.jpeg)
سەرچاوەیەکى ئاگادار ڕایگەیاند، حکومەتى هەرێمی کوردستان تەنیا 48 کاتژمێر مۆڵەت بە بەغدا دەدات بۆ ناردنی مووچەی فەرمانبەران، ئەگەر وەڵامێکی ئەرێنی نەداتەوە، ئەوا دەست دەکات بە جێبەجێکردنی ئەو بژاردانەی کە لەبەردەمیدان، کشانەوەش لە پڕۆسەی سیاسی عێراق یەکێکە لە بژاردەکان. ئەمڕۆ لیژنە پێنج کەسیەکە یەکەم کۆبونەوەی خۆی لە بەغدا ئەنجامدا، دوای ئەوەی رۆژی 8-7-2025 لەلایەن سەرۆک وەزیرانەی عێراقەوە پێکهێنرا بۆ چارەسەرکردنی کیشەکانی نێوان هەولێر و بەغداد. فراکسیۆنی پارتی بڕیاریداوە ئیتر بەشداری هیچ دانیشتنێکی پەرلەمانی عێراق نەکات هەتا بەغدا بە ئەرێنی وەڵام دەداتەوە و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان دەنێرێت، ئەمە وەکو هەنگاوی یەکەمە. لەلایەکى دیکەوە لیژنە وەزارییەکەى عێراق بۆ چارەسەرى کێشەکانى نێوان هەولێر و بەغدا یەکەم کۆبووونەوەی خۆی کرد، بە گوێرەى راگەیێنراوێکى وەزارەتى پلاندانانى عێراق، کۆبوونەوەکە بۆ تاوتوێکردنی دۆسیە هەڵپەسێراوەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان بووە. لە راگەیێنراوەکەدا هاتووە: "لە کۆبوونەوەکەدا، هەردوو کارنامەی پێشکێشکراوی حکومەتی فیدراڵی و هەرێمی کوردستان خرانەڕوو، کە چەند تەوەرێکی گرنگیان لەخۆگرتبوو؛ لەوانە، دۆسیەی هەناردەکردنی نەوت و میکانیزمەکانی رێکخستنی، بڕى بەکارهێنانى ناوخۆیی بەرهەمە نەوتییەکان، هەروەها رادەستکردنی پشکی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتە نانەوتییەکان لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە، جگە لە گفتوگۆکردن لەبارەی بەجێکردنى مووچەی فەرمانبەران." لیژنەکە سێشەممە 8ـی تەممووز پێکهێنرا بۆ ئەوەى هەردوو رەشنووسی هەولێر و بەغدا لە بارەى داواکارییەکانى نێوانیان لەبارەى پرسى نەوت و مووچە یەکبخەن.
قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق گەیشتە هەولێرو رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستانی بینی. وەكو خۆی دەڵێ؛ ئەعرەجی لەسەر فەرمانی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە، بەمەبەستی ئەنجامدانی زنجیرەیەك دیداری سیاسی و ئەمنیی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم. بەمدواییە هەرێمی كوردستان روبەڕووی شەپۆلێك هێرشی درۆنی بووەوە، وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان ژمارەیەك گروپی سەربە حەشدی شەعبی تۆمەتبار كرد بەوەی لە پشت هێرشەكانەوەن، ئەمە محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكارەكانی عێراقی توڕەكرد. نوسینگەی سودانی راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو تۆمەباركردنی بێ بەڵگەی هێزێكی سەربە سوپای عێراق "مەبەستی حەشدی شەعبی بوو" بە كارێكی قبوڵنەكراو ناوبرد. وەزارەتی ناوخۆی هەرێم راگەیەندراوێكی تری دژ بە راگەیەندراوەكەی سودانی بڵاوكردەوەو تێیدا ئاماژەی بەوەكرد" بەداخەوە هەستدەکەین جۆرێك لە پەردەپۆشكردن و خۆدزینەوە لە بەرپرسیارێتی هەیە بەرانبەر ئەو زێدەڕۆییە ئەمنییانەی كە لە دژی هەرێمی كوردستان ئەنجام دەدرێن. لە ساڵانی رابردووش كە بە دەیان جار هەرێم بەر پەلاماری درۆن و موشەكەكان دەكەوت، هەرچەندە ئاراستە و سەرچاوەی موشەك و درۆنەكانیش دیار بوون و چەندین جار بۆ دەرخستنی ڕاستییەكان لیژنەی هاوبەشی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵ دروست بوون، بەڵام دیسان بەداخەوە نە دەرئەنجامی لێكۆلینەوەكان بۆ ڕای گشتی ئاشكرا دەكران و نە لەسەر ئەو تاوانە ئاشكرا و كردەوە نایاساییانە كەس سزا دەدرا و هیچ ڕێوشوێنێكیش لەبەرانبەر هیچ لایەنێك نەگیرایەبەر".
وەزارەتی کارەبای حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕاگەیەندراوێکدا خۆشحاڵی خۆی دەردەبڕێت بەوەی، لە چوارچێوەی پرۆژەی ڕووناکی کارەبای 24 کاتژمێری گەیشتووەتە زیاتر لە دوو ملیۆن هاووڵاتی، کە دەکاتە نزیکەی 30%ـی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، دوابەدوای ئەم فراوانبوونەی ئەمڕۆ، زۆرینەی هاوڵاتییان لەسەر ئاستی شارەکانی هەولێر، دهۆک و سلێمانی دەستییان دەگات بە کارەبای 24 کاتژمێری، و فراوانبوونەکەش تەواوی هەردوو بازنەی 150 مەتری لە هەولێر و 60 مەتری لە سلێمانی دەگرێتەوە. هەروەها ئاماژەیداوە، ئەم دەستکەوتە هەنگاوێکی گرنگە بەرەو دابینکردنی کارەبایەکی بەردەوام و هەرزانتر لەپاڵ ژینگەیەکی پاکتر لە هەرێمی کوردستان. بە گوێرەی ئەو ڕووپێوەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بڵاوی کردووەتەوە، زیاتر لە 2 ملیۆن هاوڵاتی و 544 هەزار هاوبەش لە کارەبای 24 کاتژمێری سوودمەند بوون، هەرروەها، زیاتر لە 2,100 مۆلیدەی گازوایل لە گەڕەکەکان کوژێنراونەتەوە، و تا کۆتایی ساڵی 2026یش، حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە پلانیدایە زیاتر لە 7,000 مۆلیدە بکوژێنێتەوە. حکوومەتی هەرێمی کوردستان مانگی پێشووتر ڕایگەیاند بوو کە هاوڵاتییان کەمترین پارەی کارەبایان دابوو لە پسوولەکانی مانگی پێنج. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نرخە نوێیەکان کەوا بۆ پاراستنی خێزانە کەمدەرامەتەکان و هاندانی هاوڵاتییان بۆ بەکارهێنانی بەرپرسیارانەی کارەباوە دانراون. لەژێر نرخە نوێیەکاندا، 80%ـی هاوڵاتییان پارەیەکی کەمتر دەدەن بە کارەبا بە بەراورد بەو پارەیەی دەیاندا بە هەردوو کارەبای نیشتیمانی و کارەبای مۆلیدە گازوایلەکان. مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2024، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، پڕۆژەی ڕووناکی ڕاگەیاند بە مەبەستی گەیاندنی کارەبای 24 کاتژمێری بۆ سەرجەم ماڵ و شوێنە بازرگانییەکان تاوەکو کۆتایی ساڵی 2026. لە 14ـی ئایاریش، ئەنجومەنی وەزیرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بەکۆی دەنگ بڕیاری پەسەندکردنی پڕۆژەکەی دەرکرد. بە گوێرەی ئەو پلانەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە پرۆژەی ڕووناکی دایناوە، تاوەکو کۆتایی 2025 سەنتەری هەر چوار پارێزگای هەولێر، سلێمانی، دهۆک و هەڵەبجە کارەبایان دەکرێتە 24 کاتژمێری.
هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق، رایدەگەیانێت، محەمەد شیاع سودانى، سەرۆکوەزیرانى عێراق، زۆر گەشبینانە دەردەکەوت، ئێمەش گەشبینین بە چارەسەرکردنى کێشەکان لە نێوان هەردوو حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق. هەروەها راشیگەیاند، دروستکردنى لیژنە لەسەر ئاستى وەزیرەکانى حکومەتى عێراق، هەنگاوێکە بۆ چارەسەرکردنى کێشەکان. هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق، لەچاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا ئەوەدەخاتەڕوو لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، وەک دواچارەسەر لیژنەیەکى باڵا لە وەزیرەکان پێکهێنراوە، کە رەشنووسى پێشنیازی هەردوو حکومەتى عێراق و هەرێمى کوردستانى لەلایە و لەماوەیەکى کورتدا 24 کاتژمێر یاخود 48 کاتژمێر بابەتەکان یەکلادەکاتەوە. راشیگەیاند، محەمەد شیاع سودانى، گوتى، " ئامادەیە پاش چارەسەرکردنى بابەتەکان کۆبوونەوەیەکى نائاسایی ئەنجوومەنى وەزیران بکەن ئەگەر رۆژى هەینى یاخود شەممەش بێت"، کە پشووى فەرمییە لە عێراق. وەزیرى ژینگەى عێراق، راشگەیاند، لە کۆبوونەوەى رۆژى سێشەممەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، ئەوەیان راگەیاندووە کە ماوەى 68 رۆژە مووچەخۆرانى هەرێمى کوردستان مووچەیان وەرنەگرتووە. ئاماژەى بەوەشکرد، سەرۆکوەزیرانى عێراق، راوبۆچوونى وەزیرەکانى لەسەر کێشەکان وەرگرت، گوتیشى ، "سەرجەم وەزیرە کوردەکان هاوڕابووین کە پێویستە دانوستان لەگەڵ حکومەتى هەرێمى کوردستان هەبێت بۆ ئەوەى ئەو کێشانە چارەسەر ببێت". عەسکەرى جەختى لەوەشکردەوە، کە ئەوەیان دووپاتکردووەتەوە کە راستە کێشەکان سیاسی و ئابوورین، بەڵام روویەکى مرۆیی هەیە کە ماوەى 68 رۆژى مووچە دابەشنەکراوە. هەڵۆ عەسکەرى، وەزیرى ژینگەى عێراق ئەوەشی راگەیاند، لە کۆبوونەوەى رۆژى سێشەممەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، من و خالید شوانى وەزیری داد، داوامان کرد مووچەیەک خەرجبکرێت تا ئەو کاتەی حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق دەگەنە رێککەوتن. هەروەها ئاماژەى بەوەشکرد، بە راى ئێمە ئەوە باشترین چارەسەرە تاوەکو ئەوکاتەى لە دانیشتن و گفتوگۆى دیکەدا کێشەکان لەنێوان حکومەتى هەرێمى کوردستان و عێراق چارەسەر دەکرێن. هەڵۆ عەسکەرى ئەوەشی راگەیاند، لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق بۆ ماوەى زیاتر لە دوو کاتژمێر گفتوگۆ لە بارەى کێشەى مووچە کراوە. راشیگەیاند، ئەو لیژنە و شاندانەى هەردوو حکومەتى هەرێمى کوردستان و حکومەتى فیدراڵی کە گفتوگۆیان کردووە تەکنیکى بوون و بڕیار بەدەست نەبوون.
دوای 26 ساڵ زیندانیکردن یەکەم پەیامی ڤیدیۆیی عەبدوڵا ئۆجالان بڵاوکرایەوەو تیایدا ئەوەدەخاتەڕوو پێداگرە له‌سەر بانگه‌وازییه مێژووییه‌كه‌ی ٢٧ـی شوباتی ٢٠٢٥ بۆ (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی). هاوکات جەخت دەکاتەوە بڕوام به هێزی سیاسه‌ت و ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه، نه‌ك چه‌ك. بانگه‌وازی له ئێوه‌ش ده‌كه‌م ئه‌م پره‌نسیپه. ڕێبەر ئاپۆ لە دوورگەی ئیمراڵییەوە پەیوەست بە بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک پەیامێکی ڤیدۆیی بڵاوکردوە. پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیە: هاوڕێیانی هێژا سه‌باره‌ت به‌كێشه و ڕێگه‌چاره‌كانی دۆخی به‌رجه‌سته‌ی ئه‌م قۆناغه‌ی ته‌ڤگه‌ڕی هاوڕێیه‌تی كۆمیناڵیمان پێی گه‌یشتووه به ئه‌ركێكی ئه‌خلاقییانه‌م زانی كه به نامه‌یه‌كی به‌رفراوانی دووباره‌ش بێت، وه‌ڵامی ئاشكرا و خوڵقێنه‌رتان بده‌مه‌وه. ١- پێداگرم له‌سەر بانگه‌وازییه مێژووییه‌كه‌ی ٢٧ـی شووباتی ٢٠٢٥ بۆ (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی). ٢- به كۆنگره‌ی ١٢ و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی (پەکەکە) وه‌ڵامێكی تاكۆتا ڕاست و ئه‌رێنی و به‌رفراوانی ئه‌مه‌تان دایه‌وه، ئه‌م هه‌ڵوێسته‌تان به وه‌ڵامێكی مێژووییانه له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌م. ٣- ده‌بێت ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا كه وه‌كو ئه‌نجامێكی به بایه‌خ و مێژوویی په‌سه‌ند بكرێت. هاوكات ڕه‌نجی ئه‌و هاوڕێیانه‌ی كه ڕۆڵی پرد ده‌گێڕن شایسته‌ی ڕێز و گرنگی پێدانێكی هاوئاسته. ٤- له سه‌ره‌نجامی سه‌رجه‌م گۆڕانكارییه‌كاندا، مانیفێستۆیه‌كی كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتیم ئاماده‌كرد كه ده‌بێت به‌وه‌رچه‌رخانێكی مێژوویی بژمێردرێت. ئه‌م مانیفێستۆیه بە سەرکەوتوویی شوێنی مانیفێستۆی ٥٠ ساڵەی “ڕێگای شۆڕشی كوردستان” دەگرێتەوە. له‌و بڕوایه‌دام كه نه‌ك ته‌نیا بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی مێژوویی كورد، بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌رێمی و گه‌ردوونیش ناوه‌ڕۆكێكی كۆمه‌ڵگه‌یی مێژوویی هه‌ڵگرتووه، گومانم نییه كه ئه‌مه نموونه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووی نه‌ریتی مانیفێستۆی مێژووییه. ٥- ده‌بێت به‌ئاشكرا ئه‌وه بڵێم كه هه‌موو ئه‌و گۆڕانكارییانه سه‌ره‌نجامی ئه‌و دانیشتنانه‌ن له ئیمراڵی ئه‌نجامم داون. به وریاییه‌كی به‌رزه‌وه كار كراوه بۆ ئه‌وه‌ی دانیشتنه‌كان له‌سه‌ر بنچینه‌ی ئیراده‌ی ئازاد بن. ٦- ئه‌م قۆناغه‌ی پێیگه‌یشتووین، هه‌نگاوی نوێ بۆ پراكتیزه‌كردن ده‌سه‌پێنێت. به بایه‌خه‌وه جه‌ختكردنه‌وه، تێگه‌یشتن و پابه‌ندبوون به بنەماکانی ئه‌م قۆناخه و ئه‌م هه‌نگاوه پێویستانه‌ی گرنگییه‌كی مێژووییان هه‌یه، مه‌رجی درێژه پێدانن به‌هه‌نگاوه‌كان. لێرەدا كۆتایی به‌ته‌ڤگه‌ڕی پەکەکە دەهێنین کە وەک کاردانەوەیەک له دژی نكۆڵیكردن له هه‌بوونی کورد دەرکەوت و بە ئامانجی دامەزراندنی دەوڵەتێکی جیا ستراتیژییەکەی شه‌ڕی ڕزگاری نه‌ته‌وه‌یی بوو. ئێدی دان بە هەبوونی گەلی کورددا نراو و لەم سۆنگه‌یه‌وه ئامانجە سەرەکییەکە بەدی هاتووە. لەم واتایەدایە کە ماوەکەی بەسەر چووە. ئه‌وه‌ی تر به دووباره‌یه‌كی زۆر و چه‌قبه‌ستن هه‌ڵده‌سه‌نگێندرێت. له‌م سۆنگه‌یه‌شه‌وه درێژه به ڕه‌خنه و ڕه‌خنه‌دانی به‌رفراوان ده‌دات. به‌و پێیه‌ی سیاسه‌ت بۆشایی هه‌ڵناگرێت، ده‌بێت ئه‌و بۆشاییه به به‌رنامه‌ی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی)، به‌ستراتیژی (سیاسه‌تی دیموكراتی) و وه‌ك ته‌كتیكی سه‌ره‌كیش به‌حقوقی گشتگیرانه پڕ بكرێته‌وه. ئامانجمان قۆناغێكی مێژوویی و چاره‌نووسسازه. له چوارچێوه‌ی پرۆسه‌كه‌دا؛ ئارەزوومەندانە دانانی چه‌ك و هه‌نگاوی دامه‌زراندنی كۆمسیۆنێكی به‌رفراوان كه وا بیری لێده‌كرێته‌وه له په‌رله‌مانی توركیادا به‌یاسایی بكرێت و ده‌ستڕۆیشتوو بێت هه‌نگاوی گرنگن. مه‌رجه هه‌نگاوه‌كان به وریایی و هه‌ستیارییه‌وه و دوور له لۆژیكی نه‌زۆك و ململانێی من و تۆیی، بنرێن. ده‌زانم كه هه‌نگاوه‌كانمان مایه‌پووچ نابن. ئه‌و ڕاشكاوییه ده‌بینم و متمانه‌م پێیه‌تی. هاوكات هه‌وڵی چوونه ناو هه‌نگاوی كرداریتر و كلیل ئاساییانه‌ی به‌رجه‌سته له‌ئارادایه. ئه‌و تێزانه‌ی من دامناون سه‌ره‌كیترینیان ئه‌مانه‌ن؛ ١- هەموو لایەک ئه‌ركه‌كانی سەر شانیان جێبەجێ بکەن، گه‌یشتن به ئامانجی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی) به گه‌یشتن به ڕێنماییه‌كی ئینته‌گراسیۆنیستی ئه‌رێنی به‌دیدێت. له سه‌ره‌نجامی هه‌موو باسه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت كە پەکەکە: ده‌ستبه‌رداری ئامانجی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه بووه، له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌ردان له‌و ئامانجه بنچینه‌ییه ده‌ستبه‌رداری ستراتیژییه‌تی بنچینه‌یی شه‌ڕیش بووه، كۆتایی به‌هه‌بوونی خۆی هێناوه. چاوه‌ڕێ ده‌كرێت ئه‌م قۆناغه مێژووییه به‌ره‌و پێشتر ببردرێت. ٢- به‌شێوه‌یه‌ك كه ببێته مایه‌ی واتادان به په‌رله‌مان و كۆمسیۆن و گومانه‌كانی ڕای گشتیی لاببات و ببێت به‌وه‌ڵامی پێویستییه‌كانی جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كه‌مان، ده‌بێت ئه‌وه ئاساییانه لێكبدرێته‌وه كه زه‌مینه‌سازكار بن بۆ ئه‌وه‌ی چه‌كدانان بۆ لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار و ڕای گشتی به‌شێوه‌یه‌كی كراوه بكرێت. دروستكردنی میكانیزمی چه‌كدانان پرۆسه‌كه به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌بات. ئه‌وەی دەکرێت هه‌نگاوێكی دڵخوازانه‌یه له قۆناغی تێكۆشانی چه‌كدارییه‌وه به‌ره‌و قۆناغی حقوقی و سیاسه‌تی دیموكراتیاینه. ئه‌مه نه‌ك به شكست، به‌ڵكو ده‌بێت به‌سه‌ركه‌وتنێكی مێژوویی بزانرێت. ورده‌كاری چه‌كدانان ده‌ستنیشان ده‌كرێن و به خێرایی پراكتیزه ده‌كرێن. ٣- ده‌م پارتی له‌گه‌ڵ پارتییه‌كانی تری ژێر چه‌تری په‌رله‌مان بۆ گه‌یاندنی ئه‌م پرۆسه‌یه به‌سه‌ركه‌وتن پێكه‌وه ئه‌ركی سه‌رشانیان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن. ٤- له‌م نێوه‌دا سه‌باره‌ت به‌دۆخی ئازادبوونی من كه وه‌كو مه‌رجێكی سه‌ره‌كی له سه‌رجه‌م نوسراو و بڕیاره‌كاندا هاتووه: خۆشتان ده‌زانن كه هه‌رگیز ئازادی خۆمم به كێشه‌یه‌كی تاكه‌كه‌سی دانه‌ناوه. له ڕووی فه‌لسه‌فیشه‌وه ئازادی تاك؛ دوور له كۆمه‌ڵگه نابێت. تاچه‌ند (تاك) ئازاد ببێت (كۆمه‌ڵگه) و تاچه‌ند (كۆمه‌ڵگه) ئازاد ببێت (تاك)ـیش ئازاد ده‌بێت. مه‌رجه به‌پێی ئه‌م مه‌یله مامه‌ڵه بكرێت. باوەڕم به هێزی سیاسه‌ت و ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه، نه‌ك چه‌ك. بانگه‌وازی له ئێوه‌ش ده‌كه‌م ئه‌م پره‌نسیپه پراكتیزه بكه‌ن. پێشهاته‌كانی ئه‌م ڕۆژانه‌ی دوایی له هه‌رێمه‌كه‌دا، به ئاشكرا گرنگی و پێویستیی ئه‌م هه‌نگاوه مێژووییه‌مان ده‌سه‌لمێنێت. ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم كه سه‌باره‌ت به پرۆسه‌كه پڕ به‌دڵ چاوه‌ڕێی هه‌موو جۆره ڕه‌خنه و پێشنیار و هاوكارییه‌كتانم. ده‌توانم به حه‌ز و جۆشه‌وه جه‌ختی له‌سه‌ر بكه‌مه‌وه و خۆم به گەشبین و ئاماده ده‌زانم كه ئه‌م گفتوگۆیانه لەسەر ئاستی ناوچه‌كه و جیهانیشدا ئێمه و هێزه‌كانی مۆدێرنیته‌ی دیموكراتی به به‌رنامه‌یه‌كی تیۆری و قۆناغێكی ستراتیژی و ته‌كتیكی ده‌گه‌یه‌نێت و له ئێستاوه له‌ناو هه‌وڵ و ئاماده‌كاری ئه‌مه‌دان. بانگه‌وازیم بۆ قۆناغی داهاتوومان؛ با له‌سه‌ر بنچینه‌ی بڕیاره‌كانی كۆنگره و ئه‌و بۆچوون و پێشنیارانه‌ی له‌م نوسراوه‌دا باسم كردوون، قورسایی بخه‌ینه سه‌ر هه‌وڵه‌كانمان و پێشكه‌وتن و وه‌رچه‌رخانی سه‌ركه‌وتووانه به‌دی بهێنین. له‌گه‌ڵ سڵاو و خۆشه‌ویستی هاوڕێیه‌تی هه‌میشه‌ییم ١٩ـی حوزه‌یرانی ٢٠٢٥ عەبدوڵا ئۆجالان
رەشنوسی حكومەتی عێراق، بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت و چارەسەركردنی پرسی داهات و مووچەی فەرمانبەران یەكەم رادەستكردنی نەوت أ-قۆناغی یەكەم: 1-رادەستكردنی نەوت: دەستبەجێ دەستكردن بە رادەستكردنی تەواوی ئەو بڕەی ئێستا بەرهەمدەهێنرێت لە هەرێم، لەگەڵ هەر زیادەیەك لە ئایندەدا، بە مەبەستی هەناردەكردن و رەوانەكردنی داهاتەكەی بۆ خەزێنەی فیدراڵی، جگە لەو بڕەی بۆ بەكارهێنانی ناوخۆیە. بەواتای رادەستكردنی دەستبەجێی (236) هەزار بەرمیلی رۆژانە، (رونكردنەوە بەرهەمی ئێستا 282 هەزار بەرمیلە، 46 هەزاری بۆ بەكارهێنانی ناوخۆ لێدەردەكرێت). 2-بەكارهێنانی ناوخۆی نەوت: بەكارهێنانی ناوخۆ لە چوارچێوەی بەرپرسیارێتی هەرێم دەبێت لەم قۆناغەدا ( ئیدارەو دابەشكردن و پێدانی بڕی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك بە كۆمپانیاكان، لەبری گواستنەوەو بەرهەمهێنان). ب-قۆناغی دووەم (دەستبەجێ دەستپێدەكات هاوشانی قۆناغی یەكەم و بۆ ماوەی مانگێك بەردەوام دەبێت): حسابكردنی بڕی بەكارهێنانی پێویست بۆ ناوخۆ، كە وەزارەتی نەوتی فیدراڵی بە هەماهەنگی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان، شیكاری بڕی پێویستی هاوڵاتیانی هەرێم دەكات لەبەرهەمە نەوتیەكان. دووەم: رادەستكردنی داهاتە نانەوتیەكان، كە لە بڕی (200) ملیار دیناری مانگانە كەمتر نەبێت (كە بەپێی تەرازوى پێداچونەوە داهاتە ناوتیەكان ساڵانە دەگاتە (4,7) ترلیۆن دینار). سێیەم: پێكهێنانی لیژنەیەكی هاوبەش لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ تەواوكردنی تەوتیكردنی مووچەی هەرێم بەگوێرەی بڕیاری دادگا فیدراڵی، كە وادەكەی (90) رۆژ تێپەڕنەكات، دوای كۆتایی هاتنی ئەو ماوەیەش تەنها مووچەی ئەوانە دەدرێت كە تەوتین كراون. چوارەم: پێكهێنانی لیژنەیەكی یاسایی و هونەری هاوبەش لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و هەرێم بۆ چارەسەركردنی كێشەی زیادەڕۆیی پشكی هەرێم لەبودجە لەسەربنەمای خەرجی فیعلی، ئامادەكردنی دیراسیەكی یاسایی و پێشكەشەكردنی بە ئەنجومەنی وەزیران لەماوەی دوو هەفتەدا. پێنجەم: وەزارەتی دارایی فیدراڵی دەستدەكات بە ناردنی مووچەی هەرێم، دوای جێبەجێكردنی بڕگەكانی (یەكەم/قۆناغی یەكەم،دووەم سێیەم چوارەم) لەلایەن هەرێمەوە، دوای رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی.
لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاری ناردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم نەدرا بەڵكو لیژنەیەك پێكهێندرا بۆ پرسی نەوت و موچە. دواى نزیکەى سێ کاتژمێر کەمێک لەمەوبەر کۆبونەوە ئەنجومەنی وەزیرانى عێراق کۆتاییهات و بڕیاری ناردنی مووچە نەدراوە. بەپێى زانیاریەکان لەکۆبوونەوەکەى ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاردراوە لیژنەیەک لە پێنج وەزیر پێکبهێنێت بۆ چارەسەرکردنى پرسی نەوت و موچە لەنێوان حکومەتى هەرێم و بەغدا، ئەو لیژنەکەیە بۆ بڕیاری کۆتاییە لەبارەی نەوت و مووچەوە. بەپێی ئەو زانیارییانەی دەستکەوتوە ئەندامانى لیژنەکە پێکدێن لە وەزارەتی داد و پلاندانان، دارایی، تەندروستی و خوێندنی باڵاى حکومەتی عێراق لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکەونە گفتوگۆ بۆ قسەکردن لەسەر ئەو رەشنووسەی ئامادە کراوە. ئەم لیژنەیە لەگەڵ شاندی هەرێمی کوردستان گفتوگۆ دەکەن و هەردوو رەشنووسە، کامەی رێککەوتنی لەسەر کرا، کۆبوونەوەیەکی بەپەلەی حکومەتی عێراق رێکدەخرێت بۆ ئەوەی بڕیاری کۆتایی لەسەر دۆسیەکان بدرێت، عێراق ئامادە نییە قەرزی کۆمپانیاکانی نەوت بداتەوە. پێش ئەم کۆبوونەوەیە ئەمڕۆ مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، لەڕێی لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراقەوە نامەیەکی ئاڕاستەی سەرکردەکانی عێراق کردووە و هۆشداری پێدوان، ئەگەر کێشەکان چارەسەر نەکرێن، لە پرۆسەى سیاسی دەکشێنەوە. بەگوێرەی زانیارییەکان، بارزانی لە نامەکەیدا هۆشداری داوەتە بەرپرسانی عێراق و گوتوویەتی، لە ئەگەری رێکنەکەوتنی هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و عێراقدا، لە پرۆسەى سیاسی دەکشێنەوە. دەشڵێت، هەرێمی کوردستان دەستکراوە دەبێت لە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێی بەندەری جەیهانی تورکییەوە بۆ جیهان بەبێ گەڕانەوە بۆ بەغداد.
هاوسەرۆکی گشتی دەم پارتی تولای حاتەم ئۆغوللاری پەیوەست بە پرۆسەکە گوتی:"لە هەفتەیەکی یەکلای کەرەوەداین، پێویستە پێش داخستنی پەرلەمان بە خێرای کۆمیسیۆن درووست بکرێت." هاوسەرۆکی گشتی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) تولای حاتەم ئۆغوللاری لە کۆبوونەوەی هەفتانەی فراکسیۆنی دەم پارتییدا قسەی کرد. تولای حاتەم ئۆغوللاری جەختی لەوەکردەوە پێش ئەوەی پەرلەمان دابخرێت دەبێت "کۆمیسیۆنی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک" دەستبەجێ درووست بکرێت و گوتی: "دەبێت ئەم کۆمیسیۆنە لە تەواوی وەرزی هاویندا بە شەو و ڕۆژ کار بکات." تولای حاتەم ئۆغوللاری هەروەها ئاماژەی بەوەشدا کە شاندی ئیمراڵی لە دیدارەکەی پێرێیاندا لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ دەربارەی بابەتی 'چەک لەناوبردنی گەریلا' لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ قسەیان کردووە. تولای لە بەردەوامییدا گوتی: "لێرەوە سڵاوەکەی بەڕێز ئۆجالانتان پێدەگەیەنم کە لە ڕێگەی شاندەکەوە بۆ ژنان و گەنجانی ناردووە. وێڕای هەنگاونانی پێویست بۆ دیموکراتیزەبوونی تورکیا و ئاشتی، بەرپرسیارێتییەکی مەزن دەکەوێتە ئەستۆی هەموومان.. بەڕێز ئۆجالان لەم دیدارەدا بە تایبەتی لەسەر ئەم پرسە ڕاوەستەی کرد. هەروەها ئێمەش دەلێین بۆ سەرکەوتنی پرۆسەکە دەبێت بە هەموو شێوەیەک دەرگای گۆڕانکاری دیموکراتیک، یاسایی و ئازادی بکرێتەوە." لە بەردەوامی قسەکانییدا تولای حاتەم ئۆغوللاری باسی لە کۆبوونەوەکەی شاندەکە لەگەڵ ئەردۆگان کرد و گوتی: "لە پڕۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکدا لە هەفتەیەکی مێژووییداین. شاندەکەمان لەسەر پێویستییەکانی پرۆسەکە لەگەڵ سەرۆککۆمار قسەیان کرد. بۆ ئەوەی ئەم هەفتەیە بە سەرکەوتن تێپەڕێت، دەبێت ڕێگرییە سیاسیی و یاساییەکان لاببرێن و دەرگاکانی دیموکراتیزەبوون و ئاشتی بکرێنەوە. هەروەها هیوای گەلانی تورکیا لە هەمووکات زیاتر بووە. ئەم ساتە دەبێتە مەراسیمی ئاشتی کە هەموومان بە حەسرەتەوە لەگەڵییدا دەژین. ئەم ساتە مسۆگەرکردنی ئاشتی تورکیایە. ئێمە لە قۆناغی ئاشتیداین. دەبێت ئاشتی لەسەر زەمینەیەکی دیمورکراتیک بونیات بنرێت و هەمیشەیی بکرێت. لەم بابەتەدا پێویستە هەموو کەسێک بە ئەرکی خۆی هەستێت. بە تێکۆشانمان ڕێگەی ئاشتی و دیموکراتیک دەکەینەوە. قۆناغەکە پێویستی بە هەنگاونانی ڕوون و کاریگەرە. ئەم هەنگاوە لە لایەکەوە پێیەکی پرۆسەی کۆمەڵایەتییە و پێیەکەی دیکەی بڕیارەکانی پەرلەمانە. بڕیارەکان بۆ دیموکراتیزەکردنی تورکیایە.
مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، لەڕێی لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراقەوە نامەیەکی ئاڕاستەی سەرکردەکانی عێراق کردووە و هۆشداری پێدوان، ئەگەر کێشەکان چارەسەر نەکرێن، لە پرۆسەى سیاسی دەکشێنەوە. بەگوێرەی زانیارییەکان، بارزانی لە نامەکەیدا هۆشداری داوەتە بەرپرسانی عێراق و گوتوویەتی، لە ئەگەری رێکنەکەوتنی هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و عێراقدا، لە پرۆسەى سیاسی دەکشێنەوە. دەشڵێت، هەرێمی کوردستان دەستکراوە دەبێت لە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێی بەندەری جەیهانی تورکییەوە بۆ جیهان بەبێ گەڕانەوە بۆ بەغداد. بارزانی ئاماژەی بەوەشکردووە، هەولێر و بەغداد رێکنەکەون هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق پەکدەخەن و بەشداری لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا ناکەن.
كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بەسەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی دەستیپێكرد. لەبەرنامەی كاری كۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا كە (41) بڕگە لەخۆ دەگرێت، باسی رێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغدادی تێدا نیە، تا شەوی رابردوو هەولێر و بەغداد لەسەر پرسی نەوت نەگەیشتبوونە رێككەوتن. ئەمڕۆش لە نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبوونەوەی نێوان وەفدی هەرێم و بەغداد بەردەوامی هەبوو، بەڵام تا ئێستا هەردوولا لەسەر پرسی نەوت و موچەی هەرێم نەگەیشتوونەتە رێككەوتن. پێش كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، هەریەکە لە لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیران و مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران کۆبوونەوە. نووسینگەى سەرۆکوەزیرانى عێراق ڕایگەیاند لە کۆبوونەوەکە باس لە پێشهاتەکانی ناوچەکە و پێویستی پاراستنی ئەو رێگایە کرا کە حکومەت بۆ پاراستنی عێراق لە مەترسییەکان و پاراستنی ئاسایشی وڵات داناوە, بەپێى ڕاگەیەندراوى نووسینگەکەى سودانى، باس لە ئامادەکارییەکان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان کرا و جەخت لە پاڵپشتى بۆ کۆمسیۆن کرایەوە بۆ ئەوەى کارەکانى بۆ هەڵبژاردن وەک خۆى جێبەجێبکات. هەروەها ئەوەش خراوەتە ڕوو سەرۆکایەتی کۆمار و نووسینگەی سەرۆکوەزیران رێککەوتن سکاڵاکانى خۆیان لە دادگای فیدراڵی بکشێننەوە
بڕیاربوو پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ شاندی ئیمراڵی و وەزیری دادی تورکیا لەبارەی ژمارەیەک داواکاریی شاندەکە کۆببنەوە، بەڵام پارتی دەم رایگەیاند، کۆبوونەوەکە دواخراوە. پاش ئەوەی شەشی ئەم مانگە بۆ ماوەی دوو کاتژمێر و نیو لە دوورگەی ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانییکراوی پەکەکە و دوێنێ بۆ ماوەی نزیکەی کاتژمێرێک لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا کۆبوونەوە، بڕیاربوو ئەمڕۆ سێشەممە 8ـی تەمموز، شاندی ئیمراڵی لەگەڵ یڵماز تونچ، وەزیری دادى ئەو وڵاتە کۆببنەوە. لە راگەیەندراوێکدا لەبارەی کۆبوونەوەکە، پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (پارتی دەم) دەڵێت، کۆبوونەوەکە بەهۆی چڕیی کاروبارەکانەوە هەڵوەشێنراوەتەوە و دواخراوە، بەڵام ئاماژەی بە وادەی نوێی ئەنجامدانی کۆبوونەوەکە نەکردووە. لە کۆبوونەوەی بریکارانی سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دەم لەگەڵ تونچ کە لە 24ـی نیساندا بەڕێوەچوو، شاندی پارتەکە ژمارەیەک داواکاریی ئاڕاستەی وەزیری دادی تورکیا کردبوو، لەنێویاندا باشکردنی دۆخی کاری ئۆجەلان، هەموارکردنەوەی یاسای جێبەجێکردنی سزادان لە بەرژەوەندیی بەندکراوە سیاسی و نەخۆشەکان و هەموارکردنەوەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، پێدانی مافی هیوا بە ئۆجەلان و رێگەدان بە رۆژنامەوانان و ئەکادیمیستان، تاوەکو بتوانن سەردانی ئیمراڵی بکەن و لەگەڵ ئۆجەلان کۆببنەوە.
رۆژنامەى سەباح بڵاویکردەوە، لە گفتوگۆکانى نێوان هەولێر و بەغداد پێشکەوتن بە ئاراستەی گەیشتن بە رێککەوتن بۆ کۆتاییهێنان بە قەیرانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هەیە، لە کاتێکدا چاوەڕوان دەکرێت ئەو پرسە بخرێتە بەرنامەی کارى کۆبوونەوەى ئەنجومەنى وەزیران، کە بڕیارە ئەمڕۆ سێشەممە ئەنجامبدرێت. رۆژنامەکە لە ژمارەى ئەمڕۆ سێشەممە بڵاویکردووەتەوە، لە (48) کاتژمێری رابردوودا، چەند کۆبوونەوەیەک و گفتوگۆ ئەنجامدراوە، بۆ گەیشتن بە چارەسەرى کێشەکان، ئەوەش بە گوێرەى دەستوور و یاسا کارپێکراوەکان. رۆژنامەکە بڵاویشیکردەوە، لەو چوارچێوەیە، رۆژى دووشەممە، محەمەد شیاع سودانى سەرۆکوەزیرانی عێراق و عەبدولـلەتیف رەشید کۆبوونەوە، کە گفتوگۆکانیان لە کۆبوونەوەکە بۆ چارەسەرى کێشەى مووچە بووە. نووسینگەی سودانی لەبارەى کۆبوونەوەکە بڵاویکردەوە، تاوتوێی دۆسیەی دارایی و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان کراوە و سەرۆککۆماریش باسى لە دۆزینەوەی رێگەچارەی دەستووریی بۆ کێشەکان کردووە. بەگوێرەى رۆژنامەکە، سەردانى رۆژى یەکشەممەى رابردووى مەحمود مەشهەدانى سەرۆکى پەرلەمانى عێراق بۆ هەولێر و کۆبوونەوەى لەگەڵ بەرپرسانى پارتیی دیموکراتى کوردستان و حکومەتى هەرێمى کوردستان، پەیوەندى بە گفتوگۆکانى تایبەت بە چارەسەرى کێشەى مووچەوە بووە. هاوکات سەباح سوبجى پەرلەمانتارى عێراق لە پشکى پارتی قسەى بۆ رۆژنامەى سەباح کردووە و دەڵێت، لەو رەشنووسەى ئامادەکراوە بۆ ئەوەى هەولێر و بەغداد لەسەرى رێکبکەون، حکومەتی هەرێم رۆژانە (300) هەزار بەرمیل نەوت رادەستی حکومەتی فیدراڵی دەکات لە ڕێگەی کۆمپانیای نیشتمانی بەبازاڕکردنی نەوت (سۆمۆ). ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت، لە بەرامبەردا هەرێم رۆژانە (46) هەزار بەرمیل وەردەگرێت بۆ بەکارهێنان و پاڵاوتنی ناوخۆیی و پڕکردنەوەى پێداویستییەکان. سوبحی ئاماژەی بەوەشکرد، هیوایەک هەیە، لە چەند کاتژمێری داهاتوودا رێککەوتنەکە رابگەیەندرێت، بۆ ئەوەی بە فەرمی واژۆبکرێت و لە کۆبوونەوەکەى ئەنجومەنى وەزیرانى عێراق پەسەندبکرێت.
کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) لە راگەیێندراوێکی بەپەلەدا گۆڕانکاری لە شێوازی بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی چەکدانانی گرووپێک لە گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) راگەیاند. بەگوێرەی راگەیێندراوەکە، بەهۆی "بارودۆخی ئەمنی"، رێوڕەسمەکە راستەوخۆ پەخش ناکرێت و رۆژنامەڤانانیش ناتوانن ئامادە بن. رۆژی دووشەممە 7ـی تەممووزی 2025، نووسینگەی راگەیاندنی کەجەکە رایگەیاند، رێوڕەسمەکە لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا بەڕێوەدەچێت، بەڵام "تاکە رێگە بۆ ئاگادارکردنەوە"ی رای گشتی و میدیاکاران، دانانی شاشەیەک دەبێت لە نزیک شوێنی مەراسیمەکە، کە دوای کۆتاییهاتنی رێوڕەسمەکە، تۆمارە ڤیدیۆییەکان پەخش دەکات. کەجەکە داوای لێبووردنی لە میدیاکاران و ئامادەبووان کردووە و رایگەیاندووە: "بە تەواوی لە بڕیاری ئەو کەسانە تێدەگەین کە بەهۆی ئەم گۆڕانکارییەوە بڕیاری ئامادەنەبوون دەدەن و رێزی لێدەگرین، هەروەها داوای لێبووردن بۆ هەر ناڕەحەتییەک دەکەین." ئەم گۆڕانکارییە لە کاتێکدایە کە بڕیارە لە چەند رۆژی داهاتوودا لە رێوڕەسمێکدا لە سنووری ئیدارەی راپەڕین، 30 گەریلای پەکەکە وەک "نیازپاکی" چەک دابنێن. بەگوێرەی زانیارییەکان زیاتر لە 80 کەسایەتیی سیاسی، رۆشنبیر و ئەکادیمی لە تورکیا، ئەورووپا و ئەمریکاوە بۆ بەشداریکردن لە رێوڕەسمەکە بانگهێشت کراون و هەموو لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستانیش بانگهێشت کراون. لە یەکی تشرینی یەکەمی پار، هەنگاوێک بۆ پرۆسەی چارەسەری لەلایەن حکومەتی تورکیاوە نرا. ئەم پرۆسەیە لەلایەن تورکیا بە "تورکیایەکی بێ تیرۆر" لەلایەن دەم پارتیشەوە بە "چارەسەرکردنی پرسی کورد" ناودەبرێت. 12ـی ئایاری 2025، پەکەکە ئەنجامی کۆنگرەی 12ـی خۆی راگەیاند کە لە 5-7ـی ئایار بەڕێوەچووبوو. پەکەکە بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی دا.
سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا رایگەیاند، لە ئەمساڵدا تەنیا لە سنوورى ئیدارەى راپەڕین هەزار و 100 کەس کۆچیان بەرەو ئەوروپا کردووە. بەکر عەلی، سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا ئەوەی خستەڕوو؛ بەگوێرەی ئامارەکانیان، تەنیا لە ئەمساڵدا تاوەکو ئەمڕۆ 7ـی تەمموز، زیاتر لە پێنج هەزار هاونیشتمانی، کە هەزار و 100 کەسیان خەڵکی سنووری ئیدارەی راپەڕینن، هەرێمی کوردستانیان بەجێهێشتووە. گوتیشی "ئەم ئامارە بەراورد بە ساڵی رابردوو کەمترە، بەوپێیەى لە سنووری ئیدارەی راپەڕین ژمارەکە زیاتر لە هەزار و 500 هاونیشتمانی بوو، لە تەواوی هەرێمی کوردستانیش نزیکەی شەش هەزار کەسبوو". لەبارەی گەڕانەوەی کۆچبەرانیشەوە سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان دەڵێت؛ لە مانگەکانی سەرەتای ئەمساڵدا نزیکەی 200 کەس گەڕێندراوەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان. باسی لەوەشکرد، بەهۆی بێکارییەوە، کۆچی گەنجان دەستیپێکردووەتەوە. ئەوەش لەکاتێکدایە، رۆژی 6ـی تەمموز رێکخراوی لاوانی راپەڕین رایگەیاند، چوونی گەنجان لە سنووری ئیدارەی راپەڕین بۆ ئەوروپا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە و تەنیا لەشەوی شەممە 5ـی تەمموز 70 گەنج، لە قەڵادزێوە کۆچیان کردووە. پێشتر ئەحمەد حەسەن، سەرۆکی رێکخراوی لاوانی راپەڕین لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێستا گەنجان رێگەیەکی نوێ بەکاردەهێنن بۆ پەڕینەوە بەرەو ئەورووپا، ئەویش لیبیایە، کە رێگایەکی مەترسیدارە. باسی لەوەشکرد: "ژمارەی ئەو گەنجانەی ئیدارەی راپەڕین کە دەیانەوێت بچنە ئەورووپا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، تەنیا دوێنێ شەو 70 گەنج لە قەڵادزێوە کۆچیان کردووە." ئەحمەد حەسەن گوتی، بەر لە رەمەزانی ئەم ساڵ تەرمی مێرمنداڵێک کە لەو رێگەیەوە هەوڵی گەیشتن بە ئەورووپای دابوو، گەڕێندراوەتەوە هەرێمی کوردستان، "بینیمان گورچیلە، دڵ و جەرگی دەرهێنراوە و بازرگانی پێوە کراوە، ئێمە ترسمان لە دووبارەبوونەوەی ئەو رووداوانە هەیە." گوتیشی، "راستە مووچە و کار نییە، بەڵام ناکرێت گەنجانمان بە 25 هەزار دۆلارەوە لەو رێگەیە بدەن، بەبێ ئەوەی بزانن بە سەلامەتی دەگەنە ئەورووپا یان نا."
پاش کۆبوونەوەیان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، شاندی ئیمراڵیی دەم پارتی راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، تێبینی و پێشنیازەکانی خۆمان سەبارەت بە قۆناخی نوێی پرۆسەی چارەسەری و ئەو کارانەی لەمەودوا دەکرێن گەیاندە ئەردۆغان. پاشنیوەڕۆى ئەمڕۆ ئەندامانی شاندی ئیمراڵی (پارتی یەکسانی و دیموکراسی گەلان) لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا لە کۆشکی سەرۆک کۆمار لە ئەنكەرە، بۆ ماوەى کاتژمێرێک کۆبوونەوە. شاندەکە سەبارەت بە کۆبوونەوەکە بە نووسراوێک ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. "ئەمڕۆ ئەندامانی شاندی ئیمراڵی پارتی دەم، پەروین بوڵدان و میتات سانجار لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا کۆبوونەوە، شاندەکەمان بۆچوون و پێشنیارەکانی خۆی سەبارەت بە قۆناغی نوێی پرۆسەکە و ئەوەی لێرەوە بەدواوە دەکرێت، هاوبەشی کرد. لە کۆبوونەوەکەدا ئاماژە بەوە کرا کە ئیرادەی هەردوولا بۆ درێژەدان بە پرۆسەکە بەردەوامە. وەفدی ئیمراڵی پێكهاتووە لە (پەروین بوڵدان)و (مەدحەت سانجار)، لەلایەن ئەردۆغانیشەوە هەریەكە لە (ئیبراهیم کاڵن) سەرۆکی دەزگای هەواڵگیریی میت و (ئەفکان ئالا) سەرۆکی فراکسیۆنی ئاکەپە لە پەرلەمانی تورکیا ئامادەبوون. کۆبوونەوەکە دوور لە چاوی ڕۆژنامەنووسان بەڕێوەچوو دوای رۆژێك دێت لە دیداری وەفدی (دەم پارتی) لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان لە دورگەی ئیمرالی. بڕیارە لەدوای ئەم كۆبوونەوەیەوە ئیتر پرسی چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورد لە توركیا بچێتە قۆناغێكی نوێوە.
.png)
