سێ مەرجی دادگای فیدراڵی بۆ هەرێمی كوردستان ئاشكرا دەكرێت

  دەم پارتی بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا، پەروین بوڵدان پەرلەمانتاری وانی هەڵبژارد. نووسینگەی راگەیاندنی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان "پارتی دەم" رایگەیاند، فراکسیۆنی پارتەکەیان بەشێوەی داخراو کۆبووەتەوە و بڕیاریانداوە پەروین بوڵدان، ئەندامی شاندی ئیمراڵی و پەرلەمانتاری پارتەکە لەسەر بازنەی وان، بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا هەڵبژێرن. پارتی دەم، لە چەند رۆژی داهاتوودا، ناوی پەروین بوڵدان پێشکەشی سەرۆکایەتیی پەرلەمانی تورکیا دەکات. بەو جۆرەش بوڵدان، جێگەی سڕی سورەیا ئۆندەر، ئەندامی شاندی ئیمراڵی دەگرێتەوە، کە سێی ئایاری ئەمساڵ و پاش 18 رۆژ مانەوە لە نەخۆشخانە، گیانیلەدەستدا. لە دوو ساڵی رابردوودا، ئۆندەر لەسەر پشکی پارتی دەم، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا بوو. لە قۆناغی پڕۆسەی ئاشتیدا پەروین بوڵدان چەندینجار لە سەر داوای حكومەتی توركیا وەكو شاندی ئیمڕاڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان، سەرۆكی زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)ی كردووە و رۆڵی نێوەندگیری گێڕاوە لە نێوان ئەنقەرەو قەندیل، بۆ سەرخستنی پڕۆسەی چارەسەری پرسی كورد و ئاشتی لە توركیا. دوای دەست لەكاركێشانەوەی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپە كە ئێستا لە زینداندایە لە مانگی شوباتی ئەمساڵدا، هەدەپە بوڵدان-ی وەكو هاوسەرۆك دیاریكرد، هەروەها لە هەڵبژاردنی 24ی ئەم مانگەدا جارێكی دیكە بووەوە بە ئەندامی پەرلەمانی توركیا. پەروین بولدان لەدایکبووی ٦ی تشرینی دووەمی ١٩٦٧ لە پارێزگای ھەکاری، کەسایەتی سیاسیی کوردی باکوورە ئێستا ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلانە. بولدان لەگەڵ مێردەکەی ئەچنە ئەستەنبوڵ بۆ ژیان. دوای ئەوەی مێردەکەی لە 3ی حوزەیرانی 1994دا لەلایەن کۆمەڵێکی "نەناسراو"و ئەکوژرێت دەست ئەداتە کاری سیاسی. بوڵدان لە ساڵی 2011 دا بۆ یەكەمجار دەبێتە ئەندامی پەرلەمانی توركیاو سەر فراكسیونی پارتی دیموكراسی و ئاشتی و (بەدەپە) و دەبێتە جێگری سەرۆكی فراكسیونەكە.

  عەلى حەمەساڵح، ئەندامى پەرلەمانى کوردستان و سەرۆکى ڕەوتى هەڵوێست ڕایدەگەیەنێت: سێ مانگە سەرقاڵی لێکۆڵینەوەم، ٣١٢ بەڵگەم کۆکردوەتەوە. هیچ تاڵانی و یاساشکێنی و وێرانکردنێکی شارم نەدیوە؛ لەمە گەورەتر بێت، تاڵانیەکی مەترسیداری زەوی لە سلێمانی دەستی پێکردوەو بەردەوامە، گوایە بۆ ئێوەو بەناوی ئێوەیە. ئەندامەکەى پەرلەمانى کوردستان، بەبێ تاپۆ و هیچ خزمەتگوزاریەک.. زەوی پارچەبکەو بیفرۆشە، لە سائب ستی هەتا ١٠٠ مەتری( مەتر مەتر فرۆشرا)، سەر شەقامی ١٠٠ مەتری فرۆشرا، هەواری شار، قڕگە، ڕاپەڕین و قولە رەیسی، کەنەکەوە، بەکرەجۆ، سوتکە، کانی گۆمە، چواچرا، زەوی قەرەجەکان. هەموو فرۆشرا!.   دەقى نوسینەکەى  بافڵ تاڵەبانی، قوباد تاڵەبانی، شێخ جەعفەر مستەفا  سێ مانگە سەرقاڵی لێکۆڵینەوەم، ٣١٢ بەڵگەم کۆکردوەتەوە. هیچ تاڵانی و یاساشکێنی و وێرانکردنێکی شارم نەدیوە؛ لەمە گەورەتر بێت.  تاڵانیەکی مەترسیداری زەوی لە سلێمانی دەستی پێکردوەو بەردەوامە، گوایە بۆ ئێوەو بەناوی ئێوەیە!  بەبێ فەرمانی وەزاری و یاسا، بەناوی پێشمەرگەو هێزی ئەمنیەوە، گروپێکی شەش کەسی، هەزاران دۆنم زەویان بەنایاسایی مەتر مەتر کردوەو دەیفرۆشن و بەردوامن، تائێستا نزیکەی (٨٠ هەزار) پارچە زەویان بەنایاسایی فرۆشتوە، بەهاکەی یەک ملیار دۆلار(سەد هەزار دەفتەر) ە .. چ کارەساتێک ڕودەدات.. چ وێرانکردنێکی سلێمانیە!  بەبێ تاپۆ و هیچ خزمەتگوزاریەک.. زەوی پارچەبکەو بیفرۆشە!  لە سائب ستی هەتا ١٠٠ مەتری( مەتر مەتر فرۆشرا)  سەرشەقامی ١٠٠ مەتری فرۆشرا!  هەواری شار، قڕگە، ڕاپەڕین و قولە رەیسی، کەنەکەوە، بەکرەجۆ، سوتکە، کانی گۆمە، چواچرا، زەوی قەرەجەکان. هەموو فرۆشرا!  ناوی هەموو شەخسەکان، تێوەگلانی بەرپرسان و شارەوانیەکان.. هەمویم لەبەردەستە.. هەفتانە نزیکەی ٥٠٠ پارچە زەوی بۆ فرۆشتن دەخرێتە بازاڕەوە( هەفتەی ٥ بۆ ٦ ملیۆن دۆلار)  خۆیان زەوی لە جوتیار وەردەگرنەوە، بەنایاسایی مەتر مەتری دەکەن، کۆمپانیایەک سەرپەرشتی ئەم پرۆسە دەکات ناوی (مادە) لە سەرچنار  کەسێک بەناوی موسا، گوایە نوێنەری ئێوەیە لەوێ دادەنیشێت.  بۆیە دەبێت ئەم وێرانکردنەی سلێمانی ڕابگرن، ئەمە بدرێتە دادگا … ئەوانەی لەم پرسەدان لە پشت وبەناوی ئێوە دەیکەن… دڵنیابن ناوی “مەساح” و دەڵاڵەکانی ڕێگای بازاڕو هەمویم لە بەردەستە، ئێوە نەبن” خەڵەف” و “هێمن” و نە “هێمن) ەکەی تر …. چۆن دەتوانن زەوی لە جوتیار وەربگرن!  بەشێکی تری ئەم کارانە لە “بینای پاشا” خوار مەکەزی چوارچرا دەکرێ!  لە کیلۆمەترێکدا ٢٣ نوسینگە دابنێن بۆ ساخکردنەوەی.  زەوی لە جوتیار وەردەگرن، بۆ هەر مەترێک ٤٨ مەتری پێدەدەن.. دواتر خۆیان مەتر مەتری دەکەنو فۆڕمی بۆ دروستدەکەن و دەیفرۆشن.  داوا لە جوتیاران دەکەم، زەویەکانیان تەسلیم ئەمانە نەکەن..  ئەو گرێبەستانەی لەگەڵتان دەکەن نایاسایە.  پێویستە خەڵک ئەم زویانە نەکڕێت، دوای مەڵێن: فێڵم لێکرا، ئەمە کارێکی نایاساییە.  دڵنیابن لە هیچ بارێکدا کۆڵ لەم دۆسیە نادەین. ئەمە گەورەترین تاوانە بە رامبەر سلێمانی دەکرێ. 

  كۆمیتەی ناوەندیی پارتی، ڕایدەگەیەنێت پرۆسەى پێکهێنانى کابینەى دەیەمى حکومەتى هەرێم؛ لیژنەى دانوستاندنەکانى پارتی بەردەوامى هەنگاوەکانى لیژنەى ناوبراو بە مەبەستى پێکهێنانى کابینەى دەیەم بە زووترین کات بەپێوست زانرا. هاوکات ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات، ئاماژە ئەرێنی کە هەیە لەلایەن حکومەتى فیدراڵى و دامەزراوەى قەزائى بۆ چارەسەرکردنى گرفتەکە ئێمەش داکۆکى دەکەین لە چارەسەرکردنى کێشەکان و کۆتایى هێنان بەم شێوەڕەفتارە نادادپەروەرانەیەى کە لەگەڵ بژێوى ژیانى فەرمانبەر و مووچەخۆرانى کوردستان دەکرێت. ئەمڕۆ کۆبوونەوەی فراوانی کۆمیتەی ناوەندی پارتی دیموکراتی کوردستان بەسەرپەرشتی مەسعود بارزانی ئەنجامدرا و کۆبوونەوەکە  پێنج تەوەری گفتو گۆ کرد. ئەمرۆ دوو شەممە 2ـی حوزەیرانی 2025، بەسەرپەرشتی مه‌سعود بارزانی، كۆمیتەی ناوەندیی پارتیی، بە ئامادەبوونى هەڤاڵانى کۆمیتەى ناوەندى و بەرپرسى لقەکان، كۆبوونەوەی فراوانى خۆی ئەنجام دا. ئەمە دەقی ڕاگەیەندراوی کۆبوونەوەی فراوانی کۆمیتەی ناوەندی پارتی دیموکراتی کوردستانە: تەوەری یەكەم/ پەیوەندیمان لەگەڵ حکومەتى فیدراڵ؛ پارتیمان لە قۆناغى بەرەنگاربوونەوە و ڕوخاندنى ڕژێم و دواتریش لە بونیادنانى عێراقێکى نوێ کە تێیدا هەموو هاووڵاتیان هەست بە ئارامى و ئاسوودەیى بکەن و، بەگوێرەى دەستوور بە ماف و ئازادییەکانیان بگەن، عێراقێک کە بەبى جیاوازى نەتەوەیى و ئایینى و مەزهەبى بۆ هەمووان بێت ڕۆڵى کاریگەرى هەبوو، سەرکردایەتى کوردستان بە بڕیارى پەرلەمانى کوردستان بەشدارى دامەزراندنەوەى عێراقى نوێی کرد لەسەر بنەماى هاوبەشى و سازان و هاوسەنگى (شراکة، توافق، توازن) و بەڕێوەبردنى عێڕاق لەلایەن هەموو پێکهاتەکانیەوە بەگوێرەى دەستوورى هەمیشەیى عێراقى فیدراڵ و دابینکردنى ژیانێکى شایستە بۆ تەواوى خەڵکى عێراق کە ببێتە مایەى قەرەبووکردنەوەى ئەو هەموو نەهامەتى و وێرانییەى بەسەر عێراق بەگشتى و کوردستان بەتایبەتى دا هاتبوو. بەداخەوە دواى تێپەڕینى چەند ساڵێک بەسەر  ڕوخانى ڕژێم، بەشێک لە دەسەڵاتدارانى بەغدا بە عەقڵیەتى دوور لە عەقڵیەتى فیدراڵى و بە ئاراستەى گێڕانەوە دەوڵەتى مەرکەزى و پشتکردن لە دەستوور و ڕێککەوتنەکانى کە لە نێوان لایەنە سیاسییەکان ئەنجامدراون بۆ پێکهێنانى کابینە و گوشار خستنە سەر هەرێم بە هەموو شێوازێک و بەکارهێنانى کارتى مووچە و بودجەى هەرێمى کوردستان هەنگاو دەنێن،   کۆبوونەوە پەسەند و پاڵپشتى هەڵوێستى مەکتەبى سیاسى پارتیمانى کرد لە بارەى مووچەى مووچەخۆرانى کوردستان، هەروەها هەڵوێستى حزبە کوردستانییەکانى لە کۆبوونەوەى هاوبەشى ڕێکەوتى 31ـی  ئایارى 2025 بەرزنرخاند و، دواى ئەو ئاماژە ئەرێنیەى کە هەیە لەلایەن حکومەتى فیدراڵى و دامەزراوەى قەزائى بۆ چارەسەرکردنى گرفتەکە ئێمەش داکۆکى دەکەین لە چارەسەرکردنى کێشەکان و کۆتایى هێنان بەم شێوەڕەفتارە نادادپەروەرانەیەى کە لەگەڵ بژێوى ژیانى فەرمانبەر و مووچەخۆرانى کوردستان دەکرێت. تەوەری دووەم/  پەیوەندیمان لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسییەکانى کوردستان؛ پارتیمان باوەڕى تەواوى بە فرە حزبى و لەگەڵیشیدا بە کارى هاوبەش و بەرپرسیاریەتى هاوبەش هەیە، لەم ڕوانگایەوە هەوڵى ڕێکخستنەوەى نێوماڵى کوردستانیمان بەردەوام هەبووە و هەوڵى جدیشمان دا بۆ دروستکردنى هاوپەیمانیەتییەکى کوردستانى بۆ بەشدارى لە هەڵبژاردنى داهاتووى خولى شەشەمى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێڕاق بۆ ئەوەى لە بەغدا وەکو پێکهاتەى کورد ڕۆڵێکى کاریگەرترمان هەبێت، نەک وەکو ئەحزاب، بەڵام بەداخەوە پێشوازى لەو هەوڵەمان نەکرا و بێ ئەنجام بوو. دوا هەوڵیشمان بۆ کارى پێکەوەیى و دروستکردنى هاوڕایى بەرامبەر کێشە و ئاڵنگاریەکان ئەوەبوو کە داوامان لە هەموو پارت و لایەنە کوردستانییەکان کرد و میوانداریمانکردن بۆ کۆبوونەوەیەکى هاوبەش کە بەسوپاسەوە بەشى هەرە زۆرى حزب و لایەنەکان ئامادەی کۆبوونەوە و گفتوگۆکردن بوون هاوکات چەند لایەنێکیش دەستپێشخەریەکەیان قبوڵ نەکردین کە ئامانج لێى ڕاوێژ و ڕاگۆڕینەوە بوو لەبارەى بڕیارە نایاساییەکەى وەزارەتى دارایى حکومەتى فیدراڵ سەبارە بە ماف و شایستە داراییەکانى مووچەخۆران بەتایبەتى و خەڵکى هەرێمى کوردستان بەگشتى، شایەنى ئاماژەیە کۆبوونەوەى ناوبراو کۆبوونەوەیەکى باش و سەرکەوتوو بوو. تەوەری سێیەم/  سەردان و کۆبوونەوەکانى بەرێز سەرۆکى حکومەتى هەرێمى کوردستان؛ دواى گفتوگۆ و ڕونکردنەوەى ناوەرۆکى سەردانەکەى بۆ ولایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا، کۆبوونەوەکانى بەرێزیان لە گەڵ  کەسایەتى و دامەزراوەکانى ئەو وڵاتە بە کارێکى باش زانرا بۆ زیاتر پتەوکردنى پەیوەندى نێوان هەرێمى کوردستان و ئەمریکا، هەروەها ڕێککەوتنەکان لەسەر کێڵگەکانى گاز و نەوت کە لە چوارچێوەى مافە دەستوورى و یاساییەکانى هەرێمى کوردستان دان، بە سوودى بوژانەوەى ئابوورى هەرێمى کوردستان و عێراق زانران. تەوەری چوارەم/  پرۆسەى پێکهێنانى کابینەى دەیەمى حکومەتى هەرێمى کوردستان؛ لیژنەى دانوستاندنەکانى پارتیمان زانیارى و ڕونکردنەوەى پێویستى لەبارەى هەنگاوەکانى ئەو پرۆسەیە پێشکەشى کۆبوونەوە کرد، بەردەوامى هەنگاوەکانى لیژنەى ناوبراو بە مەبەستى پێکهێنانى کابینەى دەیەم بە زووترین کات بەپێوست زانرا. تەوەری پێنجەم/  پرۆسەى هەڵبژاردنى خوولى شەشەمى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق؛ لیژنەى باڵاى سەرپەرشتى پرۆسەى هەڵبژاردن تەواوى هەنگاو و ئامادەکاریەکانى کە کراون و پلان و بەرنامەى داهاتووى لیژنە و ئۆرگانەکانى پارتیمانى سەبارەت بەم پرۆسەیە خستە ڕوو، کۆبوونەوە پلان و هەوڵەکانى لیژنەى ناوبراوى بە گوێرەى ئەو خشتە زەمەنیەى کە دیاریکراوە بە پەسەند زانى. 

  وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان گشتاندنی دارایی ژمارە 4ی ساڵی 2025ی تایبەت بە "لێبڕینی خانەنشینی" بڵاوکردەوە و دەڵێت، رێژەی 3% لە مووچەی ئەو خانەنشینانە دەبڕێت کە لە 1ی کانوونی دووەمی 2014 تاوەکو 30ی حوزەیرانی 2024 خانەنشین بوون.   وەزارەتی دارایی دەڵێت، ئەگەر فەرمانبەرێک لە ساڵی 2014 مووچە بنەڕەتییەکەی 509 هەزار دینار بێت، ئەوا لێبڕینەکە بەم شێوەیە دەبێت (509000 لێکدانی 3%) ئەوا لێبڕینەکە دەکاتە 15 هەزار و 270 دینار؛ ئەگەر هەمان فەرمانبەر لە ساڵی 2015 مووچە بنەڕەتییەکەی بووبێتە 519 هەزار دینار، ئەوا لێبڕینەکەی بەم شێوەیە دەبێت (519000 لێکدانی 3%) دەکاتە 15 هەزار و 570 دینار، بۆ ساڵەکانی دیکەش بە هەمان شێوە. ێبڕینەكە بەم شێوەیە دەبێت: 1- لێبڕینی ڕێژەی (2%) لە موچەی فەرمانبەران لە ڕێکەوتی (2014/1/1) تاکو (2024/6/30). 2- لێبڕینی ڕێژەی (2%) لە موچەی فەرمانبەریتی خانەنشینان، ئەوانەی لە ئیستادا خانەنشینن و یاسای ئاماژەپێکراوی سەرەوە دەیانگریتەوە لە ڕێکەوتی (2014/1/1) تا ڕێکەوتی دەست لە کار هەڵگرتن و هەواڵە کردنیان بۆ خانەنشینی. 3- بڕی پارەی کەڵەکەبوی سەر فەرمانبەران و خانەنشینان وەکو قەرز تۆمار دەکرێت لە ئەستۆی فەرمانبەران و خانەنشینان. 4- قەرزی ئاماژەپێکراو لە خاڵی (سێیەم) لە ماوەی سێ ساڵ بۆ فەرمانبەران و ماوەی (5) ساڵ بۆ خانەنشینان پاکتاو بکرێت. 5- ئەم لێبڕینە لە ڕێکەوتی (2025/6/1) دەستپێدەکات تاکو قەرزەکە پاکتاو دەکرێت.

  بڕیارە سبەی ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق کۆببێتەوە و، سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجوومەنی نوێنەران دەڵێت، چاوەڕوانن ئەنجوومەنی وەزیران بڕیارێک لەبارەى مووچەوە بدات. هەرێم کەمال ئاغا، سەرۆکى فراکسیۆنى یەکێتی لە ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق  ڕاگەیاند، هەموو لایەنەکان لە هەوڵدان بۆ ئەوەى بەغداد بەر لە جەژنى قوربان مووچەیەک بۆ فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بنێرێت. گوتیشى، سبەى ئەنجوومەنى وەزیرانی عێراق کۆدەبێتەوە و یەکێک لە ئەگەرەکان ناردنى یەک مووچەیە بە قەرز، تاوەکو رێگەچارەى یاسایی بۆ کێشەى مووچە دەدۆزرێتەوە. سەرۆکى فراکسیۆنى یەکێتى ئاماژەى بۆئەوەشکرد، تاوەکو ئێستا وادەى کۆبوونەوەى سەرۆکى فراکسیۆنەکان و سەرۆکوەزیرانى عێراق لەسەر مووچە دیاریینەکراوە، کە فراکسیۆنەکان لە 29ـی ئایار داواى کۆبوونەوەیان لە سەرۆکوەزیرانى عێراق کردووە. رۆژى 28ـی ئایار، تەیف سامى وەزیرى دارایی فیدراڵ، بەنووسراوێک حکومەتى هەرێمى کوردستانى ئاگادارکردەوە بەگوێرەى بودجەى سێ ساڵەى عێراق، هەرێمى کوردستان لە سەدا 12.67ـی پشکی خۆی لە بودجە وەرگرتووە و هیچ تەرخانێکی دارایی بۆ مووچە نەماوە.

  بەگوێرەی راپۆرتێکی رێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو، لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا 163 زیندانی لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان لەسێدارەدراون، ئەوەش بەراورد بە مانگی ئایاری 2024 کە 67 کەس لەسێدارە درابوون، بەڕێژەی 143% زیادیکردووە. هەنگاو ئاماژەی بەوەداوە، لەنێو لەسێدارەدراواندا، پێنج ژن و یەک منداڵی تەمەن 16 ساڵی هەبوون، تەنها شەش حاڵەتی لەسێدارەدانیش لەسەرچاوە فەرمییەکان راگەیاندراون و چوار حاڵەتیش بەنهێنی و بەبێ ئاگاداری خێزانەکانیان جێبەجێکراون. هەروەها لەنێو لەسێدارەدراواندا، 26 زیندانی کورد، 21 زیندانی لوڕ، 20 زیندانی بەلوچ و 18 زیندانی تورک هەبوون و فارسەکانیش زۆرترین ژمارەیان پێکهێناوە بە 48 حاڵەت، بەگشتی لە 27 پارێزگای ئێران سزای لەسێدارەدان جێبەجێکراوە. پێشتریش رێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی رایگەیاندبوو  لە ساڵی 2024 سزای لەسێدارەدان لە 15 وڵات جێبەجێ کراوە و وڵاتانی دیکە سزاکەیان هەڵوەشاندووەتەوە یان بە کردەوە رایانگرتووە، 64٪ـی کۆی ئەو کەسانەی لەسێدارەدراون، جگە لە چین، کۆریای باکوور و ڤیەتنام، لە ئێران بووە.   بەپێی راپۆرتی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، لە سێ مانگی یەکەمی ساڵی 2025ـدا لانیکەم 230 کەس لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان لەسێدارەدراون کە بەراورد بە ماوەی هاوشێوەی پار، زیاتر لە دووهێندە زیادیکردووە. بەپێی رێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی (ئەمنێستی ئینتەرناشناڵ)، لە دوای چین، ئێران ساڵانە زۆرترین کەسی تێدا لەسێدارە دەدرێت.

  ئەحمەد تورک، ئەندامی شاندی ئیمراڵی، رەخنەی توندی لە هەمواری یاسای سزاکانی حکومەتی تورکیا گرت و رایگەیاند، لە ئاست چاوەڕوانییەکانیاندا نەبوە و بێهیوای کردون. ئەحمەد تورک، سیاسەتمەداری دیاری باکوری کوردستان و ئەندامی شاندی ئیمرالی لەمیانی بەشداریکردنی لە پانێلێکدا لە ماردین وتی: پرۆسەی ئاشتی تاکو ئێستا وەک پێویست بەرەوپێش نەچوە، بەتایبەت هەمواری یاسای سزاکان کە پێشکەشی پەرلەمانی تورکیا کراوە لە ئاست چاوەڕوانییەکانیاندا نەبوە. وتیشی: ئەگەر تورکیا لەپرۆسەی ئاشتیەدا لە ئاستی چاوەروانکراو بەشداری نەکات دۆڕاو دەبێت، چونکە هەموان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دانیان بەوە ناوە کە ئەو هەنگاوانەی کە کورد گرتویەتیەبەر مێژویی بوە. ئەحمەد تورک لە بارەی چەکدانانی هێزەکانی ڕۆژئاوای کوردستانیش وتی، ئەو هێزە چەکدارەی کە ئەمڕۆ کورد پێکیانهێناوە تەنها ئامانجی بەرگریکردنە لە خۆیان و ئەمڕۆش هەڕەشەی داعش هەر هەیە، وتیشی،  ئەگەر ئەمڕۆ ئەو هێزانە چەکەکانیان، ئەوە بەو مانایە دێت کە دەیان هەزار چەکداری داعش کە لە کەمپێکی وەک هۆڵ دەستبەسەرن دوبارە دەست بە چالاکی دەکەنەوە. 

  کۆمیتەی ناوەندیی پارتی بە سەرپەرشتیی بارزانی کۆ دەبێتەوە و هەڵوێستی خۆی لەبارەی ڕاگرتنی مووچەی فەرمانبەرانی کوردستان ڕادەگەیەنێت.  بــە گوێرەی زانیارییەکان ئەمڕۆ، دووشەممە، 02-06-2025، کۆمیتەی ناوەندیی پارتی دیموکراتی کوردستان بە سەرپەرشتیی مەسعود بارزانی کۆ دەبێتەوە، تەوەری سەرەکیی کۆبوونەوەکەی کۆمیتەی ناوەندیی پارتی، تاوتوێکردنی بڕیاری وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ ڕاگرتنی مووچەی فەرمانبەر و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، دەبێت.  ئەم کۆبوونەوەیە لە کاتێکدا بەڕێوە دەچێت، ڕۆژی پێنجشەممە، 29ـی ئایاری 2025، مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان لـە ڕاگەیەندراوێکدا ئــەوەی خستبووە ڕوو "ڕای گشتی عێراق و هەرێمی کوردستان ئاگادار دەکەینەوە کە حکوومەتی فیدراڵی بەردەوامە لە پێشێلکردنی مافە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان، دوا پێشلکاریشی نووسراوەکەی دوێنێی وەزارەتی داراییە کە دژی دەستوور و بنەماکانی ڕێککەوتنی پێکهێنانی حکوومەتە و بە سیاسیکردنی قووتی خەڵکە." مەکتەبی سیاسیی پارتی باسی لەوەش کردبوو "ئەم بابەتە لە کۆبوونەوەی داهاتووی کۆمیتەی ناوەندیی پارتیمان لە 2-6-2025، دەخەینە بەرباس و بڕیاروەرگرتن و ئەگەر تا پێش جەژنی پیرۆزی قوربان، ماف و شایستە داراییەکانی خەڵکی هەرێمی کوردستان ڕەوانە نەکرێت هەڵوێستی جددیمان دەبێت و ڕایدەگەیەنین." هەفتەی ڕابردوو، تەیف سامى، وەزارەتى دارایی عێراق، بە نووسراوێکی فەرمی حکوومەتی هەرێمى کوردستانى ئاگادار کردووەتەوە لەوەى چیدیکە ناتوانێت لە ناردنى پارەی مووچە بەردەوام بێت، بە پاساوى ئەوەى بڕى پشکى دیاریکراوى خۆى لە یاسای بودجە تێپەڕاندووە و ئەوەى بەستووەتەوە بە پابەندبوون بە بڕیارى دادگەى فیدراڵی و یاسای بودجەى گشتى و دەڵێت: "19.2 تریلیۆن دینارى داهاتى نەوتى و نانەوتى رادەست نەکراوە."

  شاندی رۆژئاوای کوردستان و دیمەشق لەسەر چوار خاڵی سەرەکی رێککەوتن، پەیوەست بە جێبەجێکردنی رێککەوتنی نێوان مەزڵوم عەبدی و ئەحمەد شەرع، دۆسیەی گەڕانەوەی ئاوارەکان و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی خوێندن لە پێشینەی کارەکانیانن. ئەمڕۆ یەکشەممە شاندێکی ئیدارەی خۆسەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، لە دیمەشق لەگەڵ شاندێکی حکومەتی کاتی سوریا کۆبونەوە، بۆ هەماهەنگی و جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتنانەی کراوە تەوەری سەرەکیی کۆبونەوەکان بوون. دەقی بەیاننامە؛ بەیاننامەی هاوبەشی کۆبونەوەی نێوان شاندی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا و حکومەتی دیمەشق: لە کۆبوونەوەکەدا، هەردوولا کۆمەڵێک بابەتی جێی بایەخی  هاوبەشیان تاوتوێ کرد، و لەسەر ئەمانەی خوارەوە رێککەوتن: 1- پێکهێنانی لیژنە لاوەکی تایبەتمەندە، بۆ بەدواداچونی جێبەجێکردنی رێککەوتنی 10ی ئازار، کە لە نێوان مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی حکومەتی راگوزەر واژۆ کراوە. 2- هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی پەیوەست بە دۆسیەی تاقیکردنەوە و ناوەندەکانی تاقیکردنەوە، بەجۆرێك مافی قوتابیان و سەلامەتی پرۆسەی خوێندن دەستەبەربكات. 3- گفتوگۆکردن لەبارەی میکانیزمەکانی ئاسانکاری گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ ناوچەکانی خۆیان و، کارکردن بۆ لابردنی ئەو  ئاستەنگانەی دەبنە بەربەست لە بەردەم ئەم گەڕانەوەیە. 4- کاراکردنەوەی دۆسیەی هەردوو گەڕەکی ئەشرەفیە و شێخ مەقسودو، هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنیان بە شێوەیەک کە خزمەت بە سەقامگیری و ئاشتی مەدەنی بکات. هەردوولا جەختدەكەن لە پابەندبونیان بە گفتوگۆی بونیادنەر و هاوکاری بەردەوام، بەوشێوەی خزمەت بە یەکڕیزی و سەروەری سوریا دەكات، لەگەڵ بەدیهێنانی خواستەکانی گەلی سوریا بۆ ئاسایش و سەقامگیری. هەروەها رێککەوتن کرا لە ئایندەیەکی نزیکدا، دانیشتنێکی دیکە دیاری بکرێت بۆ تەواوکردنی گفتوگۆکان و بەدواداچوون بۆ جێبەجێکردنی ئەوەی رێککەوتنى لەسەر کراوە.

سەرۆکی حکوومەت باسی لە پرۆژەی هەژماری من دەکات و دەڵێت بۆ نوێکردنەوە و مۆدێرنکردنی سیستمی بانکیمان، دەستپێشخەری (ھەژماری من)مان ڕاگەیاندووە، کە ھاوشێوەی نییە لە ناوچەکەمان.  مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی کوردستان، لە مەراسیمی دەرچووانی زانکۆی ئەمریکی - کوردستان لە دهۆک، وتارێکی پێشکەش کرد لەبەشێکى قسەکانیدا وتى: ئێمە پێداویستیە سەرەکییەکانی ژیانێکی مۆدێرن نەک تەنیا بۆ ئەمڕۆ، بەڵکو بۆ نەوەکانی داھاتووش دەستەبەر دەکەین. وەک بەشێکی سەرەکی ئەم پێشکەوتنە، پابەندین بە دابینکردنی کارەبایەکی بەردەوام لەڕێگەی (پرۆژەی رووناکی)یەوە و یەکێک لە گەورەترین ئاڵنگارییەکانمان دەگۆڕین بۆ گەورەترین دەستکەوت، ئەویش بە ڕووناککردنەوەی ماڵەکان و بەھێزکردنی پیشەسازی و بەجێگەیاندنی بەڵێنی کوردستانێکی گەش و ڕووناکتر.  سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد بۆ نوێکردنەوە و مۆدێرنکردنی سیستمی بانکیمان، دەستپێشخەری (ھەژماری من)مان ڕاگەیاندووە، کە ھاوشێوەی نیە لە ناوچەکەمان. ئەم پڕۆژەیە ھاوکاری ھاووڵاتییان دەبێت بۆ ئەوەی ئاسانتر دەستیان بگات بە بانکی دیجیتاڵی و باشترکردنی شەفافیەت و ھاندان و فراونکردنی کولتووری کارسازی و بەرپرسیارێەتی.  بەشێکى دیکەى قسەکانى:  . پێزانینم بۆ ئەو پەیوەندییەی لە نێوان زانکۆکە و ئەمریکا هەیە, ئەم قۆناغە دەبێتە بناغەیەکی بەهێز بۆ داهاتوومان.  . واژۆكردنی گرێبەستە نوێیەكان لەگەڵ كۆمپانیا ئەمریكییەكان، قۆناغێكی گرنگە. . پڕۆژەی ڕووناکی دەبێتە ڕووناککردنەوە و گەشانەوەی هەموو هەرێمی کوردستان.  .  بۆ نوێکردنەوە و مۆدێرنکردنی سیستمی بانکیمان، دەستپێشخەری (ھەژماری من)مان ڕاگەیاندووە، کە ھاوشێوەی نییە لە ناوچەکەمان. . ئێستا ئێمە پێویستمان بە بیرکردنەوەی داهێنەرانە هەیە لە نێوان سێکتەرە جیاوازەکاندا. . لە بواری پەروەردە کارنامەیەکی گرنگمان هەیە، پڕۆژەی نوێمان بۆ پەروەردە و خوێندنی باڵا پێشکەش کردووە . . كوردستان بناغەیەكی بەهێزی دروستكردووە بۆ ئابووریی سەربەخۆ. پێشكەوتنەكانی ئەم قۆناغە زامنی داهاتوومان دەكات, پێویستمان بە بیركردنەوەی داهێنەرانە هەیە بۆ گەشاندنەوەی كوردستان. . كوردستان لەگەڵ زیرەكی دەستكرد هەنگاو دەنێت. . پرۆژەیەكی تەندروستی پێشكەش دەكەین بۆ سەرجەم بنكە تەندروستییەكان. . تەكنەلۆژیا ڕۆڵێكی گرنگی هەیە لە پێشخستنی پەروەردە و خوێندن. . مەبەستمانە نەوەیەكی خاوەن زانیاری بونیاد بنێین.

  بارزانی رایدەگەیەنێت: تەنیا رێگەی چارەسەرکردنی کێشەکانی عێراق، پابەندبوونی هەموو لایەکە بە بنەماکانی هاوبەشی، هاوسەنگی و سازان لە چوارچێوەی دەستووردا. بەپێى راگەیەندراوێکى بارەگاى بارزانى، ڕۆژی یەكشەممە لە سەلاحەددین مەسعود بارزانی پێشوازی لە شاندی سەرۆك هۆز و شیوخ و كەسایەتی و ڕیشسپییە عەرەبەكانی پارێزگای نەینەوا كرد. لەو كۆبوونەوەیەدا بارزانی لە وتەیەكدا وێڕای ئاماژەدان بە مێژووی كێشەكانی نێوان گەلی كوردستان و حكوومەتەكانی عێراق جەختی لەوە كردەوە كە جێیی شانازییە ناكۆكیی نێوان گەلی كوردستان و حكوومەتەكانی عێراق هیچ كاتێك نەبووەتە هۆی ناكۆكیی نێوان گەلانی عێراق.  بارزانی جەختیشی لەوە كردەوە كە عێراقی دوای 2003 لەسەر بنەمای هاوبەشی و هاوسەنگی و سازان و لە چوارچێوەی دەستووردا دامەزراوە و تەنیا ڕێگەی چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق پابەندبوونی هەموو لایەكە بەو بنەمایانە.  بارزانی پاڵپشتیی و هاوسۆزیی خۆی بۆ داواكاری و کێشەکانی خەڵكی پارێزگای نەینەوا ڕاگەیاند و ئەوەشی دووپات كردەوە كە پێویستە ڕێگە بدرێت دانیشتوانی نەینەوا خاوەنی بڕیار و چارەنووسی خۆیان بن. لە دیدارەكەدا شاندی میوان سوپاسی گەلی كوردستان و هەڵوێستی بارزانیان كرد كە لە ڕۆژانی تەنگانە و لە شەڕی تیرۆریستاندا میوانداریی سەدان هەزار ئاوارەی عێراقیان لە پارێزگای نەینەوا و پارێزگاكانی تری عێراق كردووە.   بەشداربووانی كۆبوونەوەكە وێڕای ئاماژەدان بە سەقامگیری و بووژانەوەی هەرێمی كوردستان داوایان كرد كە هەماهەنگی و هاوكاری و پێكەوەیی لەنێوان پارێزگاكەیان و هەرێمی كوردستاندا هەبێت. 

  وەفدی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و حكومەتی دیمەشق كۆبوونەوە، ئەمەش یەکەمین دیداری نێوانیانە لە دیمەشقی پایتەختی سوریا کۆتایی پێهات. وەفدی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باكور و رۆژهەڵاتی سوریا "رۆژئاوای كوردستان" لە دیمەشق لەگەڵ وەفدێكی دەسەڵاتدارانی حكومەتی نوێی سوریا كۆبوونەوە، ئەوەش لەچوارچێوەی هەوڵەكانە بۆ جێبەجێكردنی زیاتری خاڵەكانی ئەو رێككەوتنەی 10 ی ئاداری ئەمساڵ لەنێوان مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هەسەدە و ئەحمەد شەرع سەرۆكی كاتیی سوریا واژۆكرا. سەرچاوەکان باسیان لەوە کردووە، پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکشەممە، بەرپرسانی دیمەشق پێشوازییان لە شاندێکی ئیدارەی خۆسەر بە سەرۆکایەتیی فەوزە یوسف، سیاسەتمەداری کورد، و هەروەها عەبدولحەمید ئەلمەهباش، ئەحمەد یوسف، سەنحەریب بەرسووم، سۆزدار حاجی، مریەم ئیبراهیم، ​​و یاسر سلێمان لە نێویاندا کردووە. کۆبوونەوەی نێوان هەردوولا نزیکەی سێ کاتژمێری خایاند، ئەمەش یەکەم کۆبوونەوەی لەم جۆرە بوو لە دوای ئەنجامدانی ڕێککەوتنەکە لە نێوان دیمەشق و هێزەکانی سوریای دیموکرات. ئاماژەی بەوەشکرد، لە کۆبوونەوەی نێوان هەردوولادا بەرپرسێکی ئەمریکی دانیشتووی دیمەشق و لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کاردەکات. لایەنی حکومی بە نوێنەرایەتی یاریدەدەری وەزیری ناوخۆی سوریا کە بەرپرسە لە ڕێککەوتنی حەلەب لە نێوان کورد و سەرۆکایەتی سوریا، هەروەها بەرپرسی ئەمنی شاری عەفرینی کوردنشینی سوریا، کە دانیشتووانی ئاوارەکانی لەلایەن ئیدارەی خۆسەرەوە داوای گەڕانەوەیان بۆ ناوچەکانی خۆیان دەکرێت، لەگەڵ دانیشتوانی ناوچەی تەل ئەبیاد و ڕاس ئەلعەین، کە بە زمانی کوردی بە "سەرێ کانی" ناسراوە. هەروەها بەرپرسانی دیکە لەگەڵ شاندی ئیدارەی خۆسەر پرسی ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی کۆتایی بۆ خوێندکارانی قۆناغی ناوەندی و ئامادەیی لە ناوچەکانی کە هێزەکانی ئەمریکای تێدا ئامادەن وەک بەشێک لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە سەرۆکایەتی ئەمریکا تاوتوێ کرد. ئەوە ڕوون بووەتەوە کە بڕیارە لە دوای جەژنی قوربان لیژنەکان پێکبهێنرێن و دەست بە کارەکانیان بکەن، بەگوێرەی ئەوەی سەرچاوەیەکی نزیک لە شاندی ئیدارەی خۆسەر بە ماڵپەڕی ئەلعەرەبیەى ڕاگەیاندووە. هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە ئەندامانی شاندەکە ئەمڕۆ یان سبەی دەگەڕێنەوە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا. ئەم كۆبوونەوەیە لە دیمەشق، تەواوكاریییە بۆ سێ كۆبوونەوەی پێشتر كە بۆ هەماهەنگی بووە لەنێوانیان و لە باكور و رۆژهەڵاتی سوریا بەڕێوەچووە، یەكەم دیدار لە 19 ی ئادار دەستیپێكرد واتە نۆ رۆژ دوای رێككەوتنی ئەحمەد شەرع سەرۆكی كاتیی سوریا و مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هەسەدە، دیداری دووەمیش لە 12 ی نیسان بەڕێوەچوو، سێیەم كۆبوونەوەش هەفتەی رابردوو لە كەمپی هۆل بەڕێوەچوو. كۆبوونەوەكان بۆ ئەوەن خاڵەكانی رێككەوتنی نێوان مەزڵوم عەبدی و ئەحمەد شەرع جێبەجێ بكرێت.

  بە مەبەستی گفتوگۆکردنی لەسەر ڕێکارەکانی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکەی ١٠ـی ئادار لە نێوان مەزڵووم عەبدی و ئەحمەد شەرع، شاندێکی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی لەگەڵ شاندێکی دەسەڵاتی دیمەشق کۆبوویەوە. لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ گەشەپێدانی گفتوگۆ و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ١٠ـی ئاداری نێوان مەزڵووم عەبدی فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (قەسەدە) و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی کاتی دەسەڵاتی دیمەشق، ئەمڕۆ شاندێكی لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیکی هەرێمی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا لەگەڵ شاندێکی دەسەڵاتی دیمەشق کۆبوویەوە. شاندەکەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا کە لە ١٢ـی نیسان بوونیادنرابوو لە فۆزا یوسف، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەریی پەیەدە، عەبدولحامد هەمباش هاوسەرۆکی پارتی سووریای دواڕۆژ، سەنحاریب بەرسوم هاوسەرۆکی پارتی یەکێتی سریانی، ئەحمەد یوسف هاوسەرۆکی دەستەی دارایی لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری، سۆزدار حاجی، ئەندامی کۆنسەی بەڕێوەبەری (یەپەژە)، مریەم ئیبراهیم هاوسەرۆکی دەستەی کاروباری کۆمەڵایەتی و کرێکاران لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی، یاسر سلێمان جێگری هاوسەرۆکایەتی ئەنجوومەنی گەلانی دیموکراتی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، پێکهاتبوو. نوێنەرایەتی دیمەشق پێکهاتبوون لە محەمەد قەناتری جێگری نووسینگەی ئەمریکا لە وەزارەتی دەرەوەی سووریا، عەبدولغەنی محەمەد بەڕێوەبەریی ئاسایشی پارێزگای حەلەب، مەسعود بەتاڵ بەرپرسی دۆسییەی عەفرین لە بەڕێوەبەریی ئاسایشی ناوخۆ، زیاد فەواز عایش جێگری وەزیری ناوخۆ بۆ کاروباری مەدەنی. بەپێی لێدوانی وتەبێژی شاندەکەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، هەرردوو لایەن یەکدیان ناسی، هەروەها بەرنامەیەکی کاری هاوبەش بۆ درێژەدان بە گفتوگۆکان و داڕشتنی میکانیزمەکانی جێبەجێکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنی ١٠ـی ئاداری ٢٠٢٥ گفتوگۆیان لەبارەوە کرا. هەردوو لایەن جەختیان لەسەر ئەوە کردەوە کە کار بکەن بۆ چەسپاندنی سەقامگیریی و بەرەوپێشچوونی بەندەکانی ڕێککەوتنامەکە.

  لە ڕاگەیاندراوەکەی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە-نەڕەچە)دا گوتراوە: "٢١ـەمین ساڵوەگەری قەڵەمبازی مێژوویی ١ـی حوزەیران کە بە پێشەنگایەتی گەریلاکانی ئازادی کوردستان ئەنجام درا، سەرەتا لە ڕێبەری ئازادی هەموو گەلانی بندەست، ژن و گەنجان ڕێبەر ئاپۆ، وە لە بنەماڵەی شەهیدانمان کە بە خاوەنداریکردن لە ڕێ و ئامانجی شەهیدانمان ڕێگەی تێکۆشانیان بەرزکردەوە، لە گەلی وڵاتپارێزمان، لە دۆستانی گەلەکەمان و لە کۆیی هاوڕێیانمان پیرۆز دەکەین. لە کەسێتی هاوڕێیانمان؛ حوسەین ماهیر، ئەرداڵ، نوجان نورحەق، عادل بلکی، چیچەک کچی، ماهیر دێرسیم، کەنداڵ باز، نوودا کارکەر، ڕۆژین گەودا، ڕەشید سەردار، محمەد گۆیی، دیجلە عەفرین، سمکۆ ڕۆژهەڵات، ئاتاکان ماهیر، دەلال ئامەد، گوڵچیا گابار، فازڵ بۆتان و لەیلا سورخوێن دا بە خۆشەویستی، ڕێزداری، پێزانینێکی مەزن و پەیوەست بوونێکی بێ کۆتاوە یاد دەکەینەوە." درێژەی ڕاگەیاندراوەکە بەم شێوەیە: "لە ١٥ـی شوباتی ١٩٩٩دا، لە کەسێتی ڕێبەر ئاپۆدا لە دژی گەلەکەمان و تەڤگەری ئازادی کوردستان کە بە دڵنیاییەوە ئایندەیان ئازادە، هێرشی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی ئەنجام درا. وێڕای بێ دەرفەتی و هێرشی مەزن، ڕێبەر ئاپۆ بەو پارادایمەیی کە پەرەی پێدا مەزنترین وەڵامی پیلانگێڕانی دایەوە. ڕێبەرێتیمان لەسەر بناغەی پارادایمی نوێ بۆ پێشخستنی چارەسەرییەکی دیموکراتیکانە لە تورکیا هەلێکی مەزنی مێژوویی ئافراند. لەسەر ئەم بناغەیە هێزەکانی گەریلامان لە بڕیاری کشانەوەی ٢ـی ئابی ١٩٩٩ هەتا ١ـی حوزەیرانی ٢٠٠٤ بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە دۆخی ئاگربەستدا مایەوە بۆ چارەسەری دیموکراتیکانەی پرسی کورد بناغەیەکی مەزنی دامەزراند. بەڵام دەوڵەتی تورک هەوڵیدا ئەم قۆناغە بۆ لەناوبردنی تەڤگەرمان بەکاربهێنێت. قەڵەمبازی ١ـی حوزەیران کە لە ساڵی ٢٠٠٤دا پەرەی پێدرا، لە بەرانبەر سەپاندنی ناچەرەسەری و هێرشەکان پەرەی پێدرا، بە ناچاری بووە هەڵمەتێکی میژوویی کە کەوتە ڕۆژەڤەوە. تێکۆشانی شۆڕشگێڕی قەڵەمبازی ١ـی حوزەیران ڕاستی‌گەلێکی زۆری ئاشکرا کرد کە دەخواسترا بشاردرێتەوە. هەروەک چۆن قەڵەمبازی ١٥ـی ئابی ١٩٨٤ ڕێگری لە نکۆڵیکردن لە کورد گرت و پرسەکانی ڕاخستەسەر مێزی چارەسەری، قەڵەمبازی ١ـی حوزەیرانیش لە بە پێویستی کردنی چارەسەری و بەهێزکردنی بناغەکانییدا ڕۆڵێکی گرنگی گێڕا. قەڵەمبازی میژوویی ١ـی حوزەیران جارێکی دیکە سەلماندییەوە چەندە درووست و لە جێگەی خۆییدا بوو. زۆر بەڕوونی نیشانی دا پرسی کورد بە سیاسەتەکانی نکۆڵی، لەناوبردن و قڕکردن چارەسەر ناکرێت. پرۆسەی قەڵەمبازی ١ـی حوزەیران کە ٢١ـی بەسەردا تێپەڕ دەبێت، پێشنبینییە قوڵەکانی ڕێبەر ئاپۆ، ئەو پارادایمەی کە پەرەی پێداوە، ئەو سیاسەتانەیی پێکیهێناون و هەڵوێستە مێژووییەکەی لە ئیمراڵی چەندین جار پشتڕاست کراوەتەوە. کات و پێشکەوتن، مافداری و حەقیقەتی ڕامانەکانی ڕێبەر ئاپۆی سەلماندووەتەوە. میژوویی تێکۆشانی ٥٢ ساڵەمان زۆرباش نیشانی داین؛ کاتێک بە درووستی لە ڕێبەر ئاپۆ تێگەیشتین و هێزیی پێکهێانی وی نیشانی دا هەنگاو، سەرکەووتنی مێژوویی و ئامانجی گرنگ بە دەستهێندراون. وەک گەریلاکانی ئازادی کوردستان لە هێڵی میلیتانی ئاپۆییدا قوڵتربووین، دەڵێیین بەم هۆشمەندییە مێژووییەوە بۆ ئەو بەهایانەیی بە هەوڵدانی بێهاوتایی ڕێبەر ئاپۆ و ڕەنجی مەزنی گەلەکەمان بەدەستهێندراون بە خۆڕا نەچوون، تا ئێستا و لە ئێستاش بەدواوە ئەو بەرپرسیارێتییەیی دەکەوێتە ئەستۆمان جێبەجێ دەکەین. ڕایدەگەیەنین بە بڕیاریین بە مەزنکردنی ڕوحی فیدایی ئاپۆیی و قوڵکردنەوەی میلیتانی ئاپۆیی، بۆ مسۆگەرکردنی ئازادی ڕێبەر و گەلەکەمان، بە فیداییەوە لەسەر ئەو ڕێگەیە تێدەکۆشین کە ڕێبەرمان کێشاوێتی. ئێمە وەک گەریلاکانی ئازادی کوردستان و فیدایی ئاپۆیی، جارێکی دیکە ٢١ـەمین ساڵوەگەری قەڵەمبازی ١ـی حوزەیران لە گەلەکەمان، هاوڕێ و هەڤاڵامان پێرۆز دەکەین کە لە گۆڕەپانەکاندان و لە ٢٢ ساڵەی تێکۆشاندا هیوای سەرکەوتنیان بۆ دەخوازین."

فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە دژی پێنەدانی مووچە لە دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق سکاڵایان تۆمارکرد. دادگەکە دەڵێت، لە نزیکترین کات بڕیار دەدەن.   بەگوێرەی راگەیێندراوی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق، ئەمڕۆ یەکشەممە، یەکی حوزەیرانی 2025، فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە دادگەکە سکاڵایان تۆمارکردووە. داوای بەردەوامبوونی خەرجکردنی مووچە لەوادەی دیاریکراوی خۆیدا دەکەن.   فەرمانبەران بۆ ئەو داوایەیان پشتیان بەستووە بە بڕیاری دادگەی فیدراڵی بە ژمارە 224 و یەکخراو بە ژمارە 269ـی فیدراڵی 2023 لە 21-2-2024.    فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە سکاڵاکەیاندا، داوا دەکەن دادگە فەرمان سالارییەک دەربکات و وەزارەتی دارایی فیدراڵی پابەند بکات بە جێبەجێکردنی ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی کە تێیدا هەریەک لە سەرۆکوەزیرانی عێراق و سەرۆکوەزیران هەرێمی کوردستان پابەند دەکات مووچەی سەرجەم کارمەندان بەجێ (تەوتین) بکەن.    سکاڵاکە لە دادگەی باڵای فیدراڵی عێراق بە ژمارە (104/ فیدراڵی/2025) تۆمارکراوە و دادگەی باڵای فیدراڵی دەڵێت، "لە نزیکترین کات بڕیار لەبارەی داواکارییەکە دەدات بۆ دەرکردنی فەرمان سالارییەکە."    ئەگەر دادگە بڕیاری سالاریی بدات، ئەوا وەکو هەڵکەوت عەزیز، پەیامنێری رووداو لە بەغدا دەڵێت، نووسراوەکانی وەزارەتی دارایی عێراق کاریان پێناکرێت و دەبێت راستەوخۆ دەست بە خەرجکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکرێت.    چوارشەممەی هەفتەی رابردوو 28-5-2025 تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق نووسراوێکی ئاراستەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد و تێیدا هاتبوو کە وەزارەت ناتوانێ لە ناردنی پارە بۆ هەرێمی کوردستان بەردەوام بێ، بەهۆی "تێپەڕاندنی پشکەکەی (12.67%) کە لە یاسای بودجەی فیدراڵیدا دیاریکراوە."   رۆژی 29-5-2025 وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان راگەیێندراوێکی بە زمانی عەرەبی وەک وەڵامێک بۆ تەیف سامی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتبوو: "ئەو رێڕەوەی وەزارەتەکەتان گرتوویەتییەبەر لە دیاریکردنی پشکی هەرێمی کوردستان پێچەوانەی دەستووری عێراقە؛ دیاریکردنی پشکی هەرێمی کوردستان دەبێت پشت بە داهاتە فیدراڵییە کۆکراوەکان ببەستێت نەک خەرجیی کردەیی".