.jpeg)
سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی پرسی چاره‌سه‌ری له توركیا چ په‌یوه‌ندییه‌كی به ڕووداوه‌كانی رۆژئاوای كوردستانەوە هه‌یه؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی دوای 10 ساڵ له رێگری و كه‌نارگیریكردنی عه‌بدوڵڵا ئۆجه‌لان رێبه‌ری زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان، حكومه‌تی توركیا رێگه‌ی به شاندێكی پارتی یه‌كسانی و دیموكراتی گه‌لان (ده‌م پارتی)دا له 28ی كانونی یه‌كه‌می 2024 دیداری ئۆجه‌لان بكات. دوای ئه‌و دیداره و وه‌رگرتنی په‌یامه‌كانی ئۆجه‌لان، شانده‌كه كه له هه‌ریه‌ك له سری سوره‌یا ئۆنده‌ر و په‌روین بوڵدان په‌رله‌مانتارانی ده‌م پارتی پێكهاتبوون، سه‌ردانی كۆی پارته سیاسیه‌كانی توركیایان كرد و وه‌ك ده‌زگاكانی راگه‌یاندنیش باسی لێوه ده‌كه‌ن كۆی كۆبونه‌وه‌كانیان تا ئێستا ئه‌رێنی بوون. زۆركه‌س پێیوایه ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی ناونراوه پرۆسه‌ی ئاشتی له توركیا، په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به روداوه‌كانی رۆژئاوای كوردستانه‌وه هه‌یه، كه توركیا هه‌موو تواناكانی خۆی و به‌كرێگیراوانی خستوه‌ته‌گه‌ڕ تا شكست به‌و به‌شه‌ی كوردستان بهێنێت به‌ڵام نه‌یتوانییوه ئامانجه‌كانی به‌ده‌ستبهێنێت، ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی له رۆژئاوای كوردستان بۆ كورد فه‌راهه‌مبووه ئه‌نقه‌ره‌ی ناچاركردووه ده‌ست به گفتوگۆكانی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بكاته‌وه، پێشبینیش ده‌كرێت كۆی پرۆسه‌كه په‌یوه‌ندی به پشتیوانیه‌كانی رۆژئاوا و ئه‌مریكاوە هەبێت بۆ هێزه‌كانی سوریای دیموكرات و توركیا چاوه‌رێ ده‌كات تا ده‌سه‌ڵات راده‌ستی دۆناڵد تره‌مپ ده‌كرێت له ئه‌مریكا، ئه‌وكات هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان رونده‌بێته‌وه ده‌رحه‌ق به مانه‌وه یان كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له سووریا. سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كوردیش له توركیا، په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به ئاستی پابه‌ندبوونی ئه‌و وڵاته‌وە هه‌یه به بنه‌ماكانی دیموكراتی و كۆی ئازادییه‌كانەوە، به‌ڵام حكومه‌تی توركیا له‌وكاته‌وە كه باسی پرۆسه‌ی ئاشتی ده‌كات له هه‌مان كاتدا به‌رده‌وامه له چه‌وساندنه‌وه و سه‌ركوتكردنی ئازادییه‌كان، ته‌نانه‌ت به‌رده‌وامه له زیندانیكردنی سه‌رۆك شاره‌وانییه كورده‌كان و به‌كارهێنانی هێزی سه‌ربازی بۆ یه‌كلایی كردنه‌وه‌ی كێشه‌كان. به جۆرێكی تر ئه‌م پرۆسه‌ی ئاشتییه‌ی توركیا بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كات به ته‌كتیكی تر لێكده‌درێته‌وه، به تایبه‌ت ئه‌و پیلانه‌ی باس له چه‌كدانان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان ده‌كات. لای خۆیه‌وه ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی سه‌رۆكی مه‌هه‌په به ئاشكرا ده‌ڵێت دوای كۆبوونه‌وه‌ی دووه‌می شاندی ده‌م پارتی له ئیمراڵی؛ ده‌بێت به‌بێ هیچ مه‌رجێك په‌كه‌كه وه‌كو رێكخراو نه‌مێنێت. هاوكات تونجه‌ر باكرهان هاوسه‌رۆكی ده‌م پارتی ده‌ڵێت: ئۆجه‌لان له په‌یامه‌كانیدا رایگه‌یاندوه ئه‌و هێزی بنیاتنانی ئاشتیی هه‌یه، ئیتر نۆره‌ی ده‌سه‌ڵاته پێویسته ده‌سه‌ڵات هه‌نگاو بۆ چاره‌سه‌ری پرسی كورد بنێت. روداوه‌كانی ناوخۆی توركیا و هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌و وڵاته‌ش له رۆژئاوای كوردستان هه‌رگیز ناتوانێت بڕوا به هیچ كه‌سێك بهێنێت كه ئه‌نقه‌ره به جدی پلانی ئاشتی هه‌یه و ده‌یه‌وێت پرسی كورد له توركیا به شێوه‌ی دیموكراتی چاره‌سه‌ر بكات.
دەستوەردان لە کاروباری حکومەت زیانی زۆری بە ئابووری پارێزگای سلێمانی گەیاندووە و بازاڕی تەواو لاواز کردووە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی جیاکردنەوەی حزب لە حکومەت، ئەو دروشمەبوو کە ٢٠ ساڵ زیاترە بەرزکراوەتەوە و داوای جێبەجێ کردنی دەکرێت، بەڵام تازە بەتازە لە شاری سلێمانی حزب هیچ هەیبەتێکی بۆ حکومەت نەهێشتووە و لەبری هەموو وەزارەت و دەزگا پەیوەندیدارەکان بڕیار دەردەکات و جێبەجێشی دەکات. لە هەڵمەتی دەستبەسەراگرتنی ئۆتۆمبێلە بێ سەرەتاکان کە زۆر بە جدی جێبەجێ دەکرا نەمانزانی بڕیاری دەستبەسەراگرتنی ئەو ئۆتۆمۆبیلانە لەلایەن کێوە دەرکراوە، دوای خۆپیشاندانی خاوەنی ئەو ئۆتۆمبیلانە و دیداری نوێنەریان لەگەڵ سەرۆکی یەکێتی لە دەباشان، لەماوەی یەک کاتژمێردا بڕیارەکان گۆڕان و تەواوی ئۆتۆمۆبیلەکان هاتنەوە سەر شەقامەکان، بەڵام گوندنشینانی دۆڵی خەلەکان کە کێشەی جددیان هەیە و بەدەست نەبوونی خزمەتگوزاری و کەمی کارەبای نیشتمانی و تەواونەکردنی ئەو شەقامەی کە ماوەی ١٢ ساڵە کاری تێدا دەکرێت و هێشتا تەواو نەبووە دەناڵێنن و ماوەی چەند رۆژێکە دەستیان بە خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزایی کردووە، بەڵام هیچ بەرپرسێک ناچێت بەدەمیانەوە و لە داواکارییەکانیان ناپرسنەوە. کەڵەکە بوونی نارەزاییەکان لەدەڤەری سلێمانی روو لە بەرفراوانی دەکات و رۆژ بە رۆژ خزمەتگوزارییەکان خراپتردەبێت و ستراتیج و پلانێک بۆ چارەسەرکردنیان بەدیناکرێت، هەموانیش دەزانین کە رێگەی هەزار میل بە هەنگاوی یەکەم دەستپێدەکات، بەڵام تەنانەت هەست بە هەنگاوی یەکەمیش بۆ چارەسەری کێشە و قەیرانەکان ناکرێت. لە قەیرانی نەدان و دواکەوتنی مووچەشدا هەست بە خەمساردییەکی تەواو دەکرێت لە لایەن یەکێتییەوە، لە کاتێکدا زۆربەی ناڕەزایی و خۆپیشاندان و بایکۆتی قوتابخانە و فەرمانگەکان لە دەڤەری سلێمانیدایە. لەسەر ئاستی سیاسیش یەکێتی دوای مام جەلال نەیتوانیوە هاوسەنگی بپارێزێ و رۆڵی بەرچاوی لە پێشهاتە سیاسیەکاندا هەبێت، بە تایبەت دوای روداوەکانی ٨ی تەمووز، بە جۆرێک لەم هەلومەرجەی ئێستای هەرێم و عێراق و ناوچەکەدا کە باس لە گۆڕانکاری و نەخشەی نوێ و دارشتنەوەی پلانی نوێ لەلایەن زلهێزەکان و وڵاتانی ناوچەکەوە دەکرێت، هەست بە غیابی یەکێتی لە گۆڕەپانەکەدا دەکرێت و هیچ جموجوڵێکی سیاسی و دیبلۆماسی لە سەرکردایەتی ئەو حزبەوە بەدیناکرێت، بە جۆرێک هەردەم کاردانەوەی لەبەرامبەر روداو و پێشهاتەکاندا هەیە و خۆی لە توانایدا نەماوە خوڵقێنەری روداوەکان بێت و ببێتە چەقی بڕیار و دانەری پلانەکان، بە پێچەوانەوە کەوتوەتە داوی کاردانەوەی ئەو پێشهاتانەوە کە رووبەرووی دەبنەوە. لە رووی جموجۆڵی بازاڕ و وەبەرهێنان و وەگەرخستنی دەستی کاری ناوخۆ و دەستبەرکردنی هەلی کارەوە بۆ لاوان؛ کە لە ئێستا لە کەرتی گشتیدا بە هیچ جۆرێک دامەزراندن نییە و دەبێت لە کەرتی تایبەتدا بژێوی خۆیان دابین بکەن، لەو بوارەشدا سلێمانی تەواو لاواز بووە تا کارگەیشتووە بەوەی گەنجان بۆ کارکردن روو لە هەولێر بکەن، هۆکارەکەشی دەستوەردانی بەردەوامی حزبە لە پرۆژەکانی وەبەرهێنان و نەبوونی پلانێکی تۆکمەیە کە لە توانایدا بێت چارەسەری گونجاو بۆ ئەم گرفتە بدۆزێتەوە. ئەمەش بۆتە هۆی گواستنەوەی سەرمایەی وەبەرهێنەکان بۆ شارەکانی تری عێراق، ئەو کارەش زیانی گەورە بە ئێستا و داهاتووی شاری سلێمانی دەگەیەنێت و لە ڕووی پێشکەوتن و شارسازییەوە بەجۆرێک دوای دەخات؛ چەندین ساڵ کارکردنی لێبڕاوانەی دەوێت تا بگاتەوە بە ئاستە نموونەییەکەی جارانی!
هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای گشتیی بودجه‌ی عێراق و گرێكوێره‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم هێشتا نەکراوەتەوە! ئامادەکردنی: هاوڵاتی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی كوردستان له‌نێوان حكومه‌تی هه‌رێم و به‌غدا، مافه‌كانیان ونبووه و كه داوا له حكومه‌تی هه‌رێم ده‌كه‌ن ده‌لێن مووچه‌كانتان له‌به‌غدایه، كه داواش له به‌غدا ده‌كرێت، وه‌زاره‌تی دارایی عێراق ده‌ڵێت كۆی مووچه‌ی ساڵی 2024ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی ناردووه، له‌م كه‌ینوبه‌ینه‌دا موچه‌ی مانگی 12ی ساڵی رابردووی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم دیارنییه. لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێراقیش بۆ ده‌رخستنی راستییه‌كان لیژنه‌یه‌كی پێكهێناوه بۆ بەدواداچوون و وردبینی شایسته‌ی دارایی هه‌رێمی كوردستان بۆ ساڵانی 2024 و 2025، په‌رله‌مانتارێكیش ده‌ڵێت ئه‌ركی ئه‌و لیژنه‌یه وردبینیكردنه له‌و ژمارانه‌ی له‌باره‌ی خه‌رجی پاره‌ی مووچەوە له‌نێوان به‌غدا و هه‌ولێردا راگه‌یه‌ندراون. هاوڵاتیانی هه‌رێمیش مێژوویه‌كی خراپیان له‌گه‌ڵ پێكهێنانی لیژنه هه‌یه، بۆ هه‌رپرسێك كه لیژنه‌ی بۆ پێكهێنرا، ئه‌وا راستی و مافه‌كان دیزه به‌ده‌رخۆنه ده‌كرێت و له‌بری ده‌رخستنی راستیه‌كان و ئاشكراكردنی بۆ رای گشتی، هه‌وڵی شاردنه‌وه‌ی ده‌درێت و كۆی كاره نایاسایی و ناشه‌رعییه‌كان به‌ر‌گی یاسایی و شه‌رعییان به‌به‌ردا ده‌كرێت. ئه‌وه‌ش له كاتێكدایه دادگای فیدراڵی عێراق به روونی بڕیاریداوه كه پێویسته مووچه به‌ده‌ربێت له هه‌موو ناكۆكیه‌كان و له‌كاتی خۆیدا به مووچه‌خۆران بدرێت، به‌ڵام تا ئێستا نه حكومه‌تی عێراق و نه حكومه‌تی هه‌رێم وه‌ك پێویست پابه‌ندنه‌بوون و گرێكوێره‌ی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم ساڵ به ساڵ درێژه ده‌كێشێ و بێ چاره‌سه‌ر ماوه‌ته‌وه. له‌ساڵی 2024 وه‌زاره‌تی دارایی عێراق بڕی 10ترلیۆن و 738 ملیار و 629 ملیۆن دیناری بۆ مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران ناردووه، وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی هه‌رێمیش ده‌ڵێت ئه‌و بڕه پاره‌یه كه‌مه و به‌شی مووچه‌ی مانگی 12ی فه‌رمانبه‌ران ناكات، ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی داراییش له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ده‌ڵێت ده‌بوو به‌غدا بڕی 11 ترلیۆن و 576 ملیار و 521 ملیۆن دیناری به‌پێی بودجه‌ی ساڵی 2024 بۆ هه‌رێمی كوردستان بناردایه، له به‌رامبه‌ردا وه‌زاره‌تی دارایی عێراق ده‌ڵێت كۆی شایسته داراییه‌كانی مووچه‌ی ساڵی 2024ی ناردووه و حكومه‌تی هه‌رێم به‌پێی مانگه‌كان دابه‌شی نه‌كردووه، له‌م كه‌ینوبه‌ینه‌دا زه‌ره‌رمه‌ندی راسته‌قینه مووچه‌خۆرانی هه‌رێمن كه نازانن مافه‌كانیان لای كێیه و ده‌بێت كاملایان به‌رپرسیارێتی دابینکردنی مافەکانیان هه‌ڵبگرن. بۆ ساڵی 2025یش تا ئێستا به‌رچاورونی نییه ئایا دۆخه‌كه به‌مشێوه‌یه ده‌مێنێته‌وه یان چاره‌سه‌ری ریشه‌یی ده‌كرێت و كۆی ئه‌و پرسه به‌ستراوه‌ته‌وه به هه‌مواری یاسای بودجه‌ی گشتی عێراقه‌وه، به تایبه‌ت ماده‌ی 11ی ئه‌و یاسایه كه باس له خه‌رجی فیعلی ده‌كات و مووچه و قوتی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم به‌پێی ئه‌و ماده‌یه به‌ستراوه‌ته‌وه به خه‌رجی فیعلی عێراقه‌وه، واته بوونی ده‌سته‌واژه‌یه‌ك له یاسای بودجه‌دا جارێكی تر كێشه بۆ خه‌رجكردنی شایسته داراییه‌كانی هه‌رێم دروستده‌كاته‌وه، هه‌ربۆیه په‌رله‌مانتاره كورده‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق داوا ده‌كه‌ن ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه له یاسای بودجه‌ی عێراق لاببرێت و خۆشیان نایشارنه‌وه كه ئه‌و كاره پێویستی به رێكه‌وتنی سیاسی نێوان هه‌رێمی كوردستان و به‌غدا هه‌یه، ئه‌وه‌ش له كاتێكدایه تا ئێستا ناكۆكی نێوان به‌غدا و هه‌ولێر له‌سه‌ر هه‌ژماری من و ته‌وتین یه‌كلایی نه‌كراوه‌ته‌وه و كارگه‌یشتوه به‌وه‌ی مووچه‌خۆران به‌سه‌ر دوو به‌ره‌دا دابه‌شبكات. سه‌ره‌نجام مووچه مافه و حكومه‌ت له‌بری كارێك یان ئه‌ركێك ده‌یداته مووچه‌خۆرانی خۆی، تا پێداویستییەکانی ژیانیان پێ دابین بکەن. هەر بۆیە نەدانی مووچە و به‌رده‌وامی ئه‌م كێشه‌یه كاریگه‌ری له‌سه‌ر كۆی كایه‌ی ئابووری و بازرگانی هه‌رێم دروستدەکات و پێویسته چاره‌سه‌ری ریشه‌یی بۆ بدۆزرێته‌وه.
ئیسرائیل مەترسی لە سەلامەتی و ئاسایشی کورد و دروزی لە سووریای نوێدا هەیە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە دوای رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد و گرتنەدەستی جڵەوی دەسەڵات لە لایەن میلیشا چەکدارەکانەوە کە پێشینەیەکی ئیسلامییان هەیە و بەشێکیان پێشتر سەر بە رێکخراوی تیرۆریستی قاعیدە و داعش بوون، مەترسییەکانی ئیسرائیل لە دەسەڵاتی داهاتووی ئەو وڵاتە زیادیکردووە، بە تایبەت کە وڵاتێکی وەک تورکیا پشتیوانی و هاوکاری ئەو گرووپە چەکدارانە دەکات و ئامادەیە بۆ بەرژەوەندی خۆی ئاگر لە سەرتاسەری ناوچەکە بەربدات بە مەرجێک کەمێک لە خەونی گێڕانەوەی دەسەڵاتی سوڵتانی عوسمانی بۆ ناوچەکە بەدیبهێنێت. بۆ بەرگرتن لەو خەونەی تورکیاش، رۆژنامەی "یسرائیل هیوم" ئاشکرای کرد ئەنجومەنی وەزیرانی ئیسرائیل کۆبوونەوەیەکی نهێنی دەرحەق بە ئایندەی شێوازی دەسەڵات لە سووریا ئەنجامداوە و گەیشتووەتە ئەو بڕوایەی پلان بۆ دابەشکردنی سوریا بەسەر چەند کانتۆنێک دابرێژێت و لە کۆنگرەیەکی نێودەوڵەتیدا ئەو پلانەی بخاتەڕوو. ئیسرائیل دەسەڵاتی نوێی سووریا بە تایبەت دەسەڵاتی سەرۆکەکەی "ئەحمەد شەرع" بە هەرەشەی راستەوخۆ بۆ سەر ئاسایشی وڵاتەکەی دەزانێت بە تایبەت کە پێشینەیەکی توندڕەوی هەیە و تێکەڵەیەک بووە لە قاعیدە و داعش و لە چەندین کردەوەی تیرۆریستییەوە تێوەگلاوە، کە بە شێوەیەکی گشتی مێژووی کارە جیهادییەکانی ئەحمەد شەرع بەمشێوەیە بوون: ✹ ساڵی ٢٠٠٣ بۆ جیهاد هاتووەتە عێراق و لە ژێر فەرماندەیی ئەبو موسعەب زەرقاوی جیهادی کردووە. ✹ لە ساڵی ٢٠٠٦ بۆ ٢٠١١ لە لایەن هێزەکانی ئەمریکاوە دەستگیرکراوە و زیندانی کراوە. ✹ لە ساڵی ٢٠١١ پەیوەندی بە داعشەوە کردووە و بە فەرمانی ئەبوبەکر بەغدادی گەڕاوەتەوە بۆ سووریا. ✹ ساڵی ٢٠١٢ بەرەی نوسرەی دروستکرد و تا ساڵی ٢٠١٦ بەردەوامبوو. ✹ لە ساڵی ٢٠١٣ لە داعش جیابوویەوە و پەیوەندیی بە قاعیدەوە کردووە. ✹ ساڵی ٢٠١٦ لە قاعیدە جیابووەتەوە و ناوی بەرەی نوسرەی بۆ "فەتح شام" گۆڕی. ✹ ساڵی ٢٠١٧ دەستەی تەحریر شامی دامەزراندووە و تا ئێستا بەردەوامە. کەسێک ئەوە پێشینەی بێت و ئێستا جڵەوی دەسەڵاتی لە سووریا گرتبێتە دەست بە دڵنیاییەوە وڵاتێکی وەک ئیسرائیل پلانی تۆکمە بۆ سنوردارکردنی دەسەڵاتەکەی دادەرێژێت، وەک رۆژنامەی "یسرائیل هیوم"یش، بڵاویکردووەتەوە، باشترین بژاردەی ئیسرائیل بۆ دەسەڵاتی داهاتووی سووریا دابەشکردنیەتی بەسەر چەند کانتۆنێکدا، هەر ئەو رۆژنامەیە دەڵێت ئیسرائیل لە سووریای نوێدا زۆر مەترسی لە سەلامەتی و ئاسایشی نەتەوەی کورد و دروزی هەیە، ئەو مەترسییەش لە کۆبوونەوە نهێنییەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی ئیسرائیلدا باسکراوە. سەرئەنجام کۆی ڕووداوەکان و پلانەکان بۆ داهاتووی سووریا و ئایندەی کورد لەو بەشەی کوردستان زۆر ئاڵۆزە و پێویستی بە یەکگرتوویی کورد و پلانی ستراتیجی تایبەت هەیە، تا بتوانرێت زۆرترین سوود لەو دەرفەتە وەربگیرێت کە لە سووریادا فەراهەم بووە و ڕەنگە تا دەیان ساڵی تر دەرفەتی لەوجۆرە دروست نەبێتەوە.
کەوتنەوەی ئاگرەکە چەندین کۆمپانیای زەبەلاحی دڵنیایی دووچاری مایەپوچبوون دەکاتەوە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئاگرەکەی ویلایەتی کالیفۆرنیای ئەمریکا تابێت فراوانتر دەبێت و بەرپرسانی ویلایەتەکەش هۆشداری دەدەن لەوەی کە چاوەڕێ دەکرێت ئاگرەکەی دەوروبەری شاری لۆس ئەنجلۆس لەو ویلایەتەی رۆژئاوای ئەمریکا، بەهۆی خێرایی رەشەباوە فراوانتر ببێت. تا ئێستاش ژمارەی گیانلەدەستدان بەهۆی ئاگرەکەوە بۆ 16 کەس بەرزبووەتەوە. لە 7ی ئەم مانگەوە تیمەکانی ئاگرکوژێنەوە رووبەڕووی پێنج ئاگری فراوان لە پێنج ناوچەی جیاوازی دەووروبەری شاری لۆس ئەنجلۆس بوونەتەوە، بەو هۆیەشەوە باری لەناکاو لە ویلایەتی کالیفۆرنیا راگەیەنراوە. پێشبینیش دەکرێت، جارێکی دیکە با لە باشووری کالیفۆرنیا هەڵبکاتەوە و تاوەکو سەرەتای هەفتەی داهاتوو بەردەوام بێت، ئەمەش رەنگە ئاگرەکەی ئێستا فراوانتر بکات و ببێتە هۆی دروستبوونی ڕووداوی ئاگرکەوتنەوەی تریش. پۆلیسی کالیفۆرنیا رایگەیاندووە، تیمەکانیان لەگەڵ گاردی نیشتمانی سەرقاڵی چاودێریی ئەو ناوچانەن کە ئاگرەکەیان کۆنترۆڵکراوە، ئەمەش بەهۆی دزی و تاڵانی لەو ناوچانەدا و هەروەها بۆ گەڕان بەدوای ئەو کەسانەدا کە تا ئێستا بێسەروشوێنن. ئەوەی خەڵکی نایزانێت دەرحەق بە ئاگرەکەی کالیفۆرنیا ئەوەیە کە پێشتر زۆر کەس پێشبینی ئەو ئاگرەیان کردووە، بەوپێیەی بڕێکی زۆری "شێ" لە باکوری ئەو ویلایەتە هەیە، هەر بۆیە لە باشووری کالیفۆرنیا رێژەی باران زۆر کەمبووەتەوە و دووچاری وشکەساڵی بووە، بە جۆرێک لە هاوینی ساڵی ٢٠٢٤وە، باران بارین بە شێوەیەکی نائاسایی کەمبووەتەوە و ئەوەش بوەتە هۆی وشکبوونی رێژەیەکی زۆری دەرختی دارستانەکانی. لەگەڵ هەڵکردنی بای " سانتا ئانا" لەو ویلایەتە هەموو ئەگەرەکانی کەوتنەوەی ئاگرێکی گەورەی لەم شێوەیە لە ئارادابووە، بە هۆی گۆڕانی بەردەوامی کەشوهەواشەوە کەوتنەوەی ئاگری لەوجۆرە لە داهاتوودا ئەگەرێکی کراوە دەبێت. بەرپرسانی ویلایەتی کالیفۆرنیا ئاماژە بەوە دەکەن، بەهۆی ئاگرەکەوە تائێستا 12 هەزار ماڵ و باڵەخانە و ئۆتۆمبێل سووتاون، ئەمە جگە لەوەی زیاتر لە 180 هەزار کەس ماڵەکانیان جێهێشتووە و روویان لە ناوچەکانی دیکەی شاری لۆس ئەنجلۆس کردووە. ئەو ئاگرەی باشووری ویلایەتی کالیفۆرنیا بە یەکێک لە گەورەترین کارەساتە سروشتییەکانییەکانی ئەو ویلایەتە دادەنرێت و تائێستا زیانی ئاگرەکە بە نزیکەی 150 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت. ئەوەی جێگای سەرەنجە ئەوەیە کەوتنەوەی ئەو ئاگرە گەورەیە سەرجەم کۆمپانیاکانی دڵنیایی لەو ویلایەتە دوچاری قەیرانی گەورە کردووە، بە جۆرێک پێدەچێت زۆرینەیان مایەپوچ ببن، چونکە ئەو خانوو و ڤێلایانەی زیانیان بەرکەوتووە زۆرینەیان هی دەوڵەمەند و ئەکتەرە بە ناوبانگەکانی جیهانن کە قەرەبووکردنەوەیان پێویستی بە سەدان ملیار دۆلار دەبێت، لە کاتێکدا سەرمایەی کۆمپانیایەکی وەک FAIR کە ناسراوترین کۆمپانیای دڵنیاییە لەو ویلایەتە کەمتر لە ٨٠٠ ملیۆن دۆلارە! هەر بۆیە دوای کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە پرسی قەرەبووکردنی زیانلێکەوتوان، گەورەترین قەیران بۆ کۆمپانیاکانی دڵنیایی لە ئەمریکا دروستدەکات.
زۆرینەی گەلانی جیهان خوازیارن سەرۆکەکەیان کەمترین سیفەتی سەرۆکە هەژارەکەی ئۆرۆگوای تێدابوایە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی خۆسێ مۆخێکا کە ناسراوە بە هەژارترین سەرۆکی جیهان، لە ئێستادا نەخۆشی شێرپەنجە زۆری بۆ هێناوە و خۆی بۆ دوا ماڵئاوایی ئامادەدەکات، لە دوا چاوپێکەوتنیشی دەڵێت ماڵئاوایی لەگەلەکەم و لەو کەسانەش دەکەم کە لە جیهاندا منیان ناسیوە و پێی وایە جەنگاوەریش مافی پشوودانی هەیە، هاوکات وەسیەتیشی کردووە هەر لە تەنیشت سەگەکەی خۆی لەو گوندەی تێیدا دەژی بە خاکی بسپێرن. جیاواز لە هەموو سەرۆکەکانی جیهان، وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی ئۆرۆگوای نەبووە هۆی خۆشگوزەرانی بۆ خۆسێ مۆخێکا و خێزان و کەسوکارەکەی، چونکە لە %٩٠ موچەکەی کە تەنها ٤ هەزار دۆلار بوو دەبەخشییە رێکخراوە خێرخوازییەکان و لە هیچ بانکێکیش هەژماری نەبووە، واتە ئەم سەرۆکە نە یەک دۆلاری دزیوە نە توانیویەتی تاکە دۆلارێکیش لە مووچەکەی پاشەکەوت بکات. لە ماوەی سەرۆکایەتیشی ڕەتیکردەوە لە ناو کۆشکی سەرۆکایەتی بژی و هەموو رۆژێکیش بە ئۆتۆمۆبیلەکەی خۆی کە جۆری فۆلکس واگنی مۆدێلی ١٩٨٧ ــە، بێ هیچ پاسەوانێک دەچووە دەوامی فەرمی خۆی و کاروباری سیاسی وڵاتی بەرێوەدەبرد. ئەم سەرۆکە هەر زوو ناوی بە تەواوی جیهاندا بڵاوبوویەوە، زۆرێک لە گەلانی دونیا بە تایبەت وڵاتانی جیهانی سێیەم ئیرەییان بە گەلی ئۆرۆگوای دەبرد و دەیانگوت خۆزگە سەرۆکی ئێمەش کەمترین سیفەتی خۆسێ مۆخێکا- ی تێدابوایە و زۆرتر لە بەرژەوەندی گەل کاری بکردایە و کەمتر داهاتی گشتی بۆ خۆی و خێزان و کەسوکاری بەکاربهێنایە. زۆرێک لە سەرۆکەکان خەرجی خۆیان و ماڵ و مناڵیان هێندە زۆربووە، داهاتی گشتی وڵات لە توانایدا نییە ئەو بڕەپارە زۆرە دابینبکات، زۆر جار وارێکەوتووە سەرۆک ناچاربووە بۆ خەرجی خۆی و خێزانەکەی بەشێک لە خاکی وڵاتەکەی فرۆشتووە یان بۆ بەدەستهێنانی پارەی زیاتر خیانەتی لە گەلی خۆی کردووە و بەژەوەندی میللەت و نەوەکانی داهاتووشی خستوەتە مەترسییەوە. سەرۆکە هەژارەکەی ئۆرۆگوای ناوی چووە پاڵ ماهاتما گاندی و نێلسۆن ماندێلا و بووە پاڵەوانی چیرۆکێکی بێ کۆتایی کە نەوەکانی داهاتوو بە شانازییەوە باسی لێوە دەکەن و وانە لە بۆچوون و بیروراکانی وەردەگرن، پێچەوانەی ئەو سەرۆکانەی کە هەموو هەوڵێکیان بۆ خۆشگوزەرانی خۆیان و خێزانەکەیانە و بەردەوام بونەتە بار بەسەر داهاتی گشتی و سەروەت و سامانی وڵات و میللەتیان دوچاری چەندین قەیرانی ئابووری و سیاسی کردووە. لە دوا دەرکەوتنیشی خۆسێ مۆخێکا دەڵێت: ئیتر چاوپێکەوتن لەگەڵ هیچ دەزگایەکی راگەیاندن ناکەم، وەک ئاماژەیەک کە بە هۆی نەخۆشی شێرپەنجەوە ماوەیەکی کەمی لە ژیاندا ماوە و پێی وایە ئیتر بەرگەی وەرگرتنی چارەسەری نەخۆشییەکە ناگرێت و داواشی لە پزیشکەکانی کردووە با لەوە زیاتر دوچاری ئەزەیەت و ئازاری نەکەن لەپێناو شتێکی هیچدا.
هەسەدە چەکی ئەمریکی بەکاردێنێ و باڵادەستی خۆی لە بەرەکانی شەڕدا سەپاندووە ئامادەکردنی: هاوڵاتی فرۆکەی بێ فرۆکەوان یان " درۆن" ئەو تەکنەلۆژیا سەربازییە نوێیەیە کە ئێستا بە شێوەیەکی بەرفراون لە بەرەکانی شەڕدا بەکاردەهێنرێت، زۆرینەی وڵاتانیش هەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە بۆ بە دەستهێنان و پێشخستنی. بەشێوەیەکی گشتی مێژووی دروستکردنی فرۆکەی بێ فرۆکەوان"درۆن" لە جیهاندا بەمشێوەیەیە: ــ بەریتانیا یەکەم وڵاتە کە فرۆکەی بێ فرۆکەوانی لە ساڵی ١٩١٧ دروستکرد و دواتر لە ساڵی ١٩٢٤ زیاتر پێشیخست. ــ لە جەنگی جیهانی یەکەمدا کە ساڵی ١٩١٧ کۆتاییهات بۆ یەکەمجار بەریتانیا و ئەڵمانیا لە جەنگەکانیاندا بەکاریانهێناوە. ــ لەجەنگی دووەمی جیهانی و جەنگی کۆریادا لەساڵی ١٩٥٠ بۆ ١٩٥٣ ئەمریکا ئەو جۆرە چەکەی بەکارهێناوە. ــ لەدوای شەڕی ڤێتنام گرنگی زیاتری پەیداکرد لە بواری هەواڵگریدا. ــ بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٩٩ موشەکی لێبەسترا و لە شەڕی کۆسۆڤۆدا بەکارهێنرا. بەکارهێنانی درۆن لەلایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە دەستکەوتێکی گەورەیە بۆ ئەو هێزە و دەتوانێت بە گوڕوتینێکی دیکەوە بەرەنگاری شەڕەنگێزییەکانی تورکیا و بەکرێگیراوانی ببێتەوە لە رۆژئاوای کوردستان. هێزەکانی سووریای دیموکرات لە شەڕی بەرنگاربوونەوەی تورکیا و چەکدارە بە کرێگیراوەکانیدا لە مەنبەج و پردی قەرەقۆزاق و چواردەوری بەنداوی تشرین، سەرکەوتوانە "دڕۆن" بەکاردەهێنن و بەو هۆیەوە توانیویانە گورزی جەرگبڕ لەو چەکدارە داگیرکەرانە بوەشێنن. شایەنی باسە ئەو جۆرە درۆنە کە هێزەکانی هەسەدە لە بەرەکانی شەڕدا بەکاریان دەهێنێت پێویستی بە گرێبەستی نێوان وڵاتان نییە بۆ کڕینی و لە بازاڕەکانی جیهاندا بەردەستە، بەڵام ئەوان بە لێهاتوویی خۆیان گۆڕانکارییان تێیدا کردووە و گۆڕیویانە بۆ چەکێکی کاریگەر کە لە توانایدایە زۆر بەوردی ئامانجەکانی بپێکێت. ئەمەش وایکردووە هێزەکانی سوریای دیموکرات ئەنجامی شەڕەکان لە بەرژەوەندی خۆیان بگۆڕن. هەڵبەت لە دۆخێکی وەک ئێستادا کە ڕادەی سەرکەوتنی جەنگەکان بەستراوە بە تەکنەلۆژیا و کەرەستە جەنگییە پێشکەوتووەکانی وەک درۆنەوە، هەر بە تەنیا بەکارهێنانی درۆنەکان بەس نییە بۆ ئەوەی لە گۆڕەپانی شەڕدا باڵادەست بیت، بەڵکو خستنەخوارەوەی دڕۆنی دوژمنیش زۆر گرنگە و ئەوەش پێویستی بە سیستەمی بەرگریی پێشکەوتوو هەیە، کە لەو ڕووەشەوە هێزەکانی سووریای دیموکرات دەستێکی باڵایان هەیە و بە شێوەیەکی فەرمی رایانگەیاندووە: هێزەکانیان لە بەرەنگابوونەوەی چەکدارە بەکرێگیراوەکاندا تا ئێستا توانیویانە چوار درۆنی بەیرەقداری تورکیا بخەنە خوارەوە و شکۆی ئەو چەکە تەکنەلۆژییە نوێیە بشکێنن کە ئەردۆغان زۆر شانازی پێوە دەکرد. هێزەکانی سووریای دیموکرات جگە لە درۆن خاوەنی چەندین جۆری چەکی ئەمریکی دیکەیە وەک: رەشاشی جۆری ئێم کەی ١٩ لەگەڵ موشەکی جۆری بی جی ئێم ٧١ کە بۆ تێکشکاندنی زرێپۆشی دوژمن بەکاری دەهێنێت، لەگەڵ چەکی جۆری ئێم فۆڕ کە سوکەڵەیە و لە پێکانی دوژمندا زۆر سەرکەوتووە. هێزەکانی هەسەدە چەکی جۆری ئێم ١٦ شیان هەیە کە بە یەکێک لە باشترین چەکەکان لەسەر ئاستی جیهان دادەنرێت. بەدرێژایی سەدەی ڕابردوو فرۆکەی جەنگی هۆکاری سەرەکی بووە بۆ باڵادەستی دوژمن لە زۆربەی شەڕ و پێکدادانەکان لە هەر چوار پارچەی کوردستان، بەڵام لەگەڵ بەدەستهێنانی دڕۆن و بەکارهێنانی لەلایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە بە شێوەیەکی سەرکەوتووانە، وەرچەرخانێکی مێژوویی لە شێوازی ڕووبەڕووبوونەوە و هێرشکردندا بۆ سەر دوژمن هێناوەتە ئاراوە؛ چونکە تا ئێستا لە کۆی جەنگەکاندا داگیرکەران لە ئاسمانەوە بۆردوومانی کوردیان کردووە، بەڵام ئێستا لە رۆژئاوای کوردستان، کورد لە ئاسمانەوە بۆردومانی دوژمنان دەکات.
تا ئێستا سزا ئابووریەکان کاریگەری لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران نەبووە، کەواتە ئەمریکا بە نیازی چییە؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی بڕیارە ٢٠ی ئەم مانگە دۆناڵد تڕەمپ سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا جارێکی تر جڵەوی دەسەڵات لە واشنتۆن بگرێتەوە دەست، یەکێک لە دۆسیە ئاڵۆزەکانیش کە رووبەرووی ئیدارەکەی تڕەمب دەبێتەوە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێرانە، کە لە ئێستادا وەک ڕاپۆتە نهێنییە دزەپێکراوەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم ئاماژەی پێدەدەن؛ تاران لە بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی نزیکبووەتەوە و ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمی لە دامەزراوە ئەتۆمیەکانیدا بەرێژەیەکی بەرچاو بەرزکردووەتەوە، پرسیارە جدییەکەش ئەوەیە ئایا وەڵام و بەرەنگاربوونەوەی تڕەمپ و ئیدارەکەی چی دەبێت بۆ ڕێگریکردن لە دروستکردنی چەکی ئەتۆم لەلایەن ئێرانەوە؟. لەوبارەیەوە ئەنجومەنی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت: تڕەمب لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتی ئەمریکادا قورسترین سزای بەسەر ئێراندا سەپاند ئەوەش بە مەبەستی خنکاندنی تاران بوو لە ڕووی ئابوورییەوە، ئامانجی سەرەکی ئەمریکاش لەو سزایانە گۆڕینی ڕژێمی ئێران نەبوو بەڵکو ناچارکردنی بوو تا بەرنامە ئەتۆمییەکەی ڕابگرێت. هەرچەندە سزا ئابوورییەکان ئێرانیان داتەپاند و لە ئێستادا ئاستی بژێوی هاوڵاتیانی ئەو وڵاتە زۆر خراپە و دراوەکەیان بە تەواوی بەهای لەدەستداوە، بەڵام ئەم سزایانە نەبوونە هۆی ناچارکردنی تاران تا دەستبەرداری بەرنامە ئەتۆمییەکەی ببێت و تا ئێستاش ئێران لەسەر پیتاندنی یۆرانیۆم بەردەوامە و سزا ئابوورییەکان تەنها زیانیان بە گەلانی ئێران گەیاندووە نەک بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئەو وڵاتە. لە رووی سەربازیشەوە ئێران توانیویەتی چەکی پێشکەوتوو دروستبکات و وەک لە ساڵی ٢٠٢٠دا بینیمان، موشەکەکانی ئەو وڵاتە لە توانایاندا بوو هێرشیان پێبکرێتە سەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا لە عێراق. بەڵام ئێستا کە رژێمی ئەسەد لە سووریا ڕووخاوە و بزوتنەوەی حەماس لە فەلەستین و حزبوڵڵاش لە لوبنان تەواو لاواز کراون، وایکردووە هەڵوێستی ئێران لە ناوچەکەدا زۆر لاواز ببێت، جگە لەوەش بۆردومانەکەی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر ئەو وڵاتە زیانێکی زۆری پێگەیاندووە و بە گوتەی فەرماندە سەربازییەکانی تەلئەبیب لەو بۆردوومانەدا توانیویانە بەشێک لە سیستەمی بەرگری ئاسمانی ئێران لەناوبەرن. ئەم لاوازییە لەسەر ئاستی سەربازی و قەیرانی ئابووری و نارەزایی ناوخۆیی وایکردووە وەزیری دەرەوەی ئێران بڵێت وڵاتەکەی ئامادەیە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی. لە نوێترین لێدوانیشیدا عەباس عێراقچی دەڵێت: دۆڕانی سوپای سووریا و روخانی رژێمی ئەسەد زەنگی ئاگادار کردنەوەیە بۆ ئێران و هێزە چەکدارەنی. پێشبینیش دەکرێت ئەگەر وتوێژەکانی داهاتوو دەرحەق بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران شکست بهێنێت، ئەوا وەشاندنی گورزی سەربازی لە دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران، تاکە رێگەی بەردەمی ئیدارەکەی دۆناڵد ترەمپ دەبێت.
داوا دەکرێت چەکدارە بیانییەکان لە ریزەکانی هەسەدە دووربخرێنەوە، بەڵام لە دیمەشق پلەکانیان بەرزدەکرێتەوەوە. ئامادەکردنی: هاوڵاتی دوای ئاشکرابوونی ناوەرۆکی یەکەمین دانوستانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و دەسەڵاتی کاتی سووریا؛ کە تیایدا هەسەدە داوایکردووە لە سووپای نوێی سوریادا فیرقەیەک یان فەیلەقێکی سەربەخۆ بە هێزەکانی سووریای دیموکرات بدرێت و بەرهەمهێنانی نەوتیش لە نێوان بەرێوەبورایەتی خۆسەری و دیمەشق بە یەکسانی دابەشبکرێت، بەڵام بەرپرسانی نوێی دیمەشق ئەم پێشنیارەی هەسەدەیان رەتکردووەتەوە و لەسەر ئەوە رێکەوتوون کۆبوونەوەکانی نێوانیان بەردەوامبێت. هاوکات داواکارییەکان بۆ هەڵوەشاندنەوە و دوورخستنەوەی چەکدارانی بیانی لە ریزی هێزەکانی سووریای دیموکراتدا روو لە فراوانی دەکات؛ کە ژمارەیان دەیان کەسە و ئەرکی سەرەکیشیان لە رابردوودا راهێنان و مەشقی سەربازی بووە بە شەڕڤانان، بەڵام لە هەمانکاتدا دوای پێکهێنانی وەزارەتی بەرگری لەلایەن دەسەڵاتی نوێی سوریا و راسپاردنی "مرهەف ئەبو قەسرە" بۆ پۆستی وەزیری بەرگری، "ئەحمەد شەرع" سەرۆکی دەسەڵاتی نوێی سووریا پلەی سەربازیی ژمارەیەک لە فەرماندەی گرووپە چەکدارەکان لە سوپای نوێی سووریادا بەرزدەکاتەوە کە 7ـیان جیهادیی بیانین. ئەحمەد شەع لە نووسراوی پلە بەرزکردنەوەکەشیاندا، خۆی وەکو فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی سووریا ناساندووە. ئەو چەکدارە بیانیانەش کە شەرع پلەی باڵای لەنێو سوپای سووریادا پێداون؛ ئەلبانی و تورکی و ئوردنییان تێدایە و تا ئێستاش بە تەواوی نازانرێت ژمارەیان چەندە. چەند سەرچاوەیەکیش دەڵێن ئەحمەد شەرع بە نیازە رەگەزنامەی سووریان پێبدات. کۆی ئەو هەموو بڕیار و رێنماییە نایاسایی و دوفاقیانەی ئەحمەد شەع دەریکردوون هیچ بنەمایەکی دەستووریان نییە و خۆناساندنیشی وەک فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی سووریا کەس نازانێت لە کوێوە سەرچاوە دەگرێت. لە دوای روخانی ئەسەد و بەرپابوونی شەڕێکی خوێناوی لە نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و بەکرێگیراوانی تورکیادا، تا ئێستا ئەحمەد شەرع هیچ هەڵوێستێکی جدی نەبووە بۆ راگرتنی شەڕەکە کە تەنها لە دوو رۆژی رابردوودا زیاتر لە ١٠٠ کەس لە شەڕ و پێکدادانەکاندا کوژراون. بە بڕوای چاودێران، بۆ یەکلایی کردنەوەی کۆی ناکۆکییە سیاسی و سەربازییەکانی سووریا، ئەو وڵاتە پێویستی بە دەستوورێکی نوێ و هەڵبژاردنی پەرلەمان هەیە، بەڵام وەک پێشتر شەرع رایگەیاندبوو نووسنەوەی دەستوور سێ ساڵ و هەڵبژاردنیش چوار ساڵی دەوێت، تا ئەو وادەیەش سوویا لەبۆشایی یاساییدا دەبێت و کۆی بڕیا و رێنمایبەکانی شەرعیش پوچەڵ و بێ بنەما دەبن. بۆیە ئەگەر لە ماوەیەکی کەمدا هەڵبژاردن نەکرێت و شەرعییەتی دەسەڵات لە هاوڵاتیانی سووریا وەرنەگرن، پێدەچێت ئەمریکا و رۆژئاواش دان بە دەسەڵاتی کاتی ئێستای سوریادا نەنێن، سەرئەنجام کێشە و ئاڵۆزییەکانی سووریا بە بێ چارەسەر دەمێننەوە و هاوڵاتیانی ئەو وڵاتەش دەبنە قوربانی قەیرانە یەک لەدوا یەکەکان. هەرچی هێزەکانی سوریای دیموکراتیشە بەرچاو ڕوونی تەواوی هەیە و خۆی دەزانێت لە پێناو چیدا دامەزراوە و لە سووریای دوای رژێمی ئەسەدیشدا چۆن هەڵسوکەوت بکات، بەڵام دەسەڵاتی نوێی سووریا هەر لەسەرەتاوە بەهۆی دەستوەردانەکانی تورکیا و لایەنگریی ژمارەیەک لە گروپە چەکدارەکانەوە بۆ ئەو وڵاتە، دووچاری دوفاقی سیاسی بووە و بەو شێوەش هەرگیز ناتوانێت هاوڵاتیانی سووریا بە کەنارێکی ئارام بگەیەنێت.
بارەگاکانی حەشدی شەعبی لە ناوەراست و خۆرئاوای عێراق چۆڵکراون. ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە دوای گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و چڕبوونەوەی داواکارییەکان بۆ هێشتنەوەی چەک لە دەستی دەوڵەتدا و هەڵوەشاندنەوەی میلیشیاکانی حەشدی شەعبی لە عێراق، چوارچێوەی هەماهەنگی هۆشداری دەدات لە وەشاندنی گورزی سەربازی لەلایەن سوپای ئەمریکاوە لە گروپە میلیشیاکانی حەشدی شەعبی، لەگەڵ نزیکبوونەوەی وادەی رادەستکردنی دەسەڵاتیش بە "دۆناڵد ترەمپ"ی سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، فەرماندە سەربازییەکانی حەشدی شەعبی خۆیان حەشارداوە. ئەوەش ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە لەشکرکێشی بۆ سەر میلیشیاکانی عێراق نزیکبوەتەوە، ئەم مەترسییانەش لە کاتێکدایە کە زانیارییە دزەپێکراوەکان ئاشکرای دەکەن ئەو گروپە چەکدارانە چەندین ناوچەیان لە ناوەڕاست و ڕۆژئاوای عێراق چۆڵکردووە کە چەندین ساڵە لەناویاندا نیشتەجێن. سەرباری ئەو هەموو پێشهاتانەش کە رووبەرووی عێراق بووەتەوە، دۆخەکە گەیشتووە بەوەی باس لە گۆڕینی سیستمی سیاسی بکرێت، لە هەمانکاتدا محمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق دەڵێت: رێگە بە گۆڕینی سیستمی سیاسی له عێراق نادەین و هەموو جۆرە چاکسازییەکیش کە لە دەرەوە بەسەرماندا بسەپێندرێت ڕەتدەکەینەوە، سودانی بەدووریشی زانی ئەو گۆڕانکارییانەی لە سووریادا ڕوویانداوە، کاریگەری بۆ سەر عێراق هەبێت، بەڵام نوری مالیکی سەرۆکی ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا بە پێچەوانەی سەرۆکوەزیرانی عێراقەوە؛ پێی وایە ڕووداوەکانی سووریا سەرەتایەکە بۆ دابەشکرنی وڵاتانی ناوچەکە، بە گوتەی مالیکی دوژمنان هانی لاوان دەدەن بۆ ئەنجامدانی کاری تێکدەرانە لەناو عێراقدا. پێشتریش مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دەزگاکانی راگەیاندنی ئاشکراکردبوو، کە دۆناڵد ترەمپ داوای لە سودانی کردووە؛ کە دەبێت لە عێراقدا چەک بە تەنها بەدەست دەوڵەتەوە بێت، ئەو داوایەش لە چوارچێوەی داواکارییە بەردەوامەکانی واشنتۆندایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەکدارەکانی حەشدی شەعبی. هەر لەوبارەیەوە هۆشیار زێباری وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق؛ پێی وایە کاردانەوەکانی رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد تەنها لە سنوری سووریادا نامێنێتەوە و لە کۆتایی قسەکانیشیدا دەڵێت هەموو شتێک لەم جیهاندا ئەگەری ڕوودانی هەیە! دوای روداوەکانی سووریا، ئەمریکا هەوڵەکانی چڕکردووەتەوە بۆ کۆتاییهێنان بە باڵادەستی ئێران لە ناو عێراقدا؛ لە رێی هەڵوەشاندنەوەی ئەو گروپە چەکدارانەوە کە سیاسەت و ئەجیندای تاران لە بەغدا جێبەجێدەکەن، بە تایبەت حەشدی شەعبی کە چەک و تەقەمەنی زۆری لەبەردەستدایە و زۆر لە سوپای عێراق پۆشتەوپەرداغ ترە و دەستوەردانی تەواویش لە کۆی کایە سیاسیەکانی عێراقدا دەکات و هەژموونی خۆی سەپاندووە. هەموو ئاماژەکان روو لەو ئەگەرەن کە ئەمریکا پلانێکی لە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و بەرنامە ئەتۆمییەکەی داڕشتبێت، بۆ جێبەجێکردنی ئەو پلانەش سەرەتا بە لەناوبردنی شاگردەکانی دەستیپێکرد؛ هەر لە باشوری لوبنان و پەروباڵکردنی حزبوڵڵاوە تا گەیشت بە روخانی رژێمی ئەسەد لە سووریا. ئێستاش سەرەی حەشدی شەعبییە لە عێراق و داوای هەڵوەشاندنەوەی دەکات؛ بۆ دەستەبەرکردن و گەیشتن بەم ئامانجەشی، ڕەنگە ئەمریکا گۆڕانکاری زیاتر لە سیستمی حکومڕانیی وڵاتانی ناوچەکەدا بکات.
ئایا دەسەڵاتی نوێی سووریا هەمان هەڵەی دەسەڵاتی پێشوو دووبارە دەکاتەوە و درێژە بە توندوتییژی دەدات؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی عەلەوییەکانی سووریا کە لە ماوەی دەسەڵاتی ٥٤ ساڵەی رژێمی ئەسەد لە تەواوی سووریادا باڵادەستبوون، جگە لەوەی کە %٨٠ لاوانی ئەو پێکهاتەیە لە سوپای سووریادا پلەی ئەفسەریان هەبووە، لەگەڵ ئەوەشدا زۆرینەی پۆستە باڵاکانی وڵات لە سووریادا بەدەست پێکهاتەی عەلەوییەکانەوە بووە. لە کۆی کایە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکاندا هەژموونی تەواویان هەبوو و جڵەوی دەسەڵاتیان خستبووە ژێر رکێفی خۆیانەوە، لەگەڵ ئەوەشدا باس لەوە دەکرێت رژێمی سوریا لە رێی پیلانی بەرنامە بۆدارێژراوەوە لاوانی عەلەوییەکانی ناچارکردووە تا بەردەوام لە ناو سوپای سووریادا بمێننەوە، بۆ ئەمەش ناوچەکانی ریفی تەڕتوسی لە رووی ئابووریەوە فەرامۆش کردبوو تا هیچ سەرچاوەیەکی بژێوییان نەبێت و روو لە ریزەکانی سوپاکەی بەشار ئەسەد بکەن. بەڵام لە دوای گۆڕانکارییەکانی سووریا و کۆنترۆڵکردنی دیمەشق لە لایەن چەکدارانی دەستەی تەحریر شامەوە، پێکهاتەی عەلەویەکان بەردەوام رووبەرووی سوکایەتی و پێشێلکاری بونەتەوە و لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا چەندین گرتە ڤیدیۆ بڵاوبوەتەوە کە بە ناشرینترین شێوە هەڵسوکەوتیان لەگەڵدا دەکرێت؛ کەسیش نازانێت بە چ پێوەرێک یان چ دادگایەک سەلماندویەتی ئەمانە لەسەردەمی دەسەڵاتی ئەسەددا تاوانیان دەرحەق بە گەلی سووریا ئەنجامداوە تا بەوشێوەیە هەڵسوکەوتیان لەگەڵدا بکرێت. دەسەڵاتی کاتی دیمەشق تا ئێستا چەندین جار دوپاتی کردووەتەوە کە عەلەوەییەکان بەشێکن لە سووریای نوێ و رێگە بە هیچ کردەوەیەکی تۆڵەسەندنەوە لە دژیان ناردرێت و ئەوانەشیان کە لە کردەوەی تاوانکارییەوە تێوەگلاون رووبەرووی دادگا دەکرێنەوە. ژمارەی عەلەوییەکان لە سوریا دەگاتە نزیکەی ٢ ملیۆن کەس و %١٠ ی کۆی دانیشتوانی سووریا پێکدەهێنن، بە درێژایی مێژوو ئەم تائیفەیە فەرامۆش کرابوون تا ساڵی ١٩٧٠ ی سەدەی ڕابردوو کە حافز ئەسەد جڵەوی دەسەڵاتی لە سووریا گرتە دەست، ئیتر لەو کاتەوە سەردەمی زێڕینی عەلەوییەکان دەستیپێکرد تا روخانی بەشار و هەڵهاتنی، لە ئێستاشدا مەترسی گەورە بۆسەر چارنووسیان دروستبووە بەتایبەت دوای ئەو کوشتارە زۆرەی لە دوای روداوەکانی ساڵی ٢٠١١ەوە ئەو وڵاتەی گرتووەتەوە. بەپێی ئامارەکانی روانگەی سووری بۆ مافی مرۆڤ نزبکەی ٥٠٠ هەزار کەس لە سووریا کوژراون کە ٢٣١ هەزاریان هاوڵاتی مەدەنی بوون، ئێستاش لەهەموو کات زیاتر بانگەوازی تۆڵەکردنەوە دەکرێت و دەگوترێت پێویستە ئەحمەد شەرع تۆڵەی ئەو هەموو کوشتارە و دەستدرێژییە بۆسەر ژنانی سووریا لە عەلەویەکان بکاتەوە و زۆریشیان دەڵێن ئەگەر ئەحمەد شەرع ئەو کارە نەکات ئەوا خۆیان تۆڵەیان لێدەکەنەوە. لە ئێستادا سووریا کێشە و ناکۆکی زۆری هەیە و ئەو کێشانەش مەحاڵە بە دەسەڵاتێکی وەک ئەحمەد شەرع و دارودەستەکەی چارەسەر بکرێت، چونکە تەنها ئەزموونی شەڕکردنیان هەیە و لە ئیدارەدانی کێشە و قەیراندا شارەزایی ئەوتۆیان نییە، بۆیە ڕەنگە تا چەند ساڵی داهاتووش سووریا ئارامی و سەقامگیریی بەخۆیەوە نەبینێت.
کۆبانی کە سومبلی تێکشکانی تیرۆریستانە، ئایا رێگە دەدرێت جارێکی تر ببێتەوە مەیدانی شەڕ و پێکدادانەکان؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی کۆبانی ئەو شارەی بووە سومبلی گیانفیدایی شەرڤانان، لە مێژووی کوردیشدا بۆ یەکەمجار خوێنی لاوانی هەرچوارپارچەی کوردستان لەو شارەدا تێکەڵ بەیەکتربوون بۆ بەرگری لێی و رێگەیان نەدا بکەوێتە دەست تیرۆریستانی داعش و نموونەیەکی باڵای ئازایەتی و گیانفیدایی لەم شارەدا تۆمارکرا و نیشانی سەرتاسەری جیهاندرا. لەگەڵ ئەو ناوبانگە زۆرەی ئەم شارە پەیدایکرد و ناوی بەتەواوی جیهاندا بڵاوبویەوە، لەگەڵ ئەوەشدا لە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد و هەڵهاتنی بەشار بۆ مۆسکۆ، تورکیا لە رێی هێزە تایبەتەکانی خۆی و بەکرێگیراوانی، دوای کۆکردنەوەی هێزێکی زۆر بە نیازە بە بەرچاوی هەموو جیهانەوە ئەو شارە داگیربکات. بۆ بەرگرتن لەو خەونەی تورکیاش هێزەکانی سووریای دیموکرات یەکە تایبەتەکانی رەوانەی شارەکە کرد و داواشی لە دانیشتوانەکەی کردووە بۆ بەرگری لە کۆبانی چەکهەڵگرن و ئامادەکاری بۆ بەرگری بکەن. دوای فراوانبوونی مەترسییەکانیش، هێزەکانی هاوپەیمانان بە سەرۆکایەتی ئەمریکا، دوای پێنج ساڵ لە جێهێشتنی، جارێکی تر گەڕانەوە شاری کۆبانی ئەمریکا کە هاوپەیمانی هێزەکانی سوریای دیموکراتە لە شەڕی دژ بە داعش، جارێکی تر بنکەی سەربازی لەناو شاری کۆبانی دامەزراندەوە بەڵام ئەم جارەیان بۆ بەرگرتن لە هەڕەشەکانی داعشی راستەقینە کە بریتییە لە تورکیا و بەکرێگیراوانی، بۆ ئەو مەبەستەش ئەمریکا یەکەیەکی تایبەتی رەوانەی شارەکە کردووە کە تایبەتن بە دامەزراندنی بنکەی سەربازی. هاوپەیمانان بە سەرۆکایەتی ئەمریکا هۆتێلێکی ناوەراستی شاری کۆبانییان کردووە بە بنکەی سەرەکی سەربازی خۆیان و لە چواردەوری شارەکەش چەندین کامێرای چاودێرییان داناوە تا بە وردی ئاگاداری جموجۆڵەکانی هێزەکانی تورکیا و بەکرێگیراوەکانی بکەن. تا ئێستاش لەدەروازی وەلید لە سنوری عێراقەوە زیاتر لە ٤٠٠ ئۆتۆمبێلی بارهەگر چەک و تەقەمەنی رەوانەی هێزەکانی سووریای دیموکرات کردووە و رۆژی پێنجشەممەش لە ڕێگەی نوێترین کاروانی سەربازییەوە کە لە ٥٠ ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر پێکهاتبوون، چەک و تەقەمەنی ڕەوانەی رۆژئاوای کوردستان کردووە، لە رێی ئاسمانییشەوە بە ١٨ فرۆکەی بارهەڵگری سەربازی، هێز و کەرەستەی سەربازی زیاتری رەوانەی بنکەی (خەراب جیر) لە نزیک شارۆچکەی رمێلان کردووە، کۆکردنەوەی ئەو هێزە زۆرەش لەلایەن ئەمریکاوە ئەو راستیە دەسەلمێنێت کە سووریا و رۆژئاوای کوردستان لە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد گرنگییەکی زۆری هەیە، ئەمجارەیان نەک هەر جێیناهڵن بەڵکوو هێز و چەک و تەقەمەنی زیاتریشی بۆ ڕەوانەدەکەن. تورکیاش کە بەردەوام هەوڵی داگیرکردنی شاری کۆبانیی داوە، پێشتر لە رێی تیرۆریستانی داعش و ئێستاش لە رێی بەکرێگیراوەکانییەوە، مەبەستییەتی ئەو ناوچە سنوریانە بە شاری عەفرینەوە ببەستێتەوە و لە رێی گۆڕینی دیمۆگرافی ناوچەکەوە لەژێر چنگی کورد دەریانبهێنی و بیانکات بە بەشێک لە خۆی. دامەزراندنی بنکەی سەربازی ئەمریکاش لە ناوەراستی شاری کۆبانی وەڵامێکی توند و هەڕەشە ئامێزە بۆ تورکیا تا لەو شارە نزیک نەبێتەوە.
کوردانی رۆژئاوا چۆن هەڵسوکەوت لەگەڵ ناکۆکی زلهێزەکان دەکەن؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی ناکۆکی و ململانێی نێوان زلهێزەکان، بە تایبەت ئەمریکا و رووسیا گوازرایەوە بۆ ناو سوریا و هەریەکەیان هەوڵی لاوازکردنی پێگەی ئەویتر دەدات تا لەناو خاکی سووریا؛ کە گرنگترین و ستراتیجی ترین وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەراستە، بیکاتە دەرەوە و خۆی ببێتە بڕیاردەری بێ رکابەری ناوچەکە. لەوبارەیەوە ئاژانسی "رۆیتەرز" بڵاویکردەوە، دەزگای هەوڵگری رووسیا، هەریەک لە دەزگا هەواڵگرییەکانی ئەمریکا و بەریتانیا بەوە تۆمەتبار دەکات کە پیلانیان دارشتووە هێرشبکرێتە سەر هەردوو بنکەی سەربازی تەڕتووس و حمێمیم_ ی رووسیا، تا ناچاربکرێت لە سووریا بکشێتەوە. مۆسکۆ لە پارێزگای تەڕتووسی رۆژئاوای سووریا بەندەرێکی سەربازی هەیە کە دەکەوێتە سەر دەریای ناوەڕاست و گەورەترین بنکەی ئەو وڵاتەیە لە دەرەوەی رووسیا؛ هەروەها بنکەیەکی ئاسمانی لە حمێمیم هەیە و بۆ ئۆپەراسیۆنەکانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا بەکاریدەهێنێت. ئەو دوو بنکە سەربازییەش بۆتە جێی مەترسی بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و رۆژئاوا لە ناوچەکە، سەرچاوەکانی هەواڵیش باس لەوە دەکەن یەکێتی ئەوروپا مەرجی کردنەدەرەوەی ئەو دوو بنکە سەربازییەی رووسیای لە سووریا هەیە؛ تا پەیوەندییەکانی لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی دیمەشق ئاسایی بکاتەوە، هەرچی ئەمریکاشە، کە بە گوتەی دۆناڵد تڕەمپ، سووریا بە گۆڕەپانی شەڕی خۆی نازانێت، بەڵام لەواقیعدا جۆرێکی ترە و وەک بڵاوکرایەوە پنتاگۆن لەماوەی ڕابردوودا ژمارەی سەربازەکانی لە سووریا بۆ دوو هێندە زیادکردووە و بەردەوامیش هاوکاری سەربازی بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات دەنێرێت کە تاکە هێزی هاوپەیمانی ئەمریکایە لە سووریا. سووریا لەسەر نەخشەی سیاسی جیهان گرنگی تایبەتی خۆی هەیە، پێشتر ناپلیۆن سووریای بە دڵی زەوی ناوبردبوو و لەوبارەیەوە دەڵێت: "هەر هێزێک دەست بەسەر دڵی زەویدا بگرێت واتا (سووریا) ئەوا دەتوانێت حوکمی هەموو جیهان بکات"، وینستۆن چەرچڵیش دەڵێت: "سووریا کلیلی رۆژهەڵاتی ناوەراستە و هیچ زلهێزێک ناتوانێت رابەرایەتی جیهان بکات ئەگەر سووریای کۆنتۆڵ نەکردبێت"، وڵاتێک لەسەر نەخشەی سیاسی جیهان هێندە گرنگ بێت بە دڵنیایی دەبێتە گۆڕەپانی توندی ململانێی نێوان زلهێزەکان و هیچیان ئەو گۆڕەپانە گرنگە بۆ ئەوی تر بەجێناهێڵێت، هەرچی تورکیاشە کە ئێستا خۆی بە براوەی یەکەمی رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد دەزانێت، لە ململانێی نێوان زلهێزەکاندا هێشتا پیاوە نەخۆشەکەی جەنگی جیهانی یەکەمە و نەک هەر ناتوانێت ببێتە بڕیاردەر لە دیمەشق، بەڵکو بە پێچەوانەوە هەردەم دوای شوێنپێی زلهێزەکان دەکەوێت. کوردی رۆژئاوای کوردستانیش بە تایبەت هێزەکانی سووریای دیموکرت، کە هاوپەیمانی ئەمریکان لە شەڕی دژ بە تیرۆریستانی داعشدا و رێکەوتنی واژۆکراو لە نێوان هەردوولایاندا هەیە، بەڵام هەرگیز هەموو هێلکەکانی بەتەنها نەکردووەتە ناو سەبەتەی ئەمریکا و بەشێکی لای خۆی هێشتووەتەوە، ئەوەش نهێنی سەرکەوتنیانە لە بەرێوەبردنی ئەو پارچەیەی کوردستان کە دۆست و دوژمن شایەتی بۆ لێهاتوویی و سەرکەوتنیان دەدەن؛ هەم لەبەرەکانی شەڕ و هەم لە بەرێوەبردن و ئیدارەدانی ئەو پارچەیەی کوردستاندا. پرسی کورد لەسەر ئاستی کۆی پارەچەکانی لەناوچەکەدا تا ئێستا رێگە نەدراوە تێکەڵ بە ناکۆکی و ململانێی نێوان هەردوو مەزهەبی شیعە و سوننە بکرێت، ئەمەش خاڵێکی ئەرێنییە و سەربەخۆیی خەبات و تێکۆشان بۆ یەکلاییکردنەوەی دۆزی کورد دەپارێزێت، بێگومان ئەم خاڵە بۆ ئاستی نێودەوڵەتیش ڕاستە و هەڵەیەکی گەورە دەبێت ئەگەر رێگە بدرێت پرسی کورد تێکەڵ بە ململانێی توندی نێوان زلهێزەکان بکرێت، چونکە ئەوکات کورد دەبێتەوە بە ناوکۆیی نێوان زلهێزەکان و لەو دۆخەشدا لە جیاتی بەدیهاتنی پرۆسەی چارەسەریی، دیسانەوە وەک ڕابردوو، دەبێتەوە بە قوربانی ناکۆکییەکان.
هەناردەکرنی ئەو نەوتە ڕاگیرا کە میلیشیاکان بە قاچاغ بۆ سووریای بەشار ئەسەدیان دەنارد. ئامادەکردنی: هاوڵاتی لە دوای روخانی رژێمی ئەسەد و کۆتاییهاتنی بەرەی مقاوەمە و هیلالی شیعی، زۆر نهێنی ئاشکرا دەبێت کە چۆن داهاتی عێراق بۆ بەرژەوەندی ئەجیندا و سیاسەتی ئێران لە ناوچەکە بەکارهێنراوە و دوای لاوازبوون و نەمانی هەژموونی حزبوڵا لە باشووری لوبنان و هەڵهاتنی بەشار ئەسەد بۆ مۆسکۆ، پەرلەمانتارێکی عێراق بە ناوی مستەفا سەنەد داوای کرد عێراق هەناردەکردنی نەوتی ڕەش بۆ سوریا رابکرێت کە بڕەکەی لە ساڵێکدا ١٢٠ هەزار تۆن بوو، بە گوتەی ئەو پەرلەمانتارە داهاتی یەک مانگی ئەو نەوتە بەشی موچەی یەک ساڵی ١٩ هەزار فەرمانبەری گرێبەستی بەرێوەبەرایەتی پەروەردەی بەسرە دەکات. دواتر دەرکەوت عێراق هیچ گرێبەستێکی فەرمی لەگەڵ سوریادا نییە و ئەو نەوتە لەلایەن میلیشا شیعەکانەوە بە شێوەی قاچاغ بۆ سووریا هەناردەکراوە، لەوبارەیەوە رۆژنامەی "العربی" لە زاری بەرپرسێکی عێراقەوە کە نەیویستووە ناوی ئاشکرا بکرێت بڵاویکردەوە ئەو نەوتەی بۆ سووریا هەناردەکراوە بەشێک نەبووە لە گرێبەستە فەرمییەکان و ئۆپیک ئاگاداربێت، بەڵکو لە رێگەی تانکەرەوە بە قاچاغ و لە دەروازەی نافەرمییەوە گواستراوەتەوە بۆ وێستەگەکانی کارەبای ئەو ناوچانەی لە ژێر دەسەڵاتی بەشار ئەسەددابوون. سەبارەت بە راگرتنی هاوکارییە مرۆییەکانیش بۆ کەرتی غەززە و لوبنان، زێدان خەڵەف عەتوانی راوێژکاری سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ مافی مرۆڤ، دەڵێت: راگرتنی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ کەرتی غەززە و لوبنان دەگەرێتەوە بۆ نەمانی رێگەی وشکانی و ئاسمانی، گوایە ئیتر ناتوانن هاوکاری مرۆییان بۆ رەوانە بکەن، دەشڵێت پێشتر عێراق هەزاران تۆن هاوکاری مرۆیی بۆ کەرتی غەززە و لوبنان ناردووە، بێ ئەوەی ئاشکرای بکات بۆ لە ئێستادا رێگەی وشکانی و ئاسمانی نەماون تا هاوکارییان بۆ ڕەوانە بکرێت، تاکە گۆڕانکاری روخانی دەسەڵاتێکی عەلەوی بوو لە سوریا کە بە تەواوی لەلایەن ئێرانەوە کۆنتێۆڵکرابوو، بە روخاندنیشی ئیتر پێویستناکات عێراق داهاتی خۆی لە هەناردەکردنی نەوت و هاوکاری مرۆیی بەکاربهێنێت کە نەچێتە خزمەتی ئەجیندا و سیاسەتی ئێرانەوە لە ناوچەکەدا. کۆی ئەو راستیانە ئەوە دەسەلمێنن تەنانەت لە هاوکاری مرۆییشدا ئەجیندا و سیاسەت باڵادەستبووە و ئەو هاوکاریانە بۆ مەبەستی پاراستن و بەهێزکردنی بەرژەوەندی مەزهەبی بەکارهاتوون، بە کۆتاییهاتنی هیلالی شیعی لە ناوچەکە کۆی هاوکارییەکانیش راگیران بێ ئەوەی هەستی مرۆیی کاریگەری هەبێت کە بە ڕاگرتنی هەناردەی نەوت و هاوکارییە مرۆییەکان، ئێستا بە ملیۆنان هاوڵاتی سوریا و کەرتی غەززە و باشووری لوبنان بێ خۆراک و بێ کارەبا و سوتەمەنی ماونەتەوە. ئێرانیش کە لە سوریای بەشار ئەسەددا بە گوتەی خۆیان دەیان ملیار دۆلاریان خەرجکردوە، بەڵام بە رووخانی رژێمی ئەسەد دەستبەجێ هەناردەی نەوتی بۆ سوریا ڕاگرت، تەنانەت لەو رۆژەی کە بەشار ئەسەد بۆ مۆسکۆ هەڵهات کەشتییەکی گواستنەوەی نەوتی ئێران گەیشتبووە بەندەرەکانی سووریا، بەڵام بە بڵاونەوەی هەواڵی هەڵهاتنی ئەسەد کەشتییەکە بە نەوتەکەیەوە بۆ ئێران گەڕایەوە، ئێستا دەردەکەوێت چۆن نەوت وەک چەکێک بۆ پشتیوانی لە دەسەڵاتی دۆست و بۆ لەناوبردنی دەسەڵاتی نەیار بەکاردێت، بێ گوێدانە میللەت و ئەو قەیران و کارەساتانەی سیاسیەکان بەسەریاندا هێناون.
گۆڕانکاریەکانی سووریا و کاریگەری لەسەر ئیسلامی سیاسی لە هەرێمی کودستان چی دەبێت؟ ئامادەکردنی: هاوڵاتی لەدوای گۆڕانکارییەکانی سووریا و گرتنە دەستی جڵەوی حکومڕانی لەلایەن حزبە ئیسلامییەکانەوە، بە تایبەت دەستەی تەحریر شام کە پێشتر بەرەی نوسرەبوو، بەرپرسانی ئەمریکای ناچارکردووە بە هەستیارییەوە هەڵسوکەوت لەگەڵ دەسەڵاتی نوێ لە دیمەشقدا بکەن و هەمان هەڵەی ئەفغانستان لە ساڵی 2021 دا، دووبارە نەکەنەوە. لەوبارەیەوە رۆژنامەی "نیویۆرک تایمز" لە راپۆرتێکدا دەڵێت: لە کاتێکدا کاربەدەستانی ئەمریکا هەڵسوکەوت لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی سووریادا دەکەن، لە هەمانکاتدا ئەو ئێش و ئازارەیان لەبیرە کە لە دوای گەڕانەوەی تاڵیبان بۆ کۆشکی دەسەڵات لە ئەفغانستان دوچاریان بوو. ئەو رۆژنامەیە لەزاری شارەزایانی سیاسی ئەمریکاوە دەڵێت: پێویستە تاڵیبان ببێتە وانەیەک بۆ ئەمریکا تا بە ئاگاییەوە هەڵسوکەوت لەگەڵ سوریادا بکات و چالاکانە لەو وڵاتەدا بوونی هەبێت. هەر لە راپۆرتەکەی نیویۆرک تایمزدا هاتووە بەرپرسانی ئەمریکا مەترسی ئەوەیان هەیە کە ئەحمەد شەرع گوتە و لێدوانە میانڕەوەکانی ئێستای نەگۆڕێت بە کردار و هاوشێوەی تاڵیبان هەڵسوکەوت بکات لە کاتی کۆنترۆڵکردنی جومگەکانی دەسەڵات و حوکمێکی ئیسلامی توندڕەو لە سووریادا بسەپێنێ، وەک چۆن تاڵیبان دوای کشانەوەی ئەمریکا لە ئەفغانستان کۆتوبەندی زۆریان سەپاند و تەواوی قوتابخانەکانی کچانیان داخست و مۆسیقایان قەدەغە کرد و پێشێلی مافی کەمینەکانیان کرد و رێگەیان نەدەدا ژنان بچنە زۆرینەی شوێنە گشتییەکان. لەوبارەیەوە ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە وتەیەکیدا لەبەردەم ئەنجومەنی پەیوەندیەکانی دەرەوە وتی: وانەیەکمان لەبەردەمدایە ئەویش ئەو رووە میانڕەوەبوو کە تاڵیبان پێشتر دەریخست تا دەستی گەیشتە دەسەڵات لە ئەفغانستان بەڵام دواتر رووی راستەقینەی بەدەرکەوت بەوهۆیەشەوە تا ئێستا ئەو وڵاتە کەنارگیرکراوە لەسەر ئاستی جیهان. هەربۆیە ئەوەی بەدیدەکرێت تا ئێستا ئەمریکا دەستەی تەحریر شامی لە لیستی تیرۆر دەرنەکردووە و بە وردی چاودێری هەڵسوکەوتی دەسەڵاتی نوێ دەکات و ئەو سزایانەشی هەڵنەوەشاندۆتەوە کە بەسەر سووریادا سەپاندویەتی. لە دوای گۆڕانکارییەکانیش لە سووریا، ئیسلامی سیاسی لە هەرێمی کوردستان سەرکەوتنی دەستەی تەحریر شام لە دیمەشق بە دەستکەوت و سەرکەوتنی خۆیان دەزانن و هەندێکیان بە شانازییەوە دەڵێن پێشتر پەیوەندی راستەوخۆیان لەگەڵ ئەحمەد شەرع هەبووە و بەشێوەیەکی ناراستەوخۆش خوازیارن کە شۆرشە ئیسلامییەکەی سووریا ناوچەکە و وڵاتانی تریش بگرێتەوە و پەلبکێشێت بۆ دەرەوەی سنووری سووریا. لە ناوەندە عەرەبییەکانیش مەترسی ئەوە بەدیدەکرێت کە گۆڕینی دەسەڵات لە سووریا هاوشێوەی بەهاری عەرەبی بێت و شەپۆلی ئیسلامی سیاسی زیندوو بکاتەوە و جارێکی تر روو لە وڵاتانی عەرەبی بکەن، ئەوەی کە جێگای سەرنجە ئەوەیە؛ ئایا ئەمریکا رێگە بە دامەزراندنی دەسەڵاتێکی ئیسلامی توندڕەو لە سووریادا دەدات کە سنوری بە ئیسرائیلەوەیە؟ یان هەمان چارەنووسی دەسەڵاتی ئیخوانەکان لە میسر چاوەرێیان دەکات کە دەسەڵاتیان لێسەندرایەوە و زۆرینەی سەرکردەکانی لە زیندانەکانی میسردا گیانیان لەدەستدا و ماوەی دەسەڵاتیشیان بووە وانەیەک بۆ گەلی میسر، تا جارێکی دیکە رێگە بە دەسەڵاتی لەو جۆرە لە وڵاتەکەیان نەدەن و بۆ هەتا هەتایە سەرهەڵدان و زیندووبونەوەیان لە میسر مەحاڵ بێت.
.png)
.png)
