سێ مەرجی دادگای فیدراڵی بۆ هەرێمی كوردستان ئاشكرا دەكرێت

  سلێمانی، 10ی حوزەیرانی 2025: بڕیارەكەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی هەولێر لەگەڵ حوكمــەكانی یاسای ژمارە )11(ی ساڵی) 2010 (یاسای رێكخستنی خۆپیشاندان لە هەرێمی كوردستان، و پەیماننامەی نێودەوڵەتی مافە ئابووری و كۆمەڵایەتی و كولتوورییەكاندا ناكۆكە و نەریتێكی نادێمۆكراتییە، داوا دەكەین هەڵبوەشێتەوە. دوای راگەیاندنی بایكۆتی چەند رۆژی رابردووی پزیشكانی نیشتەجێی خولاو لە نەخۆشخانەكانی هەولێر، سلێمانی، كۆیە، راپەڕین، گەرمیان و سۆران، بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی هەولێر، نووسراوێكی بڵاوكردەوە، ئیمزای بەڕێوەبەری گشتی لەسەرە، چەند پزیشكێكی لەسەر پابەندنەبوون بە كاتی دەوامەوە سزاداوە. نووسراوەكە پاش سەردانی بەڕێوەبەری گشتی بووە بۆ نەخۆشخانەی رزگاری فێركاری لە رۆژی دووەمی جەژنی قوربان، بڕیاردراوە بە سزادانی ئەو پزیشكانەی كە لە شوێنی خۆیان ئامادە نەبوون، بە ‌بڕینی مووچە و بەنەهاتوو هەژماركردنیان. بڕیارەكە 13 پزیشكی نیشتەجێی خولاوی گرتۆتەوە، هەروەها لە نوسراوێكی هاوشێوەدا، حەوت پزیشك، لە نەخۆشخانەی راپەڕینی فێركاری بەهەمان هۆكار سزادراون. یاسای رێكخستنی خۆپیشاندان لە هەرێمی كوردستان، پێناسەی چالاكییە مەدەنییەكانی كردوە كە (گردبوونەوەی گشتی بە مەبەستی خۆپیشاندان، مانگرتن، پەناگیری) لە خۆ دەگرێت. باشتر بوو بەرێوەبەری گشتی تەندروستی هەولێر، داوای پزیشكە ناڕازییەكان وەربگرێت، پاشان لەگەڵ لیژنەكەیاندا كۆ ببێتەوە بە مەبەستی چارەسەری گونجاو  لە ماوەیەكی دیاری كراوی گونجاودا، نەك پەنا بۆ سزادانیان ببات. یاسای ژمارە )11(ی ساڵی) 2010 (یاسای رێكخستنی خۆپیشاندان لە هەرێمی كوردستان- عێراق، مادەی هەشتەمی پەیماننامەی نێودەوڵەتی مافە ئابووری و كۆمەڵایەتی و كولتوورییەكان كە عێراق پەسەندی كرد، مافی مانگرتن پارێزراوە. تۆڕی هاوپەیمانی 19  نیگەرانە كە سزای پزیشكانی هەولێر بكرێتە پێشینەیەك بۆ سزادانی ئەو چین و توێژانەی لە رێی چالاكی مەدەنییەوە داوای مافی خۆیان دەكەن، لە بری پەنابردن بۆ بڕیارێك كە  پێچەوانەی حوكمــەكانی یاسای ژمارە )11(ی ساڵی) 2010 (یاسای رێكخستنی خۆپیشاندانە، كە داوا رەواكانیان كە داوای 1600 پزیشكە، جێبەجێبكەن. لە ماددەی چواردەهەمی یاسەكە هاتووە "كار بە هیچ دەقێكی یاسـایی یان بڕیارێك ناكرێت، كە لەگەڵ حوكمــەكانی ئەم یاسـایەدا نـاكۆك بێت" تۆڕی هاوپەیمانی19، لە كۆمەڵێك رێكخراوی داكۆكیكارانی مافی مرۆڤ، پێكهاتووە، سەنتەری میترۆ سەرپەرشتی دەكات، داكۆكی لە پرنسیپەكانی جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ و بەڵگەنامە نێودەوڵتەییەكانی تری تایبەت بە ماف و ئازادییەكان دەكات، بە تایبەتیش بەندی 19ی جاڕنامەكە.

  کاتژمێر شەشی ئێوارەی ئەمڕۆ، ئەنجومەنی ئاسایشی سەربە نەتەوەیەکگرتووەکان لەبارەی چەند پرسێکی تایبەت بە عێراق، لەنێویشیاندا پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغداد، کۆبوونەوەی خۆی لە شاری نیویۆرک ئەنجام بدات. لە کۆبوونەوەکەدا ئەنجومەنەکە گوێ لە راپۆرتی بەرپرسانی یونامی دەگرن. محەمەد حەسان، سەرۆکی نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ یارمەتیدانی عێراق، یونامی، راپۆرتێک لەبارەی کارەکانی خۆیانەوە پێشکەش دەکات، تیشک دەخاتە سەر کاری یونامی و بارودۆخی ئێستای عێراق. میدیاکان دەڵێن رەنگە بابەتی ناکۆکییەکانی نێوان بەغداد و هەولێر لەسەر کێشەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان یەکێک بێت لەو بابەتانەی حەسان لە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایشدا باسی دەکات. ئەمە لە کاتێکدایە، بە بڕیاری تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان ڕاگیراوە و تا ئێستاش هیچ ئاسۆیەک بۆ چارەکردنی کێشەکە نییە؛ ئەمەش وای کردووە پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا ڕۆژ بە ڕۆژ بەرەو خراپتر بچن.  بەرپرسانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان دووپاتی دەکەنەوە، هەموو پابەندییەکانی خۆیان بەرانبەر بە یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی جێبەجێ کردووە، بەڵام حکوومەتی عێراق بە بیانووی جیاواز مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی ڕاگرتووە و دەیەوێت سزای بە کۆمەڵی خەڵک بدات. 

  بەهۆی دواکەوتن و دیارنەبوونی وادەی دابەشکردنی مووچەی مانگی پێنج، بەشێک لە فەرمانگەکانی پارێزگای سلێمانی بایکۆتی دەوامیان کرد. پەیامنێرى هاوڵاتى لە سلێمانی گواستییەوە، فەرمانبەرانی بەشێک لە فەرمانگەکانی پارێزگای سلێمانی بایکۆتی دەوامیان کردووە و دەڵێن، دەوام ناکەن، لەبەرئەوەی بەرچاویان روون نییە کەی مووچەکانیان وەردەگرن. بەگوێرەی زانیارییەکانى پەیامنێرى هاوڵاتى لەسلێمانی، بەڕێوەبەری فەرمانگەکان باس لەوەدەکەن، بایکۆت نەکراوە و فەرمانبەران بە شێوەی تەناوب، واتە بە نۆرە دەوام دەکەن، بەڵام فەرمانبەران ئەو زانیارییە رەتدەکەنەوە و دەڵێن، بایکۆتیان کردووە و ناچنەوە دەوام. ئەمە لەکاتێکدایە چەند رۆژى ڕابردوو سەرچاوەیەك لە هەرێمی كوردستان بە پێگەی (بغداد اليوم)ـی راگەیاندبوو كە حكومەتی عێراق رادەستكردنی تەواوی داهاتەكانی كردوەتە مەرج بەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە و تا ئەوكاتەش ئامادەنییە هیچ دانوستان و گفتوگۆیەك لەبارەی موچەی مانگی ئایار ئەنجام بدرێت. سەرچاوەكە ئەوەشی ئاشكرا كردوە كە بەغداد پێشوازیكردنی لە شاندی هەرێمی كوردستان رەت كردوەتەوە لەكاتێكدا چەندین ناكۆكی بونیان هەیە لەبارەی مەلەفی نەوت و داهاتە نانەوتییەكان. رۆژی چوارشەممەی رابردو ئەنجومەنی نوێنەرانی  عێراق نیگەرانی خۆی لە بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی فیدراڵی بۆ راگرتنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان دەربڕی و رایگەیاند، ئەو رێکارە زیان بە هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان دەگەیەنێت.

  رۆژنامەی الشرق الاوسط لەژمارەى ئەمڕۆیدا بڵاویکردەوە شاندی کوردی پێكهێنراو لە کۆنفرانسی پارتە سیاسییە کوردییەکان، بەنیازە بەرەو دیمەشقی پایتەخت بڕوات، بۆ  گفتوگۆكردن لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئیدارەی راگوزەر، لەبارەی دروستکردنی کۆدەنگی سەبارەت بە داهاتووی سوریا. شاندی كوردی، لە میانی دیدارەکەیدا لەگەڵ شاندی حکومەت، دیدگای خۆی بۆ بونیادنانی دەوڵەتێکی فیدراڵی نا ناوەندی وەک باشترین چارەسەر بۆ هەموو ئەو کێشانە دەخاتە ڕوو، کە لگۆڕەپانی سوریا سەریان هەڵداوە.  ئەم سەردانە دوای ئەوە دێت، لە سەرەتای ئەم مانگەدا خولی یەکەمی دانوستان لە نێوان نوێنەرانی ئیدارەی خۆسەر و بەرپرسانی حکومەت، لە دیمەشقی پایتەخت ئەنجامدرا. ئەحمەد سلێمان، جێگری سەرۆکی پارتی پێشکەوتنخوازی کورد و ئەندامی شاندی کوردی دەڵێت: دیدگای هاوبەشی لایەنە سیاسییە کوردییەکان کە لە بەڵگەنامەی کۆنفرانسدا راگەیەندراوە، یەكڕیزی و هەڵوێستی کورد، بنەمای دانوستانە لەگەڵ دیمەشق سەبارەت بە بونیادنانی دەوڵەت، فۆرمەکەی و، رێگاکانی چارەسەرکردنی کێشەی کورد، هاوشێوەی پێكهاتەكانی تر. ئاماژەی بەوەشکرد، دیدگاکەیان لەسەر بنەمای نا ناوەندێتیەو داوای بونیادنانی دەوڵەتێکی فیدراڵی لە سوریا دەکەن. لای خۆیەوە، ئاڵدار خەلیل لە دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) کە دیارترین پارتەو ساڵانێکە ناوچەكانی  ئیدارەی خۆسەر بەڕێوەدەبات و ئەندامی شاندی دانوستانکاری کوردە، دەڵێت:لایەنە کوردستانییەکان گەیشتوونەتە لێکتێگەیشتنێکی هاوبەش سەبارەت بەو داخوازییە بنەڕەتیانەی کە دەیخەنە بەردەم دیمەشق.  ئەم داواکاریانە بریتین لەوەی، چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا پێویستی بە گواستنەوە هەیە بۆ سیستەمێکی دیموکراسی نا ناوەندی، بەتایبەتی کە ئاڵۆزییەکانی قەیرانی سوریا، بەتایبەتی پرسی کورد، كە ناتوانرێت لە چوارچێوەی سیستەمی ناوەندێتی ئێستادا چارەسەر بکرێت. ئەو سیاسەتمەدارە کوردە، کە بە یەکێک لە پایەکانی ئیدارەی خۆسەر و بنیاتنانی هێزە سەربازی و ئەمنییەکانی دادەنرێت، جەختی لەوە کردەوە: نا ناوەندێتی بە مانای جیابونەوەی کورد یان دامەزراندنی ئیدارەی خۆیان نییە، بەڵکو بە مانای دامەزراندنی هاوبەشییەکی راستەقینەیە لە نێوان هەموو پێکهاتەکانی سوریا لە بەڕێوەبردنی کاروباری ناوچەکانیان. ئاماژەی بەوەشکرد: گەیشتن بە چارەسەری نوێ و بەردەوام پێویستی بە سیستەمێکی دیموکراسی نا ناوەندی و فرەیی و دووبارەنەکردنەوەی مۆدێلی دەوڵەتی ناوەندی هەیە.

  کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، زیاتر لە 187 هەزار کەس داواكارییان بۆ كارمەندی سەر سندوقەكانی دەنگدان پێشكەشكردووە، بەڵام پێویستیان بە نزیکەى 250 هەزار کارمەندە. بەگوێرەى ئەو خشتەیەی کۆمیسیۆنی باڵاى هەڵبژاردنەکان بڵاویکردووەتەوە، تاوەکو رۆژى 9ـى حوزەیران، 187 هەزار و 861 کەس داواکارییان بۆ کارمەندى سەر سندوقەکانى دەنگدان پێشکەشکردووە، بەڵام بەگوێرەى ستانداردە نێودەوڵەتییەکان، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان، لە رۆژى دەنگداندا پێویستی بە نزیکەی 250 هەزار کارمەند هەیە. عەلی ساڵح، سەرۆکى لیژنەى هەڵبژاردنى کارمەندانى سەرسندوقەکانى دەنگدان رایگەیاند، داوایان لە نووسینگەى سەرۆکوەزیرانى عێراق کردووە رەزامەندی بدەن لەسەر دەرکردنى نووسراوى سوپاسنامە، بۆ ئەو کەسانەى وەکو کارمەند بەشدارى لە هەڵبژاردنەکەدا دەکەن. بەگوێرەى کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکان، زۆرترین داواکارى بۆ بوون بە کارمەندى سەر سندوقەکانى دەنگدان لە بەسڕە تۆمارکراوە کە ژمارەیان 21 هەزار و 375 کەس بووە و هەروەها کەمترین داواکارییش لە پارێزگاى موسەننا بووە بە تۆمارکردنى سێ هەزار و 485 کەس. هەر بەگوێرەى خشتەکەى کۆمیسیۆن، لە پارێزگاى سلێمانى شەش هەزار و 20 کەس و لە هەولێر پێنج هەزار و 412 کەس و لە دهۆکیش چوار هەزار و 228 کەس داواکارییان بۆ بوون بە کارمەندى سەر سندوق تۆمارکردووە. رۆژى 5ـى حوزەیران، عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی راگەیاندنی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە کەناڵ8ـی راگەیاند، ژمارەى ئەو کەسانەی لە تەواوی عێراقدا تۆماری بایۆمەترییان نوێکردووەتەوە، گەیشتووەتە زیاتر لە ملیۆنێک و 800 هەزار دەنگدەر. ئامادەکارییەکانى کۆمیسیۆن لەکاتێکدایە، بڕیارە رۆژی 11ـی تشرینی دووەمی 2025، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت.

  ئەمڕۆ سێ شەممە پرۆسەی وەرگرتنی گەنمی جووتیاران لە پارێزگاکانی سلێمانی، دهۆک و هەڵەبجە دەستپێدەکات و بەڕێوەبەری سایلۆی هەولێریش راگەیاند، پرۆسەکە 12ـی مانگ لە پارێزگاکەیاندا دەستپێدەکات. ئەمساڵ پشکی هەرێمی کوردستان لە گەنم، 400 هەزار تۆنە و هەر تۆنێکیش بە 800 تا 850 هەزار دینار وەردەگیرێت. میران بەختیار، بەڕێوەبەری سایلۆی هەولێر راگەیاند، رۆژی پێنجشەممە دەست بە وەرگرتنی گەنمی جووتیارانی سنوورەکەیان دەکەن لە سایلۆیەک و مەیدانێکدا، چونکە سایلۆی قوشتەپە گەنمی ساڵی رابردووی تێدایە. گوتیشی، پشکی پارێزگای هەولێر 122 هەزار و 600 تۆنە، لەکاتێکدا ساڵی رابردوو 228 هەزار تۆن بووە. لەلایەکی دیکەشەوە، نەسرین محەمەد، بەڕێوبەری سایلۆکانی سلێمانی وتى، ئەمڕۆ دەست بە وەرگرتنی گەنم دەکەن و پشکی پارێزگاکە 145 هەزار تۆنە، ساڵی رابردووش لە پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە 282 هەزار تۆن گەنمی جووتیاران وەرگیراوە. وتیشی، ئەمساڵ لەلایەن عێراقەوە هەڵەبجە وەک پارێزگا هەژمار کراوە و 13 هەزار تۆن وەک پشکی پارێزگاکە دیاریکراوە. هەروەها، نازم محەمەد، بەڕێوەبەری بازرگانیی دانەوێڵەی دهۆک راگەیاند، ئەمساڵ سایلۆیەکی دیکە لە پارێزگاکەدا کاردەکات، ئەویش سایلۆی رۆڤیایە، بەمەش لە چوار سایلۆدا گەنمی جووتیارانی سنوورەکە وەردەگیرێن. گوتیشی، پشکی دهۆک 117 هەزار و 911 تۆنە و ساڵی رابردوو 189 هەزار تۆن بووە. ساڵی رابردوو پشکی هەرێمی کوردستان 700 هەزار تۆن بوو، لەکاتێکدا بەرهەمی جووتیاران زیاتر لە ملیۆنێک تۆن گەنم بوو، ئەمساڵ بڕی گەنمی جووتیاران زۆرترە لەوەی وەردەگیرێت و ناچارن بە نرخێکی کەم لە بازاڕەکاندا بیفرۆشنەوە.

  وەزارەتی بەرگری عێراق ڕایگەیاند، لە چوارچێوەی ئۆپەراسیۆنەکانیان بۆ ڕاودوونانى تیرۆریستان لەسنورى کەرکووک، ئەمڕۆ توانیویانە دۆڵی زغێتون بەتەواوەتى  پاکبکەنەوەو ئێستا لەکۆنترۆڵى سوپادایە. ئەمڕۆ دووشەممە 9ی حوزەیرانی 2025، لەبەیاننامەیەکدا وەزارەتى بەرگرى ڕایگەیاندووە، "پاڵەوانانی لیوای 42ی پیادە بە فەرماندەیی فیرقەی 11ی پیادە، بەردەوامن لە کارەکانی پاککردنەوە کۆنترؤڵکردنى دۆڵی زغیتۆن و لادانی ڕێڕەوی ئاوەکە بۆ کەناڵێکی ئاسایی، هاوکات پڕکردنەوەی ئەو ناوچانەی کانییە کە پەناگەیەکی تیرۆریستان بووە".  ڕاگەیەندراوەکە ئاماژەی بەوەشکردوە، "بەهەوڵی ئەندازیاری فیرقە توانی گردێکى نمونەیی دابمەزرێنێت، بەرەو (گردی تۆڵەی شەهیدان)، کە لەو شوێنە دامەزرا کە ژمارەیەک سەربازى سوپاى تێدا شەهیدبوون لە کاتی ئۆپەراسیۆنێکی تایبەتدا کە بۆ گەڕان بەدوای تیرۆریستاندا". هەروەها ئەوەشى خستوەتەڕوو بەم هەوڵە بەردەوامە، ئێستا دۆڵەکە دوای بیست ساڵ لە دەستبەراگرتنى لەلایەن گروپە تیرۆریستییەکانەوە کەوتۆتە ژێر کۆنترۆڵی سوپای عێراق". لەچەند ساڵى ڕابردوودا چەندین ئۆپەراسیۆنى سەربازی بۆ لەناوبردنی شانەکانی داعش لە دۆڵی زغێتون لە نێوان پارێزگای کەرکووک و سەڵاحەدین بە چڕی ئەنجامدراوە. ئامانج لە ئۆپەراسیۆنەکان کۆتاییهێنا بووە بە بوونی شانە نوستووەکانی داعش لەنێو ئەو دۆڵە و دەورووبەری کە بووەتە پەناگەی چەکدارانی داعش. ئۆپەراسیۆنەکان بریتیی بووە لە داخستنی بۆشاییە ئەمنییەکان و خاپورکردنی حەشارگەکانی ڕێکخراوەکە و داخستنی ڕێڕەوی دزەکردن و جوڵەی تیرۆریستان بەتەواوی لە دۆڵەکەدا.

  شوان کەلاری، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان  ڕاگەیاند: بڕیاری حکوومەتی فیدراڵ دژی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بڕیارێکی سیاسییە و وەزارەتی دارایی ئاڕاستەکراوە بڕیار دژ بە هەرێمی کوردستان دەربکات. دووشەممە 9ـی حوزەیرانی 2025، شوان کەلاری، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی پارتی وتى: حکوومەتی فیدراڵ بۆ ڕێگریی  کردن لە پێشکەوتنەکانی هەرێمی کوردستان، پەنا بۆ پێشێلکردنی دەستووری عێراق دەبات. دەشڵێت: مانگی کانوونی دووەمی دووەمی ئەمساڵ، حکوومەتی فیدراڵ لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستان پێکهات لەسەر ئەوەی تاکو کۆتایی ساڵ کە مانگی  کانوونی یەکەمە، هاوشێوەی لیستی مووچەی مانگی کانوونی دووەم مووچەی هەرێمی کوردستان بنێرێت لەبەر ئەوەی هەرێمی کوردستان هیچ کێشەیەکی تەکنیکی دارایی نییە، هەر لەسەر ئەم بنەمایەش بەر لە مانگی ڕەمەزانی ئەمساڵ، وەزارەتی دارایی فیدراڵ دوو مووچەی بەسەر یەکەوە و بێ هیچ کێشەیەک بۆ هەرێمی کوردستان نارد. شوان کەلاری ئاماژەی بەوە کرد، لە ئەنجامی ئەو فەرمانانەی وەزارەتی دارایی بۆیان دێت، هەروەها ئەو پێشکەوتنانەی لە هەرێمی کوردستان هەیە، سەرباری هەنگاوەکانی سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان مەسرور بارزانی بەڕووی ئەمەریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هەوڵ دەدەن ڕێگە لە کوردستان بگرن ببێتە خاوەنی وزە و نەوت و سامانی سروشتی خۆی، هەر بۆیە لە پڕ هاتن زۆر نا دەستووری و یاسایی دەستییان بۆ مووچەی خەڵکی کوردستان برد کە بەلای زۆرێک لە سیاسییە بە ویژدانەکانی عێراقیش، بڕیارەکە نا یاسایی و بێ ویژدانییە، هاوکات پێشێلکاریی کردنێکی ڕوونی دەستووری عێراقە. 

  خوشکەزایەکی عەبدوڵڵا ئۆجەلان باس لە سەردانەکەیان بۆ لای رێبەرە زیندانییکراوەکەی پەکەکە دەکات و دەڵێت، هانی منداڵەکانی داوە بخوێنن و قەڵەمی بە دیاری پێداون. لەچوارچێوەی دیدارەکانی جەژنی قوربان، خوشکەزایەک، برازایەک و دوو لە مناڵەکانیان سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلانیان لە دوورگەی ئیمراڵی کرد و ئۆجەلان دوای 26 ساڵ، بۆ یەکەمجار دیداری لەگەڵ منداڵان ئەنجامدا. عەلی ئۆجەلان، کوڕی فاتمە خوشکی بچوکی عەبدوڵا ئۆجەلان لە میانی چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی میزۆپۆتامیا، باس لە سەردانی کەسوکاریان بۆ دوورگەی ئیمراڵی دەکات و دەڵێت، سەردانەکە بە گشتیی دوو کاتژمێری خایاندووە و گفتوگۆیان لەبارەی چەندین بابەت لەگەڵ ئۆجەلاندا کردووە، بە گوتەی عەلی ئۆجەلان گوتوویەتی ، "ئێمە لێرە سەرگەرمی بنیاتنانی ژیانێکی نوێین". عەلی دەڵێت، ئۆجەلان داوایکردبوو بۆ جەژن فاتمە ئۆجەلانی خوشکی ببینێت و ئەویش وەک هاوەڵی دایکی داواکاری پێشکەشکردووە. بەڵام بەهۆی ئەوەی دایکی نەخۆشبووە رێگەیان نەداوە بچێتە دوورگەکە. ئەو منداڵانەی سەردانیان کردووە هەریەک لە رۆناهی تەمەن 10 ساڵانی کچی عەلی خوشکەزای ئۆجەلان و دیلانی تەمەن 11 ساڵانی کچی عومەر ئۆجەلانی برازای ئۆجەلانن. لەگەڵ باوکیان عەلی و عومەر ئۆجەلان. عەلی کە یەکەمجاری بووە خاڵی ببینێت، دەڵێت ئۆجەلان لە نزیکەوە باسی خوێندن و گرنگی خوێندنی لەگەڵ منداڵەکان کردووە و یەکی قەڵەمێکیشی بە دیاری پێداون و هانیداون بەردەوام بن لەسەر خوێندن.

  دوای ئەوەی هەواڵی گیان لەدەستدانی گەنجێک بەهۆی بەکارهێنانی دەرمانی هەڵە و بەگوێرەی ڕێنمانی زیرەکی دەستکرد بەخێرای سۆشیاڵ میدیا داگیر دەکات، کەسوکاری ئەو گەنجە نیگەرانن لەبەرامبەر شێواندنی ڕاستییەکەی.  سەلمان خدر، باوکی ئەو گەنجە ڕاگەیاند، لە زۆرێک لە دەزگا میدیاییەکان نیگەرانین بەهۆی بڵاوکردنەوەی هەواڵی ناڕاست و چەواشەکاری لەسەر مردنی کوڕەکەم، ئەمە وای کردووە دووجار جەرگمان بسووتێت.  ئەو وتى: کوڕەکەم لە منداڵییەوە نەخۆشی دابەزینی فشاری خوێنی لەگەڵ و ئەمجارەش هاوشێوەی هەموو جارێک دووبارە تووشی هەمان دۆخ بووەتەوە و هەموو ئەو هەواڵانە باس لەوە دەکەن کە گوایە، زەکەریا ڕاوێژی بە زیرەکەی دەستکرد کردووە بۆ بەکارهێنانی دەرمان دوورە لە ڕاستییەوە و چەواشەکارییە.  ڕۆژی یەکشەممە، لە چەند دەزگایەکی میدیایی بڵاوکرایەوە، گەنجێکی دەڤەری برادۆست بەهۆی وەرگرتنی ڕێنمای لە زیرەکی دەستکرد خواردنی دەرمانی هەڵە بۆ چارەسەری نەخۆشی گیانی لەدەستداوە و هەواڵەکە بە خێرای لە سۆشیاڵ میدیا بڵاوبووەوە.  زەکەریا سەلمان، قوتابی قۆناغی دووەمی زانکۆیە و خەڵکی دەڤەری برادۆستە، دوای ئەوەی فشاری خوێنی دادەبەزێت ڕەوانەی نەخۆشخانەی سۆران دەکرێت و دۆخی تەندروستیی بەرەو باشبوون دەچێت، دواتر لەهەمان ڕۆژ جارێکی تر فشاری خوێنی دادەبەزێت بەرلەوەی ڕەوانەی هەولێر بکرێت کۆچی دوای دەکات.  لەلایەکى دیکەوە سامان عەبدوڵلا بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی زانکۆی سەڵاحەددین ڕاگەیاند، زەکەریا سەلمان، قوتابی قۆناغی دووی بەشی ڕووپێوان بوو و نوێنەری قوتابییانی بەشەکەی خۆی بوو لە کۆلێژی ئەندازیاری زانکۆی سەڵاحەددین. سامان عەبدوڵلا گوتیشی: دوای بەدواداچوون و قسەکردن لەگەڵ 'مام سەلمان خدر' کە باوکی قوتابیەکەیە، ڕەتی کردوە کوڕەکەی لە ئەنجامی ڕاوێژ بە ژیریی دەستکرد و خواردنی دەرمانی هەڵە،  کۆچی دوایی کردبێت. ئاماژەی بەوەش کرد،  وێڕای سەرەخۆشیمان لە بنەماڵەی قوتابی زەکەریا سەلمان، پشتڕاستی دەکەینەوە قوتابی ناوبراو بەهۆی بەکارهێنانی دەرمانی هەڵە و ڕێنمایی وەرگرتن لە ژیری دەستکرد کۆچی دوایی نەکردووە.  

  لەسەرەتای مانگی داهاتووەوە پارەدان بەشێوەی کاش لە تەواوی فەرمانگەکانی حکومەتی عێراق قەدەغە دەکرێت و دەبێتە ئەلیکترۆنی. ئەم بڕیارە فەرمانگە فیداڵییەکانی عێراق لە هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە، وەکو فەرمانگەی پاسپۆرت و کارتی نیشتمانی و دامەزراوە فیدراڵییەکانی دیکە. ساڵح سەلمان راوێژكاری سەرۆكوەزیرانی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی راگەیاند،  عێراق لە وەرگرتنی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی پێشکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێناوە، ساڵی 2018 بۆ 2019 تەنها كەمتر لەڕێژەی 10%ـی پارەدانی ئەلیكترۆنی هەبووە، بەڵام ئێستا رێژەكەی بۆ 40% بەرزبووەتەوە، هەروەها ژمارەی ئامێرەكان فرۆشتن بە شێوەی ئەلیکترۆنی گەیشتووەتە 60 بۆ 70 هەزار، ژمارەی هەژماری بانكیش 22 بۆ 33 ملیۆن زیادیكردووە. لەو چوارچێوەیەشدا، لە سەرەتای مانگی داهاتووەوە لە مامەڵەی تەواوی فەرمانگە حكومییەكاندا پارەی كاش نامێنێت و دەبێت بەئەلیكترۆنی، پێویستە هاووڵاتیان بەبێ كارتی بانکی سەردانی فەرمانگەكان نەكەن.

  بۆ دووەم ساڵ لەسەر یەک، پرسی کورد و خەباتی عەبدوڵا ئۆجالان، رێبەری پەکەکە بووەتە بابەتی پرسیاری تاقیکردنەوەکان لە زانکۆیەکی میسڕی. بەشی مێژووی کۆلێژی ئادابی زانکۆی دەمەنهور لە میسڕ، پرسی کورد و خەباتی عەبدوڵا ئۆجالانی لە چوارچێوەی پرسیارەکانی تاقیکردنەوەی کۆتایی ساڵ جێکردووەتەوە، بەدیاریکراویش پێشهاتەکانی ئەم دواییەی پەکەکە و بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراسی کە لەلایەن ئۆجالانەوە بڵاوکرایەوە، جگە لە پرسی کورد، پرسی فەلەستین و کەسایەتییە کاریگەرەکانی وەک نێڵسۆن ماندێلا، کراونەتە بابەتی تاقیکردنەوەکان. لە پرسیارەکاندا باس لە رۆڵی پەکەکە لە زیندووکردنەوەی دۆزی کورد، ناڵینی کورد بەدەست سیاسەتی بەتورککردن و بەفارسکردن و تەعریب لەماوەی سەدەی رابردوو کراوە، جگە لەوەش ئاماژە بە پێزانینی ئەکادیمی بۆ پێگەی کورد و رۆڵی فیکری و سیاسی ئۆجالان لە پێشنیازی ئاشتی و دیموکراسی کراوە.

  لە دیداری خانەوادەکاندا بەبۆنەی جەژنی قوربانەوە، ڕێبەر ئاپۆ پەیامی جەژنە پیرۆزەی نارد و دەڵێت: جەژنی قوربانی “بێقوربانی” لە گەلەکەمان پیرۆز دەکەم، سڵاو بۆ گەلەکەمان دەنێرم. دوێنێ بەبۆنەی جەژنی قوربانەوە، هەریەک لە عەلی ئۆجالان، برازای و عومەر ئۆجالان، برازای ڕێبەر ئاپۆ و ئەندام پەرلەمانی دەم پارتی لە ڕحا، سەردانی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالانیان کرد، کەمێک پێش ئێستاش عومەر ئۆجالان لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس، پەیامی جەژنە پیرۆزەی ڕێبەر ئاپۆی بڵاوکردەوە. عومەر ئۆجالان دەڵێت: بە بۆنەی جەژنی قوربانەوە وەک خانەوادە دیدارمان لەگەڵ بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان ئەنجام دا، هیوا و باوەڕیمان زیاتر بووە کە پرۆسەی بانگەوازی “ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک” ڕێ لەبەردەم سیاسەتێکی نوێ، ڕێکخستنبوونێکی نوێ و بونیادنانی واتایەکی نوێ دەکاتەوە. ئاماژەی بەوەشداوە، لەم کاتەدا کە کە پێشهاتی گرنگ و مێژووی ڕوودەدەن پەیامی پیرۆزبایی بەڕێز عەبدولا ئۆجالان بۆ جەژن پێشکەشی ڕای گشتیی دەکەم. پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بەمشێوەیەیە: “جەژنی قوربانی “بێقوربانی” لە گەلەکەمان پیرۆز دەکەم، سڵاو بۆ گەلەکەمان دەنێرم”

  ئەو راپۆرتەی بوەهۆی بڕینی موچەی فەرمانبەران، حکومەتی هەرێم خۆی واژۆی کردوە و بەغدادیش داوای داهاتی سێ ساڵی فرۆشی نەوت دەکات. سەرکردەیەکی باڵای عێراق کە ناوى ئاشکرا نەکردوە، لەلێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا ڕاگەیاند، حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای راپۆرتێک موچەی فەرمانبەرانی راگرتوە، کە واژۆی حکومەتی هەرێمی کوردستانی لەسەرە. بەوتەی ئەو سەرچاوەیە، کاتێک ناوەڕاستی ساڵی رابردو گرفت بۆ موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دروستبو، لیژنەیەکی باڵا لە دیوانی چاودێری دارایی عێراق هاتنە هەرێمی کوردستان و بۆ ماوەی زیاتر لە مانگێک لە هەولێر سەرقاڵی وردبینی لە لیست و ناو و زانیاری کەسی فەرمانبەران و داهاتی نەوتی و نانەوتی هەرێمی کوردستان بون، دواتر راپۆرتێکی هاوبەش لەنێوان هەردو دیوانی چاودێری دارایی هەرێم و فیدراڵ ئامادەکرا و واژۆی ئەندامانی چاودێری دارایی هەرێمی کوردستانیشی لەسەرە، بەپشت بەستن بەو راپۆرتە ناردنی پارە بۆ موچەی فەرمانبەرانی هەرێم راگیراوە. رۆژی چوارشەممەی رابردو، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق ئەو راپۆرتەی بردوەتە ناو کۆبونەوەی چوارچێوەی هەماهەنگی و لەسەر بنەمای ئەو راپۆرتە سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەکان کۆک بون لەسەر ئەوەی گرفتەکان لە بنچینەوە چارەسەربکرێن و تا ئەو کاتەش موچەی فەرمانبەرانی هەرێم رابگیرێت. لەبارەی ناوەڕۆکی راپۆرتەکە، سەرچاوەکە وتی: حکومەتی هەرێم بە وردی داهاتی نەوتی و نانەوتی رادەستی بەغداد کردوە، بەجۆرێک تەنها لەساڵی 2023ـدا داهاتی نەوتی لە فرۆشی نەوت کە حکومەتی هەرێم دەستیکەوتوە زیاتر لە چوار ترلیۆن دینار بوە و واژۆی لەسەر ئەو راستی و دروست ئەو داتایانە کردوە. باسی لەوەشکرد، عێراق هیچ لێخۆشبونێک بۆ حکومەتی هەرێم دەرناکات، داهاتی نەوتی لەو سێ ساڵەدا هەرچەند بو، لەکۆی گشتی بودجەی سێ ساڵە دەریدەکات و بەوشێوەیەش رەنگە هەرێمی کوردستان قەرزار بێت. سەبارەت بە چارەسەری گرفتەکە سەرچاوەکە دەڵێت: دەبێت حکومەتی هەرێم بچێتە ژێر باری کۆمەڵێک داواکاری بەغدادەوە یەکێک لەوانە بەزوترین کات هەناردەکردنەوەی نەوت و دەرکردنی ئەو پارەیە لە بودجە کە لە داهاتی نەوت دەستیکەوتوە، چونکە ئێستاشی لەسەر بێت حکومەتی هەرێم رۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوت دەفرۆشێت.

  یەڕێوەبەرایەتى گشتى تەندروستی هەولێر سزای 20 پزیشک دەدات و لیژنەیەکی چاودێریی بۆ سەردانی نەخۆشخانە و سەنتەرەکانی پێکدەهێنێت، لەسەر بایکۆتکردنی دەوامی نەخۆشخانە و ناوەندە تەندروستییەکان. بەپێی نوسراوێکی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی هەولێر، کە ئیمزای د.دلۆڤان محەمەد فاتح بەڕێوەبەری گشتی لەسەرە، دوای سەردانی بۆ نەخۆشخانەی رزگاری فێرکاری لە دووەم رۆژی جەژن و لەسەر راپۆرتی سەرۆکی پزیشکانی خولاو، سزای یەک رۆژ نەهاتوو و بڕینی مووچەی بۆ 12 پزیشک لە نەخۆشخانەی فریاکەوتنی رزگاریی و بەشی روداوەکان و چاودێریی چڕ دەرکردووە. هەمان رۆژ و بە نوسراو بەڕێوەبەری تەندروستی هەولێر، سزای یەک رۆژ مووچە بڕین و نەهاتنی بۆ 7 پزیشکی دیکەی نەخۆشخانەی راپەڕینی فێرکاری منداڵان لە دووەک رۆژی جەژن دەرکردووە، ئەویش بە هەمان شێوە لەسەر راپۆرتی سەرۆکی پزیشکانی خولاو. تەندروستی هەولێر نوسراوێکی دیکەی ئاڕاستەی نەخۆشخانە تایبەتەکان کردووە و تیایدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەهۆی دەوام نەکردنی پزیشکانی نیشتەجێی خولاو و دێرین، نەخۆشخانەکانی کەرتی تایبەت ئاگادار دەکەنەوە کە هەر پزیشکێکی نیشتەجێی خولاو و دێرین لە کەرتی گشتی پابەندی دەوام نەبووە، نابێت لە نەخۆشخانە تایبەتەکانیش دەوام بکات و هەڕەشەی سزادانیان دەکات. هاوکات لەگەڵ سزادانی ئەو پزیشکانە، تەندروستی هەولێر لیژنەیەکی بەدواداچونی پێکهێناوە بۆ سەردانی ئەو فریاکەوتن و نەخۆشخانە و سەنتەرانە کە بەشێوەی 24 کاتژمێری کاردەکەن. تەندروستی هەولێر دەڵێت: لیژنەکە بۆ بەدواداچوون و لە نزيکەوە ئاگاداربوونە لەچۆنیەتی بەڕێوەچوونی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری پزیشکی تەندروستی و کێشە و گرفتەکان. سزادانی ئەو پزیشکانە دوای ئەوە هات کە رۆژی شەممە (7ـی حوزەیرانی 2025)، پزیشکانی نیشتەجێێ خولاوی ساڵی یەکەم و دووەمی هەولێر، سلێمانی، سۆران، کۆیە، رپەڕین و گەرمیان رایگەیاندراوێکیان ئاڕاستەی رای گشتی، ئەنجوومەنی وەزیران، وەزارەتی تەندروستی، بەڕێوبەرایەتییە گشتییە تەندروستییەکان و بەڕێوبەرانی سەرجەم نەخۆشخانە و فریاکەوتنەکان کرد و هۆشدارییاندا لەوەی ماوەی شەش مانگە دۆخێکی چەقبەستوو درووستبووە بەهۆی دانەمەزراندنی پزیشکانی تازە دەرچوو، بەجۆرێک سەرجەم پزیشکانی ساڵی یەکەم و دووەم و سێیەم تا پزیشکانی پایە بڵند بەو هۆیەوە ماوەی شەش مانگە لە دەرەوەی ناونیشان و ئەرکی پزیشکییان خزمەت دەکەن و لە شوێنەکانی خۆیان ماونەتەوە. ئاماژەیان بەوەکردووە: پزیشکانی نیشتەجێی خولاوی ساڵی یەکەم و دووەم لەماوەی رابردوو هەموو ڕێگەیەکی یاسایی و مەدەنییان گرتەبەر  بەرامبەر ئەم دۆخە کە مەترسی دروست دەکا لەسەر سیستەمی تەندرووستی کوردستان، لەکۆتا هەڵوێست بەیاننامەیەکیان بە ناو و ئیمزای 1600 پزیشک لەسەرتاسەری کوردستان لە گردبوونەوەیەک پێشکەشی لایەنی پەیوەندیدار کرد. نیگەرانیی خۆیان نیشانداوە لەوەی؛ وەزارەتی تەندروستی نەک هیچ پلانێکی نییە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە، بەڵکو بەبێ حسابکردن بۆ رای ئێمەی پزیشک، تاک لایەنانە هەستاون بەشێواندنی سیستەمی پلەبەندی پزیشکی، بەجۆرێک کە پزیشکانی ساڵی یەکەم و دووەم ناچار دەکات دەوامی سێ خولی پزیشکی بخەنە ئەستۆی خۆیان، بەبێ هەڵسەنگاندنێکی ورد و حیسابکردن بۆ لێکەوتە وکورتخایەن و درێژخایەنەکان و ئەو لۆدە زۆرەی کە دەکەوێتە سەر پزیشکان. لە بەیاننامەکەدا رایاگەیاندووە: رۆژی شەممەوە 7ـی حوزەیرانی 2025 کاتژمێر 8ـی بەیانی بایکۆتی دەوامکردن لە سەرجەم فریاکەوتن و نەخۆشخانەکانی هەولێر، سلێمانی، سۆران، کۆیە، ڕاپەڕین و گەرمیان بە هەمو بەشەکانیانەوە رادەگەیەنین تا جێبەجێکردنی داواکارییەکانمان.