دواجار پوتین ئەوەی ویستی بۆی چووەسەر

✍️ سەرتیپ جەوهەر 25ی تەمموزی 2018 بێ‌ ئەوەی هیچ لەگۆڕێ بێت، گروپی تیرۆرخوازی داعش پەلاماری چەند ناوچەیەكی جیاوازی پارێزگای سوەیدای دا كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی لەپێكهاتەی دروزن. لەو پەلامارەدا نزیكەی 250 كەسیان كوشت و سەدانی دیكەش بریندار بوون. سەرەتا رژێمی سوریا تۆمەتباركرا، بەڵام دواتر تیرۆرستانی داعش بەرپرسیارێتیەكەیان راگەیاند. ئەم پەلاماردانە، سەرەتایەك بوو بۆ خۆ رێكخستنەوەی دروزەكان و دروستكردنی هێزی چەكدار، لەبەرامبەر ئەو تاوانە خۆپێشاندان و ناڕەزایەتی گەورە دەستیپێكردو رژێمی بەشار ئەسەد ناچاركرا دەست لەكاروباری ئەمنی ناوچەكە هەڵگرێت و ناوچەكە بەناڕاستەوخۆ لەڕووی ئیداریی و ئەمنیەوە كەوتە دەست دروزەكان. لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد لە 9ی دیسەمبەری 2024، گروپی توندڕەوی  دەستەی تەحریری شام بەسەرۆكایەتی ئەحمەد شەرع، هەوڵیاندا پەلاماری ناوچەی دروزەكان بدەن، بەڵام دروزەكان خاوەنی هێزی جیاوازی چەكداریی خۆیان بوون و بەریان بەهێرشی گروپە چەكدارەكان گرت. هاوكات سوپای ئیسرائیل راستەوخۆ پشتیوانی لەدروزەكان كرد. پێكهێنانی گروپی چەكدار لە 2018 وەو لەدوای پەلاماردانەكان، بۆ خۆپارێزی لەداعش و رژێمی پێشوو، دروزەكان ژمارەیەك گروپی چەكداری جیاوازیان دروستكرد، ئەو گروپ و هێزە چەكدارانەی دروز، تەنها لەناوچەكانی خۆیان بڵاوبونەتەوە. جاران بەشێك لەو گروپانە لەلایەن خودی رژێمی سوریا هاوكاری دەكران، بەشەكەی دیكەیان لەلایەن ئەنجومەنی رۆحانیی دروزەكان هاوكاریی دەكران، لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد ئەو گروپە چەكدارانە لەلایەن ئیسرائیل و ئەمریكاو ئوردن و چەند وڵاتێكی دیكەی عەرەبی هاوكاریی دەكرێن.  ئەو گروپە چەكدارانە، زۆربەیان گوێڕایەڵی ئەنجومەنی رۆحانی یان شێخ و رابەرە ئاینیەكانی خۆیانن بەتایبەتیش حیكمەت هیجری كەبەیەكێك لەگرنگترین رابەرەكانی دروز دادەنرێت و پیاوێكی میانڕەو و خاوەن جەماوەرو هەوادارێكی زۆری دروزە لەسوریاو لوبنان و ئیسرائیل و لوبنان. لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد، دروزەكان وەك هەموو پێكهاتە جیاوازەكانی سوریا رووبەرووی فشارێكی زۆر بوونەوە. ناوچەكانی خۆیان بەتەواوی جیاكردەوە كە بریتیە لەپارێزگای سوەیداو دەوروبەری. سەرەتای رووخانی رژێمی ئەسەد دروزەكان رووبەرووی پەلاماردان بوونەوە، بەدیاریكراوی لە مانگی ئابی رابردوو لەلایەن گروپە چەكدارەكانی دیمەشق رووبەرووی كۆمەڵكوژیی و تاڵانییەكی بەرفراوان بوونەوەو بەهۆیەوە نزیكەی 2800 كەس كوژران و كە زۆربەیان مەدەنی بوون. ئەمە جگە نزیكەی 130 هەزار هاوڵاتیی دروز لەناوچە جیاوازەكان ئاوارەی سوەیدا بوون، هەروەك دانیشتوانی نزیكەی 35 گوند رووبەرووی دڕندەترین شێوازی كوشتن و راگوێزان بوونەوە. كۆمەڵكوژیی دروزەكان خاڵی وەرچەرخانی گۆڕانی تێگەیشتنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بوو بەرامبەر حوكمڕانی دیمەشق.  ئەگەر ئیسرائیل نەبوایە ئەوا كۆمەڵكوژیی و مەرگەساتی دروزەكان زۆر گەورەتر دەبوو، بەڵام زۆر بەخێرایی لەڕێی موشەك و فرۆكەی جەنگییەوە رووبەرووی چەكدارەكانی دەستەی تەحریری شام بویەوە، ناچار ئەحمەد شەرع دەستبەجێ كەوتە گفتوگۆو پەلاماردانی دروزەكانی راگرت. لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد، پەیوەندییەكی ئیداریی و ئەمنی و ئابوریی لەنێوان دیمەشق و سوەیدا نەماوە. بەپێی زانیارییەكان تائێستا حكومەتی دیمەشق تەنها دوو موچەی بۆ ئەوناوچانە خەرجكردووە، زۆرینەی فەرمانگەكانی دەوڵەت لەناوچەی دروزەكان پەكیان كەوتووە، ئەوەی بەنیوەناچڵی كاردەكات چەند فەرمانگەیەكی خزمەتگوزارییە بێئەوەی بتوانن خزمەتگوزاریی دابین بكەن. فەرمانگەكانی رەگەزنامەو پۆلیس و كاروباری دادگاكان زۆربەی نەخۆشخانەكان پەكیان كەوتووە هەندێكیان لەلایەن نەخۆشخانەكانی ئیسرائیلەوە هەندێك هاوكاریان دەكرێت. بەشەو و رۆژ تەنها 3 كاتژمێر كارەبا هەیە و سوتەمەنیی بەنرخێكی زۆر گران دەستدەكەوێت. دیمەشق هەموو مامەڵەیەكی دارایی لەگەڵ سوەیدا راگرتووە، فەرمانگەكانی دادی و تۆماری رەگەزنامەی كێشاوەتەوە. ناوچەی دروزەكان لەرووی ئابورییەوە لەدۆخێكی ئێجگار خراپدایە. بەقسەی خۆیان لە 100 ساڵی رابردوو گرانیی و نەهامەتی هاوشێوەی بەخۆیەوە نەبینیوە. بەپێی زانیارییەكان، تائێستا ئەمریكاو ئەوروپاو وڵاتانی عەرەبیی لەرووی مرۆیی و ئابورییەوە هاوكاریی دروزەكان ناكەن. تەنها چەند رێكخراو و كۆمەڵەیەكی دروز لەئیسرائیل هاوكاریان دەكەن.  داواو خواستی دروزەكان لەدوای رووخانی رژێمی ئەسەد دەرفەتێكی نوێ‌ هاتەپێش دروزەكان تاوەكو داوای مافی تایفی و تایبەتمەندی خۆیان بكەن. بەڵام دوای كۆمەڵكوژیی 7ی ئاب دروزەكان داوای سەربەخۆییان كرد. ئەم گۆڕانكارییە لەخواستی دروزەكان بۆ دوو هۆكاری سەرەكیی دەگەڕێتەوە، یەكەم:  ئەو كۆمەڵكوژییەی بەسەریان هات بیانویەكی لەجێ بوو كە دروز وەك تایفەو پێكهاتەیەكی جیاواز ناتوانن لەگەڵ دیمەشق هەڵكەن!  دووم؛ هاوكاریی و پەنادانی ئیسرائیل. لەدوای رووخانی ئەسەد، ئیسرائیل بەشێوەیەكی جددی پارێزگاریی لەدروزەكان دەكات. ئەم پشتیوانیەی ئیسرائیل لەدروزەكان، پاڵنەرێكی سەرەكیی بوو بۆ ئەوەی داوای سەربەخۆیی بكەن نەك خۆبەڕێوبەری. داكۆكیكردنی ئیسرائیل لەدروزەكانیش دەگەڕێتەوە بۆ دوو هۆكار، یەكەم: ژمارەیەكی زۆر دروز لەئیسرائیل هەن و رۆڵ و پێگەو كاریگەرییان هەیەو لەرووی رۆحیەوە پابەندێتی ئاینیان لەگەڵ پیاوانی ئاینی دروز لەسوریا هەیە. دووەم: جوگرافیای نیشتەجێبوونی دروزەكان دەكەوێتە سەر سنوری ئیسرائیل، لەرووی ئەمنی و ستراتیژییەوە بۆ ئیسرائیل زۆر گرنگە. كۆمەڵكوژیی و پەلاماردانەكانی ئابی رابردوو، بووەهۆی ئەوەی حیكمەت هیجری رابەری رۆحی دروزەكان زۆربەی هێزە چەكدارەكانی سوەیدا لەچوارچێوەو پەیكەربەندییەكی نوێ‌ بەناوی پاسەوانی نیشتیمانیی یەكبخات و گروپە جیاوازەكانیش لەدەوری یەك گوتاردا كۆببنەوە. لەسوەیدا حزبێكی سیاسی دیاریكراو نییە، بەڵكو ژمارەیەك گروپی چەكداری جیاواز كە ژمارەی هەموویان لەنێوان 5 بۆ 6 هەزار چەكدار دەبێت، بەڵام لەژێر كاریگەری مەرجەعیەتی ئاینیدان. لەناو دروزەكان هێشتا سیستەم و پەیكەربەندیی خێڵەكیی و بنەماڵەیی لەهەڕەتیەتی و كۆمەڵگایەكی كەمێك خۆپارێزن. سەبارەت بە پەیوەندیی دروزەكان لەگەڵ كورد، لەرووی جوگرافیەوە لێك دابڕاون، بەڵام هەردوو پێكهاتە داوای خۆبەڕێوبەریی و یان سەربەخۆیی دەكەن. دروزەكان كێن؟ دروزەكان وەك تایفەیەكی ئاینیی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەن. ژمارەیان بە1.5 بۆ 2 ملیۆن كەس دەخەمڵێنرێت، بەنزیكەی نیوەی ئەو ژمارەیە لەسوریا نیشتەجێن بەتایبەتیش لەپارێزگای سوەیدا. دوای سوریا، لوبنان ئینجا ئیسرائیل دواتر  ئوردن و فەلەستین دێن كە دروزەكانی لێ‌ نیشتەجێن. بەپێی ئامارو زانیاریی ناڕەسمیی ژمارەی دروزەكان لەسوریا بە 700 بۆ 750 هەزار كەس دەخەمڵێنرێت. لەرووی دانیشتوانەوە نزیكەی لە 4%ی دانیشتوانی سوریا پێكدێنن كە نزیكەی 22 بۆ 23 ملیۆن كەس دەبێت. لەڕووی جوگرافییەوە لەسوریا لەپارێزگای سوەیدا نیشتەجێن كەرووبەرەكەی بەنزیكەی 6500 كیلۆمەتر چوارگۆشەیە كە دەكاتە 3.5% بۆ %4 جوگرافیای سوریا كە 185 هەزار كیلۆمەتر دووجایە. بەشێك لەمێژوو نوسانی عەرەب بەعەرەبیان دەزانن و گوایە لەئیسماعیلیەكان جیابوونەتەوە، بەڵام ئێستا دروزەكان خۆیان بەعەرەب نازانن دەڵێن ئێمە دانیشتوانی سوریاین و بەتایفە دروزیین. هەروەك دەگوترێت لەقۆناغێكی دیاریكراوی مێژوویی خۆیان بەمەزهەب و پێكهاتەیەكی ئیسلامی ناوبردووە ئەمەش بۆ خۆپارێزی لەكۆمەڵكوژیی حوكمڕانیی دەوڵەتی ئیسلامیی. هەندێك سەرچاوەی مێژووییش ریشەی دروزەكان دەگەڕێننەوە بۆ نەتەوەیی كورد، بەبەڵگەی ئەوەی باوكە گەورەیان ئەمیر ئەبو محەمەد حەسەن كوڕی یوسف مەكزون سنجارییە! واتە لەشنگالەوە هاتووە كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی كوردی ئێزدین.  ئێزدی و دروز لەزۆر سروت و باوەڕ لەیەكتریەوە نزیكن، بۆنمونە لەهێشتنەوەی پرچ و سمێڵ و لە لەبەركردنی جل و بەرگ و لەهەندێك باوەڕی ئاینی بۆنمونە دۆناودۆنكردنی گیانی مرۆڤ لەدوای مردن هەمان باوەڕیان هەیە. هەروەك لەهەندێك سروتی ئاینیی زۆر لەئێزدیی و كاكەییەكانەوە نزیكن و ئەو سێ‌ كۆمەڵگا ئاینیە كەمێك بەداخراو ناسراون. مێژووی سەربەخۆ خوازیی دروزەكان دەگەڕێتەوە بەر لەچەند سەدەیەك. لەسەدەكانی 17 تا 19 جۆرێك لەحوكمی خۆبەڕێوبەری یان تایبەتمەندیان هەبوو لەچوارچێوەی دەوڵەتی عوسمانیی. لەدوای جەنگی جیهانی یەكەم واتە لە 1921 تاوەكو 1936 فەرەنسیەكان جۆرێك لەحوكمی خۆبەڕێوبەرێتیان دابوو بەدروزەكان بەناوی دەوڵەتی چیای دروز و پایتەختەكەیان سوەیدا بوو، بەڵام دوای رێككەوتنیان لەگەڵ دەوڵەتی سوریا (دیمەشق) ئیدی دەستیان لەدروزەكان هەڵگرت و ئەو حوكمی خۆبەڕێوبەرییەی هەبوو هەڵوەشایەوەو بەرەبەر لاوازكرا، دواتر بەعسیەكان حوكمیان گرتە هیچ شوێنەوارێكی خۆبەڕێوبەری دروزەكانیان نەهێشت.

چیرۆکی نێردراوەکەی ترەمپ بۆ عێراق پەنجەرە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، دیسانەوە سەرساممان دەکات، کاتێک دوێنێ یەکشەممە، بە شێوازە تایبەتەکەی خۆی لە پلاتفۆرمی "تروس سۆشیال"، ڕایگەیاند کە مارک ساڤایای کردووەتە نێردراوی تایبەتی خۆی بۆ کۆماری عێراق. ئەم هەواڵە نەک تەنها گرنگییەکی نوێ بە پەیوەندییەکانی نێوان واشنتۆن و بەغدا دەدات، بەڵکو پرسیارێکی گەورەش دەوروژێنێت: ئایا چۆن بازرگانێکی سەرکەوتووی بواری حەشیش "ماریوانا"ـی یاسایی، دەبێتە نوێنەری سەرۆکێک بۆ وڵاتێکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟ لە پشت پۆستەکەی ترەمپەوە ترەمپ لە بڵاوکراوەکەیدا بەوپەڕی دڵسۆزییەوە ستایشی ساڤایای کردووە و نووسیویەتی: "تێگەیشتنی قووڵی مارک لە پەیوەندییەکانی نێوان عێراق و ئەمەریکا و پەیوەندییەکانی لە ناوچەکەدا، یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییەکانی گەلی ئەمەریکا." بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجی زۆرینەیە، جەختکردنەوەی ترەمپە لەسەر ڕۆڵی ساڤایا لە کەمپەینی هەڵبژاردنیدا لە ویلایەتی میشیگان، بە تایبەت لە هاندانی دەنگدەرانی موسڵمانی ئەمەریکی و بەدەستهێنانی "ڕێژەیەکی پێوانەیی دەنگ." هەر ئەمەشە هۆکاری دەستنیشانکردنەکەی، ئەگینا باکگراوەندی ئەم کلدانییە ئاوارەیەی ئەمەریکا لەبواری کاری سیاسی و بەتایبەتی دیپلۆماسی، زۆر هەژارانەیە، بە پێچەوانەی باکگراوەندە بازرگانییەکەیەوە. لە حەشیشەوە بۆ دیپلۆماسی! مارک ساڤایا، کەسایەتییەکی ناسراوە لە ناوچەی دیتڕۆیت، میشیگان. ئەو کە بە ڕەچەڵەک کلدانیی عێراقییە، یەکێکە لەو خاوەنکارە سەرکەوتووانەی کە قۆناغی نوێی بازرگانیی حەشیشی یاسایی لە ئەمەریکادا دروست کردووە.  ساڤایا دامەزرێنەری کۆمپانیای (Leaf & Bud)ـە، کە لە دابەشکردنی حەشیشی پزیشکی و یاسایی لە دیتڕۆیت کار دەکات. ئەم خاڵە جێگەی گومان و پێکەنینە لە هەمان کاتدا، بەوەی چۆن کەسێک کە ئەزموونی سەرەکیی بازرگانیی لە بواری حەشیشدا هەیە، دەبێتە نێردراوی تایبەتی سەرۆکێک بۆ وڵاتێک وەک عێراق، کە یاساکانی زۆر بە توندی دژی ماددە هۆشبەرەکان دەوەستنەوە؟ ئەگەر ئەمە دەلالەتێک بدات، ئەوا ئەوەیە کە ترەمپ بە دوای کەسانی دڵسۆز و کاریگەردا دەگەڕێت، نەک بە پێوەرە دیپلۆماسییە باوەکان. لە بواری سیاسیدا، ساڤایا وەک یەکێک لە "گەورە پیاوەکانی ترەمپ" وەسف دەکرێت. ئەو نەک تەنها پاڵپشتی دارایی کەمپەینەکانی پێشووی ترەمپی کردووە، بەڵکو پەیوەندییەکی توندوتۆڵی لەگەڵیدا هەیە، بە جۆرێک چەندین جار لەگەڵیدا کۆبووەتەوە و وێنەکانیشی لەگەڵ ترەمپ و ئەندامانی کابینەکەی لە سۆشیال میدیادا بڵاوکردووەتەوە. دیپلۆماسییەت یان پاداشتی سیاسی؟ دیاریکردنی ساڤایا وەک نێردراوی تایبەتی، جیاوازە لە پۆستی باڵیۆز و پێویستی بە پەسەندکردنی کۆنگرێس نییە. ئەمە ڕێگەیەکە ترەمپ زۆر بەکاریهێناوە بۆ خەڵاتکردنی دۆستەکانی.  شیکەرەوە سیاسییەکانی ئەمەریکا پێیانوایە، ئەمە پاداشتێکە بۆ ئەو پاڵپشتییە گەورەیەی ساڤایا لە کەمپەینی هەڵبژاردنی ٢٠٢٤ـدا پێشکەشی کردووە. ترەمپ بە تایبەتی ئاماژەی بە ڕۆڵی ساڤایا لە هاندانی دەنگدەرانی موسڵمانی ئەمەریکی لە میشیگاندا کرد، کە ویلایەتێکی سەرەکییە لە هەڵبژاردنەکاندا و کۆمەڵگەی عەرەبی و موسڵمانی کاریگەرییەکی بەرچاویان هەیە. دیاریکردنی ساڤایا، دووبارە نیشانی دەدات کە لە سەردەمی ترەمپدا، دیپلۆماسییەت دەکرێت ببێتە گۆڕەپانێکی نوێ بۆ کەسانی نادیپلۆمات، بە مەرجێک دڵسۆزییان بۆ سەرۆک سەلماندبێت. پرسیارەکە لێرەدایە: ئایا ئەزموونی ساڤایا لە بازرگانیی حەشیش و کارکردنی لە کەمپینی هەڵبژاردندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکی ئاڵۆزی دیپلۆماسی لە وڵاتێکی وەک عێراق؟ ئایا پەیوەندییەکانی لەگەڵ ترەمپ و توانای هاندانی دەنگدەران، وەک "تێگەیشتنی قووڵ" لە کاروباری عێراق هەژمار دەکرێت؟

خەبات کوردە ‎ئەمڕۆ لە ناو ئەو هەموو کێشە و ئاڵۆزیەکانی وڵاتاندا ، دۆناڵد تڕەمپی سەرۆکی ئەمەریکا ، بە بڕیارێک نێردەیەکی تایبەتی خۆی بۆ عێڕاق تەرخان کرد . ‎لە دوای دەست بەکاربونی و گەڕانەوەی تڕەمپ بۆ کۆشکی سپی ئەوە سێیەم نێردەیە کە دەست نیشانی دەکا ، دوای ویتکۆڤ و تۆم بەڕاک بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەر نێردەیەکیش کۆمەڵێ دیبلۆماسی و موستەشاری بە دواوە دەبێ . ‎شایانی باسە لە دوای ۷ ی ئۆکتۆبەری ۲٠۲۳ وە شەڕ و کاولکاری تەواوی ئەو دەوڵەتانەی گرتەوە کە شیعە نشینن تەنها عێڕاق نەبێ .! ‎بە مەرجێ هەرچی گروپە چەکدارە شیعە هەڵاتوەکانی ناو لوبنان و سوریا کە سوپای قودسی ئێران سەرپەرشتی دەکردن لە عێڕاق شاردراونەتەوە . ‎لە بەرامبەریشدا هێزەکانی ئەمەریکا کشانەوەی خۆیان لە عێڕاق پێش خست و زۆربەی پێگە و بنکە سەربازیەکانی خۆیان چۆڵ کرد . ‎لە ماوەی پێشوو حکومەتەکەی سودانی هەوڵێکی زۆریدا و کۆمەڵێ کۆمپانیای ناوداری ئینگلیزی و ئەمەریکی و ئەوروپیەکانی گەڕاندەوە عێڕاق و بای دەیان ملیار دۆلار ڕێککەوتنی بازرگانی لە گەڵ ئیمزا کردن ، بە تایبەتیش بی پی ئینگلیزی و ئێکسۆن مۆبیلی ئەمەریکی . ‎دەبێ ئەوەش لە بیر نەکەین هەتا کوژرانی حەسەن نەسڕوڵا و ڕوخانی ڕژێمەکەی بەشار ئەسەدیش ، تەواوی گروپە چەکدارە شیعەکانی عێڕاق کە بە پێی دەزگا هەڵگیریەکانی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی بێ زیاتر لە ٤۳ گروپ و باندن ، لە بیابانەکانی عێڕاقەوە ڕۆژانە درۆنی دوور مەودایان ئاراستەی پێگە سەربازیەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکە و سوریا و ئیسڕائیل دەکرد ، بەڵام دوای هەڕەشەیەکی زۆر بێدەنگ کران . ‎دەبێ ئەوەش لە یاد نەکەین کە بۆ چەندین جارە ئەمەریکا داوا لە بەغدا دەکات کە هێزەکانی حەشدی شەعبی نادەستوری و ئێکسپایەر بوونە و حەقە نەکرێن بە سێبەری سوپای عێڕاق ، هاوشێوەی حەڕەس خومەینی و سوپای پاسدارانی ئێرانی . ‎لە ئێستادا عێڕاق لە بەردەم هەڵبژاردنی ئەندام پەرلەمانیەکانیەتی و تەنها سێ هەفتەی لە بەردەمدایە و هیچ کام لە گروپە چەکدارە شیعە توندڕەوەکان و ئەندامانی حەشدی شەعبیشی هەڵنەوەشاندۆتەوە ، بەڵام ئایا دەبێ بۆ دۆناڵد تڕەمپ نێردەیەکی تایبەت بۆ عێڕاق دەست نیشان دەکات .؟ ‎ئایا مارک ساڤایا دەبێتەوە حاکمی فیعلی لە پشت پەردەکانەوە لە عێڕاق .؟ ‎یان هەر وەکو هاوپیشەکانی ( ویتکۆڤ و بەڕاک ) دەورەکە دەبینێ ، بۆ چەککردنی ئەو گروپە توندڕەوە سەرە ڕۆیانە .؟ ‎ئایا لەو ماوە کورتەدا کەش و هەوایەکی شەڕانگێزی ڕوو لە عێڕاق دەکات کە ببێتە هۆی دواخستنی هەڵبژاردنەکان .؟ ‎ئەوە و دەستنیشانکردنی ئەو نێردەیە هەمووی لە چوار چێوەی دەنگۆی شەڕێکی گەورە و چاوەڕوان نەکراودایە کە ڕۆژانە وەزارەتی شەڕی ئەمەریکا دەهۆڵی بۆ دەکوتێ و هیچ کەسێکیش نە ئاشکرای دەکا وە نە دەستنیشانیشی دەکا کە ئەو شەڕە گەورەیە لە چ وڵاتێک و ناوچە و قاڕەیەک ڕوودەدات .! ‎لە تەواوی دەوڵەتانی ئەوروپاش حکومەتەکان داوا لە خەڵکی دەکەن پارەی نەختینە و خواردنی زیادە لە ماڵەکانیان هەڵبگرن بۆ ڕۆژی تەنگانە ئەگەر ۱٠٠ یۆرۆش بێت .

لەکاتێکدا 22 ڕۆژی ماوە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بەڵام دۆخی عێراق ئاڵۆزە و هێشتا زۆرێك له‌ لایه‌نه‌كان گومانیان لە بارودۆخەکە هەیە، بەوپێیەی عێراق بە بارودۆخێکی دژواردا تێپەڕ دەبێت. پەرتەوازەیی لایەنە شیعەکان ماڵی شیعە بە جۆرێک دابەشبووە لەدوای ڕووخانی بەعسەوە وێنەی نەبووە، چاوەڕوان دەکرێت ئەنجامی هەڵبژاردن پەیوەندی نێوان لایەنە شیعەکان ئاڵۆزتر بکات. عەدنان حەمید، ڕاوێژکاری سەرۆکوەزیرانی عێراق، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: ناو ماڵی شیعە بە تەواوەتی پەرت بووە، ئەجێندای دەرەکیش تێکەڵ بە ناکۆکییە ناوخۆییەکان بووە. لەئێستا ڕەوتی سەدر لە دەرەوەی گۆڕەپانی سیاسی عێراقە و خوازیارە هەڵبژاردن ئەنجام نەدرێت، ئەمە جگە لەوەی ناکۆکی نێوان سەرۆکوەزیران و نوری مالکیش بەتەواوەتی قوڵ بووەتەوە. عەدنان حەمید دەڵێت: ئەگەر هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، ڕەنگە تەمەنی حکومەتی داهاتوو تەنها ساڵێک بێت. ئەجێندای دەرەکی لەئێستادا ئەمەریکا دەیەوێت هەڵبژاردن ببێتە وێستگەیەک بۆ لاوازبوونی هەژموونی ئێران و دروستبوونی حکومەتێکی بەهێز، لەکاتێکدا ئێران لە ڕێگەی هێزە نزیکەکانیەوە کار بۆ مانەوەی باڵا دەستی خۆی دەکات. سەرچاوەیەکی سیاسی ئاگادار لە بەغدا کە نەیویست ناوی ئاشکرابکرێت، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: ئێستا جگە لە ئەمەریکا و ئێران و تورکیا، وڵاتانی کەنداویش بوون بە بەشێک لە ململانێکانی عێراق. دەشڵێت: ئەمەریکا ڕازی نابێت سەرۆکوەزیرانی داهاتوو نزیک بێت لە ئێران، ئەگەر هەڵبژاردن نەبێتە هۆی گۆڕانی نەخشەی سیاسی پێدەچێت ئەمەریکا هەڵوێست وەربگرێت. ته‌ونى  ئاڵۆزییه‌كان   لەکاتێکدا ڕۆژ لە دوای ڕۆژ عێراق لە وادەی هەڵبژاردن نزیک دەبێتەوە، بەڵام کوشتن و تەقەکردن لە کاندیدەکان خەریکە دەبێتە دیاردە، کاندیدێکی هاوپەیمانێتی سیادە کوژرا و تەقە لەکاندیدێکی تریش کرا. سەرچاوە سیاسییەکەی بەغدا دەڵێت: ئێستا مەترسی شەڕی ئێران و ئیسرائیل و کاریگەری لەسەر هەڵبژاردن کەمبووەتەوە، بەڵام ئاڵۆزی ناوخۆ و ناکۆکی لایەنەکان بوون بە مایەی مەترسی. هەرچەندە پەیوەندی نێوان لایەنەکان خراپە و دۆخی عێراق تا ئەندازەیەک ئاڵۆزە، بەڵام کۆمیسیۆن بەردەوامە لەسەر ئامادەکارییەکانی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، سه‌ركرده‌یه‌كى عه‌ره‌بی سونه‌ش پێیوایه‌ هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام ده‌درێت. ئیسماعیل حەدیدی، سەرکردەی عەرەبی سونە، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: هەڵبژاردن ئەنجام دەدرێت و ئاڵۆزییەکان کاریگەرییان لەسەر پرۆسەکە نابێت.

خەبات کوردە چۆن گروپە توندڕەوە ئیسلامیەکانی کە لە ئێستادا بە ناو سوریادا بڵاوبونەتەوە پاکسازی دەکرێن .؟ گەر بڵێم لە داهاتوو چۆن تورکیا و سەرۆکەکەکەی و دەزگا جاسوسیەکەی کۆت و بەند دەکرێن دەربارەی دەست تێوەردانەکانیان لە سوریا لەوانەیە بڕوا نەکەن  بەڵێ لە  ۱٠  مانگی ڕابردوو هەموو لایەک بینیمان کە چۆن چۆنی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی و ئیسڕائیل هەموو پلانەکانی دەوڵەتی تورک و دەزگا جاسوسیەکەیان ڕۆژانە و هەفتانە و مانگانە پوچەڵ دەکردەوە . ‎ناگەڕێمەوە بۆ دواوە و باسی کۆمەڵکوژیەکانی عەلەوی و دروزوکانیش ناکەم کە چۆن چۆنی تورک دەستی هەبووە لەو کۆمەڵکوژیانە و لە سەدا  ۹٠  ئەوانەی کە قەتل و عام کراون بە دەستی کۆمەڵێ چەتەی ڕاهێنراوی توندڕەوە ئیسلامیەکانی تورکیا کراوە . ‎باسی ئەوەش ناکەم کە چوار مانگ بە تازەترین چەکی تورکی پەلاماری شەڕڤانان لە پردی قەرەقۆزاق و بەنداوی تشرینش درا . ‎باسی ئەوەش ناکەم کە سوپا و دەزگا جاسوسیەکانی تورک لە هەر شوێنێ گەرایەکیان دادەنا ، ئیسڕائیل نەیدەهێشت ڕۆژ ببێتەوە و لە ڕێی فڕۆکەکانیەوە ورد و خاشی دەکردن . ‎تا کار گەیشتە ئەوەی لە بن دیواری هێزەکانی سوپای ئیسڕائیل گەورەترین هێلانەی دەزگای جاسوسیان بە سەر ئیسڕائیلەوە دامەزراند و لە تاریکە شەوێکدا سوپای ئیسڕائیل بۆیان دابەزین و تەواوی سەربازان و ڕادار و کەلوپەلە ئەلکترۆنیە جاسوسییەکانی تورکەکانیان لە گەڵ خۆیان فڕاند و ئەردۆگان و تەواوی بەرپرسانی دەوڵەتی تورکیشیان ئابڕو برد . ‎بەڵێ ماوەی پێشوو تەنها وێنەیەک بەس بوو کە سەرانی ئەنقەرە شێت و هار بکات ، کاتێ تۆم بەڕاک بە یاوەری کۆلۆنیۆڵ کۆپەر لە گەڵ مەزڵوم عەبدی و ئیلهام ئەحمەد و ڕۆهڵات عەفرین دەرکەوتن لە حەسەکە ، هەر بۆ شەوەکەی پەلاماری هەر دوو گەڕەکە کوردیەکەی شاری حەلەب درا و بۆ بەیانی بە شەقی ئەمەریکیەکان و هەڕەشەی ڕاستەوخۆی عەبدی چەتەکانی تورک کشانەوە و بەربەستە خۆڵیەکان لادران . ‎دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی گەڕانەوەی مەناف تڵاس بۆ ڕۆژئاوای سوریا و هەوڵەکانی ڕوسیا بۆ پێکهێنانی سوپایەک لە کۆنە پلەدارەکانی سەردەمی ئەسەد ، خێرا ئەردۆگان و حەقان فیدان هەواڵەکەیان قۆزتەوە و مەناف تڵاسیان بانگێشتی ئەنقەرە کرد و خەریک بوو سەر لەبەری پلانەکانی ئەمەریکا و ڕوسیا هەڵبوەشێننەوە . ‎دوا بەدوای ئەوە شەڕع گەیشتە مۆسکۆ و بە هەر دە پەنجەی ڕازی بوو کە پۆتین چی بڵێ ئەویش ڕازی بێت و بۆی مۆر بکات ، تەنها بۆ ئەوەی حکومەتەکەی لە داڕمان نەجاتی ببێ . ‎ئێستا ئەلشەڕع چۆکی بۆ هێزەکانی هەسەدە داداوە بڕیارە تەواوی ئەو هێزانە لە ژێر ناوی سێ فیرقەی سەربازی بچنە ناو سوپاکەی دیمەشق و هەر لە شوێن و پێگەی خۆشیان بمێننەوە و هەر چوار هێزە ڕاهێنراوەکەی هەسەدەش کە لە ( تۆل ، هات و کۆماندۆ و سوات ) پێکهاتوون بتوانن بە تەواوی خاکی سوریادا بڵاو ببنەوە و ئەوەی گوتی لەل زمانی ببڕن . ‎کەواتە لە داهاتوو ڕوسەکان بە هێزەوە دەگەڕێنەوە ناو سوریا و سوپاکەی شەڕعیش بە چەکی ڕوسی پڕچەک دەکەنەوە . ‎لە ئێستادا ئەمەریکیەکانیش زیاتر پێگەکانیان بۆ ناو قوڵایی خاکی سوریا زیاتر و توند تر دەکەن و دوور نیە هێزی زیاتری هاوپەیمانانیش نەگەیەننە ناو خاکی سوریا . ‎چونکە هەر دوو ڕۆژ دەبێ تیمێکی سوپای ئەمەریکا لە تەنەفەوە سەردانی پێگەی سەربازی تەدموریان کردوە و لە ئێستادا خەریکی پاککردنەوە و گەسکدانی ناوچەکەن . ‎ئێستا ئەردۆگان و دار و دەستەکەی لە قاف دراون و خەریکە بە ئەمەریکا و ڕوسیا و ئیسڕائیل لە سوریا پەلو پۆی دەبەستن و تەنها ئەوەی ماوە ڕۆژانی دادێ تەواوی ئەو گروپە چەکدارە بێگانانە ببینین کە لە دیمەشق هەڵدەگەڕێنەوە  و بە هەموو لایەک چەکیان دەکەن و لە ناویان دەبەن ، ‎بەڵام ئایا ئەمەریکا دوای ئیمزاکردن و ئیجبار کردنی ئەردۆگان بۆ تەسلیم بوونی حەماس توانیویەتی لە سوریاش تورکیا لە پەل و پۆ بخات و جارێکی تر نەتوانی باسی خاکی سوریا  بکاتەوە.؟  ‎ئایا لە دوو مانگی داهاتوو دەبینین سوریایەکی بێ چەکداری توندڕەوی ئیسلامی دەبێتە جیرانی ئیسڕائیل ، هاوشێوەی میسڕ و ئەردەن و لوبنان یان نا .!؟ ‎هەموو ئەو پلان و ڕێککەوتنانەش لە چەند ڕۆژی داهاتوو لە دووەم دیداری نێوان دۆناڵد تڕەمپی سەرۆکی ئەمەریکا و فلادیمێر پۆتینی سەرۆکی ڕوسیا لە پایتەختی هەنگاریا شەن و کەو دەکرێ و ئەردۆگانیش مایە پۆچ دێتە دەرێ یان نا .؟

دڵشاد مەجید شیعەکان ئەمجارە یاریەکی دارێژراو بەپلان بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارە بەرێوە دەبەن، کەسەرجەم هێزەکانیان دابەشی دوو ئاراستە کردووە. چۆن؟ 🔺سونەکانیان کردۆتە سێ بەش، هەربەشەو بەئاوازێک دەخوێنی، دووبەشیان ( تەقەدم و عەزم)دابەش بوونە بەسەر هەردوو باڵی شیعەکان، ( لەنێوان مالیکی و سودانی).بەشکیشیان( سیادە) لەگەل پارتی لەچاوەڕانین ( لەنێوان مالیکی و سودانی) #🔺کوردیش بوونەتە دووبەش ، بەشێکیان کەیەکێتیە لەگەل ئیتاری تەنسیقیە، ئەوی تریان پارتیە،  کە هەواو سۆزی سودانیە، لەبەر ئەوەی دژە ئیتاری و مالیکیە. بەڵام پارتی بەردەوام لەگەل بەهێزە بۆیە هێشتا خۆی یەکلانەکردۆتەوە. 🔺سەدریەکانیشیان کردۆتە دووبەش، بەشێکیان لەرقی مالیکی ( پاڵیان داوەتە سودانی) بەشکیشیان لەئێستادا دروشمی بایکۆتیان هەڵگرتووە، بەڵام لەدواهەنگاو ئەوانیش دەچنە پاڵ سودانی.   ئەگەر دیقەت و سەرنجی وورد بدەین، دەبینین چۆن بەووردی کار لەسەر تێکشکاندنی هاوپەیمانیە سێ قۆڵیەکەی ساڵی ٢٠٢١ دەکەن.  ( گەمەی سودانی و مالیکی!!)   ئیتاری تەنسیقی بۆ ئەوەی هەمان ئەزموونی ٢٠٢١ی هاوپەیمانی سێینەی ( بارزانی و سەدرو حەلبوسی) سەرهەڵنەداتەوە. لەدەرەوەی ماڵی شیعە هاوپەیمانیەکی تر دروست نەبێ. ململانێی سودانی و مالیکیان خوڵقاند، بۆئەوەی سیناریۆیی ململانێکە تۆکمەترو باوەڕ پێکراو بێت.  مالیکی خۆی هاتۆتە ناو یاریەکە و خۆی کاندیدەکات بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران. پرسیار ئەوەیە بۆ چی مالیکی ، کەسێکی تر نا؟ وە ئامانج چیە لەویاریە؟ 🔹زۆرترین کارەکتەر لەپێش هەڵبژاردنەوە، تا ئەمرۆ قسەی زۆری کردبی مالیکیە، مالیکی زۆر بەتوندی دژی بەعسیەکان و دەسەڵاتی جۆلانی لەسوریا لێدوانی دەدا.بەمەش بەشێکی زۆری سونەکانی توڕەکرد. لەوەلاوەش ئەم لێدوان و دەرکەوتنە زۆرانەی مالیکی سەدریەکانی بێزار کرد. لەبەرامبەریش ووتاری نەرم و ئاشتیانەی سودانی پەخش  دەکرا. 🔹 بەمەش زۆربەی هێزەکانی نەیاری شیعە لەکوردو سونە ترسیان لەمالیکی لادروست بوو. 🔹سەدریەکانیش  بەهەمان شێوە لە دژی مالکی و گرووپەکانی حەشدی شەعبی وەک ( قەیس خەزعلی و هادی عامری و هێزەکانی مقاوەمە). ناچارن پەنا ببەن بۆ سودانی .  لێرەوە، لەجیاتی بەرەیەک دژی مالیکی و  ئیتاری تەنسیقی دروست بێ، ئەو لایەنانە خۆیان دەدەنە پاڵ  ئەو بەرەیەی کە لەبەرامبەر مالیکیە( کەئەویش سودانیە). ئامانجی هەر گەورەی ئەو یاریە، بەدەستهێنانی دەنگی شیعە سەدریەکانە، بەمەش دەتوانن ئەمجارە  بە سودانی و  سەرجەم هێزەکانی ئیتاری تەنسیقی، تەواوی دەنگەکانی شیعە ببەن، جگە لەوە لەڕێگای سودانی  بەشێکی زۆری دەنگی خۆڵەمێشی   بەدەستبهێنن. 🔹هەمان یاری عەبادی و مالیکیە.مالیکی بەشە  بووجەی کوردستانی بڕی ، عەبادیش  یەکێتی و پارتی لە کەرکوک و موسڵ دەردکرد. ————- لە نووسینی داهاتوو باسی ڕۆڵ  و هەوڵ و ئامانجی ئەمریکاو ئێران دەکەین ، لەم هەڵبژاردنەو دوای هەڵبژاردن.  (  هەڵبژاردن لە نێوان ئەمریکاو ئێران )

سەردار عەزیز چەند ڕۆژێک لەمەوپێش سەفا حیجازی یان سەفا ئەلمەشهەدانی لە ڕێگای چاندنی بۆمبێکەوە لە تاهوەکەیدا کوژرا لە دەرەوەی شاری بەغدا کوژرا. سەفا کاندیدی هەڵبژاردنەکان بوو. ئەم کوشتنە ڕوداوێکی ئاسایی نەبوو چونکە لە هەناویدا کۆمەڵێک زۆر لە ئاڵۆزی دونیای ئەمڕۆی عێراق و ململانێکانی لە خۆی دەگرێت. سەفا ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای بەغدا بوو. لە عەشیرەتی مەشهدانی بوو کە بە زۆرینە لە قەزای تارمییە نیشتەجێن. تارمییە قەزایەکی سەر بە ناوچەیەکی ئاڵۆزە کە بە پشتێنەی بەغدا ناسراوە. ئەم قەزایە کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی سونەن، شارەکانی باقوبە و تکریت و ڕومادی و بەغدا پێکەوە دەبەستێت. بە تایبەتی بە ناوچەی کازمییە لە بەغدا.  ئەمە وەها لە تارمییە دەکات کە وەک پردێک بێت لە نێوان پانتایی شیعە و پانتایی یان قوڵایی سوننە. ئەم دۆخە لە سەردەمی قاعیدەو و  پاشان داعشدا بە چڕی ڕەنگی دایەوە. بۆیە لە میانەی پرۆسەی چەسپاندنی دەسەڵاتی شیعە لە بەغدا، چواردەوەری بەغدا یان پشتێنەی بەغدا مایەی نیگەرانی و کێشەیە.  لەم بوارەدا زۆر هەناگوی ئیداری و سەربازی و ئابوری نراوە، بۆ نمونە بە قەزا کردنی شوعلە، بردنی حەشد، سودەبینین لە شەڕی تیرۆر. بەلای شیعەوە ئەم پشتێنەیە بە پلان وەهای لێکراوە هەتا بەغدا بپارێزێت و پشتیوانی حوکمی سوننە بکات. وەک چۆن لە کەرکوکیش کراوە. سەدام بە پلان و پرۆژەی جیاواز ئەم کارەی کرد. لە باشورەوە زیاتر کارگەکانی تەسنیع عەسکەریی دامەزراندا، کە لە گەڵ خۆیدا کادیرانی سوننەی هێنا. لە باکوری بەغدا، زیاتر پشتی بە ڕوباری دیجلە و کشتوکاڵ و کێڵگەی ماسی بەست. لای شیعە ئەم پرۆسەی مایەی ڕێگریی بوو بۆ ئەوان کە لەو ناوچانەدا جێگیربن، بۆیە ئێستا وەک مافێکی زەوتکراو، دەیانەوێ بچنە ئەو ناوچانە، یان وەک ستراتیژی پاراستنی بەغدا هەندێک لەو ناوچانە چوڵ بکەن، وەک لە جەرف السەخر کردویانە، کە جۆرێکە لە هەمان پرۆسەی سەدام لە ڕێگای تەسنیع عەسکەریی. سەفا، کەسێکی بوێر بوو، هەروەها ئەم هەنگاوانەی شیعەی بە گۆڕینی دیموگرافی ناو دەبرد، بۆیە مایەی سەرنج و فشار بوو.   لە ئاستێکی تردا، ئەم هەڵبژاردنە کە ئێستا کەمپەینی بۆ دەکرێت، بۆ شیعەی عێراق، بە تایبەتی لە بەغدا جیاوازە، چونکە دوو فاکتەر هەن، یەکەمیان، بەشداری نەکردنی سەدر، دووەم، دەنگنەدانی زۆرینە وەهای دەکات کە شیعە لەوە بترسن کە ئەگەری لە دەستدانی زۆرینەیان هەیە لە ٧١ کورسییەکەی بەغدا. ئەمەش پاڵنەری دروشمەکەی عەمار الحەکیمە کە داوا دەکات لە دەستی نەدەن یان لا تضيعوها . ئەم ئەگەری لە دەستدانە کاریگەری زۆری کرداریی و سیمبولی هەیە، بە تایبەتی کاتێک دیمەشق گەڕایەوە بۆ حوکمی سوننە. گۆڕینی دۆخی سوریا، کاریگەری هەیە لە سەر خیتابی سوننە، بە تایبەتی کەسێکی وەک خەمیس خەنجەر، کە سەفا سەر بە لیستەکەی ئەو بوو.  ئەم ململانێیانە دەرخەری قوڵیی ململانێکان و موستەحیل بونی سەقامگیریی سیاسییە بە تایبەتی لە سەر بنەمای حوکمی شوناسی یان تایفیی. لەم روانگەیەوە، هەر گروپێک کە دەگاتە دەسەڵات لە هەوڵی ئەوەدایە وەها بنەماکان بگۆڕێت کە بتوانێت بمێنێتەوە، بەڵام ئەم خواست و ترسە دەبێتە مایەی شکستی. وەک چۆن لە هەردوو مۆدێلی سوننە و شیعەدا دەیبینین. لە هەمانکاتدا ڕەوتی عەلمانی یان حوکمی دوور لە تایفی لە عێراقدا یان بونی نیە یان لاوازە، بۆیە چاوەڕوان ناکرێت لە داهاتویەکی نزیکدا مۆدێلێکی عەقلانی حوکمرانی بێتە ئاراوە. ئەمەش وەها دەکات کە گرژییەکان بمێننەوە، بەڵام لە سەر توانای لایەنی خاوەن هێز بمێننەوە.

خەبات کوردە چی ڕودەدا لە دیمەشق .؟ ‎چۆن چۆنی دووەم هەرێمی کوردان ڕوەو ئازادی ڕێ دەکات .؟ ‎دەستەواژەی ( هەرێمی ڕۆژهەڵاتی فورات ) ( مقاطعة شرق الفورات ) بیرۆکەیەکی بەندەیە و  هیوادارم سەرکردەکانی ڕۆژئاڤا بە دڵێکی فراوانەوە ناوداری بکەن و کاری لە سەر بکەن .! ‎دوای ( دە ) مانگ لە بێنە و بەردە و ڕێگریەکانی ئەردۆگانێکی عوسمانلی دڵ ڕەش و بە شەقی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی و ئیسڕائیل ، حکومەتە لەرزۆکەکەی دیمەشق ڕازی بوو لە سفرەوە دانوستان لە گەڵ هێزەکانی هەسەدە و مەسەدەی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا ئەنجام بدات . ‎ئەگەر هیچی تر ئەردۆگان و دارودەستەکەی جورئەتی ئەوە نەکەن کە ببنە ڕێگر لە بەردەم هێزەکانی هەسەدە و دیمەشق ، دوور نیە لە ماوەیەکی نزیکدا ( هەرێمی ڕۆژهەڵاتی فوڕات  ) لە سوریا ڕادەگەیەندرێ . چونکە  دانوستانەکان لە ئێستادا زۆر بە گەرمی و چڕ و پڕی کاریان لە سەر دەکرێ . ‎ : سەرەتا  تەواوی ناوی هەسەدە و یەپەژە و ئاسایشی خۆرئاوا نامێنن وەکو ناو . هێزەکانی ئاسایش باجی ( هێزەکانی ئاسایشی گشتی سوریا )  هەڵدەگرن و دەچنە سەر میلاکی وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی سوریا و هەر لە شوێنەکانی خۆیان دەمێننەوە . ‎  تەواوی هێزە چەکدارەکانی یەپەژە و هەسەدەی ژێر دەسەڵاتی مەسەدە لە ژێر یەک ( فەیلەق ) یان سێ تیپ ( فیرقە ) ی سەربازی و چەند لیوایەک لە جیاتی ئاڵا زەردەکەی هەسەدە ئاڵای دەوڵەتی سوریا بە سەر سینگیانەوە دەکەن . تەواوی هێزەکان ( هات ) و  ( کۆماندۆ  ) و ( تۆل  ) و  ( سوات )   هەر یەکە و وەکو لیوایەکی تایبەت دەمێننەوە و ڕێگایان پێدەدرێ لە تەواوی خاکی سوریا جوڵە بکەن و کارەکانی خۆیان بە ئەنجام بگەیەنن دژی چەکدارانی داعش و شانە نوستوەکانی و ئەو گروپە توندڕەوانەشی کە لە یاسا دەردەچن .( بە هاوبەشی هێزەکانی هاوپەیمانان ). ‎تەواوی ئەو هێزانە و هەموو چەکە پێشکەوتو و کاریگەریەکانیان وەک خۆی لە ژێر دەستی ئەو فەیلەقانە و هەر سێ  پارێزگای دێر زور و حەسەکە و ڕەقە ( واتە ڕۆژهەڵاتی فوڕات ) وەکو ئێستا لە شوێنەکانی خۆیان دەمێننەوە بە ئەو ناوچانەشی کە کەوتونەتە نێوان گرێ سپی و سەرێ کانیشەوە  . ‎هەموو دەروازە سنوریەکانی ناوچەکە و فڕۆکەخانەکان بە هاوبەشی لە گەڵ دیمەشق بەڕێوە دەبردرێن و داهاتەکەشی بە ڕێژە لە سەری ڕێکدەکەون . ‎  هێزەکانی یەپەژەش تێکەڵی ئەو سێ فیرقە سەربازیە دەکرێن یان وەکو خۆیان دەمێننەوە و لە شێوەی لیوای تایبەت لە ناو ئەو سێ فیرقەیەدا . ‎ ‎حکومەتی کاتی دیمەشق ناچار دەکرێ گۆڕانکاری لە یاسا کاتیەکەی بەهاری ڕابردوی سوریادا بکات  ‎و دان بە هەموو مافەکانی گەلانی غەیرە عەڕەب و غەیرە ئیسلامیدا بنێ . ‎ڕێککەوتنێکی بزمار ڕێژ لە سەر ڕێژەی داهاتی نەوت و غاز و سەروەت و سامانی هەرێمی ڕۆژهەڵات و دیمەشقدا  ‎دەکرێت . ‎وەکو ئەوەی من بیزانم ، پێشنیاری جێگری سەرۆکی کۆمار و وەزارەتی بەرگری و سێ وەزارەتیش کراوە کە بدرێ بە مەسەدە و ئەوانیش خەڵکی لێهاتوو لەو شوێنانە دابمەزرێنن  . بەڵام لە ڕاستیدا ئەو پۆستانە تا ئێستا لە لایەن هەسەدە و مەسەدە پشتڕاست نەکراوە و  نازاندرێ کە ڕازی دەبن یان نا . ‎ئاوارە کوردەکانی شاری عەفرین و دەوروبەریشی بە هەماهەنگی وەکو هەر دوو گەڕەکە کوردیەکانی شاری حەلەب ، ڕەفتاریان لە گەڵ دەکرێ و دەگەڕێنەوە ناوچەکانی خۆیان و سەر موڵکی باوباپیرانیان لە لایەن هێزەکانی ئاسایشی هەر دوو لاوە دەپارێزرێن . ئەگەر بێتوو سەیرێکی ئەو خاڵانەی سەرەوە بکەین و دوور لێی بڕوانین بۆمان دەردەکەوێ کە سەرانی مەسەدە و هەسەدە گرەوی خۆیان بردۆتەوە و هەرێمێکی نیمچە ئازاد و سەربەخۆیان بۆ خۆیان مسۆگەر کردوە و لە داهاتوشدا وەکو هەرێمۆکەکەی ئێمە دوچاری نا یەکگرتوویی هێزە چەکدارەکانیان نابنەوە و ترسی نەهاتن و دوا کەوتنی موچەشیان نابێ و پارێزراو تریش دەبن  پیرۆزە لە کورد . پیرۆز لە کوردانی ڕۆژئاڤا . نەمری بۆ شەهیدانی ڕێگەی ڕزگاری کوردان .

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە پۆستێکیدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس (X) بە ناونیشانی "سەرۆکی ئاشتی"، ڕایگەیاندووە کە تەنها لە ماوەی ٨ مانگدا کۆتایی بە ٨ جەنگ هێناوە. دوایین زیادکردنی لە لیستی کۆتایی هێنان بە جەنگەکاندا، ململانێی دوو ساڵەی ئیسرائیل و حەماسە، حەوتەکەی دیکەی لە نێوان ئیسرائیل و ئێران، پاکستان و هیندستان، ڕواندا و کۆنگۆ، تایلەند و کەمبۆدیا، ئەرمینیا و ئازەربایجان، میسڕ و ئەسیوپیا، هەروەها سڕبیا و کۆسۆسڤۆ بوون.  ژمارەیەک لەو ململانێیانە هەرچەندە لە ئەنجامی گرژییە درێژخایەنەکانەوە بوون، بەڵام تەنها چەند ڕۆژێک درێژەیان کێشاوە، هەروەها تاوەکو ئێستا ڕوون نییە کە ئایا بەشێک لە ڕێککەوتنەکانی ئاشتی بەردەوام دەبن یاخود نا. لێرەدا بە وردی باس لە ململانێکان و کۆتاییهاتنیان دەکەین: - ململانێی ئیسرائیل و حەماس دۆناڵد ترەم سوپاس و ستایشێکی بەرفراوانی لێکرا بەهۆی بینینی ڕۆڵی سەرەکی لە ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و حەماس،بە ئاڵوگۆڕ کردنی بارمتە ئیسرائیلییەکان بە زیندانییانی فەڵەستینی، بەڵام ئاشتییەکی بەردەوام پێویستی بە پابەندبوونی هەردوولا هەیە بە ئاگربەستەوە، کە یەکێک لەو پابەندییانە چەک دانانی حەماس و پابەندبوونی حکومەتێکی نوێ لە غەززە. - ململانێی ئیسرائیل و ئێران ململانێیەکی ١٢ ڕۆژە بوو، لەو کاتەوە دەستی پێکرد کە ئیسرائیل لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٥ ئامانجەکانی لە ئێران پێکا، ترمپ دووپاتی کردەوە، پێش لێدانەکان لەلایەن بنیامین ناتانیاهۆ ئاگادار کراوەتەوە، پاشان ئەمریکا هێرشی بۆسەر پێگە ئەتۆمییەکانی ئێران ئەنجامدا، کە ئەمەش هەنگاوێک بوو، بووە هۆی نزیک بوونەوە لە کۆتایی ململانێکان بەخێرایی. لە ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٥، ترەمپ لە بڵاوکراوەیەکیدا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا وتی: "بەفەرمی ئێران ئاگربەست دەستپێدەکات، پاش ١٢ کاتژمێر ئیسرائیل ئاگربەست دەستپێدەکات، دوای ٢٤ کاتژمێر بە فەرمی کۆتایی بە جەنگی ١٢ ڕۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران دێت". - ململانێی پاکستان و هیندستان ساڵانێکە گرژی لە نێوان ئەم دوو وڵاتەدا هەیە، بەڵام لە ٧ی ئایاری ساڵی ٢٠٢٥، دوای ئەوەی هیندستان هێرش دەکاتە سەر کشمیر شەڕ و پێکدادان سەریهەڵدا، پاش چوار ڕۆژ لە گرژی و پێکدادان، ترەمپ لە پۆستێکیدا ڕایگەیاند کە هیندستان و پاکستان ڕێککەوتوون، ئاماژەی بەوەشکرد: ئەمە لە ئەنجامی شەوێکی درێژخایەنی دانوستانەکانە بە نێوەندگیری ئەمریکا، حکومەتی پاکستان سوپاسی ترەمپی کرد و دواتر پێشنیاری کرد بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بە دۆناڵد ترەمپ، بە ناونیشانی "دەستێوەردانی دیپلۆماسی یەکلاکەرەوە".  - ململانێی ڕواندا و کۆنگۆ دوژمنایەتییەکی درێژخایەن لە نێوان ئەم دوو وڵاتە هەڵگیرسا، پاش ئەوەی گرووپی  (M23)ی ڕواندا لە ٢٧ی ئازاری ساڵی ٢٠٢٢، دەستیان بەسەر خاکی دەوڵەمەند بە کانزاکانی ڕۆژهەڵاتی کۆنگۆدا گرت. لە ٢٧ی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢٥، هەردوو وڵات ڕێککەوتنێکی ئاشتییان لە واشنتۆن واژۆکرد کە ئامانج لێی کۆتاییهێنان بە ململانێی دەیان ساڵە بوو، ترەمپ ئاماژەی بەوە کردووە: ئەم ڕێککەوتنە یارمەتیدەر دەبێت بۆ زیادکردنی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات و ئەمریکا. - ململانێی تایلەند و کامبۆدیا لە ٢٦ی تەمموزی ٢٠٢٥، دۆناڵد ترەمپ لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان لە بڵاوکراوەیەکیدا وتی: "من پەیوەندی بە سەرۆکوەزیرانی تایلەند دەکەم، بۆ ئەوەی داوای ئاگربەست بکات و کۆتایی بە جەنگ بهێنێت"، دوای چەند ڕۆژێک، هەردوو وڵات لەسەر ئاگربەستێکی دەستبەجێ و بێ مەرج ڕێكکەوتن. - ململانێی ئەرمینیا و ئازەربایجان ململانێی نێوان ئەرمینیا و ئازەربایجان مێژوویەکی دێرینی هەیە، کە لە مانگی شوباتی ساڵی ١٩٨٨ـەوە دەستی پێ کردووە، هەروەها لە ڕۆژی ١٩ی ئەیلوولی ساڵی ٢٠٢٣، ئازەربایجان هێرشێکی سەربازی بەرفراوانی بۆ سەر کۆماری ئارتساخ دەستپێکردەوە لە ناوچەی قەرەباخ. لە مانگی ئازاری ساڵی ٢٠٢٥، سەرۆکی هەردوو وڵات ڕایانگەیاند کە ئامادەن کۆتایی بە ململانێی نزیکای ٤٠ ساڵەی خۆیان بهێنن لەسەر ناوچەی قەرەباخ، وە لە ٨ی ئابی ٢٠٢٥ لە کۆبوونەوەیەک لە کۆشکی سپی ڕێککەوتننامەیان واژۆ کرد. - ململانێی میسڕ و ئەسیوبیا بەنداوی گەورەی ڕێنیسانسی ئەسیوبیا لە هاوینی ئەمساڵدا تەواو بوو، وە حکومەتی میسڕ ئاماژەی بەوەدا کە ئەو ئاوەی لە ڕووباری نیلەوە بەدەستی دەهێنێت ڕەنگە کاریگەری لەسەر دروست بێت بەهۆی بەنداوەکەوە، لەم بەینەدا ترەمپ بەڵێنی بە میسڕ دا کە ئەمریکا زۆر بە خێرایی کێشەکە چارەسەر بکات، میسڕ پێشوازی لە قسەکانی ترەمپ کرد.تاوەکو ئێستا هیچ ڕێککەوتنێکی فەڕمی لەنێوان میسڕ و ئەسیوپیا بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان نەکراوە. - ململانێی سڕبیا و کۆسۆڤۆ ململانێی نێوان سڕبیا و کۆسۆڤۆ مێژوویەکی دێرینی هەیە، تازەترینیان کەلە ٣١ی تەمموزی ٢٠٢٢ دەستیپێکردووە، ئەمەش بەهۆی تەواو بوونی ڕێککەوتنێکی نێوان هەردوو وڵات لەسەر بەکارهێنانی تابلۆی بێلایەن بۆ ئۆتۆمبێلەکانی سڕبیا لە کۆسۆڤۆ. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٣، ترەمپ بانگەشەی ئەوەی کرد کە ڕێگری لە سەرهەڵدانی دوژمنایەتی لە نێوان هەردوو وڵاتدا کردووە، پاشان لە ١ی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٤، سڕبیا تابلۆی ئۆتۆمبێلەکانی کۆسۆڤۆی ناساند و ڕێکەوتنیان واژۆکرد.

هیوا سەید سەلیم نەفەرتیتی، کچە کوردەکێکی ڕۆژئاوای کوردستان بووە، ئەو کچی پادشای میتانی بووە کە شووی بە فیرعەونی میسر "ئەخناتون" کردووە،  لە دەوروبەری ساڵی 1350 پ.ز . شایانی باسە، نەفەرتیتی، بە یەکێک لە بەناوبانگ ترین و جوانترین ژنەکانی مێژوو دادەنرێت و بە ئافرەتە مل بەرزەکە ناسراوە، ناوە میتانیەکەی "تیدوخیبیا"بووە،  بەڵام کاتێک چووە بۆ میسر بە هۆی جوانیەکەی میسریەکان ناویان نا" نەفرتیتی " بە میسری واتە ئافرەتی جوان دێت، کاتێک لەسەردەمی تاک ئایینیدا پاشای میتانییەکان دەکوژرێت، نەفەرتیتی لە دەسەڵات. جێگای هاوژینی دەگرێتەوە. ئۆجالان، وەک فەیلەسوفێکی کورد و  خوێنەرێکی دیاری مێژوو،  ئاشنایەتی زۆری بە مێژووی کۆن هەیە، کە دەزانێت ژنێکی کورد هاوشانی یەکێک لە فیرعەونەکانی میسر ڕۆڵی لە حوکـمڕانی گێڕاوە زۆر پێی سەرسام دەبێت، بۆیە لە دانیشتێکی لەگەڵ شاندی ئیمرالی کە پێکهاتبوو لە هەریەک لە (پەروین بۆلدان، سەلاحەدین دەمیرتاش) لە مانگی ئابی ٢٠١٣ بە (پەروین) دەڵێت:" تۆ دەبێ ببیە نەفەرتیتی ئەو سەردەمە". شایانی باسە لە زۆربەی دیدارەکانی ئاشتی (٢٠١٣-٢٠١٤) ئیمرالی ئۆجالان هانی (پەروین بوڵدان) دەدات کە بخوێنێتەوە و خۆی پێ بگەیەنێت و  خۆی فێری کوردی بکات، تا ئەویش جێگای (سەواش بوڵدان)ی هاوسەری بگرێتەوە کە لە کردەوەیەکی نادیار ساڵی ١٩٩٣ تیرۆرکراوە. پەروین بوڵدان، کە ئێستا ئەندامی شاندی ئیمرالی و جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیایە،  لە دانیشتنی رۆژی ١٤ی  ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥،  کاتێک لە غیابی سەرۆکی پەرلەمان سەرۆکایەتی دانیشتنی پەرلەمانی دەکرد هەڵای نایەوە.  ئەو زۆر بە توندی وەڵامی سوکایەتیەکانی (تۆرهان چۆمەز)، بریکاری سەرۆکی فراکسیۆنی ئی پارتی دایەوە کاتێک بە (پەروین)ی گوت: " ئێوە پەیامبەری کەسێکی تیرۆرستن" وەک ئاماژەیەک بۆ کارەکانی پەروین لە نێو شاندی ئیمرالی. بەڵام وەڵامە توندەکەی (پەروین بوڵدان) بۆ ئەو کەسە شۆڤینیەی کە پارتەکەی تاکە هێز بوو ڕازی نەبوو نوێنەراتی لە کۆمسیۆنی چارەسەری هەبێت ئەوەمان پێدەڵێت کە (ئۆجالان) هەوڵەکانی بۆ پێگەیاندنی سەرکردەیەکی ژنی ئازای وەک (پەروین بۆڵدان) بێ ئەنجام نەبووە. ئەوەشی کە لە هەمووی گرنگترە ئەوەیە (پەروین) و ئەو سەرکردانەی دیکەی کورد لە باکوری کوردستان کار بەو ڕێنمایانە بکەن کە (ئۆجالان) بە بەردەوامی پێیان دەدات پەیوەست بە پاراستنی سەلامەتی و  ئاسایشی خۆیان،  چونکە درووستکردنی سەرکردەی لە نموونەی ئەوان ئاسان نییە. لە کۆتایدا تێدەگەین پەرلەمانتارەکەی ئیی پارتی بۆچی ناحەقی نەبووە تووشی هستریا بێت، ئەو ژنێکی تێکۆشەری لەسەر کورسی سەرۆکایەتیەکی پەرلەمانی تورکیا دەبینێ، کە زوو زوو سەردانی (ئۆجالان) دەکات،  کە بەڕای ئەو ئەو کورسیە پیرۆزی خۆی هەیە ئەو ڕۆژەش  بە کورسی ئەتاتورک ناوی برد،  کورسی ئەتاتورک بیت و نەفەرتیتی ئۆجالان لەسەری دابنیشێت چاکە قیامەت هەڵنەستاوە.

نرخی زێڕ لە ساڵی ٢٠٢٥دا بەرزبوونەوەیەکی بەرچاوی بەخۆوە بینی، زۆرێک لە وەبەرهێنەران بەرزبوونەوەی نرخی زێڕ لایان بووەتە جێی پرسیار، لەم دواییانەدا سندوقی هاوبەشی تاتا ڕاپۆرتێکی بڵاوکردەوە کە تیشکی خستە سەر هۆکارەکانی پشت بەرزبوونەوەی نرخی زێڕ، لێرەدا چاوێک دەخەینە سەر چوار لەو هۆکارانە و لە داهاتوودا چاوەڕوانی چی بکەین.   ١. دابەزینی بەهای ڕووپیەی هیندی لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، نزیکەی ٨٦٪ی زێڕ هاوردە دەکرێت بۆ هیندستان، سەرەڕای باجی زۆری هاوردەکردن، کاتێک ڕووپیەی هیندی بەرامبەر بە دۆلار دادەبەزێت، زێڕ لە ناوخۆدا تێچووی زیاتر دەبێت، ئەمەش خواستی ناوخۆیی زیاتر دەکات.   ٢. لاوازبوونی دۆلاری ئەمریکی زۆرجار نرخی زێڕ بە پێچەوانەوەی دۆلاری ئەمریکییەوە دەگۆڕێت، ئەگەر دۆلار لاواز بێت، ئەوا نرخی زێڕ زیاتر بەرز دەبێتەوە، چونکە هەرزانتر دەبێت بۆ ئەوانەی خاوەن دۆلار نین بۆ کڕینی زێڕ.   ٣. کڕینی زێڕ لەلایەن بانکە ناوەندییەکانەوە بانکە ناوەندییەکانی هیندستان، چین، ڕووسیا، ژاپۆن و وڵاتانی دیکە لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوودا خەریکی کڕینی زێڕ بوون، زیادکردنی زێڕ لەلایەن بانکە ناوەندییەکانەوە نزیکەی دوو هێندەی چووەتە سەر، بۆ نموونە، بانکە ناوەندییەکانی ڕووسیا و هیندستان لە ماوەی ١٠ ساڵدا ١.٦ هێندە زیادکردنی زێڕیان زیاد کردووە، لە کاتێکدا چین ١.٣ هێندە زیادی کردووە.   ٤. ناسەقامگیری جیهان لە سەرەتای دەستپێکردنی ململانێی ڕووسیا و ئۆکرانیا، جیهان چەندین ناسەقامگیری جیاوازی بەخۆیەوە بینیوە، لەوانە نائارامی لە ڕۆژئاوای ئاسیا و ململانێی بازرگانی و گومرگی، جەنگ و ناکۆکییەکانی نێوان وڵاتان یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکان بۆ گۆڕانکاری بەرچەو لە نرخی زێڕ و دراوەکان بەگشتی، زۆر جار لەکاتی دروستبووی جەنگ و ناکۆکی لەنێوان وڵاتان، سەرمایەداران سەروەت و سامانەکانیان لە بانکەکان ڕادەکێشنەوە، وە زۆرینەی جار سامانەکەیان بە زێڕ دەگۆڕنەوە، لەمەوە خواستی کڕینی زێر زیاتر دەبێت دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخەکەی.   سندوقی هاوبەشی تاتا پێشبینی دەکات نرخی زێڕ لە ماوەیەکی کەمدا لە دەروبەری مەودای ٣٥٠٠ بۆ ٤٠٠٠ دۆلار بۆ هەر ئۆنسەیەک بچەسپێت، لە هەمان کاتدا ئاژانسی ڕۆیتەرز ڕایگەیاندووە: پێشبینی دەکرێت تا کۆتایی ساڵ نرخی زێڕ بۆ ٤٤٠٠ دۆلار بۆ هەر ئۆنسەیەک بەرزبێتەوە، تا مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٦ بەرزترین ئاستی پێشبینی کراو نزیکەی ٤٦٠٠ دۆلار دەبێت، پێش ئەوەی لە نیوەی دووەمدا ئەگەری دابەزینی هەبێت.

 د. سەڵاحی گەرمیان  دوای ئەوەی ئاگربەست وڕاوەستانی شەر چوونە بواری جێبەچێکردنەوە بەپێی بڕیاری لوتکەی شەرمولشێخ کە لە ڕۆژی 13ی ئوکتۆبەر واژوکرا. بەڵام، ئەوە مانای کۆتایی هاتنی قەیرانەکان نیە؛ بەڵکو دوورنیە سەرەتای قۆناغێکی نوێی بێت، لە داڕشتنی پڕۆژەی جۆراوجۆر بۆ داڕشتنەوەی جوگرافیا و ناسنامە لە ناوچەکەدا.  شەڕی غەززە کە دوو ساڵی خایاند و زۆر لە هاوکێشە سیاسییەکانی لە ناوچەکەدا گۆڕی. بینیمان، دوابەدوای هێرشی بزووتنەوەی حەماس بۆ ناو خاکی ئیسرائیل لە 7ی ئوکتۆبەری2023 ، چۆن ئیسرائیل بەتوندی هێرشی پێچەوانەی کردە سەر کەرتی غەززە و بێبەزەییانە کەوتە وێرانکردن و ئاوارەکردنی دانیشتوانەکەی بەمەبەستی داگیرکردنی و لەناوبردنی بزووتنەوەی حەماس. ئەوەبوو، هەر لەو سەروبەندەدا ”دۆناڵد ترەمپ“ سەرۆکی ئەمریکا پێشنیازی گواستنەوەی دانیشتوانەکەی کرد بۆ وڵاتانی دراوسێ وەک میسر و ئەردەن و وڵاتی ئەندۆنیسیا بە مەبەستی گۆڕینی بۆ ناوچەیەکی گەشتیای جیهانی بە ناوی ”ڕیڤێرای غەززە“.  ئیسرائیل ئەو دۆخەی بەهەل زانی، ئامادەکاری بکات بۆ پرۆژەیەیەکی چەندین ساڵە کە پلانی بۆ داڕێژرابوو، تا بیخاتە بواری جێبەجێکردنەوە. ئەوەش پرۆژەی هەڵکەندنی ڕێڕەوێکی ئاویە لەنێوان دەریای ناوەڕاست و دەریای سووردا، کە بەناوی دامەزرێنەر و یەکەم سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلەوە، ناوی ”کەناڵی بنگۆریۆن“ لێنراوە. وا پێئەچێت وەک ڕێڕەوێکی تری ئاوی بۆ ڕکابەری کەناڵی سوێسی میسری، ئەو پرۆژەیە پەیوەندییەکی ستراتیجی ڕاستەوخۆی لەگەڵ ئامانجی جیۆپۆلەتیک و ئابوورییەکانی ئیسرائیل لە ناوچەکەدا هەبێت. ئەم پرۆژە ستراتیجییە، دەریای سوور لەڕێی ”بەندەری ئیلات“ کە ئەکەوێتە سەر ”کەنداوی عەقەبە“وە ئەبەستێتەوە بە دەریای ناوەڕاستەوە. پرۆژەی کەناڵی بنگۆریۆن کە مەزەندە ئەکرێت دەیان ملیار دۆلار خەرجی بێت، بە بەرچاوترین پێشکەوتن دائەنرێت لەدوای دامەزراندنی ئیسرائیلەوە، لەڕووی ژێرخانی ئابووری و شوێنکەوتەی جیهانی و کاریگەرییەوە بە پیی هەڵسەنگاندنی پسپۆرانی ئیسرائیلی.   پرۆژەی ئەم ڕێڕەوەی کەناڵی بنگۆریۆن بیرۆکەیەکی نوێ نییە. بەڵکو مێژووەکەی ئەگەڕێتەوە بۆ دەیان ساڵ لەمەوبەر، بەشێکە لە ئاواتێکی ستراتیجی بۆ شکاندنی گۆشەگیریی ئیسرائیل و فراوانکردنی کاریگەرییە بازرگانی و جیۆپۆلەتیکییەکەی. بەر لە 60  ساڵ لە شەڕی غەززەوە داڕێژراوە کە بە دۆڵی ”عەربە“ و بیابانی ”نەقب“دا تێپەڕبێت. لە ئێستادا و لەبەر کۆمەڵێک هۆکاری سیاسی و ئابووری، بۆ ئیسرائیل واپێویست ئەکات بە باشووری کەرتی غەززەدا تێپەڕبێت بۆ گەیشتن بە دەریای ناوەڕاست، بەڵام دەسەڵاتی حەماس غەززە بەربەست بوو لەبەردەم پڕۆژەکەدا.  لە دوای شەڕی غەززە و پێداگری ئیسرائیل بە کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی حەماس، ئاماژە بەوە ئەکەرا کە هێرشی ئیسرائیل بۆ داگیرکردنی کەرتی غەززە و دەست بە کاولکردنی بورج و باڵەخانە و ژێرخانی شار شارۆچکەکانی و ئاوارەکردنی زۆرەملێی دانیشتوانی، لە چوارچێوەی پلانی ئیسرائیل و ئەمریکادا، ڕەنگە ڕێگا بۆ جێبەجێکردنی ئەو پڕۆژەیەش خۆش بکات. لەوانەیە یەکێک لە ئامانجەکانی کۆنترۆڵکردنی غەززە بۆ ئیسرائیل، دەستەبەرکردنی کورترین ڕێڕەو بۆ جێبەجێکردنی پرۆژەکە بێت لە نێوان دەریای سوور و دەریای ناوەڕاستدایە کە بە کەرتی غەزەددا ئەڕوات و، بە تێچووی زۆر کەمتر جێبەجێی بکات لەبری لادانی ڕێڕەوەکە بۆ ناوچەی شاخاوی و بیابانیدا کە جیاوازیان لەگەڵ کەناڵی سوێس لە ڕووی دوورییەوە 100 کیلومەترە. کەناڵی بنگۆریۆن بە بەراورد بە کەناڵی سوێس، 10 مەتر قووڵتر و 200 مەتر پانتر ئەبێت. ئەمەش ڕێگە بە کەشتیەکان ئەدات بە هەردوو ئاراستەدا تێپەڕن، لەکاتێکدا کەناڵی سوێس ڕێگا بە تێپەڕین بە یەک ئاراستە ئەدات. پلانە سەرەتاییەکان بۆ جێبەجێکردنی پرۆسەکەی بە خێرایی، لە لایەن ئەمریکاوە پێشنیازی بەکارهێنانی 520 بۆمبی ئەتۆمی کرا بە تەقاندنەوەیان لەژێر زەویدا بۆ پرۆسەی هەڵکەندنی ڕێڕەوی کەناڵەکە لە گردەکانی دۆڵی نەقەبدا. سەرەڕای ئەوەش، بژاردەی غەززە بۆ جێبەجیکردنی پرۆژەکە، هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا دائەڕێژێتەوە بەلاوازکردنی ڕۆڵی میسر لە ناوچەکە.  هەروەها پرۆژەکە هاوپەیمانی ئیسرائیل و وڵاتانی کەنداو و ئەمریکا بەهێز ئەکات و، لە چوارچێوەی پرۆژەکانی وەک "کۆریدۆری هیندستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست"دا و، وەک ڕکابەرێکیش بۆ ڕێگای ئاوریشمی چین ئەبینرێت. ڕێککەوتنی ئاشتی شەرمولشێخ و بەربەستەکانی بەردەم پرۆژەکە  جێبەجێکردنی پڕۆژەی کەناڵی بنگۆریۆن کۆمەڵێک کێشەی ئاڵۆز و تێکەڵاو بە ناوچەکە ئەگەیەنێت، وەک قەیرانی سیاسی، ئابووری، ژینگەیی و مرۆیی. ڕێککەوتنی ئاشتی شەرمولشێخ کەرتی غەززە وەک قەوارەیەکی سیاسی پارێزراو لەڕووی یاساییەوە پێناسە ئەکات، ئەمەش جێبەجێکردنی پڕۆژەکەی سنووردار کرد. سەرەڕای نەبوونی بڕگەی یاسایی ڕوون کە جێبەجێکردنی پڕۆژەکە قەدەغە ئەکات، بەڵام ڕێکەوتنەکە هەندێک بنەمای تێدایە کە ئەتوانرێت وەک ئامرازی سیاسی و ئەخلاقی بەکاربهێنرێت بۆ بەربەست خستنە بەردەم پڕۆژەکە. ئەگەری ڕەتکردنەوەی نێودەوڵەتی بۆ تێپەڕاندنی کەناڵەکە لە غەززەوە هەیە، چونکە ڕێککەوتنی شەرمولشێخ پڕۆژە تاکلایەنەکان لە ناوچەکانی فەلەستین سنووردار ئەکات.  گرژیی سیاسی و ئابووری لە نێوان میسر و ئیسرائیل دروست بکات، چونکە ئەم پڕۆژەیە هەڕەشە لە ڕۆڵی ستراتیجی کەناڵی سوێس ئەکات وەک ڕێڕەوێکی بازرگانی جیهانی و سەرچاوەیەکی سەرەکی داهاتی نیشتمانی و ئەبێتە هۆی زیانێکی ئابووری گەورە بۆ میسر. ئەبێتە هۆکاری گرژی سیاسی لەگەڵ وڵاتی ئەردەندا بەهۆی کاریگەرییەکانی لەسەر سەرچاوەکانی ئاوی ژێرزەوی لەو وڵاتەدا. پرۆژەکە دیمۆگرافی ناوچەکە ئەگۆڕێت و ئەبێتە هۆی ئاوارەبوونی دانیشتوانەکەی. نیگەرانی ئێران و تورکیا ئەوروژێنێت لەبارەی کێشانی نەخشەی باڵادەستی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئایا بۆ ئیسرائیل ئەگونجێت ئەو بەربەستانە پشتگوێ بخات ئەم خاڵانەی خوارەوە یارمەتیدەرن بۆ ئیسرائیل بۆ شکاندنی ئەو بەربەستانەی لەسەرەوە ئاماژەیان پێدراوە: :: لەوانەیە پڕۆژەکە وەک بەشێک لە "ئاوەدانکردنەوەی غەززە" بخرێتەڕوو، لە داگیرکارییەوە بۆ گەشەپێدان لە قاڵب بدرێتەوە.  :: سەرۆکی ئەمریکا، لە ڕێگەی ڕێککەوتنەکانی ئەبراهامەوە ڕێگەی بۆ هاوپەیمانییەکی سێ قۆڵی (ئیسرائیل- کەنداو- ئەمریکا) خۆش کردووە کە ئەکرێت پاڵپشتی جێبەجێکردنی کەناڵەکە بکات. :: ڕێککەوتننامەی ئاشتی شەرمولشێخ بەمەبەستی کۆتایهێنان بە شەڕ لە غەززە، چوارچێوەیەکی نێودەوڵەتی بۆ ئاوەدانکردنەوە دامەزراند، ئایندەی پرۆژەی کەناڵی بنگۆریۆن و "ریڤێرای غەززە" تا ئێستاش بابەتی مشتومڕی توندی نێو گروپە سیاسی و یاساییەکان. دوور نیە وەک بەهێزی سەرمایە و سەربازی وەک پرۆژەیەکی گشتی لە بەرژەوەندی ناوچەکە بخرێنەگڕ. لە کۆتاییدا پێویستە ئاماژە بەوە بکەم کە، تا ئێستا ئیسرائیل بە فەرمی نەخشەی کۆتایی پرۆژەکەی ڕانەگەیاندووە، بەڵام لێکۆڵینەوە و شیکارییەکان ئاماژە بەوە ئەکەن، هەر وەک پێشتر باسی لێوەکرا، دروستکردنی پرۆژەکە لە ڕێگای کەرتی غەززەوە  لە ڕووی سیاسی و ئابووریی و ستراتیجییەوە باشترین بژاردەیە، ئەمەش دوورنیە پاڵنەربێت بۆ بە بەرپاکردنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان و لە ئەنجامیشدا گۆڕینی دیمۆگرافی و ئاوارەبوونی دانیشتووانی ناوچەکەی لێئەکەوێتەوە.  بۆیە بەدووری نازانم ئیسرائیل بەهەر نرخێک بێت، ئەگەر بەڕێگای دیبلۆماسی یان ڕێکەوتن لەگەڵ ئیدارەی نوێی غەززەدا نەکرێت،  ئەگەری بەکارهێنانی هێزی سەربازی بە بیانووی جۆراوجۆر لە ئارادایە بۆ ئەوەی پرۆژەکە بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە.

‎جەنگی ئیسرائیل و حەماس، ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی درێژخایەنە کە بە سەرۆکایەتی بزووتنەوەی حەماس لە کەرتی غەزەی فەڵەستینەوە دەستیپێکرد، کە لە فەڵەستین بە "ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا" ناسرا، وە لە ئیسرائیل بە "ئۆپەراسیۆنی شمشێرە ئاسنینەکان" ناسرا. لە کاتژمێر ٧:٣٠ی سەرەتای بەرەبەیانی ڕۆژی ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، فەرماندەی گشتی کەتیبەکان بەناوی "محەمەد زەیف"، ئەم ئۆپەراسیۆنەی دەستپێکرد وەک وەڵامێک بۆ پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل لە حەوشەکانی مزگەوتی ئەقسا، وە هێرشی دانیشتووانی ئیسرائیل بۆ سەر هاوڵاتییانی فەڵەستینی لە قودس. لە بەرامبەر ئەم هێرشەدا، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل ڕایانگەیاند کە وڵاتەکە لە دۆخێکی نالەباردایە، کاتژمێر ١٢ی نیوەڕۆ، هێزەکانی ئیسرائیل "ئۆپەراسیۆنی شمشێری ئاسن"ـیان ڕاکەیاند و دەستکرا بە هێرشکردنە سەر کەرتی غەززە لە ڕێگەی ئاسمانی و وشکانی و دەریاییەوە. ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا بە هێرشێکی مووشەکی بەرفراوانی بزووتنەوەی حەماس دەستی پێ کرد، هەزاران مووشەک ئاراستەی شارە جیاوازەکانی ئیسرائیل کران، لە هەمان کاتدا هێرشی زەمینی بە بەکارهێنانی ئۆتۆمبێل و فڕۆکە دەستی پێکرد، لە میانەی ئەم هێرشانەدا چەند شوێنێکی سەربازی ئیسرائیلیان کۆنترۆڵ کرد. بەدرێژایی جەنگەکە، لە تەواوی جیهاندا ناڕەزاییەکی زۆر دەردەبڕا لە دژی جەنگەکە، ، وە داوای ئاگربەست لە هەردوولا کرا. لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٥ حکومەتی ئیسرائیل و حەماس لەسەر قۆناغی یەکەمی پلانی ئاشتی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕێککەوتن، کە بووە هۆی ئاگربەست لە غەززە. ئیسرائیل سەربازەکانی کشاندەوە و ڕێگەی دا یارمەتی زیاتر بچێتە ناو کەرتی غەززەوە، حەماس ٢٠ بارمتە زیندووەکەی ئیسرائیلی گەڕاندەوە و ئیسرائیل نزیکەی دوو هەزار زیندانی و دەستبەسەرکراوی فەلەستینی ئازاد کرد, وە لە ئێستاشدا گەڕاندنەوەی تەرم و بارمتەکانی هەردوولا بەردەوامن. بەپێی ئامارێکی ماڵپەڕی "ئەلجەزیرە"، تاوەکو ئێستا زیاتر لە ٦٧ هەزار دانیشتووی فەڵەستین کوژراون، لەو ژمارەیە نزیکەی ٢٠ هەزاریان منداڵن، وە هەزارانی دیکەش لەژێر دار و پەردووی ڕووخاودا ماونەتەوە، نزیکەی ١٢٥ خەستەخانە ڕووخاون یاخود زیانیان بەرکەوتووە، هەروەها ١٧٢٢ کارمەندی بەشی تەندروستی کوژراون، بە نزیکەیی ٤٥٩ هاوڵاتی بە برسییەتی کۆچی دواییان کردووە کە نزیکەی ١٥٤یان منداڵ بوون، هەروەها لەکاتی وەرگرتنی هاوکاری خواردن و دەرماندا ٢٦٠٠ هاوڵاتی کوژراون و ١٩ هەزار بریندار کراون، ٩٢٪ی خانوو و باڵەخانەی نیشتەجێبوون و ٨٨٪ی دامەزراوە بازرگانییەکان ڕووخاون.

خەبات کوردە ‎ڕووت ڕەش بێت سیاسەت ، ئەو سوریایەی کە بە چەکی ڕوسی زیاتر لە یەک ملیۆن ژن و منداڵی سوننەی عەڕەبی سوری کوشت . نیوەی شارەکانی سوریای کاول کرد ، نیوەی خەڵکەکەی ئاوارە و دەربەدەر کرد ، بە ملیار و تڕلیۆنان دۆلاری ئەو سوریایەی برد ، کەچی ئەوەندە سوک و چروک بی ، بەخەندەوە دەست بخەیە ناو دەستی بکوژی کەس و کارەکەت . ‎چەند ساڵێ بەر لە ئێستا دانیشتنێکی دزە پێکراوی بەشار ئەسەد و فلادیمێر پۆتینی سەرۆکی ڕوسیام دیت ، لە جێی خۆم ڕەق ببوم نەمدەزانی چۆن خۆم ڕازی بکەم کە بۆ ئەو ئەسەدە ببوە چەقەڵێکی بودەڵە لە بەردەم کۆنە جاسوسێکی ڕوسی . ‎دیمەنەکە بەو شێوەیە بوو :  چوار کەس ، دوانیان پۆتین و بەشار ئەسەد هەر یەکە و لە سەر کورسیەک و ڕوو لە یەکتری دانیشتبوون ، دوو وەرگێڕیش یەکێکیان ڕوسی و ئەوی تر عەڕەبی سوری لە سەر چۆک دانیشتبوون . لە پانتاییەکی کەمتر لە چوار مەتری چوارگۆشەدا . ‎ئەسەد خەریکی سوپاس و ماستاو کردن و پیا هەڵدان بوو ، لە پڕ پۆتین قسەکانی پێ بڕی و بە شێوەیەکی هەڕەشە ئامێز گوتی : لێرەو بەدواوە بە هیچ جۆرێ هەقی قسە کردن و دانوستانت نیە ،  بەڵکو ئێمە چیت پێ بڵێین دەبێ وا بکەی ، ئەگینا خۆمان لات دەدەین .!  ‎لە پڕ کورتە ڤیدیۆیەکە تەواو بوو و منیش بۆ چەندین جار دوبارە سەیرم دەکردەوە و بە بێ ئەوەی گوێ بدەمە ئەوەی بۆ دوبارە سەیری دەکەمەوە . ‎دوژمنی دوژمنەکەم دۆستمە . ‎پاشی چەندین ساڵ و لە هەمان کۆشک و تەلار ، سەر و شکڵی سوریەکان گۆڕا و کۆمەڵێ ڕیشدار ڕووەو پۆتین دانیشتن و سەر لە نوێ کەوتنە پیاهەڵدان و گەورەیی ڕوسەکان و تکا و سەنایان بۆ دەکردن ، هەر کە قسەکانی سەرۆکە ڕیشدارە تازەکە تەواو بوو ، هەرچی کامیڕامان و میدیاکار هەیە دەریان کردن و نەمانزانی پۆتینی سەرۆکی ڕوسەکان چی پێگوتن و چۆن چۆنی دەیان هێنێ و دەیان با و بە چ شێوازێک چی بووێ بە سەریاندا فەرز دەکات . ‎لێرەدا بۆ ڕوسەکان هیچ گۆڕانکاریەک ڕوینەدا و لە کۆشکەکەی خۆیان نەجوڵان و جەلادە ڕووسە عەڕەب کوژەکانیان لە ناو سوریا دەرنەکرد و هەر تەنها دوای ( دە  ) مانگ لە گۆڕینی حوکمی عەڕەبێکەوە بۆ عەڕەبێکی تر دەکەونەوە تاڵان کردنی سەرخان و ژێر خان و گیرفانی سوریەکان بەتاڵ دەکەنەوە و عەڕەبەکانیش بە شێوازێکی کە دەکەونەوە کوشت و کوشتاری یەکتری و بێ ئەوەی بیر بکەنەوە بۆ دەبێ هەر لە یەکتری بکوژین و نەتوانین بە ئاسودەیی پێکەوە بژین  .

لە گۆشەیەکی قەرەباڵەغی بازاڕی شۆرجەی بەغداوە، چیرۆکی سەرکەوتنی "عەلی محەمەد غوڵام حسێن ئەلئەنساڕی" دەستپێدەکات، پیاوێک کە لە ساڵی 1982 لە بەغدا لەدایکبووە و ژیانی خۆی وەک کرێکار دەستپێکردووە، کە کاڵا و شمەک و لەنێویشیدا فەردە ئاردی لەناو بازاڕدا دەگواستەوە. ئەمڕۆ "غوڵام" نازناوی "پاشای دۆلار"ـی پێدراوە و وەک یەکێک لە دەوڵەمەندترین کەسایەتییەکانی عێراق دادەنرێت، بەڵام ئەم سامانە زۆرە بە گومان و تۆمەتی قورسەوە تێکەڵاوە کە پەیوەندییان بە گواستنەوەی پارە بۆ ئێران و میلیشیاکانی عێراقەوە هەیە. سەرەتای گەشەسەندن و قۆناغی بانکداریی عەلی غوڵام بە خێرایی توانی لە بازاڕی عێراقدا جێگای خۆی بکاتەوە و لە کرێکارێکی سادەوە گۆڕا بۆ خاوەنکارێکی گەورە. ئێستا خاوەنی کۆمپانیای "بوابة عشتار"ـی تایبەت بە پارەدانی ئەلیکترۆنییە و هاوکات بەڕێوەبەری سێ بانکی گەورەیە لە عێراق: بانکی ئەنساڕی، بانکی قابض، و بانکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئیسلامی. بەڵام ئەم بانکداننانە قەیرانێکی گەورەی بۆ دروست بوو کاتێک بانکی ناوەندی عێراق مامەڵەکردنی دۆلاری لەگەڵیان ڕاگرت، ئەمەش بەهۆی گومانەکان لەسەر چالاکییە نایاساییەکانیان. سەرچاوەی سامان و گومانەکانی دەوروبەری سەرەڕای سەرکەوتنی خێرای، گومانەکان لەسەر عەلی غوڵام هەرگیز کۆتاییان نەهاتووە. میدیا عێراقییەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە گۆڕانکاری لە ژیانی غوڵامدا زۆر خێرا بووە، لە کرێکارێکی ئارد بارکردنەوە بۆ خاوەنی ملیارەها دۆلار بەو زووییە، مایەی تێبینییە. هەروەها زانیارییەکان باس لەوە دەکەن کە عەلی غوڵام و هەندێک لە ئەندامانی خێزانەکەی، پێکەوە لە ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی بانکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کار دەکەن.  تۆمەتەکان و بڕیارەکانی دادگا عەلی غوڵام چەندین جار ڕووبەڕووی لێکۆڵینەوە و دەستگیرکردن بووەتەوە، لەوانە: ساڵی 2017: دادگای لێکۆڵینەوەی ڕەسافەی دووەم، فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ غوڵام، وەک سەرۆکی بانکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بە تۆمەتی هەڕەشەکردن دەرکرد، بەپێی ماددەی 431ی یاسای سزادانی عێراقی. ساڵی 2022: غوڵام بەپێی ماددەی 456ـی یاسای سزادان دەستگیر کرا، بەڵام لە هەمان ڕۆژدا ئازاد کرا. لەو کاتەدا، غوڵام ڕایگەیاند کە بێتاوانە لە تۆمەتەکانی ساختەکاری و فێڵکردن. وتیشت کە ئەم کەیسە هەوڵێکە بۆ "هەراساندن" لەلایەن کەسایەتییەکی باڵادەستەوە لە پارێزگای سلێمانی. سزاکانی ئەمریکا و پەیوەندی بە ئێرانەوە لە چەند ڕۆژی رابردوودا، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا سزاکانی لەسەر عەلی غوڵام و چەندین کەسایەتی و کۆمپانیای دیکەی عێراقی توند کردەوە. بەپێی ڕاپۆرتی وەزارەتەکە، "غوڵام" تۆمەتبارە بەوەی پۆستەکەی خۆی لە بانکە بازرگانییەکانی عێراقدا قۆستووەتەوە بۆ دەوڵەمەندکردنی خۆی و خێزانەکەی، هەروەها بۆ خزمەتکردنی "فەیلەقی قودس"ـی سەر بە سوپای پاسدارانی ئێران و میلیشیاکانی سەر بە ئێران. وەزارەتی گەنجینە ئاماژەی بەوەشکردووە:  عەلی غوڵام "ملیۆنان دۆلاری بۆ خۆی و نوێنەرانی میلیشیاکان" بەدەستهێناوە و "کاروباری دارایی کەتائیبی حزبوڵڵای بەڕێوەبردووە"، لەوانەش وەبەرهێنانی سامانەکانی سەرکردەکانی کەتائیب حزبوڵڵا لە دەرەوەی عێراق.  هەروەها تۆمەتباری کردووە بە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری دارایی بە "عەسائیب ئەهلولحەق"، لەوانەش بەدەستهێنانی دۆلاری ئەمریکی و شوشتنی پارە بە بەکارهێنانی بەڵگەنامەی ساختە بۆ دوورکەوتنەوە لە وردبینی حکومەت. وەزارەتی گەنجینە ڕاشیگەیاندووە کە غوڵام "لە دادپەروەری لە عێراق ڕزگاری بووە لە ڕێگەی گەندەڵی دەسەڵاتی دادوەرییەوە". بەم هۆیەشەوە، غوڵام خراوەتە لیستی سزاکانی ئەمریکاوە بەپێی فەرمانی جێبەجێکاری ژمارە 13224، کە تایبەتە بەو کەسانەی یارمەتی ماددی یان سپۆنسەری یان پشتیوانی دارایی یان ماددی یان تەکنەلۆژی یان کاڵا و خزمەتگوزاری پێشکەش بە "فەیلەقی قودس"ـی سوپای پاسداران دەکەن. دۆلارە دزرەوەکان و کاریگەری لەسەر ئابووری عێراق راپۆرتەکانی ئەمریکا ئاشکرایان کردووە کە سێ بانکی سەر بە عەلی غوڵام ملیۆنان دۆلاریان بە شێوەیەکی نایاسایی گواستووەتەوە بۆ ئێران و هەندێک لە میلیشیاکانی سەر بەو وڵاتە، ئەمەش لە ڕێگەی بەڵگەنامەی ساختەوە کە تایبەت بوون بە هاوردەکردنی پارچەی یەدەگ. پرۆسەکانی وردبینی ئەمریکا ئەوەشیان دەرخستووە کە 20 بانکی عێراقی نزیکەی 80%ـی ئەو پارانەیان گواستووەتەوە کە دەگەنە تاران، سەرەڕای سزاکانی نێودەوڵەتی. ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ئەمریکا هەندێک گۆشگیری لەسەر گواستنەوەی دۆلار بۆ هەندێک بانکی عێراقی بسەپێنێت کە گوایە تێوەگلاون لە قاچاخچێتی پارە بۆ ئێران. لەم نێوەندەدا، سامانی عەلی غوڵام و ئەو تۆمەتانەی لەسەرین، وەک نموونەیەکی تێکچڕژاویی پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییەکان لە عێراقدا دەردەکەون، کە تێیدا سنوورەکانی ئەو دوو بوارە، زۆر کاڵ بوونەتەوە، ئەمە ئەگەر هەر مابن!