ئیبراهیمی قادری کێ بوو و کەی دەستیکردووە بە گۆرانی؟

هاوڵاتی نیوز بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ خولی شەشەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەبچێت، چەندین حزب و هاوپەیمانێتی بەشداری تێدا دەکەن. کاندیدەکان کە خۆیان بۆ پەرلەمان دەپاڵێون یەکێکن لە کارەکتەرە سەرەکیەکانی پڕۆسەی هەڵبژاردن، کە بە لیستی حزبی یان وەک سەربەخۆ خۆیان بۆ ئەندامێتی پەرلەمان دەپاڵێون. بە بڕوای شارەزایان خۆکاندیدکردن بۆ پرۆسەی هەڵبژاردنەکان کارێکی ئاسان نییە و پێویستی بە چەندین لێهاتوویی و کارامەیی و توانای دارایی و پێگەی جەماوەری هەیە. د. تاریق جەوهەر، شارەزا لە کاروباری پەرلەمان لەو بارەیەوە دەڵێت، "هەر کەسێک پێش ئەوەی بچێتە پەرلەمان دەبێت پلان و بەرنامەی ڕوون بێت، نەک تەنها لە پێناو ئیمتیازاتی ماددی بیانەوێت بچنە پەرلەمان". ئاماژەی بەوەکرد، دەبێت ئەو کەسانەی دەچنە پەرلەمان ئاگاداری سیستمی سیاسی و یاسادانان بن، خاوەنی ئەزموون و بڕوانامە بن، لەگەڵ ئەوەشدا هەندێک دروشم هەڵنەگرن کە ئەرکی حکومەتە و بە پەرلەمانتاران جێبەجێ ناکرێن. بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ژمارەیەک کەس خۆیان کاندید کردووە، کە کەسایەتی دیاری ناو تۆڕەکۆمەڵایەتییەکانن، ئەمەش باس و خواستی مەرجەکانی چوونە نێو پەرلەمانی بەدوای خۆیدا هێناوە، بە بڕوای بەشێک لە هاووڵاتییانیش گەر مەرج و پێوەرەکان بۆ خۆ کاندید کردن بەم شێوەیە بن، متمانە بە پەرلەمان لاواز دەبێت. ئاری ئازاد، هاووڵاتییەکی شاری سلێمانییە و لەوبارەیەوە دەڵێت، "پێویستە ئەو کەسانەی خۆیان بۆ پەرلەمان کاندید دەکەن، شایستە متمانەی دەنگی خەڵک بن، وەک خۆم متمانەم بە پەرلەمان نەماوە". ڕێواز فایەق، سەرۆکی خولی پێشووی پەرلەمانی کوردستان ئاماژەی بەوەکرد، "بڕواناکەم نەک لە هەرێمی کوردستان بەڵکو لە تەواوی جیهان، ئەوانەی دەچنە پەرلەمان ٪١٠٠ بتوانن ئەرکەکانیان جێبەجێبکەن". ڕاشیگەیاند، خول لە دوای خولی پەرلەمانی کوردستان لە یەکەمەوە بۆ پێنجەم، ژمارەی ئەو پەرلەمانتارانەی کە دەتوانن ئەرکەکانیان جێبەجێبکەن بەرەو کەمبوونەوە دەچێت، ئەمەش بەهۆی سیستمی هەڵبژاردنەوەیە، کە بە شێوەی نیمچە کراوە دەنگ دەدرێت. لەبارەی خولی پێشووی پەرلەمانی کوردستانیشەوە وتی، هەموو پەرلەمانتارەکان لە ئامادەکردنی پێشنیازە یاساکان و ڕاپۆرتەکان ئامادەنەبوون، لە هۆڵی پەرلەمانیش بەشداری گفتوگۆکانیان نەدەکرد. جەختی لەوەکردەوە، ئەو پەرلەمانتارانەی کە ئەرکەکانی خۆیان جێبەجێ دەکرد، لە پەنجەکانی دەست تێپەڕیان نەدەکرد، هیوادارم ئەوەی من لە خولی پێنجەم بینیم، ئەوەی دەبێتە سەرۆکی پەرلەمان لە خولی شەشەم نەیبینێت.   مەرجەکانی چوونە پەرلەمان زامنی متمانەی خەڵک دەکەن؟ ئامانج عەزیز، بەڕێوەبەری گشتیی ئۆفیسی سلێمانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق وتی، "مەرجەکان لە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاری کراوە، کە پێویستە ئەو کەسە خوێندنەوە و نووسین بزانێت، سزای بەسەردا نەسەپێنرابێت و تەمەنی گەیشتبێتە ٢٥ ساڵ". بە پشتبەستن بە ماددەی بیستەمی یاسای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان- عێراق ژمارە (١)ی ساڵی ١٩٩٢، پێویستە پاڵێوراو ئەم مەرجانەی تێدابێت: ١- هاووڵاتیی کوردستان- عێراق بێت و لێی نیشتەجێ بێت ٢- گەیشتبێتە تەمەنی ٢٥ ساڵ ٣- خوێندنەوە و نووسین بزانێت ٤- بە هیچ جۆرە جەریمەیەک حوکمی سجن نەدرابێ، کە لە ڕەوشت و ئادابی گشتی و دەستپاکی لایدابێت. ٥- بە جەریمەی کوشتنی دەست ئەنقەست یان دزی حوکمی سجن نەدرابێ. ٦- لەو جەریمانەدا بەشداری نەکردبێ کە دەسەڵاتی سەرکوتکار لە کوردستاندا پلانی بۆ دانابێت یان ئەنجامی دابێت. تاریق جەوهەر لەبارەی مەرجەکانەوە وتی، بەداخەوە لە هەرێمی کوردستان دەبینین بەشێک لە ئەندامانی حزبەکان کادرەکانیان نەخوێندەوارن، یاخود بڕوانامەی بنەڕەتییان هەیە، هەر بۆیە ناڕازی بوون لە زیادکردنی هەبوونی مەرجی بڕوانامە. وتیشی، نەبوونی لێهاتووی و بڕوانامە گرفتی بۆ پەرلەمانتارەکان دروستکردووە، هەر بۆیە دەبینین کە دوو ساڵی یەکەم هیچ لە پەرلەمان نازانن، لە چوارەم ساڵییاندا لە ئەرکی پەرلەمانتاری تێدەگەن، ئەو کاتەش حزبەکان لایان دەبەن و کەسی نوێ دادەنێن. ڕێواز فایەق لە بارەی مەرجەکانەوە وتی، حزبە سیاسییەکان بڕیار لە دانانی پاڵێوراوەکان دەدەن لەگەڵ هۆشیاری دەنگدەر، لەگەڵ ئەوەشدا خێڵ و هۆز و بنەماڵە ڕۆڵی هەیە لەوەی کێ دەبێتە ئەندامی پەرلەمان. ئاماژەی بەوەشکرد، میدیا دەتوانێت ڕۆڵی هەبێت لە هۆشیار کردنەوەی تاکەکانی کۆمەڵگە لەوەی چۆن خەڵک متمانە بە کەسێکی شایستە بکەن.

هاوڵاتی بەوتەی سەرچاوەیەکی باڵای تورکیا، کۆبوونەوەی سبەینێ چوارشەممە نوێنەرایەتی یەکەم کۆبوونەوەی "گرووپی پلاندانانی هاوبەش" دەبێت، کە بڕیاردرا لە سەردانەکەی ئەردۆغان پێکبهێنرێت و لە لایەن وەزیرانی دەرەرەی هەردوو وڵات سەرۆکایەتی دەکرێت. بەهۆی ئەو ئۆپەراسیۆنە سەربازییانەی ئەنقەرە  لە سنووری دەستکردی عێراق و تورکیا دژی گەریلاکانی  پارتی کرێکارانی کوردستان کە لە ناوچەیەکی شاخاویی جێگیر بوون ئەنجامی دەدات، ناکۆکی لە نێوان هەردوو وڵات سەریهەڵداوە. عێراق دەڵێت ئەو ئۆپەراسیۆنانە پێشێلکردنی سەروەری وڵاتەکەیەتی، بەڵام تورکیا دەڵێت بۆ پاراستنی خۆی پێویستن.  پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات لە ساڵی ڕابردووەوە بەرەو  باشتر بوون هەنگاوی ناوە ،  هەردوولا ڕێککەوتون  لەسەر ئەنجامدانی دانوستانی ئاست بەرز لەسەر پرسە ئەمنییەکان، هەروەها ڕەجەب تەیب ئەردۆغان  سەرۆککۆماری تورکیا لە مانگی نیساندا  بۆ بەغدا، ڕایگەیاند پەیوەندییەکان پێیان ناوە قۆناغێکی نوێ. تا ئێستا هەردوو وڵات لە چوارچێوەی میکانیزمی دیالۆگدا سێ خولی کۆبوونەوەیان ئەنجامداوە و بەغدا بڕیاریدا پەکەکە وەک "رێکخراوێکی قەدەغەکراو لە عێراق" ناوزەد  بکات ، ئەوەش پاش دانوستانەکانی مانگی ئازاری ڕابردوودا لەگەڵ تورکیادا هاتە ئاراوە، ئەنقەرەش ئەو هەنگاوەی بە گرنگ  باس کرد . ئەو سەرچاوە تورکییە ئەوەشی خستەڕوو، کۆبوونەوەی سبەینێ پێنجشەممە، نوێنەرایەتی یەکەم کۆبوونەوەی "گرووپی پلاندانانی هاوبەش" دەکات، کە بڕیاردرا لە سەردانەکەی ئەردۆغان پێکبهێنرێت و هەردوو وەزیری دەرەوە سەرۆکایەتیی دەکەن. سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکرد، ئامانجی دانوستانەکان هاوکات دانانی هاوکارییەکانی هەردوو وڵاتە لە چوارچێوەیەکی دامەزراوەیی و بەردەوامدا، ئاماژەی بەوەشکرد کە هەردوو شاندەکە تاوتوێی جێبەجێکردنی 27 ڕێککەوتننامە دەکەن کە لە سەردانەکەی ئەردۆغان واژۆکراون، هەروەها دەستپێشخەری هاوبەشی زیاتر هەڵدەسەنگێنن. یەشار گولەر وەزیری بەرگری تورکیا ڕۆژی  دووشەممە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاند، هەنگاوەکانی ئەم دواییەی تورکیا و عێراق سەبارەت بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر نوێنەرایەتی "خاڵێکی وەرچەرخان" دەکات ، ئاماژەی بەوەشکرد، کاری تەکنیکی لەسەر دامەزراندنی ناوەندێکی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش بۆ ناوچەکە بەردەوامە. گولەر هەروەها ئاماژەی بەوەشدا کە ئۆپەراسیۆنەکانی سنووربەزاندنی تورکیا لە باکوری عێراق بەردەوام دەبێ بۆ فشار دروستکردن لەسەر عێراق،  ئەنقەرە پێشبینی دەکات بەغدا بە زووترین کات پەکەکە بە ڕێکخراوێکی تیرۆریستی دەستنیشان بکات. پارتی کرێکارانی کوردستان لە ساڵی 1978بە بەشداری 23ئەندام یەکەمین کۆنگرەی خۆی بەست و دامەزرا، دەوڵەتی تورکیاش هەر لەساتی دامەزراندنیەوە هەموو هەوڵەکانی خۆی خستۆتەگەڕ بۆ ڕووبەربونەوەی ئەم پارتە بەڵام لە هەوڵەکانیدا سەرکەوتوو نەبوو.

ئامادەکردنی/ هاوڵاتی نیوز ئارام خەلیل تەمەنی هێشتا ٢٧ ساڵ بوو، بە کۆڵێکی قورسەوە بە شاخە سەختەکاندا دەچوو کۆڵبەری دەکرد، بەڵام لە کۆڵەکەی شانی قورستر، ئەو کۆڵەبوو کە خەمی بێدایک و باوکی و بەخێوکردنی خوشک و براکانی لە ئەستۆ گرتبوو، ساڵی ٢٠١٨ دایک و باوکی لەدەستدا و ئیتر هەمووشێک بۆ ئەو قڵپبوویەوە. زیاتر لە دەساڵە ڕۆژانە شەش کاتژمێر بە شاخە سەختەکاندا دەڕوات، بە کۆڵێکی قورسەوە، تەنها بۆ حەوت هەزار دینار، کەچی وادیارە حەوت هەزارەکەشی پێ ڕەوا نابینن، هەر بۆیە بە فیشەکێک کۆتاییان بە ژیانی هێنا. کەس نازانێت لە دڵی ئارامدا، لە مێشکی ئارامدا چی گوزەراوە، کاتێک شەش کاتژمێر ڕێی کردووە خەونی بە چییەوە بینیوە، ئایا خەونی بەوەدیوە وەک هاوتەمەنەکانی هاوسەرگیری بکات، یان خەونی بەوە دیوە خواردنێکی باشتر بۆ خوشک و براکانی دابین بکات، یان چ دڵێکی بە دەسەڵاتێک خۆشبووە کە هیچ بیرێکی لە ژیانی ئەو نەکردووەتەوە. ئارام هەلیکارێکی سەختی بۆ خۆی دابین کرد، تەنها ماندوێتییەکەی بەس نەبوو، ئەوان ژیانیشیان دەویست بۆیە پاسەوانانی سنور وەک ئەوەی ئەو تاکە قاچاخچی گەورەی ئەم نیشتمانە بێت دایانە بەر دەستڕێژی گولـلە. دوای ڕووداوەکە وەزیری ڕۆشنبیری بە شانازییەوە باسی لەوە کرد لە ڕووداوەکەی ساڵی پێشووشدا کە گەنجێکی تر کوژراوە سوڵحی عەشایەریان کردوە و وتی پارسال ھەر لەھەمان شوێن کەسێکتریان کۆشت، سڵحیان بۆکرا لەلایەن کۆمەلایەتی ھەورامانەوە ،من و کاک جەمیل ھەورامی نیوەی زیاتری پارەی سڵحەکەشمان لە یەکێتی نیشتیمانی بۆ دان، ئەوەی بکوژەکان دایان قەرزیان بۆکرا ھێشتا قەرزەکەیان نەداوەتەوە. لە چوار ساڵی ڕابردوودا 904 کۆڵبەری کورد کوژراون، بەڵام ئێستا لە دیوی هەرێمیشەوە پاسەوانەکانی سنور دەستیان بە کوشتنی گەنجانی هەرێم کردووە. لاهور شێخ جەنگی، سەرۆکی بەرەی گەل لە نوێترین لێدوانیدا ڕەخنەی لەو سوڵحەکرد کە وەزیری ڕۆشنبیری هەرێم، حەمەی حەمە سەعید لەسەر کوژرانی گەنجێکی کۆڵبەر کردویەتی و دەڵێت بە پارەی دزراوی حیزب سوڵحەکە کراوە. لاهور شێخ جەنگی بەشداری پرسەی ئارام خەلیلی ٢٧ ساڵی کرد باسی لەوە کرد جێگەی قبوڵ نییە کوژرانی گەنجێکی لەو شێوەیە دووبارە ببێتەوە کە بە ٧ هەزار کۆڵبەری کردووە و شەش سەعات بە کۆڵی خۆی بەو شاخەدا شتی گواستووەتەوە. وتیشی ئەگەر مەبەستیانە سنوربەزاندن بنبڕ بکەن، ئەوەتا تورکیا ٣٠ کیلۆمەتر هاتووەتە ناوەوە بە بەرچاوی پاسەوانی سنورەوە سەدان گوندی وێران کردوە کەس ناوێرێت قسە بکات، ئەگەر مەبەستیشیان بنبڕکردنی قاچاخچێتییە وەرن با من ڕێگەیان پیشان بدەم تانکەر ڕیزبووە و ڕۆژانە هەزاران تەنکەر نەوتی ئەم وڵاتە دەدزێت، دووگ و هێلکە بە قاچاخ دەهێنرێت. دواجار ئارام کوژرا  و هەرگیز بە خەونەکانی نەگەیشت، برا و خوشکەکانیشی بۆ ئازاری دیکە و قورستر جێهێشت، چونکە ئیتر ئارام و حەوت هەزارەکەی نابیننەوە.

هاوڵاتی کچێکی بچووک چاوەڕێی خۆرهەڵاتن بوو بۆ ئەوەی بچێتە دەرەوە و لە باخچەی ماڵەکەیاندا  یاری بکات، چاوەڕێی ئەوە نەدەکرد ڕۆژێک بێت ژیانی پێچەوانە بێتەوە و  کەسێک لە تەمەنی باوکیدا سەردانی ماڵەکەیان بکات و داوای بکات، خێزانەکەشی ڕازی بن  بەجۆرێک ژیانی لە یاری و خەونی بێتاوانەوە بگۆڕێت بۆ بەرپرسیارێتی گەورەتر لە قەبارەی جەستە بچووکەکەی. ئەم چیرۆکە و چەندانی دیکەش چنراوی  خەیاڵ نین، بەڵکو واقیعێکە کە دەیان کچ تێیدا ژیاون و چەندانی تریش تێیدا  دەژین ئەگەر ئەنجوومەنی نوێنەران بەردەوام بێت لە ھەموارکردنەوەی یاسای باری کەسی ، شەقامی عێراقیش  بە جەنجاڵیەکی گەورە بەرەوڕوو بووەوە پاش ئەوەی  لە پەرلەمان پێشکەش کرا. سەرباری ئەوەی  فشارەکان - لەناوەوە و دەرەوەی پەرلەمان- وایکرد پەرلەمان خستنەڕووی یاسای پێشنیارکراوی هەموارکردنەوەی بڕگەی ٥٧ی یاساکە دوابخات کە لە ساڵی ١٩٥٧ لە میانی دانیشتنەکانیدا پەرلەمانی ئەو کاتدا  دەرچووە بە بیانووی پێویستی گفتوگۆی زیاتر دوابخات ، بەڵام هێشتا شەقامی عێراقی و تایبەت ژنانی چالاکوان  ترسیان هەیە کە ببێتە دەروازەیەک بۆ هەڵوەشاندنەوەی خێزانی عێراقی تەنانەت هەندێک دەڵێن کە هەموارکردنەوەی یاساکە منداڵی دەکوژێت. یەکەم دەنگی ڕەتکردنەوە خۆپیشاندان لە بەردەم پەرلەمانی عێراقەوە بەرزکرایەوە ، کە داوای گەڕانەوەی ڕەشنووسی یاساکەیان دەکرد،  پێیانوابوو عێراق دەگەڕێنێتەوە بۆ "سەردەمی کۆیلایەتی ژن". “یاسایەک کە تائیفەگەری دەچەسپێنێت” شێخ مستەفا بەیاتی،سەرۆکی کۆمەڵەی ئیمامانی ئەدحامیە ، داوای لەو لایانانە  کە  پێشنیاری پڕۆژە یاساکەیان کردووە،  “لە پێناو پاراستنی یەکڕیزی عێراق و پاراستنی شکۆی… ژنانی عێراق لە بەفیڕۆدان”بکشێنەوە .  ئەو پیاوە ئایینییە سوننەیە ئاماژەی بەوەشدا ئەوەی لە پەرلەمان سەبارەت بە یاسای باری شارستانی وروژێنراوە  دەبێتە  "چەسپاندنی تائیفەگەری دوای ئەوەی عێراقییەکان وازیان لێهێنا و بە پێشێلکردنی داب و نەریتی وڵات چونکە داب و نەریت و سەردەمی ئێمە پێچەوانەی ئەوەیە کە لە یاسای باری کەسیدا وروژێنراوە.” جێی ئاماژەیە تەمەنی یاسایی هاوسەرگیری لەسەرووی 18ساڵەوەیە، بەپێی جاڕنامەی مافەکانی منداڵیش نابێت منداڵ بە زۆر ناچار بەکارێک بکرێن کە زیان لەژیان و بدات، بەڵام لەئێستادا پەرلەمانی عێراق دەخوازێت لەڕێگای هەموارکردنی یاسای باری کەسێتی ئەو مافەی کچانی منداڵ پێشێل بکات.

هاوڵاتی 10 ساڵ بەسەر کۆمەڵکۆژی گوندی کۆجۆی سەر بە قەزای شنگال تێپەڕی کە لەلایەن داعشەوە سەدان کوردی ئێزدی کوژران و سەدانی دیکەش ڕفێنران. دوای 12 ڕۆژ لە کارەساتی شنگال داعش هێرشی کردە سەر گوندی کۆجۆ تاوانێکی دیکەی گەورەی دژ بە کوردانی ئێزدی ئەنجامدا لە ڕۆژی 15-08-2014، چەکدارانی داعش هەزار و 250 کەسی خەڵکی گوندی کۆجۆیان دەستبەسەر کرد و خەڵکیان لەناو 18 گۆڕی بەکۆمەڵدا گولـلەباران کرد و نزیکەی 850 کەسیان ڕفاند. چۆن ڕوویدا؟ دوای دەستبەسەرداگرتنی شنگال لەلایەن داعشەوە، چەکدارانی ئەو ڕێکخراوە لە ڕۆژی 03-08-2014، چواردەوری گوندی کۆجۆیان گرت و گەمارۆیاندا و ڕێگەیان نەدا خەڵکەکەی بچنە دەرەوە، تاوەکو ڕۆژی 15ـی ئەو مانگە چوونە ناو گوندەکە و سەرجەم خەڵکی گوندەکەیان دەستبەسەر کرد. پێشتر نزیکەی هەزار و 750 کەس لەناو گوندی کۆجۆدا دەژیان، لەگەڵ هێرشی داعش بۆ سەر شنگال ژمارەیەک خێزان گوندەکەیان بەجێهێشتبوو، هەموو ئەوانەی مابوون هەزار و 250 کەس بوون و لە قوتابخانەی گوندەکەدا کۆکرابوونەوە و له‌قاتی خواره‌وه‌ی قوتابخانەکە پیاوان و لە قاتی دووه‌میش ژنان و منداڵان دانرابوون، چەکدارانی داعش مۆبایل و پاره‌ و زێڕ له‌ خه‌ڵكەکە ده‌ستێنن، ته‌نانه‌ت بازنه‌ و ملوانكه‌ی ژنه‌كانیش، دەستکرا بە جیاکردنەوەی خێزانەکان لە یەکتر و ئیتر قوتابخانە دوا وێستگەی یەکتر بینینیان بوو، هەر بۆیەش ئێستاش قوتابخانەی گوندی کۆجۆ، لە ناوەندنێکی زانستییەوە بووە بە مۆزەخانەی قوربانییەکانی ئێزدییەکان. لە قوتابخانەوە بۆ کۆمەڵکوژی پیاو و بەتەمەنەکان لە ئۆتۆمبێلی کیا بەزۆر سەردەخەن، چه‌كداره‌كان پێیان وتوون ده‌یانبه‌ن بۆ چیای شنگال و ئازادیان دەکەن، به‌ڵام لە دەورووپشتی گونده‌كه‌، ئۆتۆمبێله‌كان ڕاده‌‌گرن و پۆل پۆل ڕیزیان ده‌كه‌ن، ژمارەیەک چەکداری داعش وەستابوون و هه‌رجاره‌ و ژمارەیەکیان گولـله‌باران ده‌كردن، چه‌ند چه‌كدارێكیش وێنه‌ و ڤیدیۆی دیمه‌نه‌كه‌یان ده‌گرت. کۆجۆ چەند کەسی تێدابوو گوندی کۆجۆ بە دووری 20 کیلۆمەتر دەکەوێتە باشووری شنگال و لەکاتی هێرشەکەدا داعش لە کۆی هەزار و 250 کەس زیاتر لە 400 کەسی کۆمەڵکوژ کرد و لە 18 گۆڕی بەکۆمەڵ لە دەورووپشتی گوندەکەدا زیندەبەچاڵی کردن، 19 کەس بە برینداری لە کۆمەڵکوژییەکە ڕزگاربوون و 852 گەنج و کچ و ژن و منداڵ ڕفێنران و بۆ مووسڵ و سووریا بران. تاوەکو ئێستا نزیکەی 700 کەس لە ڕفێنراوانی گوندی کۆجۆ لە دەستی داعش ڕزگارکراون. لە گوندی کۆجۆ گۆڕستانێکی گەورە بۆ ناشتنی قوربانییان دروست کراوە کە 517 گۆڕی تێدا ئامادە کراوە، تا ئێستا تەنیا 358 ڕووفات دەرهێنراون.

هاوڵاتی   ماڵپەڕێكی ئیسرائیلی وردەكاری نوێ لەبارەی كوشتنی ئیسماعیل هەنییە لە تاران ئاشكرا دەكات، بەوتەی ماڵپەڕەكە چەند ئەندامێكی سوپای پاسداران لەلایەن مۆسادەوە بەكرێگیراون و كردەوەكەیان پێ ئەنجام دراوە.  چوارشەممەی ڕابردوو، ئیسماعیل هەنییە سەرۆكی مەكتەبی سیاسی حەماس لە تاران كوژرا، كوشتنەكەی كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا و ئێران هەڕەشەی تۆڵەكردنەوە لە ئیسرائیل دەكات، شێوازی كوشتنەكەشی قسەی جیاوازی لەبارەوە دەكرێت. ماڵپەڕێكی ئیسرائیلی چیرۆكی كوشتنی ئیسماعیل هەنییەی بەمشێوەیە گێڕاوەتەوە"ئەو پاسەوانانەی ئەركیان پاراستنی ئەو خانووە بووە كە ئیسماعیل هەنیەی تێدا ماوەتەوە، لەكامێراكانی چاودێرییەوە دەركەوتوون كلیلیان پێبووەو چوونە ژووری نووستنەكەی هەنییە، دوای چەند خولەكێك لەسەرخۆ لە ژوورەكە دێنە دەرەوەو بە ئۆتۆمبێلێك بەهاوكاری مۆساد ئێران بەجێ دەهێڵن. وردەكاری پلانەكە  بۆمبەكە كاتژمێر 4:43 خولەكی ئێوارە واتە نۆ كاتژمێر پێش تەقاندنەوەی لكێندراوە بە ژێر تەختی نووستنەكەی هەنییەوە، تەقینەوەكەش كاتژمێر 1:37 خولەكی بەرەبەیانی چوارشەممە ڕوویدا. قەبارەی بۆمبەكە 1.5 سانتیمەتر و درێژیی2.5 سانتیمەتر بووە، بەجۆرێك دیزانكراوە زیانی زۆر نەگەیێنێت، تەنیا زیان بە شوێنێكی سنوورداری خانووەكە بگەیێنێت. چۆن جێبەجێكرا؟ دوای بڕیاردارن لەسەر كوشتنی ئیسماعیل هەنییە، مۆساد بەدوای دەرفەتێكدا گەڕاوە جێبەجێی بكات، دەرفەتەكەش ئەوكاتە بووە كە هەنییە بانگهێشت كراوە بۆ ڕێوڕەسمی دەستبەكاربوونی سەرۆكی نوێی ئێران. مۆساد پێشتر سەردانی شوێنەكەیان كردووە، ڕێگاكانی هەڵهاتنیشیان دیاری كردووەو ڕێوشوێنی ئەمنیی خانووەكەشیان پشكنیوە. بەكرێگیراوەكانی مۆساد جلی سەوزیان پۆشیوە و چوونەتە سەر درەختەكانی نزیك لە خانووەكە بۆ چاودێریكردنی وردی خانووەكە، لەگەڵ گەیشتنی هەنییە بۆ خانووەكە ئاگادار كراونەتەوە. دوای كوژاندنەوەی گڵۆپەكانی ژوورەكەی هەنییە، بۆمبەكە تەقیوەتەوە، دەستبەجێ هەنییە كوژراوە و پاسەوانەكەیشی بریندار بووە و دواتر گیانی لەدەستداوە. دوای كوژرانی هەنییە چی ڕوویدا و ئێران چی كرد؟  دوای تەقینەوەكە هێزە ئەمنییەكان چوونەتە شوێنی ڕووداوەكە و 28 بەرپرسی سەربازیی باڵایان دەستگیر كردووە، سەیری كامێراكانی چاودێرییان كردووە و تێوەگلانی ئەندامانی سوپای پاسداران ئاشكرا بووە، ئەوەش بەرپرسانی باڵای ئێرانی توڕە كردووە.

هاوڵاتی لاهوور شێخ جەنگی، سەرۆكی لیستی بەرەی گەل وەك ئامادەكارییەك بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان، سەردانەکانی لە ناوچەی هەولێر چڕتر کردووەتەوە  و بە تایبەت سەردانی دهۆكیشی کرد. لاهوور شێخ جەنگی، پلانی هەیە سەردانەكانی بەردەوام بێت بۆ ناوچە جیاوازەكانی دیكەی هەرێمی كوردستان، وەك خۆی  دەڵێت، "گۆڕانكاری لە بادینان و هەولێرەوە دەكرێت". لە ماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا، ناوبراو سەردانی هەولێری كرد و پێشوازی لە گەنجان و چین و توێژە جیاوازەكان كرد و ئەوانیش پشتیوانی خۆیان بۆ بەرەی گەل دووپاتكردەوە. هەر لە چوارچێوەی سەردانەكەیدا بۆ هەولێر سەرۆکی بەرەی گەل، بەشداری لە چەند پرسەیەكدا كرد. بەپێی وتەی بەرپرسانی بەرەی گەل، لە هەولێر پێشوازییەكی باش لە لاهوور شێخ جەنگی كراوە لە كاتی سەردانەكەیدا و ئەمەش سەرەتایەكی باشە بۆ بەرەی گەل، كە لە قۆناغی خۆناساندندایە.  پێشوازییەكی باشی لێكرا مامۆستا سابیر فەڕەنسی، ئەندامی سەرکردایەتی بەرەی گەل لە هەولێر بە هاوڵاتی ڕاگەیاند، "سەردانی لاهوور شێخ جەنگی بۆ هەولێر سەردانێکی ئاسایی بوو، لەلایەن جەماوەری بەرەی گەلەوە پێشوازییەکی باشی لێکرا". وتیشی:"لە سەردانەکەیدا سەرۆکی بەرەی گەل پێشوازی لە چین و توێژە جیاوازەکان کرد و دڵنیایی بە خەڵکدا کە بەرەی گەل بەشداری هەڵبژاردن دەکات و گۆڕانکاریی بەڕێوەیە". وەک مامۆستا سابیر فەڕەنسی باسی دەكات"هەولێر بەشێکی گرنگە لە هاوکێشەی سیاسی هەرێمی کوردستان و عێراق، بۆیە لاهوور شێخ جەنگی سەردانی هەولێری کرد، چونکە چەقی ململانێکان لە هەولێرەوە و گۆڕانکاریش لەوێوە دەکرێت". هەروەها لاهوور شێخ جەنگی پێی وایە "سیاسەت لە هەرێمی كوردستان دەبێت گشتگیر بێت و دەبێت مەركەزی سیاسەت لە هەولێر بێت كە پایتەختی هەرێمی كوردستانە". لە چوارچێوەی سەردانەكانیدا ڕۆژی سێشەممە 6ی ئابی 2024، سەرۆکی لیستی بەرەی گەل سەردانی پارێزگای دهۆكی كرد و پێشوازییەكی گەرمی لەلایەن پشتیوانیانی بەرەی گەلەوە لێكرا، هەر لەمیانەی سەردانەكەیدا بۆ هەولێر ڕایگەیاند: "لە 33 ساڵی ڕابردوودا بە ئەنقەست و بیروبۆچوونی حزبایەتی هەوڵدراوە تۆوی ڕق و كینە لەنێوان بادینانی داگیركراو و گەرمیانی ئەنفالكراودا بچێنرێت و هاتنی ئێمە بۆ ئێرە شكاندنی ئەو بەربەستەیە". "گۆڕانكاری لە بادینان و هەولێرەوە دەكرێت، ناكرێت ئێمە لە سلێمانی دانیشین چاوەڕوان بكەین خەڵك لە بادینانەوە گۆڕانكاریمان بۆ بكەن".  لە درێژەی قسەکانیدا، لاهوور شێخ جەنگی وتی: "بە بەرچاومانەوە داگیركەران نیوەی خاكی بادینانیان داگیركردووە و حیزبانی دەسەڵات بە پارتی و بە یەكێتییەوە، وشەیەكیان نەوتووە بەرانبەر بە داگیركارییەكانی توركیا". لە بەشێكی دیكەی وتەكانیدا باسی لەوەكرد، "دەبێت ستۆپێك بكرێت بەو هەموو نادادپەروەرییەی كە بەرانبەر میلـلەتەكەمان دەکرێت، ئێمە تێكدەر نین و خەمخۆری خاك و خەڵكین و بوون بە ئەندام لە بەرەی گەل كارێكی ئاسان نییە، چونكە ئەوانەی بەرەی گەل هەڵدەبژێرن خاك و خەڵكەكەی خۆیان خۆشدەوێت و دژی نادادپەروەری و داگیركاری دەوەستنەوە". لەبارەی سەردانەكەی سەرۆکی بەرەی گەلەوە بۆ پارێزگای دهۆك، زیكری زێباری؛ بەرپرسی بارەگای بەرەی گەل لە دهۆك بە هاوڵاتی وت "سەردانی لاهوور شێخ جەنگی بۆ بادینان سەردانێكی زۆر باشبووە و گرنگی خۆی هەبوو، چونكە یەكەمجارە سەردانی بادینان دەكات و وەك سەرۆکی لیستێکی ئۆپۆزسیۆن لە هەرێمی كوردستان و لە دهۆك كۆبوونەوەیەكی گەورەی جەماوەری لەو شێوەیە بكات". وەك زیكری زێباری ئاماژەی پێكرد "سەردانی لاهوور شێخ جەنگی ئامادەكاریی بوو بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان و كۆبوونەوەیەكی فراوانی لەگەڵ كاندیدانی بازنەی دهۆك ئەنجامدا". بەپێی وتەی زیكری زێباری بێت "سەردانی سەرۆکی بەرەی گەل بۆ دهۆك بەردەوام دەبێت و جەماوەری بەرەی گەل لەو سنوورە زۆر بە باشی پێشوازیان لە لاهوور شێخ جەنگی كردووە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی خەڵكی هەرێمی كوردستان چاوەڕێی گۆڕانكارییەكی ڕیشەیی دەكەن، وتیشی، "خەڵیكش پێیان وایە ئەو گۆڕانكارییە بە لاهوور شێخ جەنگی دەكرێت".  "لە شار و شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان زیاتر لە %73ی خەڵك بەشداری هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی كوردستانیان نەكردووە، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت خەڵك بێ ئومێد بووە لە دەسەڵات، بۆیە بەرەی گەل بووەتە ئومێدێك بۆ ئەو خەڵكە ناڕازییە لە هەرێمی كوردستان، ئەمەش وایكردووە پێشوازییەكی گەرم لە بەرەی گەل بكرێت و خەڵك هیوایەكی گەورەی بە لاهوور شێخ جەنگی هەبێت".  سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ڕۆژی 20-10-2024، وادەی نوێی هەڵبژاردنی گشتیی بۆ خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان دیاری كردووە، بەرەی گەل كە لاهوور شێخ جەنگی سەرۆكی لیستەكەیەتی، بەشداری هەڵبژاردن دەكات و ئامادەكارییەكانیشی دەستپێكردووە. پێشبینی چی دەكرێت؟ بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، پێشبینی دەكرێت لیستی بەرەی گەل كە لاهوور شێخ جەنگی سەرۆكایەتی دەكات، لە سەرجەم شار و شارۆچكەكان دەنگێكی زۆر بەدەست بهێنێت و "سوپرایز" ی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان بێت.

هاوڵاتی/ بەریتانیا کاوە ڕەش تادێت هێرش و ئاژاوەی گروپە ڕاستڕەوو توندڕەوەكانی بەریتانیا، تەشەنە دەستێنێت و لەم هەفتەیدا دەیان ئاژەوەو توندوتیژیان بەرامبەر خەڵكانی بێگانەو پەناخوازان، ئەنجام داوە. شڵەژانی شەقامەکانی بەریتانیا ، لەدوای هێرشی هەرزەكارێكی بەڕەگەز بێگانە هات، كەژمارەیەك  منداڵی لەسەنتەرێكی سەماكردن،  برینداركردو كوشت، هاوكاتیشە لەگەڵ دەستبەكاربونی سەرۆكوەزیرانی نوێی بەریتانیا و دەسەڵاتداریەتی پارتی كاری بەریتانیا. ئەمەش تاقیكردنەوەیەكی پڕ زەحمەتە بۆ سەرۆك وەزیران و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا، كەڕووبەڕووی دەبنەوە، لەکاتێکدا ئاژاوەگێڕەكان هەڕەشەی دەرچوون لەکۆنتڕۆڵ دەكەن، دەسەڵاتداران خۆپێشاندەران، بە ئاژاوەگێڕو، جەردەو چەقكێش ناو دەبەن.   ئەم ئێوارەیە سەرۆك وەزیران، پەیامێكی توندی ئاڕاستەی ئاژاوەگێڕان كردو ڕایگەیاندوە، كەدەسەڵاتی تەواو دراوە بەهێزە ئەمنییەكان، بۆ دەستگیركردنی ئەوانەی كاری شەڕەنگێزی و پەلاماردەری ئەنجام دەدەن، تا ببرێنە بەردەم  دادگا. هاوكات سەرۆك وەزیران وتی، ئەركی ئێمەیە كەسەلامەتی گیانی هەموو خەڵكی بەریتانیا بپارێزین، بێ جیاوازی ڕەگەزیی و ئاینی ونەتەوەی، ب تتایبەتیش ڕەوەندی موسڵمانەكان، كەئێستا ڕاستەوخۆ هێرشیان دەكرێتەسەر. هێرشی نەژاد پەرست وتوندڕەوەكان، تەشەنەی سەندوە بۆسەر مزگەوت و شوێنەئاینیەكانی بێگانەكان،  لەنێویاندا هۆستێل و هۆتێل وشوێنی داڵدەدانی پەناخوازان. ڕۆژی یەكشەممە، هێرشەكان توندتربونەوەو  سەدان ئاژەوەچی ویستویانە هێرش بكەنە سەر چەندین مزگەوت لەبەریتانیا، هەر لەو ڕۆژەشدا هێرشكراوەتە سەر هۆتێلێكی مانەوەی پەناخوازان لەشارۆچكەی ڕۆزەراهام و زیانی زۆر بەرهۆتێلەكە كەوتووە،  بەڵام پۆلیس دەڵێ، جگە لەزامداربوونی چەند كاڕمەندێكیان هیچ كۆچبەرێك وستافی هۆتێلەكەزامدار نەبوون بەهۆی هێرشەكەوە.  لەلایەكی دیكەوە، گروپی بچوك بچوكیش، هێرش دەكەنە سەر دووكانی بیگانەكان و وەك لەچەند گرتە ڤیدۆی نێو سۆشیال مێدیادا بڵاوبونەتەوە دەركەوێ،  ژمارەیەك سەرتاشخانەی كوردەكان دەشكێندرێن و ئاگر دەخرێتە نێو دوكانەكانیان. لەچەند ناوچەیەكیش بەشێك لەبێگانەكان گردبوونەوە بۆ پاراستنی مزگەوت و دوكانەكانیان، تا هێرشی نەكرێتەسەر، بەڵام پۆلیس داوا دەكات، هەموولایەك خۆیان بەدوور بگرن لە ڕووبەڕووبونەوەو پێك هەڵپژان، لێگەڕێن پۆلیس ئەركەكانی خۆی ڕاپەڕێنێت ئەمڕۆ دووشەمە كابینەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا، كۆبوونەوەی فریاگوزاری  لەناكاو دەبەستێت، كەناسراوەبە (كۆبرا) بۆ خۆئامادەكردن و ڕووبەڕووبونەوەی  ئەو شەڕوئاڵۆزی و پشێیویەی بەشێكی بەریتانیای گرتووەتەوە.

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد لەلایەن ژمارەیەک ئەندامی شیعەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە هەوڵێک هەیە یاسای باری کەسێتی ساڵی 1959ی عێراق بگۆڕن و پرۆژە یاسایەکیان بۆ ئەو مەبەستە پێشکەشکردووە، ئەمەش ناڕەزایەتیی بەشێکی زۆری پەرلەمانتارانی لێکەوتووەتەوە و لەئێستادا پرۆژە یاساکە ڕاگیراوە، چونکە بەپێی وتەی یاساناسان بێت جێبەجێکردنی هەمواری ئەو یاساییە مەترسیدارە. دارا سێکانیانی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە هاوڵاتی ڕاگەیاند، " لەلایەن بەشێک لە پەرلەمانتارانەوە واژۆ کۆکرایەوە بۆ ئەوەی پرۆژە یاسای باری کەسێتی ژمارە 188ی ساڵی 1959 هەموار بکرێتەوە، بەڵام دوای ئەوەی گفتوگۆکرا لەلایەن لیژنەی پەیوەندیدار و بەشێک لە پەرلەمانتارانەوە نزیکەی 120  واژۆ کۆکرایەوە و ئەو بڕگەیە لە خشتەی کاری دانیشتنی ڕۆژی 23ی تەموزی 2024ی ئەنجومەنی نوێنەران لابرا. ئێستا قسە لەسەر ئەوە دەکرێت کە  لە دانیشتنەکانی داهاتووی پەرلەماندا دووبارە ئەم بڕیارە بێتە پێشەوە و گفتوگۆی لەسەر بکرێت، دیارە ئەمەش یەکێکە لەو پرۆژە یاسایانەی کە بیروبۆچوونی جیاوازی لەسەرە، هەندێک کەس پێیان وایە کە ئەم یاسایە لەم قۆناغەدا پێویست ناکات هەموار بکرێتەوە، چونکە پێیان وایە ئەم پڕۆژە یاسایە گیانی مەزهەبی لە عێراقدا تۆخ دەکاتەوە و پێویستە هاوڵاتییان ئازادبن لەوەی کە بە چ شێوەیەک و چ مەزهەبێک پرۆسەی هاوسەرگیری ئەنجام دەدەن". بەپێی وتەی ئەو پەرلەمانتارە بێت، تا ئێستا نازانرێت کە ئایا ئەو پرۆژە یاسایە دەخرێتەوە ناو بەرنامەی دانیشتنی هەفتەی داهاتووی پەرلەمانەوە یاخود نا، هەروەها نازانرێت کە پرۆژەکە جێبەجێ دەکرێت یان نا.  دارا سێکانیان جەختیشی لەوە کردەوە،  پێویستە بڕیارێک بدرێت کە هەماهەنگی دروست بکات لەنێوان بیروبۆچوونە جیاوازەکاندا، چونکە عێراق فرە پێکهاتە و فرە نەتەوەییە. پەیوەست بە هەمان پرسەوە؛ پارێزەر ئەشواق نەجیب، بە هاوڵاتی ڕاگەیاند: "پڕۆژە یاسای هەمواری یاسای باری کەسێتی لە ئێستادا ڕاگیراوە، بەهۆی ئەوەی زۆرینەی لایەنەکان ڕازی نین، بەڵام ترسی ئەوە هەیە هەمواری ئەو یاسایە بە ڕای زۆرینە بڕوات". ئاماژەی بەوەشدا: "ئەم هەموارە زیاتر باسی ئەوە دەکات لەکاتی هاوسەرگیریدا هەردوولا سەرپشکن لەوەی کە ئەحکامی یاسایی یان ئەحکامی مەزهەبی پەیڕەو دەکەن، هەروەها ئەگەر ژن و پیاوەکە مەزهەبیان جیاوازبوو مەزهەبی پیاوەکە بەسەر ژنەکەدا دەسەپێندرێت". دواتر ناوبراو وتی "خاڵێکی دیکەی یاساکە ئەوەیە کە هەندێک مەزهەب پێیان وایە کچ لە تەمەنی ٩ ساڵییەوە باڵغ دەبێت و دەتوانێت هاوسەرگیری بکات، ئەم خاڵانەی باسمانکرد هەمووی مەترسیدارن بۆسەر داهاتووی عێراق بە تایبەتی بۆ ژنان". ئەشواق نەجیب، لە درێژەی قسەکانیدا ڕوونیکردەوە: "هەمواری ئەم یاساییە ترسی ئەوە دروستدەکات کە عێراق دەوڵەتێکی شێوە ئیسلامی وەربگرێت، چونکە حزبە ئیسلامییەکان دەیانەوێت بەرگ بۆ یاساکەدا بدوورن، هەروەها خاڵێکی دیکەش ئەوەیە لە دوای جیابوونەوەی هاوسەران منداڵ بدرێت بە باوک، ئەگەر پیاوێک مرد ژنەکەی هاوسەرگیری کردەوە ئەوا منداڵەکانی دەدرێتەوە بە ماڵی باوکی پیاوەکە". لای خۆشییەوە مافپەروەر سەرکار مەحمود، لەسەر ئەم بابەتە دوا و بە هاوڵاتی ڕاگەیاند: " لەگەڵ کردنەوەی دەرگای پەرلەمان بۆ وەرزی دووەمی یاسادانانی ئەمساڵ، شیعەکان دوو پێشنیاری یاسایان کرد، دوو یاسا، کە کتومت هی شیعەکان خۆیان بوو، کە ئەوانیش بریتیبوون لە پێشنیازی هەمواری یاسای باری کەسێتی  ساڵی ١٩٥٩، بەشێوەیەک کە ئەوەی پەیوەندیدارە بە شیعەوە لەو یاسایەدا جێبەجێکراوە، بۆ ئەمەش لەلایەن ١٠ پەرلەمانتاری پیاوی شیعەوە واژۆیان کۆکردووەتەوە بۆ ئەوەی ئەو پێشنیازە یاسایە بدەنە سەرۆکایەتیی پەرلەمان، هەروەها پێشنیازە یاسای خزمەت و خانەنشینی هێزەکانی دەستەی حەشدی شەعبیش  کە لە ٢٤ی تەموزدا خوێندنەوەی بۆ کرا". وەک سەرکار مەحمود ڕوونیکردەوە، بەپێی ئەو پێشنیازەی کراوە بۆ هەمواری یاسای باری کەسێتی، گۆڕانکاری گەورە لە ئەحکامەکانی یاسای باری کەسێتیدا کراوە کە ئەوانیش بریتین لەوەی هەرکەسێک کە هاوسەرگیری دەکات سەرپشک بێت لەوەی کە لەسەر بنەمای مەزهەبی شیعە بێت یان سوننە، تاوەکو سەرجەم حوکمەکانی ئەو مەزهەبە بیگرێتەوە کە کەسەکە دیاریکردووە، ئەوانەشی کە پێشتر هاوسەرگیریان کردووە دەتوانن گرێبەستەکە بگۆڕن لە سوننەوە بۆ شیعە و بە پێچەوانەشەوە. هەروەها ئەگەر هەردوو هاوسەرەکە هەریەکەیان سەربە مەزهەبێکی جیاواز بوون ئەوا مەزهەبی پیاوەکە یەکلاییکەرەوە دەبێت و قسەی ژنەکە ناخوات، هەروەها ئەوانیشی کە هاوسەرگیری دەکەن بەسە کە تەنها باڵغ بووبێتن، بەڵام کێشەکە ئەوەیە کە یاسا تەمەنی ١٨ ساڵیی دیاریکردووە بۆ هاوسەرگیری و هەموارە نوێیەکە یاسای پشتگوێ خستووە، ئەگەر وەقفی شیعە یان سوننە ڕێگەپێدانی بدەنێ پێویستە دادگا ئەو هاوسەرگیرییە پەسەند بکات کە تەمەنیان هەرچەندێک بێت، ئەمەش بە ڕوونی پەراوێز خستنی ڕۆڵی دادگایە و گەڕانەوەیە بۆ حوکمی کۆنی مەزهەبە جیاوازەکان و ئاڵۆزی و ناکۆکی زۆری تێدایە، بۆیە ئەگەر ئەم هەموارە جێبەجێ بکرێ لەناو مەزهەبی شیعەدا کچان لە تەمەنی ٩ ساڵییەوە دەتوانن شوو بکەن. ئەوەشی خستەڕوو: "کە ئەمە یەکەم هەوڵ و یەکەم جار نییە شیعەکان دەیانەوێت هەمواری یاسای باری کەسێتی باسبکەن بە جۆرێک کە سەرجەم مەرامەکانی خۆیانی تێدا جێگیر بکەن، پێشتریش لە ساڵی ٢٠١٤ لەلایەن (حەسەن شەمری) وەزیری دادی ئەوکاتەوە، پڕۆژە پێشنیازی هەمواری یاسای باری کەسی جەعفەریی ئامادەکرد، کە ئەویش ڕووبەڕووی ناڕەزایی زۆر بووەوە لەلایەن ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی و بەتایبەت ئەوەی پەیوەندیدارە بەوەی کە کچێکی تەمەن ٩ ساڵ بدرێت بە شوو، هەروەها لە ساڵی ٢٠١٧ جارێکیتر کۆمەڵێک پەرلەمانتاری شیعە پێشنیازی هەمواری یاسای باری کەسییان هێنایەوە ناو ناوان، ئەمیش بە هەمان دەردی ئەوەی پێشوو چوو، کە شیعەکان وایدەبینن ١٤٠٠ ساڵە ڕیشەکێشکردن لە دژی شیعە هەیە بۆیە بە مافی خۆیانی دەزانن بگەڕێنەوە بۆ فقهی (جەعفەری)". یاسای باری کەسی ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ی هەموارکراو، زیاتر لە ١٥ جار هەموار کراوەتەوە و گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە، کە گۆرانکاریەکانیش بەجۆرێک بوون هەمیشە بەلەبەرچاو گرتنی پاراستنی خێزانی عێراقی بووە لەپێناو پەرتەوازە نەبوون و ئاسایشی باری کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی عێراقی تێدا پارێزراو بێت. لە درێژەی قسەکانیدا سەرکار مەحمود وتی: "بەپێی دەستووری هەمیشەیی عێراق ساڵی ٢٠٠٥ سێ لایەن بۆیان هەیە و دەتوانن پڕۆژە یاسا پێشکەش بە پەرلەمان بکەن یان داوای هەموارکردنەوەی بکەن؛ ئەوانیش  حکومەت و سەرۆکایەتی کۆمار، یان١٠ پەرلەمانتار زیاتر واژۆ کۆبکەنەوە بۆ پڕۆژە یاسای نوێ یان هەموارکردنەوەی، پاشان دوو جۆر ڕێکاری (شکلی و موضوعی)هەیە، کە شکڵییەکان ئەوانەن، کە دەبێت بزانن ئاڕاستەی لایەنەکان و ڕێکارەکان دروستە بۆ پێشنیارەکەیان یان نا، پاشان لەڕووی ناوەڕۆکەوە دەبێت ڕەوانەی لایەن و لیژنەی تایبەتمەند بکرێن". بەپێی یاسای باری کەسێتی ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ی هەموارکراو لە مادەی یەکەم بڕگەی دوو، دەڵێت، "ئەگەر هاتوو دەقێکی یاسایی نەبوو تا جێبەجێ بکرێت ئەوا لەم حاڵەتەدا بەپێی ئەو بنەمایانەی شەریعەتی ئیسلامی حوکم دەکرێت کە زۆرترین و گونجاوێتیان هەیە لەگەڵ دەقەکانی ئەم یاسایەدا". لە بڕگەی سێیەمیشدا دەڵێت: "دادگاکان لە هەموو ئەمانەدا ئەو حوکمانە دەکەنە ڕێنمونیکاری خۆیان کە قازی و فیقهی ئیسلامی لە عێراق و وڵاتانی ئیسلامی دیکە بڕیاریان لێداوە یاساکانیان نزیکە لە یاساکانی عێراقەوە، کە ئەمە لە یاسای مەدەنی عێراقی ژمارە ٤٠ی ساڵی ١٩٥١ی هەموارکراویشدا بەهەمان شێوەیە، بەتایبەت کە لە مادەی ١ دا، بڕیاری لەسەر دراوە". ئەو مافپەروەرە ئاماژەی بەوەشکرد: "یەکێک لە لایەنە باشەکانی یاسای باری کەسێتی  ئەوەیە کە خۆی نەبەستووەتەوە بە هیچ مەزهەبێکەوە، بەڵکو لەگەڵ ئەوانەدایە کە زۆرترین گونجاوێتیان هەیە و ئەو ڕایەی باشتر و چاکتر و نزیکترە، دادگا کار بەوەیان دەکات، واتە بەهیچ جۆرێک خۆی نەبەستووەتەوە بە مەزهەبێکەوە و مەجالی دادوەری داوە کە (اجتهاد) بکات، کام ڕایە پەسەند بێت حوکم لەسەر ئەوە دەردەکات، بەڵام ئەم پڕۆژەی هەموارە بواری بۆ ئەوە نەهێشتووەتەوە و مەزهەبەکەی دیاریکردووە، بەپێی ئەم هەموارە نوێیە دەسەڵات دەدرێت بە دەرەوەی دادگا تا گرێبەستی هاوسەرگیری ئەنجام بدات پاشان دادگا پەسەندی ئەو گرێبەستە دەکات کە ئەمەش تەنها ڕۆڵی شکلی دادگا دەمێنێتەوە". لە پڕۆژە یاسای هەموارکردنەوەکەدا هاتووە دەڵێت: "پێویستە دادگا پابەند بێت  بەو بڕیارانەوەی کە دەردەچێت لەلایەن دیوانی وەقفی شیعە و دیوانی وەقفی سونییەوە (تلتزم المحکمە المختصە بتطبیق الاحکام  مدونە الاحکام شرعیە ‌فی مسائل الاحوال الشخصیە) دەبێت دادگا کار بە بڕیارە نووسراوەکان بکات کە ئەمەش زۆر مەترسیدارە هیچ ڕۆڵێکی بۆ دادگا نەهێشتووەتەوە و شوێنی یاساکەی گرتووەتەوە و دەستی دادگای گرتووە و بەجۆرێک پابەندی دەکات بە بڕیارە نووسراوەکانەوە، کە لە لایەن دیوانی وەقفی شیعی و دیوانی وقفی سونییەوە دەرچوون، مەزهەبەکانی زەق کردووەتەوە کە ئەمیش مەترسی گەورەیە بۆ پێکەوە ژیانی ئایینی لە عێراق، کە زۆرجار زۆربەی شەڕ و ناکۆکییەکان شەڕی تائیفی و مەزهەبی بووە چجای ئەوەی کە بە یاسا بۆیان جیا بکرێتەوە و شەرعیەتی پێبدرێت". سەرکار مەحمود لە درێژەی قسەکانیدا وتی: "عێراق  وڵاتێکی فرە نەتەوەو فرە مەزهەبە ئەم هەموارە عێراق بەرەو ئاڕاستەیەکی تائیفی دەبات، تەنانەت مەزهەبەکانی شیعەش لەناو خۆیاندا ڕای جیاجیایان زۆرە و زۆر کارئاسانی دەکەن و گۆڕانکاری لە ئەحکامەکاندا دەکەن، بۆیە ناکرێت کە ئەم نووسراوانە  جێی دادگا بگرنەوە و خۆیان گرێبەست بۆ هاوسەران بکەن و بینێرن بۆ دادگا و لە دەرەوەی دادگا هەموو بڕیاڕێک درابێت، چونکە بەپێی یاسای باری کەسێتی ئێستا ئەگەر گرێبەستی هاوسەرگیری لە دەرەوەی دادگا بکرێت هەر دەبێت لە چوارچێوەی یاسای باری کەسێتیدا بێت و حوکمەکانی جێگیرە، لەگەڵ ئەوەشدا سزا و ‌‌غەرامەشی بۆ گرێبەستەکانی دەرەوەی دادگا داناوە کە زۆرجار لەبەر پاراستنی تێکنەچوونی خێزان ‌غەرامە دەکرێن، لە ئێستاوە ئەم پڕۆژە پێشنیازە ڕاگیراوە کە  دەیانەوێت وەکو مەسەلەیەکی تائیفی شیعەکان جێی ڕا فقهیەکانی خۆیان بکەنەوە لەناو یاساکەدا، لە داهاتووشدا لە حاڵەتی تێپەڕبوونی هەموارەکە و پەسەندکردنیدا ئەوا تەنها ناوچەکانی ناوەڕاست و خوارووی عێڕاق دەگرێتەوە". لەبارەی ئەوەی ئەو یاسایە هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە یاخود نا سەرکار مەحمود ڕوونیکردەوە، "ئەو هەموارە هەرێمی کوردستان ناگرێتەوە، چونکە لە دوای ساڵی ١٩٩١ەوە هەرێمی کورستان خاوەن پەرلەمانی خۆیەتی و دەسەڵاتی یاسادانانی خۆی هەیە، هەر یاسایەک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەربچێت بۆ کارپێکردنی لە هەرێمی کوردستان دەبێت پەرلەمانی کوردستان (انفاذ)ی بکات، پاشان کاری پێدەکرێت، بۆیە ئەم پڕۆژە هەموارە لە حاڵەتی تێپەراندنیشیدا هەرێم ناگرێتەوە، بەڵام کێشە و گرفت دروست دەکات لە چوارچێوەی دەوڵەتێکی فیدڕاڵیدا کە یەک هەرێمی هەیە، دوو یاسای جیاواز هەبێت، چونکە لێکەوتەی نەرێنی دەبێت و کاتێک هاوڵاتییەکی هەرێم بچێت لە بەغدا یاخود شارەکانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق گرێبەستی هاوسەرگیری بکات ئەوا یاسای باری کەسێتی کارپێکراوی ئەوێی بەسەردا جێبەجێدەکرێت، ئەوکات ئەحکامەکان جیاواز دەبن و کێشە و گرفت دروستدەکات، بە پێچەوانەشەوە کاتێک هاوڵاتییەکی شارەکانی خوارووی عێراق بێتە هەرێم جیاوازی یاساکان و ئەحکامەکانی گرفت و کێشە دروستدەکات". لە ئێستادا لەسەر داوای زۆریینەی پەرلەمانتاران، خوێندنەوە بۆ پرۆژە یاسای هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسێتی ڕاگیراوە، بەڵام هیچ دڵنیاییەک نییە بۆ ئەوەی کە ئەم پرۆژە یاسایە دووبارە نەخرێتەوە ناو بەرنامەی کاری کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە و گفتوگۆی لەسەر نەکرێتەوە.  

د. پێشڕە و حەمەجان ئەمڕۆ هەرێمی کوردستان لێوانلێو بووە لە هێزی چەکداری جیاواز، لەژێر ناوی جیاواز، لەژێر فەرمانی کەسانی جیاوازدا، تا ئەو ئاستەی وەک سەربازگەیەکی گەورە دەبینرێت، ئەگەر بێت و (پێکهاتە و سنوری جوڵە و ئەرکی) ئەم فرەهێزییە بە یاسا دیسیپلین نەکرێت، ئەوا هەم گەل وهەم هێزە یاساییەکانی دیکە و هەم دەسەڵاتیش زەرەرمەند دەبێت، چونکە مێژووی (کودەتا سەربازییەکان) و (شۆڕشە جەماوەرییەکان)، سەلماندویانە هەر هێزێک کە دەستی ڕاهات بەپێشێلکاری ئیتر یان فەرماندەی هێزەکە ئارەزووی دەسەڵاتی زیاتر دەبێت و پلانی کودەتا دەگێڕێت لەدژ سەروی خۆی، یان سەروی خۆی تووشی نەعرەتەی جەماوەر و بەرپرسیارێتی مێژوویی دەکات. بۆیە پێویستە: ١ــ تەواوی هێزەکان بەبەردەوامی لەڕێی وانە و خولەوە هۆشیاریی سەربازی و ئەمنی و یاساییان پێبدرێت و سنوری ئەرکەکانیان بۆ دیاری بکرێت و فێربکرێن چۆن مامەڵە لەگەڵ ڕوداوەکاندا بکەن. ٢ــ کاربەدەستانی ئەم هەرێمە چیتر هەموو گرنگی و بایەخی خۆیان نەدەن بە دامەزراوە چەکدارییەکان و پیاهەڵدانیان بوەستێنن، بە پێچەوانەوە ئاوڕبدەنەوە لە دامەزراوە خزمەتگوزاری و ئەدکایمی و پەروەردەییەکان. ٣ــ دەزگاکانی ڕاگەیاندن ڕێگەیان پێنەدرێت کە کۆبوونەوە و نمایشەکانی دامەزراوە چەکدارییەکان بڵاوبکەنەوە، بەتایبەت لە ئێستادا کە هەرێم لەقۆناغی جەنگێکی ڕاگەیاندراودا نییە. ٤ــ هەر هێزێک کە لە هەرێمی کوردستان هەیە لە چوارچێوەی یەکێک لەم دامەزراوە یاساییانەی خوارەوەی هەرێمی کوردستاندا ڕێک بخرێن و پابەندبکرێن بە سنوری ئەرکە دیاریکراوەکانیانەوە: یەکەم: هێزی پێشمەرگەی کوردستان کە سەر بە وەزارەتی کاروباری پێشمەرگەیە و ئەرکیان بەیاسا بەرگری کردنە لە خاک و گەلی هەرێمی کوردستان لە هەموو دەستدرێژییەک. دووەم: ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان کە لەڕێی ڕاوێژکارێکەوە سەر بە سەرۆکی هەرێمە، و ئەرکیان بە یاسا پاراستنی ئاسایش و ئارامی هەرێمە لەتاوانە مەترسیدار و بەرنامەڕێژکراوەکانی وەک (مادەی هۆشبەر و تەزویری دراو و گەندەڵی و شۆردنەوەی پارە و تیرۆر و سیخوڕی و مەترسیەکانی سەر ئاسایشی خۆراک و تەندروستی و ئابوری و وزە). سێیەم: هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ کە سەربە وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی هەرێمن و ئەرکیان بەپێی یاسا خزمەتکردنی هاوڵاتیان و پاراستنی سەر و ماڵی هاوڵاتیان و سامانی گشتی و نەهێشتنی دیاردەی دزێو و توندوتیژی و تاوانە. لەکۆتایدا بیربکەنەوە چەند ڕەوا دەبوو ئەگەر تەواوی دامەزراوە چەکدارییەکانی ئەم هەرێمە لەلایەن یەک دەسەڵاتی مەدەنی هەڵبژێردراوەوە ئاڕاستەبکرانایە بۆ بەرگری تەواوی گەل و پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییمان.     سەرچاوە یاساییەکان: ١ــ یاسای وەزارەتی کاروباری پێشمەرگە ٢ــ یاسای ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان ٣ــ یاسای وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان  

هاوڵاتی/ دڵشاد ئەنوەر گەر لە ڕووداوی تیرۆکردنی ئیسماعیل هەنییە وردببینەوە کۆمەڵێک لق و پەلوپۆی هەیە، بە وردبوونەوە لەو لقانە تا ڕادەیەک بەرچاومان ڕووندەبێتەوە، بەوەی ڕووداوەکە هێندەی پەیامی لە پشتەوەیە ئەوەندە خودی هەنییە مەبەست نەبوو. ئیسماعیل هەنییە و بەرپرسانی حەماس ماوەی چەندین ساڵە لە قەتەرن، دەست پێگەیشتنیان بۆ ئیسرائیل زۆر ئاسانبوو، بەڵام ئیسرائیل لەناو قەتەر ئەم کارەی نەکرد، بەڵکو وڵاتێکی هەڵبژارد کە تەواو نەیارییەتی. بەرپرسانی حەماس پێشتر بەڕەزامەندی ئەمەریکا و هاوپەیمانان چووبوونە قەتەر،  تا لەوێ بۆ نێوەنگیری دەست پێگەیشتنیان ئاسان بێت، هەروەک چۆن ڕێگە بە ماناوەی تاڵیبانیش درابوو لەقەتەر لەکاتێکدا لە شەڕی قورسدا بوون لەگەڵ ئەمەریکا. ئیسرائیل نەیدەویست لەو وڵاتە بیانکاتە ئامانج تا هەم قەتەر ئیحراج نەکات، هەم کارتەکە بۆ شوێن و کاتێکی گونجاو دانێت. تیرۆرکردنی هەنییە لەکاتێکدایە، لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا فشار لەسەر قەتەر هەبوو بۆ دەرکردنیان. بۆیە بە ئامانجکردنی هەنییە و فشارەکانی ڕابردوو بۆ دەرکردنیان لە قەتەر، کۆمەڵێک شتی لێدەخوێنرێتەوە لەوانە؛ ڕەنگە بڕیاری کۆتایی درابێت بۆ مامەڵەنەکردنی سیاسی لەگەڵ حەماس و یەکلاییکردنەوەی هاوکێشەکە بە هێز، ڕەنگە ئەوەی بڕیاری تەسفییەکردنی سەرکردەکانی حەماسی خێراتر کردبێت، هاتنی چین بێت بۆ ناو هاوکێشەکە، کە هەنییە لێرەدا وەکو وەجهی دبلۆماسی حەماس ڕۆڵی هەبوو. ئیسرائیل دەمێکە شەڕی فراوانی نەکردووە، هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردوو دەرفەتە و بۆی ڕەخساوە، نایەوێ ئەم دەرفەتە لەدەست بدات، بەڵکو دەیەوێ زۆر هاوکێشەی لە ناوچەکەدا پێ یەکلایی بکاتەوە، هەروەک ناتەنیاهۆ لەسەرەتای شەڕەکەدا گوتی: "ئەم شەڕە هاوکێشەی نوێ دەهێنێتە ئاراوە". ئەو پرسیارەی لێرەدا دێتە پێشەوە ئەوەیە: بە ئامانجکردنی هەنییە لەناو تارانی پایتەختی ئێراندا بۆ؟   بێگومان هەنییە لە شوێن و ساتێکی تەواو هەستیاردا کراوەتە ئامانج، ساتی دەستبەکاربوونی سەرۆکی ئێران و شوێنەکەش ناو خاکی ئێرانی نەیاری ئیسرائیلە. ئیسرائیل لەسەرەتای هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردووی حەماس، گومانی لە هەبوونی دەستی ئێران لە پشت مەسەلەکەوە هەبوو، ئێستا لەناو خاکی ئێران و لەکاتی دەستبەکاربوونی سەرۆکدا هەنییە دەکاتە ئامانج، ئەمە ڕێک ئەو پەیامەی لە پشتەوەیە هەر هێز و گروپێک پشت بەهەر وڵاتێک ببەستێت، ناوخۆی ئەو وڵاتەش بۆی پارێزراو نییە، وەک چۆن ئەو پەیامەش دەگەیەنێت دەستمان دەگاتە قوڵایی ئەو وڵاتانەش کە نەیارمانن. هەڵبژاردنی کات و شوێنێکی وەک دەستبەکاربوونی سەرۆک و ناو خاکی ئێران بۆ بە ئامانجکردنی هەنییە، کە ڕەنگە لەمکاتەدا ڕێوشوێنی ئەمنی توندتر لە جاران گیرابێتە بەر، بۆ ئێران مایەی ئیحراجییەکی گەورەیە و ئەو بۆچوونانە پوچەڵدەکاتەوە کە پێیانوایە هەنییە پێشکەش ئیسرائیل کراوە. ئێران ئەو کارەی بکردایە، شوێنی تر زۆرە نەک ناوخۆی وڵاتەکەی و خۆ ئیحراجکردنی لەبەردەم دۆست و نەیارانیدا. ئەم ڕووداوە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ڕای هاوپەیمانەکانی ئێرانیش هەبێت، تێبینی لەسەر هێز و توانای ئەو وڵاتە دروستبکات، گەر وەڵامی گونجاوی نەبێت، بەتایبەت هێز و گروپگەلێکی زۆر بە پاڵپشتی ئێران شاخ لە ئیسرائیل گیر دەکەن و ئەم ڕووداوە لە ڕووی مەعنەوییەوە کاریگەری دەبێت لەسەریان. پەیامی پشت بە ئامانجکردنی هەنییە دیسان بۆ تورکیاشە، کە لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا خەریکبوو شاخی لە ئیسرائیل گیر بکات و شەڕە لێدوان لە نێوان بەرپرسەکانیان دروستبوو، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا وا دیارە ئیسرائیل دەیەوێ دەستوەشاندنەکەی بێ گرفتی گەورە تێپەڕێت و نایەوێ ئێران بوروژێنێت، بۆیە هێشتا قسە لەسەر بە ئامانجکردنی هەنییە ناکات. دڵشاد ئەنوەر گەر لە ڕووداوی تیرۆکردنی ئیسماعیل هەنییە وردببینەوە کۆمەڵێک لق و پەلوپۆی هەیە، بە وردبوونەوە لەو لقانە تا ڕادەیەک بەرچاومان ڕووندەبێتەوە، بەوەی ڕووداوەکە هێندەی پەیامی لە پشتەوەیە ئەوەندە خودی هەنییە مەبەست نەبوو. ئیسماعیل هەنییە و بەرپرسانی حەماس ماوەی چەندین ساڵە لە قەتەرن، دەست پێگەیشتنیان بۆ ئیسرائیل زۆر ئاسانبوو، بەڵام ئیسرائیل لەناو قەتەر ئەم کارەی نەکرد، بەڵکو وڵاتێکی هەڵبژارد کە تەواو نەیارییەتی. بەرپرسانی حەماس پێشتر بەڕەزامەندی ئەمەریکا و هاوپەیمانان چووبوونە قەتەر،  تا لەوێ بۆ نێوەنگیری دەست پێگەیشتنیان ئاسان بێت، هەروەک چۆن ڕێگە بە ماناوەی تاڵیبانیش درابوو لەقەتەر لەکاتێکدا لە شەڕی قورسدا بوون لەگەڵ ئەمەریکا. ئیسرائیل نەیدەویست لەو وڵاتە بیانکاتە ئامانج تا هەم قەتەر ئیحراج نەکات، هەم کارتەکە بۆ شوێن و کاتێکی گونجاو دانێت. تیرۆرکردنی هەنییە لەکاتێکدایە، لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا فشار لەسەر قەتەر هەبوو بۆ دەرکردنیان. بۆیە بە ئامانجکردنی هەنییە و فشارەکانی ڕابردوو بۆ دەرکردنیان لە قەتەر، کۆمەڵێک شتی لێدەخوێنرێتەوە لەوانە؛ ڕەنگە بڕیاری کۆتایی درابێت بۆ مامەڵەنەکردنی سیاسی لەگەڵ حەماس و یەکلاییکردنەوەی هاوکێشەکە بە هێز، ڕەنگە ئەوەی بڕیاری تەسفییەکردنی سەرکردەکانی حەماسی خێراتر کردبێت، هاتنی چین بێت بۆ ناو هاوکێشەکە، کە هەنییە لێرەدا وەکو وەجهی دبلۆماسی حەماس ڕۆڵی هەبوو. ئیسرائیل دەمێکە شەڕی فراوانی نەکردووە، هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردوو دەرفەتە و بۆی ڕەخساوە، نایەوێ ئەم دەرفەتە لەدەست بدات، بەڵکو دەیەوێ زۆر هاوکێشەی لە ناوچەکەدا پێ یەکلایی بکاتەوە، هەروەک ناتەنیاهۆ لەسەرەتای شەڕەکەدا گوتی: "ئەم شەڕە هاوکێشەی نوێ دەهێنێتە ئاراوە". ئەو پرسیارەی لێرەدا دێتە پێشەوە ئەوەیە: بە ئامانجکردنی هەنییە لەناو تارانی پایتەختی ئێراندا بۆ؟   بێگومان هەنییە لە شوێن و ساتێکی تەواو هەستیاردا کراوەتە ئامانج، ساتی دەستبەکاربوونی سەرۆکی ئێران و شوێنەکەش ناو خاکی ئێرانی نەیاری ئیسرائیلە. ئیسرائیل لەسەرەتای هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردووی حەماس، گومانی لە هەبوونی دەستی ئێران لە پشت مەسەلەکەوە هەبوو، ئێستا لەناو خاکی ئێران و لەکاتی دەستبەکاربوونی سەرۆکدا هەنییە دەکاتە ئامانج، ئەمە ڕێک ئەو پەیامەی لە پشتەوەیە هەر هێز و گروپێک پشت بەهەر وڵاتێک ببەستێت، ناوخۆی ئەو وڵاتەش بۆی پارێزراو نییە، وەک چۆن ئەو پەیامەش دەگەیەنێت دەستمان دەگاتە قوڵایی ئەو وڵاتانەش کە نەیارمانن. هەڵبژاردنی کات و شوێنێکی وەک دەستبەکاربوونی سەرۆک و ناو خاکی ئێران بۆ بە ئامانجکردنی هەنییە، کە ڕەنگە لەمکاتەدا ڕێوشوێنی ئەمنی توندتر لە جاران گیرابێتە بەر، بۆ ئێران مایەی ئیحراجییەکی گەورەیە و ئەو بۆچوونانە پوچەڵدەکاتەوە کە پێیانوایە هەنییە پێشکەش ئیسرائیل کراوە. ئێران ئەو کارەی بکردایە، شوێنی تر زۆرە نەک ناوخۆی وڵاتەکەی و خۆ ئیحراجکردنی لەبەردەم دۆست و نەیارانیدا. ئەم ڕووداوە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ڕای هاوپەیمانەکانی ئێرانیش هەبێت، تێبینی لەسەر هێز و توانای ئەو وڵاتە دروستبکات، گەر وەڵامی گونجاوی نەبێت، بەتایبەت هێز و گروپگەلێکی زۆر بە پاڵپشتی ئێران شاخ لە ئیسرائیل گیر دەکەن و ئەم ڕووداوە لە ڕووی مەعنەوییەوە کاریگەری دەبێت لەسەریان. پەیامی پشت بە ئامانجکردنی هەنییە دیسان بۆ تورکیاشە، کە لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا خەریکبوو شاخی لە ئیسرائیل گیر بکات و شەڕە لێدوان لە نێوان بەرپرسەکانیان دروستبوو، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا وا دیارە ئیسرائیل دەیەوێ دەستوەشاندنەکەی بێ گرفتی گەورە تێپەڕێت و نایەوێ ئێران بوروژێنێت، بۆیە هێشتا قسە لەسەر بە ئامانجکردنی هەنییە ناکات.

هاوڵاتی شەوی ڕابردوو لە گەڕەکی شاری سلێمانی بەهۆی دروستبوونی دەمەقاڵێوە گەنجێک کوژرا و کەسێکی دیکەش برینداربوو، بەپێی وتەی شایەتحاڵەکان بێت ئەو کەسەی تەقەی کردووە کارمەندێکی هێزەکانی کۆماندۆیە. دوای رووداوەکە بەرێوەبەرایەتیی ئاسایشی سلێمانی راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، "شەوی 27ی تەموزی 2024 لە گەڕەکی ڕاپەڕینی شاری سلێمانی گرژی و ئاڵۆزی لە نێوان دوو هاوڵاتی دروست دەبێت، بەداخەوە دەبێتە هۆی گیان لەدەستدانی کەسێک، ڕاستەوخۆ هێزەکانی ئاسایش گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە و تۆمەتباری ڕووداوەکە دەستگیردەکەن، لەپێناو سەروەربوونی یاسا کارمەندێکی (هێزەکانی کۆماندۆ) بە تۆمەتی هاوکاریکردنی بکوژەکە، لەلایەن کۆماندۆی کوردستان ڕادەستی هێزەکانی ئاسایش کرا". لە ماوەی ئەم مانگەدا ئەمە دەبێتە دووەم حاڵەتی کوشتن لە گەڕەکی ڕاپەڕینی شاری سلێمانی کە کارمەندانی هێزەکانی کۆماندۆ تیادا تۆمەتبارن و بەپێی راگەیەندراوەکانی ئاسایشی سلێمانی بێت هەردوو کارمەندەکەی کۆماندۆ دەستگیرکراون. رووداوی یەکەم لە شەوی 16ی تەموزی 2024 بوو کە کارمەندێکی هێزەکانی کۆماندۆ دەستڕێژی گولـلەی لە مێردامنداڵێک بەناوی "شا ڕەوەند" کرد و کوشتی، هەروەها رووداوی دووەم ئەمشەو 27ی تەموزی 2024 بوو کە کارمەندێکی هێزەکانی کۆماندۆ تەقەیکردووە و بەهۆیەوە کەسێک بە ناوی "ئاری ڕزگار" کوژرا و کەسێکی دیکەش برینداربوو. بەپێی ئەو زانیارییانە بێت کە هاوڵاتی وەریگرتووە، کەیسی هەردوو رووداوەکە لە ئاسایشی سلێمانی و لەئێستادا لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن. هێزەكانی كۆماندۆ لە شاری سلێمانی هێزێكی راهێندراوی پڕچەكە و لەلایەن بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە سەرپەرشتی دەكریت.

هاوڵاتی زانیاری ورد لەسەر ئۆپەراسیۆنەکانی هێزەکانی پاراستنی گەل و هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بەم شێوەیەی خوارەوەیە: ١. ناوچەی مەتینا: ڕۆژی ٢٣/٧ کاتژمێر٢:٣٠ی دوای نیوەڕۆ، هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی بەرخۆدان جموجۆڵەکانی سوپای داگیرکەری تورکیایان لە کۆلکا کردە ئامانج و بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی  جموجۆڵەکەیان ڕاگرت. ڕۆژی ٢٣/٧  کاتژمێر ١٠:٣٠ی شەو، هێزەکانی پاراستنی گەل دەستوەردانیان لە جموجۆڵی کۆپتەرە هێرشبەرەکانی تورکیادا کرد لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە شیلازێ و هەلیکۆپتەرەکانیان ناچارکرد بۆ پشتەوەی بەئامانجکردنەکە هەڵبێن. ٢. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب: رۆژی ٢٢/٧ کاتژمێر٩:٠٠ ی بەیانی، هێزەکانی پاراستنی گەل بە چەکی قورس سوپای داگیرکەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی جودی کردە ئامانج. لە ٢٣/٧ کاتژمێر ١:١٠ خولەکی پاشنیوەڕۆ، شەڕڤانانی هێزەکانی پاراستنی گەل لە یەکینەکانی ژنانی ئازاد، دوای چاودێریکردنی جوڵەی سەربازانی داگیرکەر، بۆ ئاشکراکردنی ناوچەکەیان لە ڕێگەی تاکتیکی قەناس بەدەستەکانەوە، پەردەیەکی سەربازانی داگیرکەریان کردە ئامانج و سەربازێکی داگیرکەریان لەناو برد. لە ٢٣/٧  کاتژمێر٢:٠٠ی پاشنیوەڕۆ، چەکدارانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد دوای چاودێریکردنی جموجوڵەکانی سەربازانی داگیرکەر، لە ڕێگەی تاکتیکی قەناس بەدەستەکانەوە، سەربازێکی داگیرکەریان کردە ئامانج. لە ٢٢/٧  کاتژمێر ٧:٤٨ خولەکی ئێوارە، هێزەکانی پاراستنی گەل بە بەکارهێنانی تاکتیکی مینچاندن، سوپای داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئامێدی کردە ئامانج. ڕۆژی ٢٣/٧، کاتژمێر ٠٤:٤٥، قەناس بەدەستەکانی هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئامێدی سوپای داگیرکەریان کردە ئامانج و لە ئەنجامدا سەربازێکی داگیرکەر کوژرا. ڕۆژی ٢٣/٧ کاتژمێر ٩:٤٥ خولەکی شەو، هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار دەستوەردانیان لە جموجۆڵی هەلیکۆپتەرەکانی داگیرکەردا کرد. دوای بە ئامانجگرتنیان ناچاربوون لە ناوچەکە دوور بکەونەوە. ٣. ناوچەی کاری: ڕۆژی 23/٧ کاتژمێر ١٠:٠٠ ی شەو، هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی حەفتاباخ دەستوەردانیان لە جموجۆڵی هەلیکۆپتەرەکانی سوپای داگیرکەردا کرد. ٤. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بە بۆمبی قەدەغەکراو: ڕۆژی ٢٢/٧ سوپای داگیرکەری تورکیا تونێلەکانی بەرخۆدانی لە گردی ئامێدی بە بۆمبی قەدەغەکراو بۆردومان کرد. ٥. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا: لە ڕۆژانی ٢٢ و ٢٣/٧، فڕۆکە جەنگییەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا ٦ جار هێرشی ئاسمانیان کردە سەر ناوچەکانی شەهید شەریف، لۆلان، سەنینە و بەربەزنە لە خاکورکە. لە دەشتا کافیا، زینکڵ و کانی سارکییش لە کاری ٤ جار هێرشیان کرد، لە گردی بەهاریش لە ناوچەی شەهید دەلیل جارێک هێرشیان کرد، لە لیفجی و گردی هیواش لە قەندیل ٤ جار هێرشیان کرد و لە ناوچەی بیشیلیش لە مەتینا جارێک هێرشیان کرد، کە کۆی گشتی دەکاتە ١٦ هێرشی ئاسمانی. ئەم هەڵمەتانە بووە هۆی  ئاگرکەوتنەوە لە زۆربەی ناوچەکان، کە تا ئێستاش بەردەوامە. لە ڕۆژانی ٢٢ و ۲۳/٧، هەلیکۆپتەرە هێرشبەرەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا ناوچەکانی دەشتا کاڤیا و حەفتاباخیان لە کاری، ناوچەکانی شەهید شەریف و شەهید کەریم لە خاکورکە، ناوچەی سێری مەتینا لە مەتینا و گردی بەهاریان لە ناوچەی شەهید دەلیل، لە ڕۆژئاوای زاب بۆردومان کرد. ٢٤/٧/ ٢٠٢٤ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل

هاوڵاتی رۆژی 5ی تەمووز دوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی بەریتانیا، پارتی کرێکارانی بەریتانیا کە حیزبێکی چەپە، زۆرینەی کورسییەکانی بەدەست هێنا. سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا لە حاڵێکدا توانی حیزبی کۆنسێرڤات تووشی قورسترین شکستی 200 ساڵی رابردووی بکاتەوە، کە چوار ساڵ لەوە پێش وەک رێبەری پارتی کرێکارانی بەریتانیا هەڵبژێردرا. کییەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا لە تەمەنی 61 ساڵیدا لە بەریتانیا دەسەڵاتی گرتە دەست و جارێکیتر پارتی کرێکارانی بەریتانیای هەستاندەوە. ستارمەر کێیە؟ چۆن توانیویەتی بە دەسەڵات بگات و پارتی کۆنسێرڤاتی بەریتانیا تووشی قورسترین شکستی مێژووی 200 ساڵەی بکاتەوە؟ روانگەی سیاسی چییە و پەیوەندییەکانی چۆن رێکدەخات؟ ژیانی تایبەتی ستارمەر کییەر ستارمەر 61 ساڵ لەوە پێش لە شاری سارەی (Surrey) لە باشووری بەریانیا لە دایکبووە. لە مناڵیدا مناڵێکی زیرەک و وریا بووە لە قوتابخانە. جگە لە خوێندن، یاری دووگۆڵی ( فوتبۆڵ)ی ئەکرد و فلووتی ئەژەند. خوشک و براکانی بە "سۆپەر کوڕ) یان کوڕە زۆر زیرەکەکە ناویان ئەبرد. لە زانکۆکانی لیدز و ئۆکسفۆرد یاسای خویندووە. دواتر بووە بە پارێزەر و دواتر دادوەر. لە ساڵی 2015 ەوە دەستی بە کاری سیاسی کردوەو تەنها 9 ساڵ ئەزموونی کاری سیاسی هەیە و بەشی زۆری ژیانی پارێزەر و دادوەر بووە. باوکی کرێکاری کارگەیەکی دروستکردنی ترۆمبیل بووەو دایکیشی پەرەستار بووە. دایک و باوکی بە خۆشەویستی ( کییەر هاردی) رێبەری پارتی کرێکارانەوە، ناوی کوڕەکەیان ناوە ( کییەر)، ناوێک کە جارێکیتر بووەوە بە کەسی یەکەمی ئەم پارتە و ئەم پارتەی لە نسکۆ هەڵساندەوە. ساڵی 2015 ستارمەر بۆ یەکەمجار بوو بە پەرلەمانتار لە سەر لیستی پارتی کرێکاران، ماوەیەکی کورت دوای بوون بە پەرلەمانتاری، دایکی بە هۆی نەخۆشی ( ستیل) ەوە گیانی لە دەستدا. نەخۆشی ستیل نەخۆشییەکی دەگمەنە و جەستەی کەسەکە توانای بەرگری کردن لە خۆی نامێنێت. ڕەخنەی دژبەرەکانی ساڵانێکی زۆر رەخنەگرانی ستارمەر، رەخنەی لێدەگرت کە کەسایەتییەکی کاریزمای نییە و توانای رێبەری نییە. لەسەرئەو باوەڕە بوون وەها کەسێک ناتوانێت پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ کۆمەڵگا ببێت و کاریگەری لەسەر کەسانی ئاسایی ببێت. بەمەشەوە ستارمەر توانی وەک رێبەرێکی سەرکەوتوو لە هەڵبژاردندا دەرکەوێت. دوای ئەوەی ساڵی 2019 پارتی کرێکاران لە هەڵبژاردنەکاندا شکستی هێنا، جێرمی کۆربین رێبەری پارتی کرێکاران دەستی لە کار کێشایەوەو ستارمەر وەک جێگرەوەی ئەو، دەستی کرد بەکار. لە حاڵێکدا بوو بە سکرتێری پارتی کرێکاران، کە حیزبەکە ببوو بە دوو بەرەوە، بەرەیەکی چەپگەرا و بەرەیەک کە لایەنگری میانەڕەوی بوو. پێش ئەوەی ستارمەر ببێت بە سکرتێری پارتی کرێکاران و لە سەردەمی جێرمی کۆربیندا، پارتی کرێکاران روانگەیەکی چەپی رادیکاڵی گرتبووە بەر و ئەمەش ببوو بە هۆی ئەوەی رەخنەی زۆر لەم حیزبە بگیردرێت. بەڵام سکرتێرە نوێکەی پارتی کرێکاران هەوڵیدا ئاراستەی بیرکردنەوەی ئەم حیزبە بگۆڕێت. دوای ئەوەی جێرمی کۆربین رەخنەی لەوانە گرت کە "پارتی کرێکاران" بە دژە جوو ناو ئەبەنو لای وابوو ئەو راپۆرتانەدا کە باس لە دژە جوو بوونی ئەم حیزبە کراوە،زێدەڕۆیی تێدایە، ستارمەر بڕیاریدا ئەندامبوونی کۆربین لە حیزب هەڵپەسێرێت. دواتر لە وتووێژێکدا باسی لەوە کرد رێبەری باش هەندێجار پێویستە "بێ بەزەیی" بێت. ئەوەی کە ئەم حیزبە بەرەو پارتێکی میانەڕوو رۆیشتووە، لە لایەن بەرەی چەپگەرای حیزبەوە رەخنەی توند هاتۆتە سەر ستارمەر و روانگەی نوێی حیزب. ستارمەر لە چەند بەڵێنێکی حیزب لەوانە نەهێشتنی تێچووی خوێندن لە زانکۆ و دانانی باج لە سەر داهات پاشگەز بۆوە و ئەمەش رەخنەی باڵی چەپی رادیکاڵی ناو حیزبی لێکەوتەوە. روانگەی سیاسی ستارمەر ستارمەر پێشتر چەند جار تاریفی جۆبایدنی داوەتەوەو وەسفی جۆبایدنی کردووە لەبەر ئەوەی کار هەلی کار دەڕەخسێنێت و لە پیشەسازی ناوخۆی وڵاتدا سەرمایەگوزاری ئەکات. تەنانەت گۆڤاری ئێکۆنۆمیست ستارمەری وەک کەسێک وەسف کردووە کە "شەیدای بایدن"ە. بەشێک لە میدیا بەریتانییەکان لایان وایە بایدن لە ساڵی 2025 لە دەسەڵاتدا ئەمێنێتەوەو واشنگتۆن و لەنەدەن پەیوەندێکی نزیک و دۆستانەیان پێکەوە ئەبێت. لە پەیوەندلەگەڵ یەکیەتی ئەورووپا ، ستارمەر بەڵێنی داوە کە بەریتانیا لە دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا بمێنێتەوە، بەڵام هەوڵ ئەدات پەیوەندییەکانی لەگەڵ برۆکسێل هەڵپەسێرێت. ستارمەر کە لە سەردەمی ڕێفراندۆمی " برێگزیت" دژی ئەوە بوو بەریتانیا لە یەکیەری ئەورووپا بچێتە دەرەوە، بەردەوام باس لەوە ئەکات هەوڵ ئەدات پەرە بە بازرگانی بەریتانیا لەگەڵ یەکیەری ئەورووپا بدات و رێگرییەکان کەم بکاتەوەو هەوڵ ئەدات پەیماننامەیەکی نوێی ئەمنی لەگەڵ ئەم یەکیەتییە واژۆ بکات بە مەبەستی بەهێزکردنی پەیوەندی بەریتانیا و یەکیەتی ئەورووپا، بەتایبەت هەوڵ ئەدات پەیوەندی باسی ببێت لەگەڵ فەرەنسا و ئەڵمانیا. لە پەیوەند لەگەڵ رووسیا و ئۆکراین، پارتی کرێکاران خۆی بە بەرپرس ئەزانێت کە بەردەوام بێت لە پشتیوانییە ئابووریو سەربازی و دیپلۆماسییەکان لە ئۆکراین. لە پەیوەند لەگەڵ جەنگی غەزە، ئەم حیزبە لەسەر ئەو باوەڕەیە پێویستە بە زووترین کات جەنگ رابگیردرێت و خوازیاری ئەوەیە فەلەستین وەك وڵاتێکی سەربەخۆ بوونی ببێت و دروستبوونی وڵاتی فەلەستین بە گونجاوترین رێکار ئەزانیت بۆ سەقامگیربوونی ئاشتی. لە پەیوەند لەگەڵ ئێران، ستارمەر دوای هێرشی ئێران بۆسەر ئیسرائیل بە مووشەک و درۆن، پشتیوانی لە بەشداری دەوڵەتی ریشی سۆناک کرد بەوەی کە پشتیوانی لە ئیسرائیل کردووەو لە هەمانکاتدا کارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێرانی بە تێکدانی ئاسایشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ناوبرد. ستارمەر لایەنگری ئەوەیە کە سوپای پاسداران، بەهێزترین باڵی سیاسی کۆماری ئیسلامی بخرێتە لیستی رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە، هەروەها بەردەوام رەخنە لە کۆماری ئیسلامی ئەگرێت کە لە رێگای حیزبە پرۆکسییەکانییەوە، لەوانە حەماس، حزبوڵڵا و حووسییەکان و هێزە شیعەکانی عێراقەوە ، هەوڵی تێکدانی ناوچەکە ئەدات و بووە بە هۆکاری نائارامی ناوچەکە.

هاوڵاتی رۆژی 5ی تەمووز دوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی بەریتانیا، پارتی کرێکارانی بەریتانیا کە حیزبێکی چەپە، زۆرینەی کورسییەکانی بەدەست هێنا. سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا لە حاڵێکدا توانی حیزبی کۆنسێرڤات تووشی قورسترین شکستی 200 ساڵی رابردووی بکاتەوە، کە چوار ساڵ لەوە پێش وەک رێبەری پارتی کرێکارانی بەریتانیا هەڵبژێردرا. کییەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا لە تەمەنی 61 ساڵیدا لە بەریتانیا دەسەڵاتی گرتە دەست و جارێکیتر پارتی کرێکارانی بەریتانیای هەستاندەوە. ستارمەر کێیە؟ چۆن توانیویەتی بە دەسەڵات بگات و پارتی کۆنسێرڤاتی بەریتانیا تووشی قورسترین شکستی مێژووی 200 ساڵەی بکاتەوە؟ روانگەی سیاسی چییە و پەیوەندییەکانی چۆن رێکدەخات؟ ژیانی تایبەتی ستارمەر کییەر ستارمەر 61 ساڵ لەوە پێش لە شاری سارەی (Surrey) لە باشووری بەریانیا لە دایکبووە. لە مناڵیدا مناڵێکی زیرەک و وریا بووە لە قوتابخانە. جگە لە خوێندن، یاری دووگۆڵی ( فوتبۆڵ)ی ئەکرد و فلووتی ئەژەند. خوشک و براکانی بە "سۆپەر کوڕ) یان کوڕە زۆر زیرەکەکە ناویان ئەبرد. لە زانکۆکانی لیدز و ئۆکسفۆرد یاسای خویندووە. دواتر بووە بە پارێزەر و دواتر دادوەر. لە ساڵی 2015 ەوە دەستی بە کاری سیاسی کردوەو تەنها 9 ساڵ ئەزموونی کاری سیاسی هەیە و بەشی زۆری ژیانی پارێزەر و دادوەر بووە. باوکی کرێکاری کارگەیەکی دروستکردنی ترۆمبیل بووەو دایکیشی پەرەستار بووە. دایک و باوکی بە خۆشەویستی ( کییەر هاردی) رێبەری پارتی کرێکارانەوە، ناوی کوڕەکەیان ناوە ( کییەر)، ناوێک کە جارێکیتر بووەوە بە کەسی یەکەمی ئەم پارتە و ئەم پارتەی لە نسکۆ هەڵساندەوە. ساڵی 2015 ستارمەر بۆ یەکەمجار بوو بە پەرلەمانتار لە سەر لیستی پارتی کرێکاران، ماوەیەکی کورت دوای بوون بە پەرلەمانتاری، دایکی بە هۆی نەخۆشی ( ستیل) ەوە گیانی لە دەستدا. نەخۆشی ستیل نەخۆشییەکی دەگمەنە و جەستەی کەسەکە توانای بەرگری کردن لە خۆی نامێنێت. ڕەخنەی دژبەرەکانی ساڵانێکی زۆر رەخنەگرانی ستارمەر، رەخنەی لێدەگرت کە کەسایەتییەکی کاریزمای نییە و توانای رێبەری نییە. لەسەرئەو باوەڕە بوون وەها کەسێک ناتوانێت پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ کۆمەڵگا ببێت و کاریگەری لەسەر کەسانی ئاسایی ببێت. بەمەشەوە ستارمەر توانی وەک رێبەرێکی سەرکەوتوو لە هەڵبژاردندا دەرکەوێت. دوای ئەوەی ساڵی 2019 پارتی کرێکاران لە هەڵبژاردنەکاندا شکستی هێنا، جێرمی کۆربین رێبەری پارتی کرێکاران دەستی لە کار کێشایەوەو ستارمەر وەک جێگرەوەی ئەو، دەستی کرد بەکار. لە حاڵێکدا بوو بە سکرتێری پارتی کرێکاران، کە حیزبەکە ببوو بە دوو بەرەوە، بەرەیەکی چەپگەرا و بەرەیەک کە لایەنگری میانەڕەوی بوو. پێش ئەوەی ستارمەر ببێت بە سکرتێری پارتی کرێکاران و لە سەردەمی جێرمی کۆربیندا، پارتی کرێکاران روانگەیەکی چەپی رادیکاڵی گرتبووە بەر و ئەمەش ببوو بە هۆی ئەوەی رەخنەی زۆر لەم حیزبە بگیردرێت. بەڵام سکرتێرە نوێکەی پارتی کرێکاران هەوڵیدا ئاراستەی بیرکردنەوەی ئەم حیزبە بگۆڕێت. دوای ئەوەی جێرمی کۆربین رەخنەی لەوانە گرت کە "پارتی کرێکاران" بە دژە جوو ناو ئەبەنو لای وابوو ئەو راپۆرتانەدا کە باس لە دژە جوو بوونی ئەم حیزبە کراوە،زێدەڕۆیی تێدایە، ستارمەر بڕیاریدا ئەندامبوونی کۆربین لە حیزب هەڵپەسێرێت. دواتر لە وتووێژێکدا باسی لەوە کرد رێبەری باش هەندێجار پێویستە "بێ بەزەیی" بێت. ئەوەی کە ئەم حیزبە بەرەو پارتێکی میانەڕوو رۆیشتووە، لە لایەن بەرەی چەپگەرای حیزبەوە رەخنەی توند هاتۆتە سەر ستارمەر و روانگەی نوێی حیزب. ستارمەر لە چەند بەڵێنێکی حیزب لەوانە نەهێشتنی تێچووی خوێندن لە زانکۆ و دانانی باج لە سەر داهات پاشگەز بۆوە و ئەمەش رەخنەی باڵی چەپی رادیکاڵی ناو حیزبی لێکەوتەوە. روانگەی سیاسی ستارمەر ستارمەر پێشتر چەند جار تاریفی جۆبایدنی داوەتەوەو وەسفی جۆبایدنی کردووە لەبەر ئەوەی کار هەلی کار دەڕەخسێنێت و لە پیشەسازی ناوخۆی وڵاتدا سەرمایەگوزاری ئەکات. تەنانەت گۆڤاری ئێکۆنۆمیست ستارمەری وەک کەسێک وەسف کردووە کە "شەیدای بایدن"ە. بەشێک لە میدیا بەریتانییەکان لایان وایە بایدن لە ساڵی 2025 لە دەسەڵاتدا ئەمێنێتەوەو واشنگتۆن و لەنەدەن پەیوەندێکی نزیک و دۆستانەیان پێکەوە ئەبێت. لە پەیوەندلەگەڵ یەکیەتی ئەورووپا ، ستارمەر بەڵێنی داوە کە بەریتانیا لە دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا بمێنێتەوە، بەڵام هەوڵ ئەدات پەیوەندییەکانی لەگەڵ برۆکسێل هەڵپەسێرێت. ستارمەر کە لە سەردەمی ڕێفراندۆمی " برێگزیت" دژی ئەوە بوو بەریتانیا لە یەکیەری ئەورووپا بچێتە دەرەوە، بەردەوام باس لەوە ئەکات هەوڵ ئەدات پەرە بە بازرگانی بەریتانیا لەگەڵ یەکیەری ئەورووپا بدات و رێگرییەکان کەم بکاتەوەو هەوڵ ئەدات پەیماننامەیەکی نوێی ئەمنی لەگەڵ ئەم یەکیەتییە واژۆ بکات بە مەبەستی بەهێزکردنی پەیوەندی بەریتانیا و یەکیەتی ئەورووپا، بەتایبەت هەوڵ ئەدات پەیوەندی باسی ببێت لەگەڵ فەرەنسا و ئەڵمانیا. لە پەیوەند لەگەڵ رووسیا و ئۆکراین، پارتی کرێکاران خۆی بە بەرپرس ئەزانێت کە بەردەوام بێت لە پشتیوانییە ئابووریو سەربازی و دیپلۆماسییەکان لە ئۆکراین. لە پەیوەند لەگەڵ جەنگی غەزە، ئەم حیزبە لەسەر ئەو باوەڕەیە پێویستە بە زووترین کات جەنگ رابگیردرێت و خوازیاری ئەوەیە فەلەستین وەك وڵاتێکی سەربەخۆ بوونی ببێت و دروستبوونی وڵاتی فەلەستین بە گونجاوترین رێکار ئەزانیت بۆ سەقامگیربوونی ئاشتی. لە پەیوەند لەگەڵ ئێران، ستارمەر دوای هێرشی ئێران بۆسەر ئیسرائیل بە مووشەک و درۆن، پشتیوانی لە بەشداری دەوڵەتی ریشی سۆناک کرد بەوەی کە پشتیوانی لە ئیسرائیل کردووەو لە هەمانکاتدا کارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێرانی بە تێکدانی ئاسایشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ناوبرد. ستارمەر لایەنگری ئەوەیە کە سوپای پاسداران، بەهێزترین باڵی سیاسی کۆماری ئیسلامی بخرێتە لیستی رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە، هەروەها بەردەوام رەخنە لە کۆماری ئیسلامی ئەگرێت کە لە رێگای حیزبە پرۆکسییەکانییەوە، لەوانە حەماس، حزبوڵڵا و حووسییەکان و هێزە شیعەکانی عێراقەوە ، هەوڵی تێکدانی ناوچەکە ئەدات و بووە بە هۆکاری نائارامی ناوچەکە.