.jpeg)
پێدەچێت پێکهێنانی کابینەی نوێ تا دوای هەڵبژاردنەکانی عێراق دوابخرێت، تا یەکێتی و پارتی پۆستەکانی عێراق و هەرێم وەک یەک پاکێچ لە نێوان خۆیان دابەشبکەن. ئامادەکردنی: هاوڵاتی ماوەی سێ مانگ بەسەر هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان تێپەڕ دەبێت، تا ئێستا یەک هەنگاوی سەرەتاییش بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم نەنراوە و کۆی کۆبونەوە و دیدارەکان تەنها خولانەوە بووە لە بازنەیەکی بۆشی بێ بەرهەمدا. وەک خۆ ئامادەکردنێکیش بۆ ئەگەری دەستلەکارکێشانەوەی بە تەمەنترین پەرلەمانتار کە تا هەڵبژاردنی سەرۆک و جێگر و سکرتێری پەرلەمان دانیشتنەکان بەرێوە دەبات، باس لەوە دەکرێت ئەوا دووەم کەسی بەتەمەن جێی دەگرێتەوە، بەو پێیەش دانیشتنەکانی پەرلەمان تا کاتێکی دوور و درێژی نادیار بە کراوەیی دەمێنێتەوە. ئەو خەمساردی و بێ باکییەی حزبە باڵا دەستەکانی هەرێم لە کاتێکدایە وڵات دوچاری چەندین جۆری قەیرانی ناوخۆیی و دەرەکی بوەتەوە. بەهۆی ناکۆکییەکانی یەکێتی و پارتی و رێکنەکەوتنی ئەو دوو حزبەش لە دابەشکردنی پۆستە باڵاکانی هەرێم لە نێوان خۆیاندا، کێشەکەی قوڵتر کردووەتەوە بە جۆرێک باس لەوە دەکرێت پێدەچێت پێکهێنانی حکومەت بۆ دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دوابخرێت تا یەکێتی و پارتی کۆی پشکی پۆستەکانی کورد لە عێراق و هەرێم وەک یەک پاکێچ لە نێوان خۆیاندا دابەش بکەن، هەڵوێستی ئەو دوو حزبەش رێگەی خۆش کردووە کەسانی تر خۆیان وەک فریادرەس نیشانبدەن و پێشنیاری نالۆژیکی و بێ ناوەرۆک پێشکەش بکەن کە لەئەگەری جێبەجێکردنیاندا، جارێکی تر هەرێمی کوردستان دەباتەوە سەردەمی شەڕی ناوخۆ و ئەو دوو ئیدارەییەی ئێستا زۆر زیاتر قوڵتر دەکاتەوە و زۆنەکان هێندەی تر لە یەکتر دادەبڕێت. ئەو پێشنیارەی شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی نەوی نوێ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا خستییە ڕوو سەبارەت بە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت و تەرخانکردنی هەر ١٥ کورسییەکەی ئەگەر لایەنەکان بیانەوێت حکومەت بەدەر لە پارتی پێکبهێنن، رووبەرووی ڕەخنەی توندی کەسانی شارەزا لە دۆخی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بووەتەوە. لەوبارەیەوە عەلی حەمەساڵح ئەو پێشنیارە بە فریودان لێکدەداتەوە و دەڵێت: دەستبەرداری فێڵ و فریودان نابێت! بە فێڵێکی ساختەی عاتفی دەیەوێت ئەوەی تورکیا دابپۆشێت. لە کۆتاییشدا دەڵێت ئەنجامەکەی دەبینین. لای خۆیەوە محەمەد کیانی ئەندامی خولی پێشووتری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە هەژماری تایبەتی خۆی لە فەیسبووک نوسیویەتی سیاسی لێزان پێشنیاری ماقوڵ دەکات و هەرزە سیاسی بە دوای چەواشەکاری و مزایەدەکردنەوەیە بۆ لە خشتەبردنی حەشاماتێک. ناکۆکی و ئاڵۆزییەکان لە هەرێمی کوردستان و ئەو قەیرانە ئابوری و سیاسیانەی رووی لەم دەڤەرە کردوە، پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی بە رێگایەکی داخراو گەیاندووە، و هیچ ئاسۆیەکیش بۆ کردنەوەی گرێکوێرەکان بەدیناکرێت، چاودێرانیش پێیان وایە هەردوو حزبی دەسەڵاتداری هەرێم کە هەردووکیان هێزی چەکداریان هەیە، هەرگیز دەستبەرداری پێگەی خۆیان لە ناو حکومەت نابن و لە ئەگەری وەدەرنانی هەریەکێکیشیان لە پێکهاتەی کابینەی نوێ دوور نییە هەرێم رووبەرووی خولێکی تری شەڕی ناوخۆ نەکەنەوە، ناکۆکی و دووبەرەکی ئەو دوو حزبەش تەنها لەسەر پۆست و دەسەڵات و داهاتە، بۆ چارەسەرکردنی ئەو دۆخەش زۆر کەس پێی وایە دەبێت هێزی دەرەکی بە تایبەت ئەمریکا فشارەکانی توندتر بکاتەوە، بەهۆی بارودۆخ و گۆڕانکارییەکانی ناوچەکەش پێدەچێت ئەمریکا یەکێتی و پارتی ناچار بکات تۆزێک وردە سازش بۆ یەکتر بکەن و هیچ نەبێ حکومەتێکی کاتی پێکبهێنن تا هێندەی تر هەرێمی کوردستان دوچاری قەیرانی زیاتری سیاسی و یاسایی نەکەنەوە.
پرسی هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژئاوای کوردستان و ئەگەری کشانەوەیان لەسەر دەستی ترەمپ بە کوێ دەگات؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، سبەینێ لە رێورەسمێکی تایبەتدا بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی زۆری سەرکردە و کەسایەتییە ناسراوەکانی جیهان، لە نێویاندا "لاهور شێخ جەنگی " سەرۆکی بەرەی گەل و "ئیلهام ئەحمەد"، بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا، سوێندی یاسایی دەخوات و جڵەوی دەسەڵات لە ئەمریکا دەگرێتە دەست، جۆری ئەو سیاسەتەش کە واشنتۆن پیادەی دەکات کاریگەری لەسەر کۆی وڵاتانی جیهان دەبێت و زۆر گۆڕانکاری بەدوای خۆیدا دەهێنێت. ترەمپ لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا، چەندین جار دوپاتی کردەوە لە سیاسەتی دەرەی وڵاتەکەیدا بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بە پلەی یەکەم دێت، بەو واتایەی کەس نابێت چاوەرێ بکات ئەمریکا هاوکاریی بکات ئەگەر بەرژەوەندی واشنتۆن لە پێشکەشکردنی کۆی هاوکارییەکاندا بەهەند وەرنەگیرابێت. هەر لە سەروبەندی هەڵمەتی هەڵبژاردندا ترەمپ چەندین جار رایگەیاند: لە توانایدایە لە یەک رۆژدا کۆتایی بەشەڕی رووسیا و ئۆکرانیا بهێنێت، بەڵام پێدەچێت ئەو بەڵێنەی ترەمپ لۆژیکیی نەبێت وەک "کیس کیلۆگ" نێردەی تایبەتی ترەمپ بۆ ئۆکرانیا و رووسیا پێشتر بە کەناڵی فۆکس نیوزی راگەیاندبوو، هەوڵ دەدات لە ماوەی ١٠٠ رۆژدا رێگە چارەیەک بۆ ئەو جەنگە بدۆزنەوە، ئەوەش لەرێی فشارخستنە سەر ئۆکرانیا؛ کە ئەگەر دانووستان لەگەڵ رووسیا رەتبکاتەوە ئەوا کۆی هاوکارییە دارایی و سەربازییەکان بۆ ئەو وڵاتە رادەگرن. سەبارەت بە هاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی "ناتۆ" ش ترەمپ لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتی ئەمریکا هەرەشەی کشانەوەی کرد ئەگەر ئەندامانی ئەو هاوپەیمانێتییە کە ژمارەیان ٣٢ وڵاتە بودجەی وەزارەتی بەرگرییان بۆ %٢ کۆی داهاتی ناوخۆییان بەرزنەکەنەوە، وتبووشی ئەگەر ئەو کارە نەکەن ئەوا ئەمریکا لە کاتی ڕووبەڕووبوونەوەی هێرشدا بەرگرییان لێناکات. بەڵام ئێستا ترەمپ داوایکردووە دەبێت کۆی خەرجییە سەربازییەکانیان بۆ %٥ ی داهاتی نیشتمانیان زیاد بکەن، لەوبارەیەوە شارەزایانی بواری سەربازی؛ کشانەوەی ئەمریکا لە ناتۆ بە دوور دەزانن و پێیان وایە ئەگەر داواکارییەکەی جێبەجێ نەکرێت پێدەچێت ترەمپ ژمارەی سەربازەکانی ئەمریکا لە وڵاتانی ئەوروپا کەمبکاتەوە. سەبارەت بە هێزەکانی ئەمریکاش لە رۆژئاوای کوردستان کە بەمدواییە ژمارەیان بۆ دوو هێندە زیادکراوە، بە تایبەت دوای گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و روخانی رژێمی ئەسەد، چاودێران پێیانوایە ئەمریکا نەک لە سووریا ناکشێتەوە بەڵکو ڕووداوەکانی ئەو وڵاتە پانتاییەکی فراوانتر لە سیاسەتی دەرەوەی واشنتۆن داگیر دەکات، بەو پێیەی مارکۆ ڕۆبیۆ کاندیدی ترەمپ بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو، دەبێت هاوکارییەکانی واشنتن بۆ هێزەکانی سووریای دیموکرات بەردەوام بێت، مارکۆ ڕۆبیۆ، دەشڵێت، لە بەرژوەندیی ئەمریکادایە بەردەوام بێت بۆ لەناوبردنی تیرۆریستانی داعش لە سووریا، چونکە ئەو دۆخەی لەو وڵاتە هاتووەتە کایەوە جێگەی گومانە. ترەمب لە بەشێکی تری هەڵمەتی هەڵبژاردنی سەرۆکی ئەمریکا چەندین بەڵێنی دیکەی دابوو، وەک دیپۆرتکردنەوەی ١١ ملیۆن پەنابەر کە ئێستا بە شێوەیەکی نایاسایی لە ئەمریکا دەژین لەگەڵ قورسترکردنی رێوشوێنەکانی کۆچ بۆ ئەو وڵاتە، سەبارەت بە گۆڕانی کەشوهەواش، ترەمپ بڕوای بەو دیاردەیە نییە و پێدەچێت جارێکی تر هاوشێوەی خولی یەکەمی سەرۆکایەتیەکەی لە رێکەوتنامەی پاریس بکشێتەوە. دەرحەق بە چین- یش ترەمپ بەڵێنی داوە لە خولی دووەمی سەرۆکایەتی ئەمریکا پێناسی گومرگی لەسەر هەناردەکرنی کاڵای چینی بۆ ئەمریکا بە رێژەی % ٦٠ زیادبکات. سەرەنجام بەوەرگرتنی جڵەوی دەسەڵات لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە گۆڕانکاری ریشەیی لە سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکی ئەمریکا رودەدات ئەوەی بەلای کوردەوە گرنگە مانەوەی هێزەکانی ئەمریکایە لە رۆژئاوای کوردستان و دانانی سنورێکە بۆ تاوان و کردەوە تیرۆریستیەکانی ئەردۆغان و بەکرێگیراوانی لەو پارچەیەی کوردستان.
میلیشیا چەکدارەکانی بزوتنەوەی نوجەبا هەموو کردەوە سەربازیبەکانی لە دژی ئیسرائیل ڕاگرت. ئامادەکردنی: هاوڵاتی روداوەکانی ناوچەکە و مەترسییەکانی گواستنەوەی گۆڕانکاریەکان بۆ ناو عێراق، بە رپرسانی عێراقی و بە تایبەت چوارچێوەی هەماهەنگی ناچارکردووە، دانوستان بۆ هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەکدارەکان دەستپێبکەن. لەوبارەیەوە رۆژنامەی شەرقلئەوسەت لە زاری سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە بڵاویکردەوە، دانوستانی نێوان بەرپرسانی چوارچێوەی هەماهەنگی و گروپە چەکدارەکان دەستیپێکردووە بە مەبەستی چەکداماڵین و هەڵوەشاندنەوەی میلیشیا چەکدارەکان، ئەوەش وەک بەشێک لەو رێوشوێنانە دەگرنەبەر لەبەرامبەر ئەگەری گۆڕانکاری لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکادا کە هاوتەریبە لەگەڵ وەرگرتنی جڵەوی دەسەڵات لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە. سەرچاوە ئاگادارەکانیش لە بارودۆخی عێراق ئاشکریانکردووە چوارچێوەی هەماهەنگی سەرقاڵی دۆزینەوەی رێوشوێنێکە بۆ تێکەڵکردنی چەکدارانی میلیشیاکان بە دەزگا سەربازییەکانی وڵات دوای چەکدانان و هەڵوەشاندنەوەیان. لای خۆیەوە عیزەت شابەندەر کە سیاسییەکی نزیکە لە حکومەتی عێراق ئاشکرایکردووە تا ئێستا رێکەوتن لەسەر هەڵوەشاندنەوەی سێ گروپی سەرەکی میلیشیا چەکدارەکان کراوە. بریارە رۆژی دووشەممە دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا لە مەراسیمێکی تایبەتدا سوێندی یاسایی بخوات، پێشبینیش دەکرێت فشارەکان لەسەر ئێران و گروپە هاوپەیمانەکانی زیاتر دەبێت لە ناوچەکە و دۆناڵد ترەمپ هەوڵی دەرهێنانی عێراق دەدات لە ژێر چنگی هەژموونی ئێران لەرێی کۆتاییهێنان بەو میلیشیا چەکدارانەی پارێزەر و نوێنەری دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکەن لە عێراق و ناوچەکە. ئەو سێ گروپەش کە تائێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەیان دراوە بریتین لە " كتائب حزب الله" و "حركة النجباء" و "كتائب سيد شهداء" كە سێ گروپی سەرەکی میلیشیا چەکدارەکانی عێراقن، لەگەڵ راگەیاندنی ئاگربەستیش لەکەرتی غەززە، بزوتنەوەی نوجەبا هەموو کردەوە سەربازییەکانی لە دژی ئیسرائیل راگرت، ئەمەش وەک کاریگەری ئەو فشارە لێکدەدرێتەوە کە خراوەتە سەریان بۆ چەکدانان و هەڵوەشاندنەوەیان. چاوەروانیش دەکرێت ئەو گروپە چەکدارانەی بە هەڵوەشاندنەوە و چەکدانان قایل نابن دوچاری وەشاندنی گورزی سەربازی توند ببنەوە لە لایەن سوپای ئسرائیلەوە لەگەڵ لەناوبردنی سەرۆک و فەرماندەکانیان؛ هاوشێوەی حزبوڵڵای لوبنانی و بزوتنەوەی حەماس لە فەلەستین. ڕووداوەکانی کەرتی غەززە و باشووری لوبنان و سووریا، سەرکردە شیعەکانی عێراق و فەرماندەی میلیشیا چەکدارەکانی ناچارکردووە پێداچوونەوەی گشتگیر بەوەی ناونرابوو بەرەی مقاوەمە بکەن و هیچ پاساو و بیانوویەک بۆ ئیدارەی نوێی ئەمریکا و ئیسرائیل نەهێڵنەوە تا پلان بۆ گۆڕانکاری سیاسی لە دەسەڵات و حکومەتی ئێستای عێراقدا دابرێژێت و ناچار نەبێت کۆی پرۆسەی سیاسی لە بەغدا ژێروژوور بکات، بەتایبەت کە لە ئێستادا سوننەکانی عێراق جموجۆڵی مەیدانیان دەستپێکردووە و بە ئاشکرا دەڵێن شێوازی حکومڕانی ئێستای عێراق مایەی قبوڵکردن نییە و داوای گۆڕانکاری ریشەیی لە دەسەڵاتی حکومەتی عێراقدا دەکەن.
چاره‌نووسی هێزه‌كانی سووریا دیموكرات و چۆنێتی یه‌كگرتنه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سووپای سووریا چۆن دەبێت؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی دانووستانه‌كانی نێوان هێزه‌كانی سووریای دیموكرات به فه‌رمانده‌یی مه‌زڵوم عه‌بدی و ده‌سه‌ڵاتی نوێی سووریا به سه‌رۆكایه‌تی ئه‌حمه‌د شه‌رع به‌ده‌وامه و تا ئێستا چه‌ند خولێكی گفتوگۆ له نێوانیاندا ئه‌نجامدراوه، به‌رهه‌م و ئه‌نجامی دانوستانه‌كانیش تا ئێستا ته‌نها پێكهێنانی چه‌ند لیژنه‌یه‌ك و به‌رده‌وامیدانبووه بە گفتوگۆکان، یرسی کورد لە سووریا و تێروانین و فەلەسەفەی لە ئیدارەدانی سووریای دوای بەشار ئەسەددا، تەواو ناکۆک و جیاوازە لەگەڵ بەرپرسانی نوێی سووریادا له كۆی خاڵه جه‌وهه‌ری و سه‌ره‌كییه‌كاندا بۆ بە ڕێوەبردن و بنیاتنانەوەی داهاتووی سووریا، ئەوەش لە فەسەفەی ئێستای ئیدارەدانی بەرێوەبەراتی خۆسەردا دەردەکەوێت کە دەسەڵات لە خوارەوە بۆسەرەوەیە و لە شێوازی ئیدارەدانیشیاندا تەنانەت رەچاوی تایبەتمەندی گوندەکانیشیان کردووە کە دەکرێت لەگەڵ شێوازی گوندێک یان ناوچەیەکی تردا جیاوازبێت. ئه‌و خاڵه ستراتیجییانه‌ی كه ته‌واو ناكۆكن له‌سه‌ری بریتین له: ١ــ شێوازی ده‌سه‌ڵاتی داهاتووی سووریا: هه‌رچی ئه‌حمه‌د شه‌ڕع و داروده‌سته‌كه‌یه‌تی ده‌یانه‌وێت ده‌سه‌ڵاتێكی ناوه‌ندی له سووریا هاوشێوه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د و باوكی دابمه‌زرێنن و هه‌ژمونی خۆیان به‌سه‌ر ته‌واوی ناوچه جیاجیاكانی سوریادا بسه‌پێنن، له‌به‌رامبه‌ردا ئیداره‌ی خۆسه‌ری و هێزه‌كانی سووریای دیموكرات داواده‌كه‌ن ده‌سه‌ڵاتێكی لامه‌ركه‌زی بێت و تایبه‌تمه‌ندی و سەربەخۆیی ته‌واو به ناوچه كوردییه‌كان بدرێت. ٢ــ چاره‌نووسی هێزه‌كانی سووریای دیموكرات: ئه‌حمه‌د شه‌رع و داروده‌ستكه‌ی داوایانكردوه ئه‌و هێزه خۆی هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه، دواتر چه‌كداره‌كانی له‌سه‌ر ئاستی كه‌سی له سوپای سووریادا بكرێنه سه‌رباز، هه‌رچی هێزه‌كانی سووریای دیموكراتیشه داواده‌كه‌ن كۆی هێزه‌كانیان وه‌ك یه‌كه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ له‌گه‌ڵ سووپای سووریا یه‌كبگرن و ره‌چاوی تایبه‌تمه‌ندی هێزه‌كانیشیان بكرێت. ٣ــ كێڵگه نه‌وتییه‌كان و چۆنێتی دابه‌شكردنی داهاته‌كان: له دانوستانه‌كاندا به‌رێوه‌به‌رایه‌تی خۆسه‌ری و هێزه‌كانی سووریای دیموكرات داوایان له ده‌سه‌ڵاته نوێكه‌ی دیمه‌شق كردووه كۆی داهاتەكان بچێته‌وه ناوه‌ند به‌ومه‌رجه‌ی به یه‌كسانی به‌سه‌ر ناوچه‌كاندا دابه‌شبكرێن، ئه‌وه‌ی ناروونه نازانرێت وه‌ڵامی ئه‌حمه‌د شه‌رع و داروده‌سته‌كه‌ی بۆ ئه‌و پرسه گرنگه چیبووه. گرنگترین كێڵگه نه‌وتی و غازییه‌كانی سووریا ده‌كه‌وێته ناوچه كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردستان و له ئێستادا له‌ژێر كۆنتۆرڵی هێزه‌كانی سوریای دیموكراتدان، وه‌ك كێڵگه‌كانی سوه‌یدییه و رومه‌یلان له پارێزگای حه‌سه‌كه و كێڵگه‌ی نه‌وتی عومه‌ر و چه‌ند كێڵگه‌یه‌كی تر له پارێزگای دێره‌زور، ئه‌وه‌ش هێزو و گورێكی تر به كوردانی رۆژئاوای كوردستان ده‌به‌خشێ له دانوستانه‌كانیاندا له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی نوێی سووریا. به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له كۆی خولی دانوستانه‌كان، تا ئێستا ته‌نها له‌سه‌ر دوو خاڵ لێكتێگه‌یشتن له نێوان لایه‌نی كوردی و ده‌سه‌ڵاته نوێكه‌ی دیمه‌شق هه‌یه، ئه‌وانیش پێكھنانی چه‌ند لیژنه‌یه‌كی هونه‌ری تایبه‌تمه‌ند بووە بۆ چارەسەی پرسه جیاجیاكان له‌گه‌ڵ درێژه‌دان به وتوێژه‌كانی نێوانیان. توركیاش كه له سوریای دوای به‌شار ئه‌سه‌ددا توانیویه‌تی به‌كرێگیراوانی خۆی له ناوه‌ندی بڕیاردان له دیمه‌شق دابنێت، ده‌ستێكی باڵای هه‌یه له رێگری له هه‌رجۆره رێكه‌وتنێك كه له‌به‌رژه‌وه‌ندی رۆژئاوای كوردستاندا بێت و پلانی دارشتوه له داهاتوودا پێكدادانی سه‌ربازی و به‌ره‌یه‌كی تری شه‌ڕ و رووبه‌رووبونه‌وه له نێوان هێزه‌كانی سووریای دیموكرات و ئه‌و میلیشا سه‌ربازییانه‌دا كه ناویان لێنراوه سوپای سووریا، به‌رپا بكات.
سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی پرسی چاره‌سه‌ری له توركیا چ په‌یوه‌ندییه‌كی به ڕووداوه‌كانی رۆژئاوای كوردستانەوە هه‌یه؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی دوای 10 ساڵ له رێگری و كه‌نارگیریكردنی عه‌بدوڵڵا ئۆجه‌لان رێبه‌ری زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان، حكومه‌تی توركیا رێگه‌ی به شاندێكی پارتی یه‌كسانی و دیموكراتی گه‌لان (ده‌م پارتی)دا له 28ی كانونی یه‌كه‌می 2024 دیداری ئۆجه‌لان بكات. دوای ئه‌و دیداره و وه‌رگرتنی په‌یامه‌كانی ئۆجه‌لان، شانده‌كه كه له هه‌ریه‌ك له سری سوره‌یا ئۆنده‌ر و په‌روین بوڵدان په‌رله‌مانتارانی ده‌م پارتی پێكهاتبوون، سه‌ردانی كۆی پارته سیاسیه‌كانی توركیایان كرد و وه‌ك ده‌زگاكانی راگه‌یاندنیش باسی لێوه ده‌كه‌ن كۆی كۆبونه‌وه‌كانیان تا ئێستا ئه‌رێنی بوون. زۆركه‌س پێیوایه ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی ناونراوه پرۆسه‌ی ئاشتی له توركیا، په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به روداوه‌كانی رۆژئاوای كوردستانه‌وه هه‌یه، كه توركیا هه‌موو تواناكانی خۆی و به‌كرێگیراوانی خستوه‌ته‌گه‌ڕ تا شكست به‌و به‌شه‌ی كوردستان بهێنێت به‌ڵام نه‌یتوانییوه ئامانجه‌كانی به‌ده‌ستبهێنێت، ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی له رۆژئاوای كوردستان بۆ كورد فه‌راهه‌مبووه ئه‌نقه‌ره‌ی ناچاركردووه ده‌ست به گفتوگۆكانی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بكاته‌وه، پێشبینیش ده‌كرێت كۆی پرۆسه‌كه په‌یوه‌ندی به پشتیوانیه‌كانی رۆژئاوا و ئه‌مریكاوە هەبێت بۆ هێزه‌كانی سوریای دیموكرات و توركیا چاوه‌رێ ده‌كات تا ده‌سه‌ڵات راده‌ستی دۆناڵد تره‌مپ ده‌كرێت له ئه‌مریكا، ئه‌وكات هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان رونده‌بێته‌وه ده‌رحه‌ق به مانه‌وه یان كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له سووریا. سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كوردیش له توركیا، په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به ئاستی پابه‌ندبوونی ئه‌و وڵاته‌وە هه‌یه به بنه‌ماكانی دیموكراتی و كۆی ئازادییه‌كانەوە، به‌ڵام حكومه‌تی توركیا له‌وكاته‌وە كه باسی پرۆسه‌ی ئاشتی ده‌كات له هه‌مان كاتدا به‌رده‌وامه له چه‌وساندنه‌وه و سه‌ركوتكردنی ئازادییه‌كان، ته‌نانه‌ت به‌رده‌وامه له زیندانیكردنی سه‌رۆك شاره‌وانییه كورده‌كان و به‌كارهێنانی هێزی سه‌ربازی بۆ یه‌كلایی كردنه‌وه‌ی كێشه‌كان. به جۆرێكی تر ئه‌م پرۆسه‌ی ئاشتییه‌ی توركیا بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كات به ته‌كتیكی تر لێكده‌درێته‌وه، به تایبه‌ت ئه‌و پیلانه‌ی باس له چه‌كدانان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان ده‌كات. لای خۆیه‌وه ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی سه‌رۆكی مه‌هه‌په به ئاشكرا ده‌ڵێت دوای كۆبوونه‌وه‌ی دووه‌می شاندی ده‌م پارتی له ئیمراڵی؛ ده‌بێت به‌بێ هیچ مه‌رجێك په‌كه‌كه وه‌كو رێكخراو نه‌مێنێت. هاوكات تونجه‌ر باكرهان هاوسه‌رۆكی ده‌م پارتی ده‌ڵێت: ئۆجه‌لان له په‌یامه‌كانیدا رایگه‌یاندوه ئه‌و هێزی بنیاتنانی ئاشتیی هه‌یه، ئیتر نۆره‌ی ده‌سه‌ڵاته پێویسته ده‌سه‌ڵات هه‌نگاو بۆ چاره‌سه‌ری پرسی كورد بنێت. روداوه‌كانی ناوخۆی توركیا و هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌و وڵاته‌ش له رۆژئاوای كوردستان هه‌رگیز ناتوانێت بڕوا به هیچ كه‌سێك بهێنێت كه ئه‌نقه‌ره به جدی پلانی ئاشتی هه‌یه و ده‌یه‌وێت پرسی كورد له توركیا به شێوه‌ی دیموكراتی چاره‌سه‌ر بكات.
دەستوەردان لە کاروباری حکومەت زیانی زۆری بە ئابووری پارێزگای سلێمانی گەیاندووە و بازاڕی تەواو لاواز کردووە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی جیاکردنەوەی حزب لە حکومەت، ئەو دروشمەبوو کە ٢٠ ساڵ زیاترە بەرزکراوەتەوە و داوای جێبەجێ کردنی دەکرێت، بەڵام تازە بەتازە لە شاری سلێمانی حزب هیچ هەیبەتێکی بۆ حکومەت نەهێشتووە و لەبری هەموو وەزارەت و دەزگا پەیوەندیدارەکان بڕیار دەردەکات و جێبەجێشی دەکات. لە هەڵمەتی دەستبەسەراگرتنی ئۆتۆمبێلە بێ سەرەتاکان کە زۆر بە جدی جێبەجێ دەکرا نەمانزانی بڕیاری دەستبەسەراگرتنی ئەو ئۆتۆمۆبیلانە لەلایەن کێوە دەرکراوە، دوای خۆپیشاندانی خاوەنی ئەو ئۆتۆمبیلانە و دیداری نوێنەریان لەگەڵ سەرۆکی یەکێتی لە دەباشان، لەماوەی یەک کاتژمێردا بڕیارەکان گۆڕان و تەواوی ئۆتۆمۆبیلەکان هاتنەوە سەر شەقامەکان، بەڵام گوندنشینانی دۆڵی خەلەکان کە کێشەی جددیان هەیە و بەدەست نەبوونی خزمەتگوزاری و کەمی کارەبای نیشتمانی و تەواونەکردنی ئەو شەقامەی کە ماوەی ١٢ ساڵە کاری تێدا دەکرێت و هێشتا تەواو نەبووە دەناڵێنن و ماوەی چەند رۆژێکە دەستیان بە خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزایی کردووە، بەڵام هیچ بەرپرسێک ناچێت بەدەمیانەوە و لە داواکارییەکانیان ناپرسنەوە. کەڵەکە بوونی نارەزاییەکان لەدەڤەری سلێمانی روو لە بەرفراوانی دەکات و رۆژ بە رۆژ خزمەتگوزارییەکان خراپتردەبێت و ستراتیج و پلانێک بۆ چارەسەرکردنیان بەدیناکرێت، هەموانیش دەزانین کە رێگەی هەزار میل بە هەنگاوی یەکەم دەستپێدەکات، بەڵام تەنانەت هەست بە هەنگاوی یەکەمیش بۆ چارەسەری کێشە و قەیرانەکان ناکرێت. لە قەیرانی نەدان و دواکەوتنی مووچەشدا هەست بە خەمساردییەکی تەواو دەکرێت لە لایەن یەکێتییەوە، لە کاتێکدا زۆربەی ناڕەزایی و خۆپیشاندان و بایکۆتی قوتابخانە و فەرمانگەکان لە دەڤەری سلێمانیدایە. لەسەر ئاستی سیاسیش یەکێتی دوای مام جەلال نەیتوانیوە هاوسەنگی بپارێزێ و رۆڵی بەرچاوی لە پێشهاتە سیاسیەکاندا هەبێت، بە تایبەت دوای روداوەکانی ٨ی تەمووز، بە جۆرێک لەم هەلومەرجەی ئێستای هەرێم و عێراق و ناوچەکەدا کە باس لە گۆڕانکاری و نەخشەی نوێ و دارشتنەوەی پلانی نوێ لەلایەن زلهێزەکان و وڵاتانی ناوچەکەوە دەکرێت، هەست بە غیابی یەکێتی لە گۆڕەپانەکەدا دەکرێت و هیچ جموجوڵێکی سیاسی و دیبلۆماسی لە سەرکردایەتی ئەو حزبەوە بەدیناکرێت، بە جۆرێک هەردەم کاردانەوەی لەبەرامبەر روداو و پێشهاتەکاندا هەیە و خۆی لە توانایدا نەماوە خوڵقێنەری روداوەکان بێت و ببێتە چەقی بڕیار و دانەری پلانەکان، بە پێچەوانەوە کەوتوەتە داوی کاردانەوەی ئەو پێشهاتانەوە کە رووبەرووی دەبنەوە. لە رووی جموجۆڵی بازاڕ و وەبەرهێنان و وەگەرخستنی دەستی کاری ناوخۆ و دەستبەرکردنی هەلی کارەوە بۆ لاوان؛ کە لە ئێستا لە کەرتی گشتیدا بە هیچ جۆرێک دامەزراندن نییە و دەبێت لە کەرتی تایبەتدا بژێوی خۆیان دابین بکەن، لەو بوارەشدا سلێمانی تەواو لاواز بووە تا کارگەیشتووە بەوەی گەنجان بۆ کارکردن روو لە هەولێر بکەن، هۆکارەکەشی دەستوەردانی بەردەوامی حزبە لە پرۆژەکانی وەبەرهێنان و نەبوونی پلانێکی تۆکمەیە کە لە توانایدا بێت چارەسەری گونجاو بۆ ئەم گرفتە بدۆزێتەوە. ئەمەش بۆتە هۆی گواستنەوەی سەرمایەی وەبەرهێنەکان بۆ شارەکانی تری عێراق، ئەو کارەش زیانی گەورە بە ئێستا و داهاتووی شاری سلێمانی دەگەیەنێت و لە ڕووی پێشکەوتن و شارسازییەوە بەجۆرێک دوای دەخات؛ چەندین ساڵ کارکردنی لێبڕاوانەی دەوێت تا بگاتەوە بە ئاستە نموونەییەکەی جارانی!
هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای گشتیی بودجه‌ی عێراق و گرێكوێره‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم هێشتا نەکراوەتەوە! ئامادەکردنی: هاوڵاتی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی كوردستان له‌نێوان حكومه‌تی هه‌رێم و به‌غدا، مافه‌كانیان ونبووه و كه داوا له حكومه‌تی هه‌رێم ده‌كه‌ن ده‌لێن مووچه‌كانتان له‌به‌غدایه، كه داواش له به‌غدا ده‌كرێت، وه‌زاره‌تی دارایی عێراق ده‌ڵێت كۆی مووچه‌ی ساڵی 2024ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی ناردووه، له‌م كه‌ینوبه‌ینه‌دا موچه‌ی مانگی 12ی ساڵی رابردووی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم دیارنییه. لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێراقیش بۆ ده‌رخستنی راستییه‌كان لیژنه‌یه‌كی پێكهێناوه بۆ بەدواداچوون و وردبینی شایسته‌ی دارایی هه‌رێمی كوردستان بۆ ساڵانی 2024 و 2025، په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت ئه‌ركی ئه‌و لیژنه‌یه وردبینیكردنه له‌و ژمارانه‌ی له‌باره‌ی خه‌رجی پاره‌ی مووچەوە له‌نێوان به‌غدا و هه‌ولێردا راگه‌یه‌ندراون. هاوڵاتیانی هه‌رێمیش مێژوویه‌كی خراپیان له‌گه‌ڵ پێكهێنانی لیژنه هه‌یه، بۆ هه‌رپرسێك كه لیژنه‌ی بۆ پێكهێنرا، ئه‌وا راستی و مافه‌كان دیزه به‌ده‌رخۆنه ده‌كرێت و له‌بری ده‌رخستنی راستیه‌كان و ئاشكراكردنی بۆ رای گشتی، هه‌وڵی شاردنه‌وه‌ی ده‌درێت و كۆی كاره نایاسایی و ناشه‌رعییه‌كان به‌ر‌گی یاسایی و شه‌رعییان به‌به‌ردا ده‌كرێت. ئه‌وه‌ش له كاتێكدایه دادگای فیدراڵی عێراق به روونی بڕیاریداوه كه پێویسته مووچه به‌ده‌ربێت له هه‌موو ناكۆكیه‌كان و له‌كاتی خۆیدا به مووچه‌خۆران بدرێت، به‌ڵام تا ئێستا نه حكومه‌تی عێراق و نه حكومه‌تی هه‌رێم وه‌ك پێویست پابه‌ندنه‌بوون و گرێكوێره‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم ساڵ به ساڵ درێژه ده‌كێشێ و بێ چاره‌سه‌ر ماوه‌ته‌وه. له‌ساڵی 2024 وه‌زاره‌تی دارایی عێراق بڕی 10ترلیۆن و 738 ملیار و 629 ملیۆن دیناری بۆ مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ناردووه، وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێمیش ده‌ڵێت ئه‌و بڕه پاره‌یه كه‌مه و به‌شی مووچه‌ی مانگی 12ی فه‌رمانبه‌ران ناكات، ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی داراییش له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ده‌ڵێت ده‌بوو به‌غدا بڕی 11 ترلیۆن و 576 ملیار و 521 ملیۆن دیناری به‌پێی بودجه‌ی ساڵی 2024 بۆ هه‌رێمی كوردستان بناردایه، له به‌رامبه‌ردا وه‌زاره‌تی دارایی عێراق ده‌ڵێت كۆی شایسته داراییه‌كانی مووچه‌ی ساڵی 2024ی ناردووه و حكومه‌تی هه‌رێم به‌پێی مانگه‌كان دابه‌شی نه‌كردووه، له‌م كه‌ینوبه‌ینه‌دا زه‌ره‌رمه‌ندی راسته‌قینه مووچه‌خۆرانی هه‌رێمن كه نازانن مافه‌كانیان لای كێیه و ده‌بێت كاملایان به‌رپرسیارێتی دابینکردنی مافەکانیان هه‌ڵبگرن. بۆ ساڵی 2025یش تا ئێستا به‌رچاورونی نییه ئایا دۆخه‌كه به‌مشێوه‌یه ده‌مێنێته‌وه یان چاره‌سه‌ری ریشه‌یی ده‌كرێت و كۆی ئه‌و پرسه به‌ستراوه‌ته‌وه به هه‌مواری یاسای بودجه‌ی گشتی عێراقه‌وه، به تایبه‌ت ماده‌ی 11ی ئه‌و یاسایه كه باس له خه‌رجی فیعلی ده‌كات و مووچه و قوتی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم به‌پێی ئه‌و ماده‌یه به‌ستراوه‌ته‌وه به خه‌رجی فیعلی عێراقه‌وه، واته بوونی ده‌سته‌واژه‌یه‌ك له یاسای بودجه‌دا جارێكی تر كێشه بۆ خه‌رجكردنی شایسته داراییه‌كانی هه‌رێم دروستده‌كاته‌وه، هه‌ربۆیه په‌رله‌مانتاره كورده‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق داوا ده‌كه‌ن ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه له یاسای بودجه‌ی عێراق لاببرێت و خۆشیان نایشارنه‌وه كه ئه‌و كاره پێویستی به رێكه‌وتنی سیاسی نێوان هه‌رێمی كوردستان و به‌غدا هه‌یه، ئه‌وه‌ش له كاتێكدایه تا ئێستا ناكۆكی نێوان به‌غدا و هه‌ولێر له‌سه‌ر هه‌ژماری من و ته‌وتین یه‌كلایی نه‌كراوه‌ته‌وه و كارگه‌یشتوه به‌وه‌ی مووچه‌خۆران به‌سه‌ر دوو به‌ره‌دا دابه‌شبكات. سه‌ره‌نجام مووچه مافه و حكومه‌ت له‌بری كارێك یان ئه‌ركێك ده‌یداته مووچه‌خۆرانی خۆی، تا پێداویستییەکانی ژیانیان پێ دابین بکەن. هەر بۆیە نەدانی مووچە و به‌رده‌وامی ئه‌م كێشه‌یه كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆی كایه‌ی ئابووری و بازرگانی هه‌رێم دروستدەکات و پێویسته چاره‌سه‌ری ریشه‌یی بۆ بدۆزرێته‌وه.
ئیسرائیل مەترسی لە سەلامەتی و ئاسایشی کورد و دروزی لە سووریای نوێدا هەیە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە دوای رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد و گرتنەدەستی جڵەوی دەسەڵات لە لایەن میلیشا چەکدارەکانەوە کە پێشینەیەکی ئیسلامییان هەیە و بەشێکیان پێشتر سەر بە رێکخراوی تیرۆریستی قاعیدە و داعش بوون، مەترسییەکانی ئیسرائیل لە دەسەڵاتی داهاتووی ئەو وڵاتە زیادیکردووە، بە تایبەت کە وڵاتێکی وەک تورکیا پشتیوانی و هاوکاری ئەو گرووپە چەکدارانە دەکات و ئامادەیە بۆ بەرژەوەندی خۆی ئاگر لە سەرتاسەری ناوچەکە بەربدات بە مەرجێک کەمێک لە خەونی گێڕانەوەی دەسەڵاتی سوڵتانی عوسمانی بۆ ناوچەکە بەدیبهێنێت. بۆ بەرگرتن لەو خەونەی تورکیاش، رۆژنامەی "یسرائیل هیوم" ئاشکرای کرد ئەنجومەنی وەزیرانی ئیسرائیل کۆبوونەوەیەکی نهێنی دەرحەق بە ئایندەی شێوازی دەسەڵات لە سووریا ئەنجامداوە و گەیشتووەتە ئەو بڕوایەی پلان بۆ دابەشکردنی سوریا بەسەر چەند کانتۆنێک دابرێژێت و لە کۆنگرەیەکی نێودەوڵەتیدا ئەو پلانەی بخاتەڕوو. ئیسرائیل دەسەڵاتی نوێی سووریا بە تایبەت دەسەڵاتی سەرۆکەکەی "ئەحمەد شەرع" بە هەرەشەی راستەوخۆ بۆ سەر ئاسایشی وڵاتەکەی دەزانێت بە تایبەت کە پێشینەیەکی توندڕەوی هەیە و تێکەڵەیەک بووە لە قاعیدە و داعش و لە چەندین کردەوەی تیرۆریستییەوە تێوەگلاوە، کە بە شێوەیەکی گشتی مێژووی کارە جیهادییەکانی ئەحمەد شەرع بەمشێوەیە بوون: ✹ ساڵی ٢٠٠٣ بۆ جیهاد هاتووەتە عێراق و لە ژێر فەرماندەیی ئەبو موسعەب زەرقاوی جیهادی کردووە. ✹ لە ساڵی ٢٠٠٦ بۆ ٢٠١١ لە لایەن هێزەکانی ئەمریکاوە دەستگیرکراوە و زیندانی کراوە. ✹ لە ساڵی ٢٠١١ پەیوەندی بە داعشەوە کردووە و بە فەرمانی ئەبوبەکر بەغدادی گەڕاوەتەوە بۆ سووریا. ✹ ساڵی ٢٠١٢ بەرەی نوسرەی دروستکرد و تا ساڵی ٢٠١٦ بەردەوامبوو. ✹ لە ساڵی ٢٠١٣ لە داعش جیابوویەوە و پەیوەندیی بە قاعیدەوە کردووە. ✹ ساڵی ٢٠١٦ لە قاعیدە جیابووەتەوە و ناوی بەرەی نوسرەی بۆ "فەتح شام" گۆڕی. ✹ ساڵی ٢٠١٧ دەستەی تەحریر شامی دامەزراندووە و تا ئێستا بەردەوامە. کەسێک ئەوە پێشینەی بێت و ئێستا جڵەوی دەسەڵاتی لە سووریا گرتبێتە دەست بە دڵنیاییەوە وڵاتێکی وەک ئیسرائیل پلانی تۆکمە بۆ سنوردارکردنی دەسەڵاتەکەی دادەرێژێت، وەک رۆژنامەی "یسرائیل هیوم"یش، بڵاویکردووەتەوە، باشترین بژاردەی ئیسرائیل بۆ دەسەڵاتی داهاتووی سووریا دابەشکردنیەتی بەسەر چەند کانتۆنێکدا، هەر ئەو رۆژنامەیە دەڵێت ئیسرائیل لە سووریای نوێدا زۆر مەترسی لە سەلامەتی و ئاسایشی نەتەوەی کورد و دروزی هەیە، ئەو مەترسییەش لە کۆبوونەوە نهێنییەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی ئیسرائیلدا باسکراوە. سەرئەنجام کۆی ڕووداوەکان و پلانەکان بۆ داهاتووی سووریا و ئایندەی کورد لەو بەشەی کوردستان زۆر ئاڵۆزە و پێویستی بە یەکگرتوویی کورد و پلانی ستراتیجی تایبەت هەیە، تا بتوانرێت زۆرترین سوود لەو دەرفەتە وەربگیرێت کە لە سووریادا فەراهەم بووە و ڕەنگە تا دەیان ساڵی تر دەرفەتی لەوجۆرە دروست نەبێتەوە.
کەوتنەوەی ئاگرەکە چەندین کۆمپانیای زەبەلاحی دڵنیایی دووچاری مایەپوچبوون دەکاتەوە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئاگرەکەی ویلایەتی کالیفۆرنیای ئەمریکا تابێت فراوانتر دەبێت و بەرپرسانی ویلایەتەکەش هۆشداری دەدەن لەوەی کە چاوەڕێ دەکرێت ئاگرەکەی دەوروبەری شاری لۆس ئەنجلۆس لەو ویلایەتەی رۆژئاوای ئەمریکا، بەهۆی خێرایی رەشەباوە فراوانتر ببێت. تا ئێستاش ژمارەی گیانلەدەستدان بەهۆی ئاگرەکەوە بۆ 16 کەس بەرزبووەتەوە. لە 7ی ئەم مانگەوە تیمەکانی ئاگرکوژێنەوە رووبەڕووی پێنج ئاگری فراوان لە پێنج ناوچەی جیاوازی دەووروبەری شاری لۆس ئەنجلۆس بوونەتەوە، بەو هۆیەشەوە باری لەناکاو لە ویلایەتی کالیفۆرنیا راگەیەنراوە. پێشبینیش دەکرێت، جارێکی دیکە با لە باشووری کالیفۆرنیا هەڵبکاتەوە و تاوەکو سەرەتای هەفتەی داهاتوو بەردەوام بێت، ئەمەش رەنگە ئاگرەکەی ئێستا فراوانتر بکات و ببێتە هۆی دروستبوونی ڕووداوی ئاگرکەوتنەوەی تریش. پۆلیسی کالیفۆرنیا رایگەیاندووە، تیمەکانیان لەگەڵ گاردی نیشتمانی سەرقاڵی چاودێریی ئەو ناوچانەن کە ئاگرەکەیان کۆنترۆڵکراوە، ئەمەش بەهۆی دزی و تاڵانی لەو ناوچانەدا و هەروەها بۆ گەڕان بەدوای ئەو کەسانەدا کە تا ئێستا بێسەروشوێنن. ئەوەی خەڵکی نایزانێت دەرحەق بە ئاگرەکەی کالیفۆرنیا ئەوەیە کە پێشتر زۆر کەس پێشبینی ئەو ئاگرەیان کردووە، بەوپێیەی بڕێکی زۆری "شێ" لە باکوری ئەو ویلایەتە هەیە، هەر بۆیە لە باشووری کالیفۆرنیا رێژەی باران زۆر کەمبووەتەوە و دووچاری وشکەساڵی بووە، بە جۆرێک لە هاوینی ساڵی ٢٠٢٤وە، باران بارین بە شێوەیەکی نائاسایی کەمبووەتەوە و ئەوەش بوەتە هۆی وشکبوونی رێژەیەکی زۆری دەرختی دارستانەکانی. لەگەڵ هەڵکردنی بای " سانتا ئانا" لەو ویلایەتە هەموو ئەگەرەکانی کەوتنەوەی ئاگرێکی گەورەی لەم شێوەیە لە ئارادابووە، بە هۆی گۆڕانی بەردەوامی کەشوهەواشەوە کەوتنەوەی ئاگری لەوجۆرە لە داهاتوودا ئەگەرێکی کراوە دەبێت. بەرپرسانی ویلایەتی کالیفۆرنیا ئاماژە بەوە دەکەن، بەهۆی ئاگرەکەوە تائێستا 12 هەزار ماڵ و باڵەخانە و ئۆتۆمبێل سووتاون، ئەمە جگە لەوەی زیاتر لە 180 هەزار کەس ماڵەکانیان جێهێشتووە و روویان لە ناوچەکانی دیکەی شاری لۆس ئەنجلۆس کردووە. ئەو ئاگرەی باشووری ویلایەتی کالیفۆرنیا بە یەکێک لە گەورەترین کارەساتە سروشتییەکانییەکانی ئەو ویلایەتە دادەنرێت و تائێستا زیانی ئاگرەکە بە نزیکەی 150 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت. ئەوەی جێگای سەرەنجە ئەوەیە کەوتنەوەی ئەو ئاگرە گەورەیە سەرجەم کۆمپانیاکانی دڵنیایی لەو ویلایەتە دوچاری قەیرانی گەورە کردووە، بە جۆرێک پێدەچێت زۆرینەیان مایەپوچ ببن، چونکە ئەو خانوو و ڤێلایانەی زیانیان بەرکەوتووە زۆرینەیان هی دەوڵەمەند و ئەکتەرە بە ناوبانگەکانی جیهانن کە قەرەبووکردنەوەیان پێویستی بە سەدان ملیار دۆلار دەبێت، لە کاتێکدا سەرمایەی کۆمپانیایەکی وەک FAIR کە ناسراوترین کۆمپانیای دڵنیاییە لەو ویلایەتە کەمتر لە ٨٠٠ ملیۆن دۆلارە! هەر بۆیە دوای کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە پرسی قەرەبووکردنی زیانلێکەوتوان، گەورەترین قەیران بۆ کۆمپانیاکانی دڵنیایی لە ئەمریکا دروستدەکات.
زۆرینەی گەلانی جیهان خوازیارن سەرۆکەکەیان کەمترین سیفەتی سەرۆکە هەژارەکەی ئۆرۆگوای تێدابوایە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی خۆسێ مۆخێکا کە ناسراوە بە هەژارترین سەرۆکی جیهان، لە ئێستادا نەخۆشی شێرپەنجە زۆری بۆ هێناوە و خۆی بۆ دوا ماڵئاوایی ئامادەدەکات، لە دوا چاوپێکەوتنیشی دەڵێت ماڵئاوایی لەگەلەکەم و لەو کەسانەش دەکەم کە لە جیهاندا منیان ناسیوە و پێی وایە جەنگاوەریش مافی پشوودانی هەیە، هاوکات وەسیەتیشی کردووە هەر لە تەنیشت سەگەکەی خۆی لەو گوندەی تێیدا دەژی بە خاکی بسپێرن. جیاواز لە هەموو سەرۆکەکانی جیهان، وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی ئۆرۆگوای نەبووە هۆی خۆشگوزەرانی بۆ خۆسێ مۆخێکا و خێزان و کەسوکارەکەی، چونکە لە %٩٠ موچەکەی کە تەنها ٤ هەزار دۆلار بوو دەبەخشییە رێکخراوە خێرخوازییەکان و لە هیچ بانکێکیش هەژماری نەبووە، واتە ئەم سەرۆکە نە یەک دۆلاری دزیوە نە توانیویەتی تاکە دۆلارێکیش لە مووچەکەی پاشەکەوت بکات. لە ماوەی سەرۆکایەتیشی ڕەتیکردەوە لە ناو کۆشکی سەرۆکایەتی بژی و هەموو رۆژێکیش بە ئۆتۆمۆبیلەکەی خۆی کە جۆری فۆلکس واگنی مۆدێلی ١٩٨٧ ــە، بێ هیچ پاسەوانێک دەچووە دەوامی فەرمی خۆی و کاروباری سیاسی وڵاتی بەرێوەدەبرد. ئەم سەرۆکە هەر زوو ناوی بە تەواوی جیهاندا بڵاوبوویەوە، زۆرێک لە گەلانی دونیا بە تایبەت وڵاتانی جیهانی سێیەم ئیرەییان بە گەلی ئۆرۆگوای دەبرد و دەیانگوت خۆزگە سەرۆکی ئێمەش کەمترین سیفەتی خۆسێ مۆخێکا- ی تێدابوایە و زۆرتر لە بەرژەوەندی گەل کاری بکردایە و کەمتر داهاتی گشتی بۆ خۆی و خێزان و کەسوکاری بەکاربهێنایە. زۆرێک لە سەرۆکەکان خەرجی خۆیان و ماڵ و مناڵیان هێندە زۆربووە، داهاتی گشتی وڵات لە توانایدا نییە ئەو بڕەپارە زۆرە دابینبکات، زۆر جار وارێکەوتووە سەرۆک ناچاربووە بۆ خەرجی خۆی و خێزانەکەی بەشێک لە خاکی وڵاتەکەی فرۆشتووە یان بۆ بەدەستهێنانی پارەی زیاتر خیانەتی لە گەلی خۆی کردووە و بەژەوەندی میللەت و نەوەکانی داهاتووشی خستوەتە مەترسییەوە. سەرۆکە هەژارەکەی ئۆرۆگوای ناوی چووە پاڵ ماهاتما گاندی و نێلسۆن ماندێلا و بووە پاڵەوانی چیرۆکێکی بێ کۆتایی کە نەوەکانی داهاتوو بە شانازییەوە باسی لێوە دەکەن و وانە لە بۆچوون و بیروراکانی وەردەگرن، پێچەوانەی ئەو سەرۆکانەی کە هەموو هەوڵێکیان بۆ خۆشگوزەرانی خۆیان و خێزانەکەیانە و بەردەوام بونەتە بار بەسەر داهاتی گشتی و سەروەت و سامانی وڵات و میللەتیان دوچاری چەندین قەیرانی ئابووری و سیاسی کردووە. لە دوا دەرکەوتنیشی خۆسێ مۆخێکا دەڵێت: ئیتر چاوپێکەوتن لەگەڵ هیچ دەزگایەکی راگەیاندن ناکەم، وەک ئاماژەیەک کە بە هۆی نەخۆشی شێرپەنجەوە ماوەیەکی کەمی لە ژیاندا ماوە و پێی وایە ئیتر بەرگەی وەرگرتنی چارەسەری نەخۆشییەکە ناگرێت و داواشی لە پزیشکەکانی کردووە با لەوە زیاتر دوچاری ئەزەیەت و ئازاری نەکەن لەپێناو شتێکی هیچدا.
هەسەدە چەکی ئەمریکی بەکاردێنێ و باڵادەستی خۆی لە بەرەکانی شەڕدا سەپاندووە ئامادەکردنی: هاوڵاتی فرۆکەی بێ فرۆکەوان یان " درۆن" ئەو تەکنەلۆژیا سەربازییە نوێیەیە کە ئێستا بە شێوەیەکی بەرفراون لە بەرەکانی شەڕدا بەکاردەهێنرێت، زۆرینەی وڵاتانیش هەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە بۆ بە دەستهێنان و پێشخستنی. بەشێوەیەکی گشتی مێژووی دروستکردنی فرۆکەی بێ فرۆکەوان"درۆن" لە جیهاندا بەمشێوەیەیە: ــ بەریتانیا یەکەم وڵاتە کە فرۆکەی بێ فرۆکەوانی لە ساڵی ١٩١٧ دروستکرد و دواتر لە ساڵی ١٩٢٤ زیاتر پێشیخست. ــ لە جەنگی جیهانی یەکەمدا کە ساڵی ١٩١٧ کۆتاییهات بۆ یەکەمجار بەریتانیا و ئەڵمانیا لە جەنگەکانیاندا بەکاریانهێناوە. ــ لەجەنگی دووەمی جیهانی و جەنگی کۆریادا لەساڵی ١٩٥٠ بۆ ١٩٥٣ ئەمریکا ئەو جۆرە چەکەی بەکارهێناوە. ــ لەدوای شەڕی ڤێتنام گرنگی زیاتری پەیداکرد لە بواری هەواڵگریدا. ــ بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٩٩ موشەکی لێبەسترا و لە شەڕی کۆسۆڤۆدا بەکارهێنرا. بەکارهێنانی درۆن لەلایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە دەستکەوتێکی گەورەیە بۆ ئەو هێزە و دەتوانێت بە گوڕوتینێکی دیکەوە بەرەنگاری شەڕەنگێزییەکانی تورکیا و بەکرێگیراوانی ببێتەوە لە رۆژئاوای کوردستان. هێزەکانی سووریای دیموکرات لە شەڕی بەرنگاربوونەوەی تورکیا و چەکدارە بە کرێگیراوەکانیدا لە مەنبەج و پردی قەرەقۆزاق و چواردەوری بەنداوی تشرین، سەرکەوتوانە "دڕۆن" بەکاردەهێنن و بەو هۆیەوە توانیویانە گورزی جەرگبڕ لەو چەکدارە داگیرکەرانە بوەشێنن. شایەنی باسە ئەو جۆرە درۆنە کە هێزەکانی هەسەدە لە بەرەکانی شەڕدا بەکاریان دەهێنێت پێویستی بە گرێبەستی نێوان وڵاتان نییە بۆ کڕینی و لە بازاڕەکانی جیهاندا بەردەستە، بەڵام ئەوان بە لێهاتوویی خۆیان گۆڕانکارییان تێیدا کردووە و گۆڕیویانە بۆ چەکێکی کاریگەر کە لە توانایدایە زۆر بەوردی ئامانجەکانی بپێکێت. ئەمەش وایکردووە هێزەکانی سوریای دیموکرات ئەنجامی شەڕەکان لە بەرژەوەندی خۆیان بگۆڕن. هەڵبەت لە دۆخێکی وەک ئێستادا کە ڕادەی سەرکەوتنی جەنگەکان بەستراوە بە تەکنەلۆژیا و کەرەستە جەنگییە پێشکەوتووەکانی وەک درۆنەوە، هەر بە تەنیا بەکارهێنانی درۆنەکان بەس نییە بۆ ئەوەی لە گۆڕەپانی شەڕدا باڵادەست بیت، بەڵکو خستنەخوارەوەی دڕۆنی دوژمنیش زۆر گرنگە و ئەوەش پێویستی بە سیستەمی بەرگریی پێشکەوتوو هەیە، کە لەو ڕووەشەوە هێزەکانی سووریای دیموکرات دەستێکی باڵایان هەیە و بە شێوەیەکی فەرمی رایانگەیاندووە: هێزەکانیان لە بەرەنگابوونەوەی چەکدارە بەکرێگیراوەکاندا تا ئێستا توانیویانە چوار درۆنی بەیرەقداری تورکیا بخەنە خوارەوە و شکۆی ئەو چەکە تەکنەلۆژییە نوێیە بشکێنن کە ئەردۆغان زۆر شانازی پێوە دەکرد. هێزەکانی سووریای دیموکرات جگە لە درۆن خاوەنی چەندین جۆری چەکی ئەمریکی دیکەیە وەک: رەشاشی جۆری ئێم کەی ١٩ لەگەڵ موشەکی جۆری بی جی ئێم ٧١ کە بۆ تێکشکاندنی زرێپۆشی دوژمن بەکاری دەهێنێت، لەگەڵ چەکی جۆری ئێم فۆڕ کە سوکەڵەیە و لە پێکانی دوژمندا زۆر سەرکەوتووە. هێزەکانی هەسەدە چەکی جۆری ئێم ١٦ شیان هەیە کە بە یەکێک لە باشترین چەکەکان لەسەر ئاستی جیهان دادەنرێت. بەدرێژایی سەدەی ڕابردوو فرۆکەی جەنگی هۆکاری سەرەکی بووە بۆ باڵادەستی دوژمن لە زۆربەی شەڕ و پێکدادانەکان لە هەر چوار پارچەی کوردستان، بەڵام لەگەڵ بەدەستهێنانی دڕۆن و بەکارهێنانی لەلایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە بە شێوەیەکی سەرکەوتووانە، وەرچەرخانێکی مێژوویی لە شێوازی ڕووبەڕووبوونەوە و هێرشکردندا بۆ سەر دوژمن هێناوەتە ئاراوە؛ چونکە تا ئێستا لە کۆی جەنگەکاندا داگیرکەران لە ئاسمانەوە بۆردوومانی کوردیان کردووە، بەڵام ئێستا لە رۆژئاوای کوردستان، کورد لە ئاسمانەوە بۆردومانی دوژمنان دەکات.
تا ئێستا سزا ئابووریەکان کاریگەری لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران نەبووە، کەواتە ئەمریکا بە نیازی چییە؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی بڕیارە ٢٠ی ئەم مانگە دۆناڵد تڕەمپ سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا جارێکی تر جڵەوی دەسەڵات لە واشنتۆن بگرێتەوە دەست، یەکێک لە دۆسیە ئاڵۆزەکانیش کە رووبەرووی ئیدارەکەی تڕەمب دەبێتەوە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێرانە، کە لە ئێستادا وەک ڕاپۆتە نهێنییە دزەپێکراوەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم ئاماژەی پێدەدەن؛ تاران لە بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی نزیکبووەتەوە و ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمی لە دامەزراوە ئەتۆمیەکانیدا بەرێژەیەکی بەرچاو بەرزکردووەتەوە، پرسیارە جدییەکەش ئەوەیە ئایا وەڵام و بەرەنگاربوونەوەی تڕەمپ و ئیدارەکەی چی دەبێت بۆ ڕێگریکردن لە دروستکردنی چەکی ئەتۆم لەلایەن ئێرانەوە؟. لەوبارەیەوە ئەنجومەنی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت: تڕەمب لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتی ئەمریکادا قورسترین سزای بەسەر ئێراندا سەپاند ئەوەش بە مەبەستی خنکاندنی تاران بوو لە ڕووی ئابوورییەوە، ئامانجی سەرەکی ئەمریکاش لەو سزایانە گۆڕینی ڕژێمی ئێران نەبوو بەڵکو ناچارکردنی بوو تا بەرنامە ئەتۆمییەکەی ڕابگرێت. هەرچەندە سزا ئابوورییەکان ئێرانیان داتەپاند و لە ئێستادا ئاستی بژێوی هاوڵاتیانی ئەو وڵاتە زۆر خراپە و دراوەکەیان بە تەواوی بەهای لەدەستداوە، بەڵام ئەم سزایانە نەبوونە هۆی ناچارکردنی تاران تا دەستبەرداری بەرنامە ئەتۆمییەکەی ببێت و تا ئێستاش ئێران لەسەر پیتاندنی یۆرانیۆم بەردەوامە و سزا ئابوورییەکان تەنها زیانیان بە گەلانی ئێران گەیاندووە نەک بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئەو وڵاتە. لە رووی سەربازیشەوە ئێران توانیویەتی چەکی پێشکەوتوو دروستبکات و وەک لە ساڵی ٢٠٢٠دا بینیمان، موشەکەکانی ئەو وڵاتە لە توانایاندا بوو هێرشیان پێبکرێتە سەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا لە عێراق. بەڵام ئێستا کە رژێمی ئەسەد لە سووریا ڕووخاوە و بزوتنەوەی حەماس لە فەلەستین و حزبوڵڵاش لە لوبنان تەواو لاواز کراون، وایکردووە هەڵوێستی ئێران لە ناوچەکەدا زۆر لاواز ببێت، جگە لەوەش بۆردومانەکەی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر ئەو وڵاتە زیانێکی زۆری پێگەیاندووە و بە گوتەی فەرماندە سەربازییەکانی تەلئەبیب لەو بۆردوومانەدا توانیویانە بەشێک لە سیستەمی بەرگری ئاسمانی ئێران لەناوبەرن. ئەم لاوازییە لەسەر ئاستی سەربازی و قەیرانی ئابووری و نارەزایی ناوخۆیی وایکردووە وەزیری دەرەوەی ئێران بڵێت وڵاتەکەی ئامادەیە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی. لە نوێترین لێدوانیشیدا عەباس عێراقچی دەڵێت: دۆڕانی سوپای سووریا و روخانی رژێمی ئەسەد زەنگی ئاگادار کردنەوەیە بۆ ئێران و هێزە چەکدارەنی. پێشبینیش دەکرێت ئەگەر وتوێژەکانی داهاتوو دەرحەق بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران شکست بهێنێت، ئەوا وەشاندنی گورزی سەربازی لە دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران، تاکە رێگەی بەردەمی ئیدارەکەی دۆناڵد ترەمپ دەبێت.
داوا دەکرێت چەکدارە بیانییەکان لە ریزەکانی هەسەدە دووربخرێنەوە، بەڵام لە دیمەشق پلەکانیان بەرزدەکرێتەوەوە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی دوای ئاشکرابوونی ناوەرۆکی یەکەمین دانوستانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و دەسەڵاتی کاتی سووریا؛ کە تیایدا هەسەدە داوایکردووە لە سووپای نوێی سوریادا فیرقەیەک یان فەیلەقێکی سەربەخۆ بە هێزەکانی سووریای دیموکرات بدرێت و بەرهەمهێنانی نەوتیش لە نێوان بەرێوەبورایەتی خۆسەری و دیمەشق بە یەکسانی دابەشبکرێت، بەڵام بەرپرسانی نوێی دیمەشق ئەم پێشنیارەی هەسەدەیان رەتکردووەتەوە و لەسەر ئەوە رێکەوتوون کۆبوونەوەکانی نێوانیان بەردەوامبێت. هاوکات داواکارییەکان بۆ هەڵوەشاندنەوە و دوورخستنەوەی چەکدارانی بیانی لە ریزی هێزەکانی سووریای دیموکراتدا روو لە فراوانی دەکات؛ کە ژمارەیان دەیان کەسە و ئەرکی سەرەکیشیان لە رابردوودا راهێنان و مەشقی سەربازی بووە بە شەڕڤانان، بەڵام لە هەمانکاتدا دوای پێکهێنانی وەزارەتی بەرگری لەلایەن دەسەڵاتی نوێی سوریا و راسپاردنی "مرهەف ئەبو قەسرە" بۆ پۆستی وەزیری بەرگری، "ئەحمەد شەرع" سەرۆکی دەسەڵاتی نوێی سووریا پلەی سەربازیی ژمارەیەک لە فەرماندەی گرووپە چەکدارەکان لە سوپای نوێی سووریادا بەرزدەکاتەوە کە 7ـیان جیهادیی بیانین. ئەحمەد شەع لە نووسراوی پلە بەرزکردنەوەکەشیاندا، خۆی وەکو فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی سووریا ناساندووە. ئەو چەکدارە بیانیانەش کە شەرع پلەی باڵای لەنێو سوپای سووریادا پێداون؛ ئەلبانی و تورکی و ئوردنییان تێدایە و تا ئێستاش بە تەواوی نازانرێت ژمارەیان چەندە. چەند سەرچاوەیەکیش دەڵێن ئەحمەد شەرع بە نیازە رەگەزنامەی سووریان پێبدات. کۆی ئەو هەموو بڕیار و رێنماییە نایاسایی و دوفاقیانەی ئەحمەد شەع دەریکردوون هیچ بنەمایەکی دەستووریان نییە و خۆناساندنیشی وەک فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی سووریا کەس نازانێت لە کوێوە سەرچاوە دەگرێت. لە دوای روخانی ئەسەد و بەرپابوونی شەڕێکی خوێناوی لە نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و بەکرێگیراوانی تورکیادا، تا ئێستا ئەحمەد شەرع هیچ هەڵوێستێکی جدی نەبووە بۆ راگرتنی شەڕەکە کە تەنها لە دوو رۆژی رابردوودا زیاتر لە ١٠٠ کەس لە شەڕ و پێکدادانەکاندا کوژراون. بە بڕوای چاودێران، بۆ یەکلایی کردنەوەی کۆی ناکۆکییە سیاسی و سەربازییەکانی سووریا، ئەو وڵاتە پێویستی بە دەستوورێکی نوێ و هەڵبژاردنی پەرلەمان هەیە، بەڵام وەک پێشتر شەرع رایگەیاندبوو نووسنەوەی دەستوور سێ ساڵ و هەڵبژاردنیش چوار ساڵی دەوێت، تا ئەو وادەیەش سوویا لەبۆشایی یاساییدا دەبێت و کۆی بڕیا و رێنمایبەکانی شەرعیش پوچەڵ و بێ بنەما دەبن. بۆیە ئەگەر لە ماوەیەکی کەمدا هەڵبژاردن نەکرێت و شەرعییەتی دەسەڵات لە هاوڵاتیانی سووریا وەرنەگرن، پێدەچێت ئەمریکا و رۆژئاواش دان بە دەسەڵاتی کاتی ئێستای سوریادا نەنێن، سەرئەنجام کێشە و ئاڵۆزییەکانی سووریا بە بێ چارەسەر دەمێننەوە و هاوڵاتیانی ئەو وڵاتەش دەبنە قوربانی قەیرانە یەک لەدوا یەکەکان. هەرچی هێزەکانی سوریای دیموکراتیشە بەرچاو ڕوونی تەواوی هەیە و خۆی دەزانێت لە پێناو چیدا دامەزراوە و لە سووریای دوای رژێمی ئەسەدیشدا چۆن هەڵسوکەوت بکات، بەڵام دەسەڵاتی نوێی سووریا هەر لەسەرەتاوە بەهۆی دەستوەردانەکانی تورکیا و لایەنگریی ژمارەیەک لە گروپە چەکدارەکانەوە بۆ ئەو وڵاتە، دووچاری دوفاقی سیاسی بووە و بەو شێوەش هەرگیز ناتوانێت هاوڵاتیانی سووریا بە کەنارێکی ئارام بگەیەنێت.
بارەگاکانی حەشدی شەعبی لە ناوەراست و خۆرئاوای عێراق چۆڵکراون. ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە دوای گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و چڕبوونەوەی داواکارییەکان بۆ هێشتنەوەی چەک لە دەستی دەوڵەتدا و هەڵوەشاندنەوەی میلیشیاکانی حەشدی شەعبی لە عێراق، چوارچێوەی هەماهەنگی هۆشداری دەدات لە وەشاندنی گورزی سەربازی لەلایەن سوپای ئەمریکاوە لە گروپە میلیشیاکانی حەشدی شەعبی، لەگەڵ نزیکبوونەوەی وادەی رادەستکردنی دەسەڵاتیش بە "دۆناڵد ترەمپ"ی سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، فەرماندە سەربازییەکانی حەشدی شەعبی خۆیان حەشارداوە. ئەوەش ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە لەشکرکێشی بۆ سەر میلیشیاکانی عێراق نزیکبوەتەوە، ئەم مەترسییانەش لە کاتێکدایە کە زانیارییە دزەپێکراوەکان ئاشکرای دەکەن ئەو گروپە چەکدارانە چەندین ناوچەیان لە ناوەڕاست و ڕۆژئاوای عێراق چۆڵکردووە کە چەندین ساڵە لەناویاندا نیشتەجێن. سەرباری ئەو هەموو پێشهاتانەش کە رووبەرووی عێراق بووەتەوە، دۆخەکە گەیشتووە بەوەی باس لە گۆڕینی سیستمی سیاسی بکرێت، لە هەمانکاتدا محمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق دەڵێت: رێگە بە گۆڕینی سیستمی سیاسی له عێراق نادەین و هەموو جۆرە چاکسازییەکیش کە لە دەرەوە بەسەرماندا بسەپێندرێت ڕەتدەکەینەوە، سودانی بەدووریشی زانی ئەو گۆڕانکارییانەی لە سووریادا ڕوویانداوە، کاریگەری بۆ سەر عێراق هەبێت، بەڵام نوری مالیکی سەرۆکی ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا بە پێچەوانەی سەرۆکوەزیرانی عێراقەوە؛ پێی وایە ڕووداوەکانی سووریا سەرەتایەکە بۆ دابەشکرنی وڵاتانی ناوچەکە، بە گوتەی مالیکی دوژمنان هانی لاوان دەدەن بۆ ئەنجامدانی کاری تێکدەرانە لەناو عێراقدا. پێشتریش مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دەزگاکانی راگەیاندنی ئاشکراکردبوو، کە دۆناڵد ترەمپ داوای لە سودانی کردووە؛ کە دەبێت لە عێراقدا چەک بە تەنها بەدەست دەوڵەتەوە بێت، ئەو داوایەش لە چوارچێوەی داواکارییە بەردەوامەکانی واشنتۆندایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەکدارەکانی حەشدی شەعبی. هەر لەوبارەیەوە هۆشیار زێباری وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق؛ پێی وایە کاردانەوەکانی رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد تەنها لە سنوری سووریادا نامێنێتەوە و لە کۆتایی قسەکانیشیدا دەڵێت هەموو شتێک لەم جیهاندا ئەگەری ڕوودانی هەیە! دوای روداوەکانی سووریا، ئەمریکا هەوڵەکانی چڕکردووەتەوە بۆ کۆتاییهێنان بە باڵادەستی ئێران لە ناو عێراقدا؛ لە رێی هەڵوەشاندنەوەی ئەو گروپە چەکدارانەوە کە سیاسەت و ئەجیندای تاران لە بەغدا جێبەجێدەکەن، بە تایبەت حەشدی شەعبی کە چەک و تەقەمەنی زۆری لەبەردەستدایە و زۆر لە سوپای عێراق پۆشتەوپەرداغ ترە و دەستوەردانی تەواویش لە کۆی کایە سیاسیەکانی عێراقدا دەکات و هەژموونی خۆی سەپاندووە. هەموو ئاماژەکان روو لەو ئەگەرەن کە ئەمریکا پلانێکی لە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و بەرنامە ئەتۆمییەکەی داڕشتبێت، بۆ جێبەجێکردنی ئەو پلانەش سەرەتا بە لەناوبردنی شاگردەکانی دەستیپێکرد؛ هەر لە باشوری لوبنان و پەروباڵکردنی حزبوڵڵاوە تا گەیشت بە روخانی رژێمی ئەسەد لە سووریا. ئێستاش سەرەی حەشدی شەعبییە لە عێراق و داوای هەڵوەشاندنەوەی دەکات؛ بۆ دەستەبەرکردن و گەیشتن بەم ئامانجەشی، ڕەنگە ئەمریکا گۆڕانکاری زیاتر لە سیستمی حکومڕانیی وڵاتانی ناوچەکەدا بکات.
ئایا دەسەڵاتی نوێی سووریا هەمان هەڵەی دەسەڵاتی پێشوو دووبارە دەکاتەوە و درێژە بە توندوتییژی دەدات؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی عەلەوییەکانی سووریا کە لە ماوەی دەسەڵاتی ٥٤ ساڵەی رژێمی ئەسەد لە تەواوی سووریادا باڵادەستبوون، جگە لەوەی کە %٨٠ لاوانی ئەو پێکهاتەیە لە سوپای سووریادا پلەی ئەفسەریان هەبووە، لەگەڵ ئەوەشدا زۆرینەی پۆستە باڵاکانی وڵات لە سووریادا بەدەست پێکهاتەی عەلەوییەکانەوە بووە. لە کۆی کایە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکاندا هەژموونی تەواویان هەبوو و جڵەوی دەسەڵاتیان خستبووە ژێر رکێفی خۆیانەوە، لەگەڵ ئەوەشدا باس لەوە دەکرێت رژێمی سوریا لە رێی پیلانی بەرنامە بۆدارێژراوەوە لاوانی عەلەوییەکانی ناچارکردووە تا بەردەوام لە ناو سوپای سووریادا بمێننەوە، بۆ ئەمەش ناوچەکانی ریفی تەڕتوسی لە رووی ئابووریەوە فەرامۆش کردبوو تا هیچ سەرچاوەیەکی بژێوییان نەبێت و روو لە ریزەکانی سوپاکەی بەشار ئەسەد بکەن. بەڵام لە دوای گۆڕانکارییەکانی سووریا و کۆنترۆڵکردنی دیمەشق لە لایەن چەکدارانی دەستەی تەحریر شامەوە، پێکهاتەی عەلەویەکان بەردەوام رووبەرووی سوکایەتی و پێشێلکاری بونەتەوە و لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا چەندین گرتە ڤیدیۆ بڵاوبوەتەوە کە بە ناشرینترین شێوە هەڵسوکەوتیان لەگەڵدا دەکرێت؛ کەسیش نازانێت بە چ پێوەرێک یان چ دادگایەک سەلماندویەتی ئەمانە لەسەردەمی دەسەڵاتی ئەسەددا تاوانیان دەرحەق بە گەلی سووریا ئەنجامداوە تا بەوشێوەیە هەڵسوکەوتیان لەگەڵدا بکرێت. دەسەڵاتی کاتی دیمەشق تا ئێستا چەندین جار دوپاتی کردووەتەوە کە عەلەوەییەکان بەشێکن لە سووریای نوێ و رێگە بە هیچ کردەوەیەکی تۆڵەسەندنەوە لە دژیان ناردرێت و ئەوانەشیان کە لە کردەوەی تاوانکارییەوە تێوەگلاون رووبەرووی دادگا دەکرێنەوە. ژمارەی عەلەوییەکان لە سوریا دەگاتە نزیکەی ٢ ملیۆن کەس و %١٠ ی کۆی دانیشتوانی سووریا پێکدەهێنن، بە درێژایی مێژوو ئەم تائیفەیە فەرامۆش کرابوون تا ساڵی ١٩٧٠ ی سەدەی ڕابردوو کە حافز ئەسەد جڵەوی دەسەڵاتی لە سووریا گرتە دەست، ئیتر لەو کاتەوە سەردەمی زێڕینی عەلەوییەکان دەستیپێکرد تا روخانی بەشار و هەڵهاتنی، لە ئێستاشدا مەترسی گەورە بۆسەر چارنووسیان دروستبووە بەتایبەت دوای ئەو کوشتارە زۆرەی لە دوای روداوەکانی ساڵی ٢٠١١ەوە ئەو وڵاتەی گرتووەتەوە. بەپێی ئامارەکانی روانگەی سووری بۆ مافی مرۆڤ نزبکەی ٥٠٠ هەزار کەس لە سووریا کوژراون کە ٢٣١ هەزاریان هاوڵاتی مەدەنی بوون، ئێستاش لەهەموو کات زیاتر بانگەوازی تۆڵەکردنەوە دەکرێت و دەگوترێت پێویستە ئەحمەد شەرع تۆڵەی ئەو هەموو کوشتارە و دەستدرێژییە بۆسەر ژنانی سووریا لە عەلەویەکان بکاتەوە و زۆریشیان دەڵێن ئەگەر ئەحمەد شەرع ئەو کارە نەکات ئەوا خۆیان تۆڵەیان لێدەکەنەوە. لە ئێستادا سووریا کێشە و ناکۆکی زۆری هەیە و ئەو کێشانەش مەحاڵە بە دەسەڵاتێکی وەک ئەحمەد شەرع و دارودەستەکەی چارەسەر بکرێت، چونکە تەنها ئەزموونی شەڕکردنیان هەیە و لە ئیدارەدانی کێشە و قەیراندا شارەزایی ئەوتۆیان نییە، بۆیە ڕەنگە تا چەند ساڵی داهاتووش سووریا ئارامی و سەقامگیریی بەخۆیەوە نەبینێت.
.png)
.png)