەخۆیی بنیاد بنێن. سوپای پێشمەرگە هۆكار بوو، كە داعش ناوچەكەی داگیرنەكردو سەدان هەزار كەسی پەنابەری ناوچەكانی تر لە‌كەمپی ئاوارەكانی ئەوێدا بپارێزرێن. من لە سیمینارەكەمدا ویستومە تیشك بخەمەسەر ئەوە، كە هەواڵنێرەكان زۆركەم دەیڵێن. دواجار لەوێدا خە‌ڵكانێك ژیانی رۆژانەی خۆیان لەسروشتێكی زۆر جواندا بەڕێدەكەن، جۆراوجۆریی ئاینی، شاری جوان، خەڵكانێك كە پێدەكەنن، كاردە‌كەن، گفتوگۆ دەكەن و ئاهەنگ دەگێڕن، ئەمانە پۆزەتیفن. ئێكسپلۆرا: تۆ خۆت چ شتێك دەتبەستێتەوە بە كوردستانەوە، بۆچی ئەو ناوچەیە جێگەی بایە‌خە بۆت؟ داڤید: من ساڵی ٢٠٠٦ بۆ چەند مانگێك وەك خۆبەخشێك لەڕێگای بەڵكان بووم. لەوێ كاتێكی زۆرم لەگەڵ خەڵكانی كۆچبەر بەسەربرد، كەهەموو شتێكی خۆیان بەجێهێشتبوو. ئەمە بەردەوام كاریگەرییان لەسەر من دانا. بەتایبەت ئەوەی لەدڵمدا جێگەی گرت، خێزانێكی كورد بوون لە باكوری عێراقەوە، كە پاش داخستنی سنور لەكەمپی ئیدۆمان لەسنوری یۆنان-مەكەدۆنیا لەنگەریان گرتبوو، كاتێكی زۆر لەگەڵیاندا بووم. تا ئێستاش پە‌یوەندیم لەگەڵیاندا ماوە. بۆیە ویستم بەهەر جۆرێك بووە نیشتمانەكەیان بناسم، وێنەیەكی راستینەی ئەوێم هەبێت. جگە لەمە كاركردن و راگۆڕینە‌وە لەگەڵ زۆر لەو یەزیدیانەی لەدەستی داعش  لەعێراقەوە هەڵاتبوون، بەهاوكاری خۆبەخشانی تر لەوێ كاری خێرخوازیمان بۆیان دەكرد  لەچادرگەكانیاندا، لەڕەوشێكی زۆر خراپدا بوون، واتە ئەم كارە خێرخوازیانە هۆكار بوون كە من ساڵی ٢٠١٨ یەكەم سەفەرم بۆ كوردستانی عێراق بكەم. ئێكسپلۆرا: چ شتێك زۆر لەكاتی سەردانەكا‌نتدا سەرسامی كردی؟ داڤید: لەیەكەم سەردانمدا بۆ ئەوێ بە دیمەنی سەوزایی سروشتی ئەوێ زۆر سەرسام بووم، چونكە پێشتر لەخەیاڵدانی خۆمدا وێنای عێراقم وا كردبوو كە بیابانێكی تۆزاوی و وشكە. باكوری عێراق‌ لەڕاستیدا ئە‌مباری دانەوێڵەیە بۆ وڵاتەكە، شاخی زۆر، مێرگ و پاوان و كێڵگەی زۆر. لەسەرەتای ساڵدا ئەو‌ێ زۆر جوان و پڕ لەگوڵە. ئێكسپلۆرا: چی لە هەموو زیاتر شۆكی كردیت؟ داڤید: مرۆڤ ناتوانێت بێنێتە بەرچاوی، كە لەڕابردوویەكی نزیكدا چ تاوان و كارەسات و نەگبەتی بەسەر مرۆڤی ئەوێدا هاتوە. زیندانە ترسناكەكەی سەددام حوسێن لە سلێمانی (ئەمنە سورەكە)، كەمپی زۆر و گەورەی ئاوارەكان، كە وا بەسەر وڵاتدا دابەش بووە، یان شاری وێرانكراو لەشەڕی داعشدا، ئەم دیمەنانە شۆككەرن. لە هەمووی زیاتر كاریگەر بووم بەگێڕانەوەكانی ئەوانەی‌ ئەو كارەساتانەیان بینیوە، یان بەسەر خۆیان هاتوە، كە وا مرۆڤ هەرگیز ناتوانێت لەبیریان بكات. ئێكسپلۆرا: لە سیمینارەكەتدا باست لەوە كرد، كە ژمارەی كریستیانەكان لەعێراقدا زۆر كەمیان كردووە، چییان بەسەر هاتووە؟ داڤید: دیارە كە ژمارەی كریستیانەكان لەو وڵاتەدا زۆر زۆر لەئێستا زیاتر بوون، بە‌ڵام بەهۆی فشاری زۆری سەریان و ململانێ و چەوساندنەوەی كەمینەكان و دواتریش هێرشی داعش روویان لەدەرەوە كرد. ئەو بەشەی لەوان ماونەتەوە ئێستا لە ئارامیدا لەباكوری عێراقدا دەژین. لەمانگی سێی ٢٠١٨ كاتێك پاپا سەردانی عێراقی كرد، پاش ساڵانێكی زۆری دەربەدەربوون و فەرامۆشی كریستیانە‌كانی خۆرهەڵات خۆشحاڵ بوون. بۆ تیشك خستنەسەر كەمینەكان و جیاكاریی لەعێراقدا، چەند بە قازانج بۆیان گەڕاوەتەوە، هێشتا دیار نییە.  ئێكسپلۆرا: ئێستا داعش لەعێراقدا چ رۆڵێك دەبینێت؟ داڤید: دیارە سوپای عێراق توانی دەوڵەتی ئیسلامی بەهاوكاریی نێودەوڵەتی و لەنێویشیاندا ئەمریكا بە سەربازی تێكبشكێنن. رەوشی ئەمنی لەوكاتەوە باشتر بووە، بەڵام هەر تەواو جێگیر نەبووە، چونكە شانەی تاكوتەرای تیرۆریستەكان هێشتا هەر چالاكن و جاربەجار كاری تێكدەرانە ئەنجام دەدەن. ئێكسپلۆرا: ئایا كوردستان دەبێتە ئامانجێك بۆ گەشتی ئەوروپییەكان؟ داڤید: ئەمە زۆر جێگەی ئومێدە، چونكە کوردستان نەك هەر زۆر جوانە، بەڵكو لەڕووی پێكهاتەییشەوە مۆزائیكییە، لە پێش هەموویشەوە میهرەبانی خەڵكەكەی وا دەكات ئەوە بهێنێت سەفەری بۆ بكرێت. لەڕاستیدا كوردستانی عێراق ناوچەیە‌یەكی زۆر سە‌رنجڕاكێشە بۆ خەڵكی باشوری عێراق و بگرە وڵاتانی تری عەرەبی. چونكە هەوای پاكی شاخەكانی ئەوێ لە هاویندا گەشتكەران بۆ خۆی كێش دەكات. بەڵام بۆ خەڵكی ئەوروپا بۆ جارێ زووە، رەنگە بۆ داهاتوویەكی نە‌زانراو، چونكە دۆخی نا‌سەقامگیری ئەمنی لەئێستادا ئەو ئومێدە فەراهەم ناكات. ئێكسپلۆرا: ئومێدی چی دەكەیت بۆ كوردستان؟ داڤید: لەپێش هەموو شتێكدا ئومێد دەكەم كەخەڵكی ئەو ناوچەیە پارێزراو بن لەجەنگی تر، هەروەها لە چەوساندنەوە و راوەدوونان، هەروەها بتوانن لەوڵاتێكی خۆیاندا بێ ترس و لەئاسایشدا بژین. گفتوگۆیە‌كم لەگەڵ كارمەندێكی پێشوازیكردن لە ئوتێلێكی دهۆكدا سەرسامی كردم، كاتێ پرسیارم لێكرد، چ داهاتوویەك بۆ خۆت  لەعێراقدا د‌ەبینی؟ گوتی: باپیرم لە جەنگدا ژیا، باوكم لە جەنگدا ژیا، خۆشم لەجەنگدا ژیام، دەبێت مناڵی من لێرە چی لێرە ببینن؟ ئێكسپلۆرا: چی هانت دەدا سەفەر بۆ ئەو جێگانە بكەیت و هاوكارییان بكەیت؟ داڤید: لەسەفەرو گەشتەكانمدا بەجیهاندا زۆر هاوكاریی و میواننوازیم بینی. پێشتر سەفەری سوریام كردبوو، كاتێكیش ساڵی ٢٠١٥ سەدان هەزار كەس لەوێ هەڵاتن، بیرم لەوە كردەوە كەئێستا دەبێت شتێك لەو قەرزەیان بۆ بگێڕمەوە، لەو جێیانە مرۆڤ دەتوانێ بەتواناو ماندووبوونێكی كەم هاوكارییەكی زۆر بكات، كە رێخكراوە خێرخوازییەكان ئەنجامیان نەداوە. مرۆڤ دەبێت لەو دۆخانەدا نەوەستێت و شتێك هەر بكات.

سازدانی: شاناز حەسەن ژنە چالاكوانێك لە یەكێتی ژنانی كوردستان كە رێكخراوەكەیان سەر بەیەكێتی نیشتمانی كوردستانە دەڵێت:» رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایەو بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە نەبینیوە». سەیوان رۆستەم، چالاكوان لەیەكێتی ژنانی كوردستان، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»رێژەیەكی بەرچاو ژنان لە پۆستەكاندا و لەناوەندی بڕیاردان، زۆر دەزگا و شوێنی تایبەت هەیە بەفەرمی و نافەرمی كە لەخزمەتی ژناندایە، بەڵام  بەداخەوە رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایە، بۆیە ئەمە ئەوەمان پیدەڵێت كە نەیانتوانیوە ئەو گۆڕانكارییە بكەن كە ئەو جیاوازییە نەهێڵدرێت». هاوڵاتی: یادكردنەوەی 8ی مارس چ گرنگییەكی بۆ ژنانی كوردستان هەیە؟  سەیوان رۆستەم: ئەم رۆژە لەئەنجامی كۆمەڵێك خەبات و قوربانی هاتۆتەدی و بۆیە گرنگی یادكردنەوەكەی لەوەدایە كە كۆدەنگیی جیهانی لەسەرە بۆ تازەكردنەوەی بەدەستهێنانی مافی ژنان و یەكسانی و ئازادی ژنان، بەجیاوازی هەموو راو بیرو بۆچوونەكان و دینەكانەوە، بۆیە بۆ ئێمەش سەرلەنوێ نوێكردنەوەی پەیمانە بۆ خەبات دژی نایەكسانی نادادییەك بەرامبەر ژن لەكۆمەڵدا. پێویستە لەم رۆژەدا پیرۆزبایی بكرێت لەخەباتی ژنان.  بۆیە لەكوردستاندا ئەم یادە دەكرێتەوە بەتایبەت لەلایەن رێكخراوو كەسانی چالاكوانەوە یادیدەكرێتەوە، بەڵام بەداخەوە ئەم سێ ساڵەی دوایی ئەوەندە كوشتنی ژنان زیادیكردووە دەبێت رۆژەكە تەرخانبكرێت بۆ ئەو بابەتانە لەبری چالاكی و بەسەربردنی كاتی خۆش لەم رۆژەدا.  ئەوەی زۆر گرنگە بزانرێت یادكردنەوەی ئەم رۆژە بەو مانایە نییە كە تەنیا لەم رۆژەدا یاددەكرێتەوەو تەواو بەڵكو بەواتای ئەوەیە كە تۆ نەوەستاویت، تەنیا رۆژەكە بۆ یەكدەنگییە. هاوڵاتی: ژنان كە لەپۆستی جیاواز جیاوازدان ئایا توانیویانە ئەو پەیامەی كە ژنان هەیەتی بەرجەستەی بكەن؟ سەیوان رۆستەم: یەكێك لە ئامانجەكانی خەباتی ژنان ئەوەیە كە ژنان  بەبێ جیاوازی بگەنە ناوەندی بڕیار، بەڵام كە ئێمە ببینین لەگەڵ ئەو هەموو رێگری و كۆسپانە رێژەیەكی بەرچاو ژنان لەپۆستەكاندا و لەناوەندی بڕیاردان، زۆرن دەزگا و شوێنی تایبەت هەیە بەفەرمی و نافەرمی كە لەخزمەتی ژناندایە، بەڵام  بەداخەوە رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایە،  بۆیە ئەمە ئەوەمان پیدەڵێت كە نەیانتوانیوە ئەو گۆڕانكارییە بكەن كە ئەو جیاوازیە نەهێڵدرێت. هاوڵاتی: حزبە سیاسییەكان تاچەند توانیویانە، ژنان لە پۆستە باڵاكاندا نزیك بكەنەوە و پۆستی باڵا وەربگرن؟یان تاچەند هاوكار بوون؟ سەیوان رۆستەم: هەموو حزبەكان لەبەرنامە و كاریاندا ئەوە دەڵێن بڕوایان بە یەكسانی و مافی ژنان هەیە، بەڵام ئەو كاریگەرییەیان نیەو لەكارەكانیاندا رەنگی نەداوەتەوە،  چونكە ئەمە پەیوەندی بە گۆڕانكاری بنەڕەتی هەیە لە كۆمەڵگەداو كاری زۆری دەوێت، بۆیە بەتەنیا  بەحزبەكان ناكرێت، پرۆسەی گۆڕانكاری دابونەریت و كلتور و جێندەر و یەكسانی، پرۆسەیەكی درێژخایەنەو ماوەیەكی زۆر زۆری دەوێت، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانییە پلانێكی دیاریكراو  نییە لەئێستادا، بۆ ئەوەی هیوامان بە ئەوە هەبێت بڵێین لە ماوەیەكی تردا ئەو نایەكسانی و نادادیە  نامێنێت یان كەمدەبێتەوە.  هاوڵاتی: بەرپرسانی حكومەت لەكابینەكانی پێشوو و ئەم كابینەیەش زۆر بەڵێنی جیاواز جیاواز بەژنان دەدەن، كە لەئەمری واقعدا بەشێكی زۆر كەمیان جێبەجێكراون؟ قسەتان چییە لەوبارەیەوە؟ سەیوان رۆستەم: ئەگەر سەیری ئەم هەرێمەی ئێمە بكەین زۆر چاكسازی كراوە لەچاو دەوروبەرەكەمان، بە بەراورد لەعێراقیشدا، کە لەیاساكاندا چاكسازی كراوە وەك یاسای كوشتنی ژنان و توندوتیژی و كە لەبەرژەوەندی ژندان، بەڵام كێشەكە دەگەڕێتەوە بۆ كلتورەكە، كە زۆرجار ئەو یاسایانە كاری پێناكرێت، كە نەبوونی سەروەری یاساش یەكێكی ترە لە هۆكارەكان كە كارەكەی قورستر كراوە، بۆیە دەتوانین بڵین زۆر ئیش كراوە، بەڵام ئەوە نییە  كە ئومێدی زۆرمان پێبێت  و وابكات جیاوازی یان توندوتیژی نەهێڵێت، بەڵام هاوتەریب لەگەڵ یاساكان پێویست بەهۆشیاری كۆمەڵایەتی زۆر ورد هەیە كەپێویستە لەهەموو لایەكەوە كاری لەسەر بكرێت. هاوڵاتی: لەهەرێمی كوردستاندا هێشتا پێویستمان بەئەوە هەیە هۆشیاری سیاسی و كۆمەڵایەتی لای خودی ژن بەرزبكرێتەوە؟ سەیوان رۆستەم: لەهەموو كۆمەڵگەیەكدا مرۆڤ  بەردەوام پێویستی بە نوێكردنەوەی خۆی هەیە، كە هۆشیاری خۆی بەرامبەر گۆڕانكاریەكانی كۆمەڵگە بەرزبكاتەوە، چونكە  هۆشیاری مەبەست لەئەوە نییە ئەو تاكانە پیاو بن یان چەند ناهۆشیارن، تەنیا نوێكردنەوەی بیرو هزری مرۆڤە، بۆیە لەو رووەوە بەڵی هەموو تاكێك لەناویشیاندا ژنان پێویستیان بەو نوێكردنەوەیە هەیە، بۆ ئەوەی ئاگاداری گۆڕانكارییەكان و چۆنیەتی مامەڵەكردن بێت لەگەڵ چواردەوریدا.  هاوڵاتی: لەئێستادا زۆربەی كات كەژنان رووبەڕووی كاردانەوەیەكی نەشیاو دەبنەوە بەرامبەریان دەكرێت لەلایەن پیاوانەوە رێكخراوەكانی ژنان تۆمەتبار دەكرێن؟ سەیوان رۆستەم: بەداخەوە ئەوە هەیە، بەڵام ئەوە زۆر زۆر بیركردنەوەیەكی چەوتە، بەتەواوەتی دیدێكی زۆر كۆنەپەرستانەیە، چونكە هەموو كەس ئازادە كە چۆن هەڵسوكەوت دەكات، ناكرێت ئەو ئازادیانەی لێ زەوت بكرێت، بەداخەوە ئەمە لەهەموو ئەو كۆمەڵگایانەی كە نەگەیشتوونە ئاستێكی بەرز ژنان تووشی ئەم قسانە دەبنەوە، هێشتا هەر ژنە تاوانبار دەكرێت و تاوانباری سەرەكی باس ناكرێت.  هاوڵاتی: پێتانوایە حزبەكەی خۆتان (یەكێتی) تاچەند توانیویەتی یەكسانی جێندەری جێبەجێبكات، تا ئێوەش بتوانن سودی لیوەربگرن؟ سەیوان رۆستەم: ئێمە وەك یەكێتی ژنان راستە لەستراتیژی سەرەكیماندا لەگەڵ حزبی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانین، بەڵام لەخودی رێكخراوەكە بەتایبەت بۆ ژن و خودی ژنان كاردەكەین، بەڵام بەدڵنیاییەوە یەكێتی هاوكارمان بووە بۆ پاراستنی یەكسانی و مافی ژنان.  هاوڵاتی: ژنانیش وەك هەر تاكێكی دیكەی كۆمەڵگە بەسەر حزبە جیاوازەكان و ئایدیا جیاوازەكاندا دابەش بوون؟ ئەمە زیانی گەیاندووە بەپرسەكانی ژنان یاخود قازانجی هەبووە؟  سەیوان رۆستەم: دابەش بوون ئەوە یەكێكە لەئازادییەكانی كەسی، بۆیە ئەوە ئازادییەكە و ئاساییە ژنانیش لەهەڵبژاردنی هەر بیروڕاو حزبێكدا ئازادن، بەڵام گرنگ ئەوەیە ژنان لەمەسەلەی بابەتەكانی ژناندا كۆكبن و كۆدەنگ بن، كاریگەریی هەبووەو زۆر كات بەقازانجی ژنان بووە چونكە وایكردووە ژنان لەهەموو حزبەكان دەنگیان هەبێت و كاریان كردووە، بەڵام چونكە كاركردنی بنەڕەتی و وردی دەوێت، بۆیە زۆر پێوەی دیار نەبووە. بۆیە گۆڕانكارییەكە گەورەكە تەنیا بەدەنگی ژنان و بە رێكخراوەكان نابێت. ئەوەی زۆر گرنگە ژنان لەهەر پۆست و كایەیەكدا كاربكەن گرنگ ئەوەیە خۆیان بیر نەچێتەوەو لەپرسی ژناندا هاوكار بێت و بە بیرێكی ژنانە هەڵسوكەوت بكات. هاوڵاتی: لەئێستادا ژمارەیەكی زۆر رێكخراوی ژنان هەیە لەهەرێمی كوردستاندا، قسەیەك كە زۆر لەلایەن پیاوانەوە دەكرێت دەوترێت لەگەڵ زۆربوونی رێكخراوەكانی ژنان كەیسەكان زیاترو خراپتر بوون؟  سەیوان رۆستەم: بەداخەوە ئەوە دەكرێت، بەڵام ئەوە قسەیەكی زۆر زۆر نادروستە كەدەكرێت، دەیانەوێت خەڵكەكە بەلاڕێدا بەرن و ئەم قسەیە دروستدەكەن، بەداخەوە ئەوە زۆرجار لەسۆشیال میدیاكانەوە دەكرێت كە زۆر دوورە لەو راستیەی لەناو رێكخراوەكاندا دەگوزەرێت، بەڵام هۆكاری سەرەكی ئەوەیە رێكخراو فۆرمێكی تازەیە، بۆ كەسانێك كە بیر تەسكن و ئاگاداری كاری رێكخراوەكان نین. رێكخراو زۆرن بەڵام پرسەكانیش زۆرن، بۆیە هەر یەكەی لەبوارەكەی خۆیدا كار دەكات، چونكە رێكخراو هەیە تەنیا بۆ بواری توندوتیژی كاردەكەن یاخود رێكخراو هەیە بۆ رووبەڕووبوونەوەی نەخوێندەواری و زۆر پرسی دیكەی تر كە تایبەت بەژنان. بۆیە لەئەنجامدا دەتوانین بڵێین  بە كۆی هەموو رێكخراوەكان قازانجیان گەیاندووە بەپرسەكانی ژنان ئەگەرچی قازانجەكە كەمیش بێت. ئەو كارەی كە رێكخراوەكان كردوویانە و زۆر گرنگە ئەوەیە وایان كردووە توندوتیژییەكان نەشاردرێنەوە. هاوڵاتی: لەئێستاشدا لەلایەن هەندێك لە پیاوانەوە ژنان بەپلە دوو هەژمار دەكرێن  لەكۆمەڵگەدا؟ ئەمە چۆن چارەسەر دەكرێت؟  سەیوان رۆستەم: ئەركی یەكەم لەخێزانەكانەوە دەستپێدەكات كە چۆن ئەو كەسە پەروەردە دەكات و ئاراستەی كۆمەڵگەی دەكات، تاوەكو بەرزترین دەزگای دەوڵەتی كەئەركیەتی  وەك پەروەردە ئەوە بكات ئەو جیاكارییەو پلە دووە نەمێنێت بۆ ژنان، چونكە پێویستی بە بەرنامە و كاركردن هەیە كە بەداخەوە لەزۆر كۆمەڵگەی دنیاو لەكۆمەڵگەی ئێمەشدا هێشتا هەر هەیە. بۆیە بەگشتی ئەوە بیروڕایەكی دواكەوتوانەیە، كە پێیان وایە ژنان توانای هەندێك كاریان نییە، كە زیاتر حساب بۆ كارو هێزی بازوو دەكەن. هاوڵاتی: خەڵك بەگشتی و پیاوان بەتایبەتی نیشانەیەكی پرسیاریان لەسەر رێكخراوەكانی ژنان  هەیە ئەمە دروستە یان نادروستتە؟ سەیوان رۆستەم: ئەمە بەهۆكاری سەرەكی تێنەگەیشتنی خەڵكە لەكاری رێكخراوەیی بۆیە ئەو شتانەی كە تازەن، ئەو نیشانەیە لە سەریان دروست دەبێت، بۆیە ئیستاش خەڵك هەیە كە بەلایەوە پەسەند نیە كەكێشەیەكی هەبێت پەنا بەرێت بۆ كەسێكی دەرەوەی خێزانەكەی چی بگات بە رێكخراوێك، بۆ چارەسەری كێشەكانی، نازانن كە رێكخراوەكان  كەسانی پسپۆرو دەرونناسیان تێدایەو هەندێك جار تەنیا بەگوێگرتنێك كێشەكانی چارەسەر دەبێت. هاوڵاتی: چی بكرێت بۆ پاراستنی یەكسانی جێندەری؟  سەیوان رۆستەم: یەكسانی جێندەری بەشێكی سەرەكی مافی مرۆڤە، بۆیە ماف و دیموكراسی و یەكسانی جێندەری كۆمەڵە چەمكێكن كاتێك دەتوانی لەكۆمەڵگەدا بكرێن و بەدیبهێنرێن كە وەك بنەمایەكی رێزگرتنی لێبكرێت، هەموو كەس لەكۆمەڵگە لەخێزان لەنێوان دوو تاكدا ئەوە بكرێت و حسابی بۆ بكرێت، واتە مرۆڤ فێربكرێت كە دوبارە دەگەڕێینەوە بۆ پەروەردەو بنەڕەتییەكە. ئەركی سەرەكی بەرنامەی حكومەتی هەرێمە، چونكە بەرنامەی دیاریكراوی ستراتیژی وڵاتە، بۆ ئەوەی ئەم چەمكانە دروستبكات و هاوكار بێت.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی ئاماژە بەوە دەدات كە «هەر كەسێك كاندید بێت بۆ سەرۆك كۆمار ئەوە گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە ئەوە نەبێتە هۆكارێك كە یەكڕیزی نێو ماڵی خۆمان تێكبچێت و قوڕ بكات بەسەرماندا و ماڵمان وێران ببێت»، دەشڵێت: »پارتی و یەكێتی لەهەموو شتێكدا شەریكن بۆ ناتوانن لەپرسی چارەنووسسازدا یەك نەبن». ئاری هەرسین، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوەش دەخاتەڕوو كە»ئەگەرچی ناكۆكی لەنێوانماندا هەبێت دەبێت رێككبكەوین و خەتێك بدۆزینەوە لەپێناو خەڵكی كوردستان، واز بهێنین لە هەندێك گیروگرفتی حزبی یان دەمارگیری حزبی، میللەت پێویستی پێمانەو ئێمە بەرپرسیارین بەرانبەر ویژدانمان و خوا». هاوڵاتی: نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم بە ئەندامانی باڵای سەندیكای رۆژنامەنووسانی راگەیاندووە كە باشترە كورد یەك بێت و لەنێوان خۆماندا كێشەكان چارەسەر بكەین، مەبەستی پۆستی سەرۆك كۆمارە بۆچوونتان لەوبارەیەوە چییە؟ ئاری هەرسین: كابرایەكی قەومیم و بە شانازییەوە  وا دەڵێم، پێموایە هەر كەسێك كاندید بێت بۆ سەرۆك كۆمار ئەوە گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە ئەوە نەبێتە هۆكارێك كە یەكڕیزی نێو ماڵی خۆمان تێكبچێت و قوڕ بكات بەسەرماندا و ماڵمان وێران ببێت، ئنجا ئەوە بۆچوونی منە. هەزار جار كاتی ئەوەیە پرسی سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی چارەسەر بكرێت، ئەوە ئێمە لە قەیرانداین شەڕی رووسیاو ئۆكرانیا هەیە، ئەوە نرخی نەوتی خاو بەرزبووەتەوەو بەو هۆیەوە نرخی خواردەمەنی بەرز بووەتەوە، ئەو شەڕە بەر هەرێمی كوردستانیش دەكەوێت و بەشێك دەبین لە قەیرانی جیهانی، وەك چۆن بەر هندستان و ئێران و میسر دەكەوێت، بەر كوردستانیش دەكەوێت. هاوڵاتی: پێتانوایە پارتی و یەكێتی دەبێت چی بكەن؟ ئاری هەرسین: نەك ئێستا بەڵكو لەساڵی 1958 و ساڵی 1964وە بمانزانیایە كە هیچ كەسێك دۆستمان نییە ئیلا خۆمان نەبێت، بۆیە ئەگەرچی ناكۆكی لەنێوانماندا هەبێت دەبێت رێككبكەوین و خەتێك بدۆزینەوە لەپێناو خەڵكی كوردستان، واز بهێنین لەهەندێك گیروگرفتی حزبی یان دەمارگیری حزبی، میللەت پێویستی پێمانەو ئێمە بەرپرسیارین بەرانبەر ویژدانمان و خوا. هاوڵاتی: ئایا هەردوولا (پارتی، یەكێتی) دەمارگیری حزبییان هەیە بۆیە ناگەن بە رێككەوتن؟ ئاری هەرسین: قەناعەتم هەیە كە ئەگەر ئێمە مرونەتمان نەبێت خەڵكی كوردستان حەقی خۆیەتی بڵێت ئەمانە خەریكی دەمارگیری حزبین، ئەگەر نەمانبێت،  ئەگەر مرونەتمان هەیە دەبێت پیشانی خەڵكی كوردستانی بدەین، كە ئێمە گیرۆدەی دەمارگیری حزبی نین. هاوڵاتی: ئەگەر مرونەت نەبێت چی روودەدات؟ ئاری هەرسین: ئەگەر نەمانبێت قوڕ دەكەین بەسەر خۆمان و میللەتەكەماندا. هاوڵاتی: پارتی رایگەیاندووە كە رێبەر ئەحمەد كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارە و یەكێتیش بەرهەم ساڵحی كاندید كردووە، پێتوانیە دەتوانن ئەمە چارەسەر بكەن و ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار نابات ئیستحقاقەكەی لە كابینەی حكومەتی عێراقی ببات؟ ئاری هەرسین: ئنجا تۆ بگەیتە ئەوەی ئەم پرسیارە بكەیت ماعقول نییە ئێمە عەقڵمان بەوە نەشكێت، وابزانم تێگەشتیت لە وەڵامەكەم، لە راستیدا ئەمە پرسیارەو بە ملاحەزەی دەبینم فعلەن وایە مەعقول نییە ئێمەو یەكێتی نەتوانین دەرچەیەك نەدۆزینەوە بۆ ئەو ئەزمەیەی كە گیرۆدەمان بووە لەهەرێمی كوردستان. هاوڵاتی: عەمید سەرحەد قادر، بەڕێوەبەری پێشووی پۆلیسی قەزاو ناحییەكانی كەركوك لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:» تا چوار ساڵی دیكە كورد پارێزگاری كورد لەكەركوك نابینێت»، بەو پێیەی راكان جبوری لە پۆستەكەیدا ماوەتەوە، بۆچوونتان چیە لەوبارەیەوە؟ ئاری هەرسین: بڕواناكەم ئەوە راست بێت، چونكە لە ئەگەری هەر رێككەوتنێكی پارتی و یەكێتی ئەو هاوكێشەیەش (پۆستی پارێزگاری كەركوك) زۆر گۆڕانكاری بەسەردا دێت، بەڵام هەر كەسێك ئەو قسەیەی كردووە لە پەرۆشییەوە ئەو قسەیەی كردووە، مەعنای ئەوەیە ئەگەر كورد لەناوخۆیدا یەك نەبێت نابێت بە تەمای پارێزگاری كەركوك بێت و نابێت بەتەمای هیچ شتێك بێت بەتایبەت لەو ناوچانەی كە كوردن و ئێستا داگیر كراوە. هەمووی بەستراوەتەوە بەوەی تا چەند وەك كورد ئێمە لەناوخۆماندا تەباین، ئەگەر تەبابین نەك راكان جبوری باوكی راكانیش ناتوانێت خۆی بسەپێنێت بەسەر پۆستی كەركوكدا.  هاوڵاتی: لەناو سەركردایەتی پارتیش بەهەمان شێوە باسی ئەو تەباییە دەكەن؟ ئاری هەرسین: ئەی ئەوە نییە لە رێگەی میدیاكەی ئێوەوە باسی دەكەم، وەڵاهی ئەگەر بوێرم لە رێگەی میدیاوە ئەو قسەیە بكەم، یانی تۆ بڵێیت ئەوەندە جەبانم نەتوانم لەناو سەركردایەتی باسی بكەم، پێش ئەوەی بەتۆی بڵێم ئەو تەباییەم بە سەركردایەتی حزبەكەم وتووە، چونكە ئەو تەباییە لەسەروو هەموو شتێكەوەیە، ئەمە بەرژەوەندی میللەتێكە نەك بەرژەوەندی ئەم حزب و ئەو حزب، حزب وەسیلەیە بۆ خزمەتی میللەت،  پارتی و یەكێتی لە هەموو شتێكدا شەریكن ماعقول نییە لەپرسێكی وا گرنگدا ئێمە یەك نەبین و تەبا نەبین.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم بەرێوەبەری پێشتری پۆلیسی قەزاو ناحییەكانی كەركوك دەڵێت ئەوە حەقیقەت بووە كە دوكەڵەكەی بۆ كەركوكییەكان بووەو لەماوەی ئەو چوار ساڵەدا سەركردایەتی كورد دەیتوانی زۆر شتی باش بكات و خزمەتگوزاری زۆر باش ئەنجام بدات، دەیتوانی زۆر بە بەرنامەیەكی برایەتی و تەبایی هەبوایە كە لیژنەیەك هەبوایە لەسەرووی هەموو دامودەزگاكانەوە و چاودێری دۆخی كەركوكی بكردایە، ئەگەر بە بەرنامە شتی باش بۆ كەركوك بكرایە بەتەئكید دۆخی كەركوك وای لێ نەداهات. عەمید سەرحەد قادر، بەڕێوەبەری پێشتری پۆلیسی قەزاو ناحییەكانی كەركوك لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەرگیز پارتی و یەكێتی لەسەر كەركوك و پۆستی پارێزگاری كەركوك رێكناكەون، چونكە ململانێی و ناكۆكییەكانیان لەسەر ئەو شارەو ئیدارەدانی زۆر قورسە». ناوبراو ئەوەش دەخاتەڕوو كە لەئێستادا گفتوگۆی لەگەڵ كراوە بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان، بەڵام هێشتا هیچ بڕیارێكی نەداوە. هاوڵاتی: پەرلەمانتارێكی دیكە لەشوێنی راكان لە پەرلەمانی عێراق سوێندی یاسایی خوارد بەو واتایەی راكان جبوری لە پۆستەكەی وەك پارێزگاری كەركوك دەمێنێتەوە؟ ئەمە مانای چییە بۆ سەركردایەتی سیاسی كورد؟ سەرحەد قادر: ئەوەی كە هەیە راكان جبوری وەكو عەشرەتی جبورو عەشرەتی عوبێد چەند كۆبوونەوەیەكیان كردووە لەسەر ئەوە رێككەوتوون كە (وەسفی عاسی) یەكێكە لەكەسایەتییەكانی عەشیرەتی عوبێد بچێتە شوێنی راكان جبوری، بەو هۆیەوە راكان جبوری لەشوێنەكەی ماوەتەوە، ئەگەر راكان بیزانیایە لەپۆستی پارێزگاری كەركوك لادەبرێت بە تەئكید دەچووە پەرلەمان، یاخود ئەگەر ئەو بیزانیایە ئەو هاژو هوش و لێدوانانەی كە دەدرا دەربارەی راكان كە دەدرێت بەدادگا كە تۆمەتبار دەكرا بەگەندەڵی لەلایەن هەردوو حزبە سەرەكییەكەو پەرلەمانتارەكانیان، كە دروشمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق پارتی و یەكێتی پێداگیریان دەكرد كە راكان جبوری نابێت لەو پۆستەدا بێت و كوردێك دەچێتە شوێنەكەی، بەڵام ئەوەی بینیمان پێچەوانە بوو. پێشووتر لەدوای 2003 كۆمەڵێك پۆستی ئەمنی و ئیداری ئەمانە زۆرجار لەكێبڕكێ و مونافەسەی پارتی و یەكێتیدا فەوتاوە بۆ كورد. هاوڵاتی: پارتی لەگەڵ سەدرو حەلبوسی رێككەوتنیان هەیە، پێتانوایە مانەوەی راكان بەئاگاداری ئەو سێ لایەنە بووە؟ سەرحەد قادر:نازانم لەقازانجی پارتیدایە مانەوەی راكان جبوری یان نا، بەڵام پارتی پێداگیریان دەكرد كە راكان جبوری نابێت لەو پۆستەدا بمێنێتەوە، لێدوانەكانی پارتی بەو شێوەیە بوو كە دەنگی زۆریان لەكەركوك هێناوەو دەبێت پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ پارتی بێت، بەڵام ئەگەر شتی دیكە هەبێت لەو پرسەدا ئاگاداری نیم. هاوڵاتی: بەگشتی ئەم پرسە خەڵكی كەركوك تێیدا زەرەرمەندە پێش پارتی و یەكێتی، پێتانوایە ناكۆكی لەسەر پرسی سەرۆك كۆمار، وای كرد جارێكی دیكە پۆستی پارێزگاری كەركوك لەدەست بدەینەوە؟ سەرحەد قادر: یەك حەقیقەت هەیە با باش ئەوە بزانین، پارتی و یەكێتی لەدوای 2003 هەمیشە لەسەر پۆستەكانی كەركوك سیراعیان هەبووە، بەداخەوە هەردوو حزبەكە لای پارتی كەركوك دڵی كوردستان بووەو لای یەكێتی كەركوك قودسی كوردستان بووە، بەڵام ململانێكان لەو شارەدا لەنێوانیاندا زۆر قورس بووە، ئەوەی بەگشتی بەسەر گەلی كورددا هاتووە زیاتر لەسەر ئەوە بووە كە لەشاخ و لەشۆڕشەكاندا لەدروشمەكانیاندا لەسەر مەوزوعی كەركوك بووەو زۆربەی خەڵكە شۆرشگێڕەكە خەڵكی كەركوك و گەرمیان بووە، كە هەزاران قوربانی لەو پێناوەدا دراوەو خوێن رژاوە لە پێناو كەركوكدا بووە. ئەنفال كە كراوەو دێهاتەكانی كوردستان سوتێندران هەر لەسەر كەركوك بووە، لەساڵی 1974 ئەو كاتەی گفتوگۆ هەبووە لەنێوان رژێمی عێراق و كورددا سەدام حوسێن ئامادە بووە نیوەی كەركوك بداتە كورد، ئەوەی سەدام حوسێن دای بەكورد لە كەركوكدا ئێستا ئەم حزبانە نەیانتوانیوە ئەوە بەدەست بهێنن، ئەوا مفاوەزاتی ساڵی 1985 گفتوگۆی یەكێتی نیشتمانی و رژێمی سەدام هەر لەسەر كەركوك بووەو نەگەیشتە ئەنجام و هەڵوەشایەوە. بۆیە ئەو صیراع و ململانێیە بەداخەوە دەبوو لەكەركوك لەپێش هەموو شوێنەكانی تر كورد كوردایەتی بكردایە، دوای 2003 ئێمە بەدوو پارێزگارو دوو بەرپرسی ئاسایش و دوو پەروەردەو بۆ هەموو پۆستەكان پارتی و یەكێتی مدیرییەتی خۆیان هەبووە. ئەمە بە راستی بوو بەخاڵێك هەم لەلایەن هێزەكانی هاوپەیمانان و نەتەوەكانی عەرەب و توركمانەوە لەپارێزگای كەركوكدا ئەوە دەبینرا، راستە زۆرجار جەنابی خوالێخۆشبوو مام جەلال هاتووەتە كەركوك و داوای تەبایی و یەكڕیزی كردووە بەهەمان شێوە كاك مەسعودیش چووە، ئەویش داوای تەبایی و یەكڕیزی كردووە، كە كێشەو مەشاكیل لەنێوان ئەو دوو حزبەدا نەبێت، بەڵام لەئاستی خوارەوەدا ئەو كێشانە هەر هەبوو، لەسەر بیرە نەوتێك و دانانی بەڕێوەبەرێك. هاوڵاتی: بەڵام پێتانوایە لە رووی كردارییەوە ئێستا كەركوك نە دڵ و نە قودسی كوردستانە؟ سەرحەد قادر: ناڵێم ئێستا كەركوك دڵ و قودسی كوردستان نییە، هەزاران رۆڵەی كەركوك و گەرمیان خوێنی خۆیان رشتووە كە ئەو دوو دروشمە لەلای پارتی و یەكێتی بەرز كراوەتەوە، بەڵام كە كێشە هەبووەو ئێستا هەردوولایان گەیشتوون بەوەی ئەوەیان پێباشترە كە عەرەبێك پارێزگاری كەركوك بێت، لەجیاتی ئەوەی كەسێكی یەكێتی یان پارتی یا كەسێكی بێلایەن دابنرێت. لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر دەتوانرا پارێزگارێكی كورد بۆ كەركوك دابنرێت ئەگەر ئەنجومەنی پارێزگا كە ئەوانەی سەر بەپارتی بوون و لەگەڵ توركمانەكان لەگەڵ جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا نەهاتنەوە كەركوك كە پارێزگارێكی كورد دابنرێت كە دەیانوت كەركوك داگیركراوەو خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر كراوە، نەگەڕانەوەی ئەوان وایكرد راكان جبوری ئەو پۆستە وەربگرێت، كە وەریگرت ئەو پۆستە ئەوە جارێكی دیكەش وەریگرتەوە. دەتوانم شتێك بڵێم تا هەڵبژاردنێكی دیكە تازە پارێزگاری كەركوك نادرێتەوە بە كوردو راكان جبوری دەیبات بەڕێوە، هەر قسەو دروشمێك لەهەر ئاستێكدا بێت لەسەر گۆڕینی راكان جبوری وەكو بڵقی سەر ئاو وایەو ئەسڵ و ئەساسی نییە تەنها بۆ ئەوەیە شاشەكانی تی ڤی پێ پڕبكەنەوە. ئێمە ئەوەندە سەعید سەحاف-مان هەبوو و كە لێدوانی ئاگرین هەبوو، ئەمە دەكەین و پێشمەرگە دەگەڕێنینەوە و گۆڕانكاری دەكرێت هیچیمان بە كرداری نەبینی و ئەوە دەیبینین حكومەتی ناوەندی عێراق رۆژ بەڕۆژ بەهێزتر دەبێت و حكومەتی هەرێمیش دەبینین چۆنە. ناكۆكی پارتی و یەكێتی لەئاستێكدایە ناتوانن رێككبكەون لەسەر پرسی كەركوك بەتایبەتی ئەو دوو دروشمە كاتی خۆی خوالێخۆشبوو مەلا مستەفا وتوویەتی كەركوك دڵی كوردستانەو جەنابی خوالێخۆشبوو مام جەلال وتوویەتی كەركوك قودسی كوردستانە، ئەگەر ئێستا ئەوان لە ژیاندابوونایە نەیاندەتوانی كەركوك بەو شێوەیە قبوڵ بكەن و بەغداش بەو شێوەیە مامەڵەی لەگەڵ كەركوكدا نەدەكرد. هاوڵاتی: دیارە پرسی سەرۆك كۆمار دەبێت چارەسەر بكرێت، ئایا ئەگەر رێككەوتن لەسەر سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی بكرێت مەجالی تێدا ماوە پارێزگاری كەركوك بدرێتە كەسێكی كورد؟ سەرحەد قادر: بەقەناعەتی خۆم پارتی و یەكێتی ئەوەندە توندن بەرانبەر بەیەكتری لەسەر پرسی كەركوك بەهیچ شێوەیەك سازش بۆ یەكتری ناكەن تا بتوانن پارێزگارێكی كورد بۆ ئەو شارە دابنێن. لەناو هاوكێشە سیاسی و ئەمنییەكانی كەركوكدا بووم و زۆر شتم لایەو زۆر شت دەزانم قەناعەت ناكەم پارتی و یەكێتی رێكبكەون جارێكی دیكە پارێزگارێكی كورد دابنێن. هاوڵاتی: بۆخۆت وەك سەرحەد قادر هیچ بەرنامەیەكتان هەیە بەشداری لەهەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستاندا بكەن؟ هیچ ئۆڤەرێكت بۆ هاتووە؟ سەرحەد قادر: سڵاوو رێزم بۆ خەڵكی كەركوك هەیە ئەوەی لەكەركودا كردوومە راستە كۆمەڵێك خزم و كەسوكارو خەڵكێكی زۆر لەگەڵمدا بووەو شەهید بووەو خۆشم چەند جارێك بریندار كراوم، لەپێناو ئەمنییەتی ئەو شارەدا كردوومەو بە واجبی سەرشانی خۆم زانیوە، لەبەرئەوەی بەرپرسێكی ئەمنی بووم لەو شارەدا. تائێستا دانیشتووم و بەرەو هەڵبژاردنی كوردستانیش دەچین لەگەڵ كۆمەڵێك خەڵك قسەم كردووەو قسەمان هەیەو پەیوەندیمان هەیە كە لەسەر هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان قسەم لەگەڵدا كراوە، تا ئێستا بڕیاری تەواوم نەداوەو هەموو ئەگەرەكانیش لەبەردەممدا كراوەیە، جارێ نازانم چی دەكەم، بشتوانم لەهەر بوارێكدا كار بكەم و خزمەت بكەم ئەوكات بڕیار دەدەم؟ هاوڵاتی: ئەگەر دوو بژاردە بخرێتە بەردەمتان، پارێزگاری كەركوك یان ئەندام پەرلەمانی كوردستان كامیان هەڵدەبژێریت، ئەگەر پارتی و یەكێتی بڵێن فەرموو دەتكەینە پارێزگاری كەركوك؟ ئامادەن بیكەن؟ سەرحەد قادر: ئەوەی پێم بكرێت دەمەوێت خزمەتی خەڵكی كوردستان بكەم، جا بەهەر شێوەیەك بێت، تائێستا لەسەر پرسی پەرلەمانی كوردستان قسەم لەگەڵدا كراوە كە بەشداری بكەم بەهەر شێوەیەك كە خۆم بمەوێت، پێشتریش كۆمەڵێك پۆستی ئەمنی و عەسكەری خراوەتە بەردەستم بچم لەو بوارانەدا كاربكەم و ئەو پۆستانەم رەتكردووەتەوە. ئامادەنیم پۆستی پارێزگاری كەركوك وەربگرم چونكە ئەوە پۆستێكی زۆر گەورەیەو مەسئولیەتێكی گەورەیە، ئەگەر وەكو سەرحەد بچم خزمەتی شاری كەركوك بكەم ئامادەم خزمەتی ئەو شارە بكەم، پۆستی پارێزگاری كەركوك فەخرو شانازییە كوردێك بتوانێت بیكات تا خزمەتی شارەكەو ناوچەكانی دەوروبەری بكات، بەڵام  هەرگیز پارتی و یەكێتی لەسەر كەسێك رێكناكەون بۆ پۆستی پارێزگاری كەركوك، ئەوان هەموو كاتێك دەیانەوێت كەسێك دابنێن كە زۆر زۆر لە خۆیانەوە نزیك بێت، خەڵكێك بێت بڵێن چی بڵێن بڵێت بەسەرچاو ئەمر دەكەی. هاوڵاتی: پێتانوایە ئێستا كورد كەمترین پۆستی بەدەستەوە ماوە لەكەركوكدا لەكاتێكدا كەركوكییەكان قوربانی زۆریاندا بەتایبەت كە داعش چەندین جار هەوڵی داگیركردنی دەدا؟ سەرحەد قادر: خەڵكی كەركوك خەڵكێكی شۆڕشگێڕە دەتوانم بڵێم لەهەر چوار پارێزگاكەی دیكەی كوردستاندا خەڵكی كەركوك زیاتر لە 17 جار داعش بەو دڕندەیەی خۆی هەوڵیدا داگیری بكات خەڵك نەیهێشت بەپیاوو ژن و خوێندكارانەوە چەكیان هەڵگرتبوو بۆ بەرگری كردن لەكەركوك. كورد لەو شارەدا حاكم بووەو زۆربەی پۆستە ئیدارییەكانی لەدەستدابوو كەئەوكات كورد بەگشتی لەسەدا 50% پۆستەكانی لەژێر دەستدابوو، ئێستا ئەو پۆستانەی بەدەست كوردەوەیە لەكەركوكدا ناگاتە لەسەدا 20%، زەرەرمەندی یەكەم لەم پرسەدا خەڵكی كەركوك بووە. خەڵكی كەركوك بە رووح و دڵ لەگەڵ ئەو حزبانەدا بوون و كەركوكیان دەپاراست و لەسەنگەرەكانی پێشمەرگەدا شەونخونیان دەكردو خزمەتیان دەكرد، خەڵكی كەركوك دەزانن نەوتی بای حەسەن و هاڤانا ماوەی چوار ساڵ زیاتر داهاتەكەی دەبراو دەدرا بەمووچە، راستە كەمێك پارە لە رێگەی پترۆ دۆلارەوە دەگەڕایەوە بۆ كەركوك، خەڵكی كەركوكیش لەو كاتەوەی نەوت دۆزراوەتەوە لەكەركوك كە شارێكی دەوڵەمەندە بە نەوت، بەڵام خەڵكەكەی لەسەر مەوزوعی بوونی نەوت لەشارەكەیاندا زەرەرمەند بوون و تەنها دوكەڵەكەیان بۆ ماوەتەوەو كەمترین خەڵكی كەركوك سوودمەند بوون لەو سامانە سروشتییەی كە لەو شارەدا هەبووە. هاوڵاتی: واتە داهاتی نەوت بۆ خزمەتی كەركوكییەكان نەبوو؟ سەرحەد قادر: ئەو پرسیارە دەتوانی لەخەڵكی كەركوك بكەین بەئاشكرا وتوویانە كە داهاتی نەوتی خاوی كەركوك بۆ كەركوكییەكان نەبووە، ئەوە حەقیقەت بووە كە دوكەڵەكەی بۆ كەركوكییەكان بووەو لەماوەی ئەو چوار ساڵەدا سەركردایەتی كورد دەیتوانی زۆر شتی باش بكات و خزمەتگوزاری زۆر باش ئەنجام بدات، دەیتوانی زۆر بە بەرنامەیەكی برایەتی و تەبایی هەبوایە كە لیژنەیەك هەبوایە لەسەرووی هەموو دامودەزگاكانەوە و چاودێری دۆخی كەركوكی بكردایە، ئەگەر بە بەرنامە شتی باش بۆ كەركوك بكرایە بەتەئكید دۆخی كەركوك وای لێ نەداهات. لەبیرمان نەچێت ئەو عەرەب و توركمانانەی لەكەركوكدا بوون كاتێك عەبادی خۆی ئامادە كردبوو بۆ مەوزوعی گرتنەوەی كەركوك یەكەم كەس ئەو ئەندام پەرلەمانانە توركمانان و ئەو ئەندامە عەرەبانەی كەركوك بوون كە لەپەرلەماندا دەنگیان بەرز دەكردەوەو داوایان دەكرد كە هەموو دەست بەرزبكەنەوە بۆ گرتنەوەی كەركوك لەلایەن حەیدەر عەبادییەوە، ئەمە دەبێت بگەڕێتەوە بۆچی ئەوەیان كرد. لەكاتێكدا پێشتر دۆستی كورد بوون، دەیان فەرماندەی پێشمەرگە نەتوانرا تەبایی و برایەتی لەو شارەدا جێبەجێ بكرێت و خەڵكی توركمان و عەرەب بەلای خۆماندا رابكێشین، چونكە كەركوك وەك عێراقێكی بچوككراوە وایە،  كە كورد نەبوایە لە كەركوكدا لەموسڵ خراپتری لێ دەهات ئەوكاتەی داعش موسڵی داگیركرد. دوای 16ی ئۆكتۆبەر تائێستا لیژنەیەك تەشكیل نەكراو بۆ ئەو شارە وای بەسەرهات، كێ لەو شارەدا رای كردو بووە پاڵەوانی میدیاكان، دەیان وت حەشدی شەعبی دەردەكەین و كوا بۆ ئەمانە جێبەجێ نەبوون؟؟؟.  

سازدانی: عەمار عەزیز پسپۆرێكی ئابووری مامۆستای زانكۆ دەڵێت:» حكومەتی هەرێم دەست بە دانوستاندن و گفتۆگۆ لەگەڵ بەغدا بكات تا مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێمی كوردستان دروست نەكات». هاشم زێباری، مامۆستای زانكۆ لەپارێزگای دهۆك لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ هاوڵاتی دانوساندن و گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا لەسەر مەلەفی نەوت باشترە لە رێگاكانی دیكە دەشڵێت:» نەوت دەكرێت بەهۆی داهاتەكەی ببێتە خۆشگوزەرانی بۆ خەڵكەكەی و سەرجەم كەرتەكانی دیكەی پێ ببوژێنیتەوە، بۆیە پێداچوونەوە بە سیاسەتی نەوت بووەتە زەرورییەت». هاوكات ئەوەش باس دەكات كە فرۆشتنی نەوتی هەرێم بە كەمتر لە 10 دۆلار لە نەوتی برێنت لەبازاڕدا بەراورد بە بەهای فرۆشتنی نەوت لەلایەن كۆمپانیای سومۆ لەبازاڕەكانی جیهاندا ، مانگانە زیاتر لە 150 ملیۆن دۆلار، ساڵانە كەمتر نیە لە یەك ملیارو 500 ملیۆن دۆلار كە زەرەری دارایی گەیاندووە بە هەرێمی كوردستان. هاوڵاتی:  دۆخی ئابوری هەرێم  سەقامگیری بەخۆیەوە بینیوە، مانگانە مووچە دابەش دەكرا بەشێوەیەك سستی پێوە دیاربووە، بەڵام پێتان وایە دوای بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی عێراق سیستەمی پێدانی مووچە گۆڕانكاری بەسەردا دێت؟ هاشم زێباری : وەكو ئاشكرایە كە ئابووری هەرێمی كوردستان ئابووریەكە پشت بەستووە بە نەوت و ئیراداتی نەوت، ئەمەش بێگومان كێشەكانی ئێمە بەدەر نیە لە كێشەكانی بەغدا، بەڵكو ماوەیەكی زۆرە دوای ساڵی 2007 بۆ یەكەمجار یاسای نەوت و غاز لەهەرێمی كوردستان دەرچووە و خیلافاتی دەستوور وردە وردە سەری هەڵدا. پێموایە دوای بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان لەساڵی 2014و ئەو ناكۆكیانەی نێوان بەغداو هەرێمی كوردستان دروست بوون و باسی ئەو زەرەرو زیانانە ناكەم كە بەهەرێمی كوردستان كەوت لە نەتیجەی ئەوەی پێ‌ی دەڵێن «ئابووری سەربەخۆ» ، كە بەڕاستی زیانەكان ئەوەندە گەورە بوون كە كەس ناتوانێت تموحی پێ‌ ببات. ئەوەی ئێستا ئاشكرایە لەهەرێمی كوردستان دوای بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی عیراق لەبارەی دۆسیەی نەوت، بەڕاستی ئێمە چووینەتە ناو قوناغێكی تر لەدوای بڕیارەكە، ئەو قوناغە نوێیە زۆر زۆر جیاوازە لەگەڵ قۆناغەكانی پێشترو دەتوانم بڵێم مەترسیەكانی هیچ كەمترنین لەدوای ریفراندوم. دوای بڕیارەكەی دادگای فیدرالێ‌ دوو بژاردە لەبەردەم هەرێمی كوردستان هەیە، یان پێویستە رێكبكەوێت لەگەڵ بەغدا و وردە وردە هەماهەنگی لەنێوان خۆی و بەغدا دروست بكات، چونكە بڕیارەكانی دادگا مولزەمن پێویست ناكات حكومەتی هەرێم خۆی لێ‌ بشارێتەوە بەعەقڵ و گفتۆگۆیەكی كراوە كێشەكان لەگەڵ بەغدا چارەسەربكەن. بژاردەی دووەم پێگیری و ئیلتیزام  نەكردن بە بڕیارەكانی دادگا كە ئەمەش بەڕاستی بژاردەیەكی زۆر خراپە چونكە لێكەوتەكانی زۆر خراپ دەبن لەسەر هەرێمی كوردستان، پێم وایە حكومەتی عێراق دەسەڵاتی ئەوەشی دەبێت كە كۆنتروڵی  بیرە نەوتەكان بكات یان دەستتێوەردان بكات، فشاری سیاسی و دبلۆماسی بكاتە سەر هەرێم لەناوەندە جیهانییەكان كە هیچ كەس و لایەنێك مامەڵە لەگەڵ نەوتی هەرێمدا نەكات. پەرلەمان و دیوانی چاودێری ناتوانن چاودێری دۆسیەكە بكەن، ئەندامەكانی پەرلەمان و هەتا سەركردەكانی حزب بە ئەوانەی لەناو دەستەڵات و دەرەوەی دەستەڵاتن هیچ كەسێك یان زانیاریان نیە لەسەر دۆسیەكانی نەوت، لەجیاتی ئەوەی نەوت ببێتە مایەی خۆشگوزەرانی بۆ خەڵك بەداخەوە بووەتە مایەی نەهامەتی و ژانە سەر بۆ خەڵكی هەرێمی كوردستان. هاوڵاتی : هەریەك لەسەرۆكایەتی هەرێم و حكومەتی هەرێم باسیان لەوە كرد كە ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی تایبەت بەدۆسیەی نەوت و غاز جێگەی قبوڵكردن نیە، واتە لەئەرزی واقیع جێبەجێ‌ ناكرێت، پێتوایە پێویستە هەنگاو بنێن بۆ رێككەوتن لەگەڵ بەغدا؟ هاشم زێباری: سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی هەرێم ئەمانە دوو دامەزراوەی گەورەن بەرپرسن لەبەرامبەر سیاسەتی نەوت و ئاگاداری وردەكارییەكانی دۆسیەی نەوتن، ئەوەی ئەوان دەڵێن حیجەت و موبەرراتی زۆر زۆر لاوازن، چونكە ئەو بڕیارە لە دادگای فیدراڵ دەرچووە نەك لە حكومەتی عێراق و بڕیارەكانی دادگا مولزەمن ئەوەش دوای پێداچوونەوەو وردبینی، واتە بڕیارەكان لەعێراق دەردەكرێن، لەبەرئەوەش بەڕاستی وەكو پرسێكی راگەیاندن دەبینم كەسەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی هەرێم بەوشێوەیە قسەیان كردووە، لەجیاتی ئەوەی هەنگاوی جددی و باش بنێن یان هەرهیچ نەبێت بەزمانێكی نەرم مامەڵەیان لەگەڵ بڕیارەكە بكردایە ، تا  زمانی گڤتۆگۆ و دانوساندن جارێكی تر دەست پێ‌بكرابایە. وتەكانی ئەوان ناواقیعی دەبینم، چونكە بەهەموو بڕگەكانی دەستور هەرێمی كوردستان لەدەرەوەی دەستوور مامەڵەی لەگەڵ دۆسیەی نەوت كردووە ، لەلایەكی تر لە ئەنجامی فرۆشتنی نەوتی هەرێم بەشێوەی سەربەخۆ زیانی نەك بۆ هەرێم بەڵكو بەعێراقیش گەیاندووە، چونكە فرۆشتنی نەوتی هەرێم بە كەمتر لە 10 دۆلار لەبازاڕدا فرۆشراوە ئەمەش بەراورد بە بەهایەكانی برێنت و سومۆ لەبازاڕەكانی جیهاندا ، مانگانە زیاتر لە 150 ملیۆن دۆلار زیانی كەمتر فرۆشتنی نەوتی هەرێم لەنێوان ئەو نرخەی سۆمۆ پێی دەفرۆشێت ئەو نرخەی حكومەتی هەرێم دەفرۆشێت ساڵانە كەمتر نیە لەیەك ملیار و 500 ملیۆن دۆلار، ئەم جیاوازییە بۆ عێراقیش دەبێتە كێبڕكێیەكی خراپ لەبازاڕەكانی جیهان و بكڕەكانیدا. هاوڵاتی:  كەواتە پێتانوایە بڕیارەكە بۆ حكومەتی هەرێم خراپە؟ هاشم زێباری: راستە بڕیارەكە بۆ حكومەتی هەرێم زۆر خراپە ، بەڵام  لەدڵەوە خەڵكی هەرێمی كوردستان حەزدەكات دۆسیەی نەوت بەتەواوی رادەستی بەغدا بكرێت، ئەوەش بۆ ئەوەی دادوەری لە دابەشكردنی مووچەدا دروست بێت و مانگانە هەر فەرمانبەرێك بەبێ‌ دواكەوتن موچەكەی خۆی وەربگریت ، هەروەها خزمەتگوزاری تر وەكو پرۆژەكانی ئاوەدانكردنەوەو دروستكردنی رێگاوبان و تاكۆتایی جێبەجێ بكرێت. هاوڵاتی: باشترین بژاردە بۆ چارەسەركردنی مەلەفی نەوت لەگەڵ بەغدا چیە؟ هاشم زێباری: باشترین بژاردە لەبەردەم حكومەتی هەرێم رێككەوتنە لەگەڵ حكومەتی عیراق، بەبڕوای من بۆ پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستان و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵكی كوردستان دەبێت هەرێمی كوردستان رێبكەوێت لەگەڵ بەغدا.  ئێمە لەبەردەم دوو تیۆری ئابووریداین، واتە لەبەردەم دوو بۆچوونی ئابووریداین دەربارەی ئەم بابەتە، یەكەم دەڵێت ئەگەر نەوت نەخرێتە ناو چوارچێوەیەكی دامەزراوەیی  بەڕاستی دكتاتۆریەت بەرهەم دەهێنرێت لەم وڵاتانەی خاوەن نەوت و كانزان، ئەگەر نەوت خراوەتە ناو چوارچێوەیەكی دامەزراوەیی ئەوكات نەوت دەبێتە مایەی خۆشگوزەرانی بۆ هەموو خەڵك، بەڵام بەداخەوە لە هەرێمی كوردستان لەجیاتی ئەوەی سوود لە ئەزموونی ئەو وڵاتانە بكات كە نەوت بووە بەخۆشگوزەرانی بۆ خەڵكی ئەوان، بەداخەوە كۆپی پەیستی نموونە فاشیلەكانی ئەو وڵاتانەی دووبارە كردەوە لەسەر دۆسیەی نەوت بەنموونە عێراق ، لیبیا، یان سعودیە.