ترەمپ: کۆبوونەوەکەم لەگەڵ  شی جین پینگ زۆر سەرکەوتوو بوو

ئێران دووپاتی کردەوە کە هیچ پلانێکی نییە بۆ دانوستان لەگەڵ ئەمەریکا دوای سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و جەختیشی کردەوە کە "سواڵ ناکات بۆ دانوستان". ئیسماعیل باقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕۆژی دووشەممە لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند کە "لەم قۆناغەدا وڵاتەکەی هیچ پلانێکی بۆ دانوستان لەگەڵ لایەنی ئەمریکی نییە، لە ئێستادا سەرنجی لەسەر لێکۆڵینەوە لە کاریگەری و دەرئەنجامەکانی هەنگاوەکانی سێ وڵاتی ئەوروپی و ئەمریکایە"، بە ئاماژەدان بە سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان. بەڵام لە هەمان کاتدا ڕوونیکردەوە کە "دیپلۆماسی وەک پرۆسەیەک کە لەسەر بنەمای پەیوەندی و ڕاوێژکاری دامەزراوە، هێشتا بەردەوامە". وتیشی: هەرکاتێک ئێران هەستی بەوە کرد کە دیپلۆماسی دەتوانێت بەرهەمدار بێت، بڕیارەکە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و قازانجی نەتەوەیی دەدرێت. جگە لەوەش، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران پێیوابوو کە هەندێک " لێدوانی بەرپرسانی ئەمریکی کە شانازی دەربڕین بە ئەنجامدانی کردەوەیەکی تاوانکاری تەنها بەرپرسیارێتی نێودەوڵەتی حکومەتی ئەمریکا زیاد دەکات". جەختى کردەوە کە "دانپێدانان بە ئەنجامدانی کردەوەی نایاسایی هیچ ئیعتبارێک بە ئەمریکا نابەخشێت، بەڵکو جارێکی دیکە بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و گەلی ئێران دەیسەلمێنێت کە ئەمریکا پابەند نییە بە ڕێسا نێودەوڵەتییە دانپێدانراوەکانەوە". هەروەها ڕەخنەکانی لە "ترۆیکا ئەوروپی" (فەرەنسا، ئەڵمانیا و بەریتانیا) نوێکردەوە و جەختی لەوە کردەوە کە سێ وڵاتی ئەوروپی و ئەمریکا دەسەڵاتی پەنابردنە بەر میکانیزمی چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان لە ڕێککەوتنی ئەتۆمیدا نییە. ئەو کارەکەیان لە دەستپێکردنەوەی میکانیزمی "سناپباک" بە نایاسایی وەسفکرد. وتەبێژەکە هەروەها ڕایگەیاندووە کە "ئەنجوومەنی ئاسایش بەهۆی نەبوونی کۆدەنگییەوە بڕیارێکی یاسایی سەبارەت بە سزاکان نەداوە".

لە میانەی ئاهەنگی ٢٥٠ ساڵەی هێزی دەریایی ئەمریکا لە بنکەی دەریایی نۆرفۆلک، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا هۆشداریدا لەوەی وڵاتەکەی جارێکی دیکە ئێران بۆردومان دەکات ئەگەر ئەو وڵاتە بەرنامە ئەتۆمییەکەی دەستپێبکاتەوە. لە کۆبوونەوەی کارمەندانی هێزی دەریاییدا ئێوارەی ڕۆژی یەکشەممە بەکاتى ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپ سەبارەت بە ئێران و بە وەبیرهێنانەوەی هێرشەکانی ٢٢ی حوزەیران بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئەو وڵاتە بە کەڵک وەرگرتن لە فڕۆکەی بۆمبڕێژکەری بی ٢ و مووشەکی تۆماهۆک وتی: ئەمجارە پێویست ناکات زۆر چاوەڕێ بکەین. سەرۆکى ئەمریکا ئاماژەی بەوەشکردووە، "فڕۆکە بۆمب هاوێژەکانی بی ٢ بە وردییەکی ڕەها هەموو ئامانجێکیان پێدا، هەروەها ٣٠ مووشەکی تۆماهۆکمان لە ژێردەریاییەکەوە هەڵدا بۆ ئەوەی دڵنیابین لەوەی ئەرکەکە ئەنجامدراوە". لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا ترەمپ ئەوەشى باسکرد کە هیچ ئیدارەیەکی پێشووی ئەمریکا بڕیاری لەو شێوەیەی نەداوە و دەشڵێت هێزەکانی ئەمریکا نزیکەی 22 ساڵ مەشق و ڕاهێنانیان کردووە بۆ ئەنجامدانی ئەم هێرشە، بەڵام ئەوە ڕووی نەدا تا دوای دەستبەکاربوونی پۆستی سەرۆکایەتی من. بەڵام جەختی لەوە کردەوە کە واشنتۆن ٢٢ ساڵی دیکە چاوەڕێ ناکات بۆ لێدانی ئێران ئەگەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی زیندوو بکاتەوە. دوێنێ فەرماندەی سپای پاسدارانی ئینقلابی ئیسلامیی ئێران، محەمەد پاکپوور، دووپاتی کردەوە کە هێزە دەریاییەکانی سوپای پاسداران چ لە دەریا، چ لە دورگەکان، یان لە کەناراوەکان، ئاستێکی زۆر بەرز لە ئامادەیی و مۆڕاڵێکی ئەوپەڕی بەرز بەهرەمەندن. شایانی باسە کە مانگی حوزەیرانی ساڵی ڕابردوو، لە کاتێکدا کە چاوەڕوان دەکرا شەشەمین خولی دانوستان لەگەڵ ئێران سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی بەڕێوە بچێت، ئەمریکا هێرشێکی ڕەشەبای بە ناوی "ئۆپەراسیۆنی چەقۆی نیوەشەو" دەستپێکرد. هێرشەکە حەوت فڕۆکەی بۆمبڕێژکراوی بی-٢ سپیریتی تێدابوو، کە بۆمبی GBU-57ی بنکەر-بەستەریان فڕێدا، هەروەها ٣٠ مووشەکی تۆماهۆک کە لە ژێردەریایییەکی ئەمریکییەوە هەڵدرابوون، "دامەزراوە ئەتۆمییەکانی فۆردۆ و ناتانز، هەروەها دامەزراوەی ئەتۆمی ئیسفەهان"یان کردە ئامانج.

ئاژانسى بلومبێرگ لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکییەوە بڵاویکردەوە، ئیدارەی ترەمپ کاردەکات بۆ ئەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ ماوەیەکى درێژخایەن  بەردەوام بێت، بە ئامانجی بەهێزکردنی ئابووری عێراق.  ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوەدا کە واشنتۆن هەوڵێکی زۆری داوه لەڕێگەی په یوەندی چڕوپڕ لەگەڵ سێ لایەنی پەیوه ندیدارەوه - به غدا، هه ولێر و کۆمپانیا نەوتییەکان - بۆ گەیشتن به ڕێککەوتن بۆ دەستپێکردنەوه ی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم له ڕێگەی بۆرییەکانی عێراق-تورکیا (جهان)ه وه . بە وتەی بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کە داوای کرد ناوى ئاشکرانەکرێت، ئیدارەی ترەمپ کاردەکات بۆ دڵنیابوون لەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم بەردەوام بێت بۆ بەهێزکردنی ئابووری عێراق، ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمریکا سەرنجی لەسەر دڵنیابوونە لە جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی هەناردەکردن و ڕێزگرتن لە مەرجە داراییەکانی کۆمپانیا نێودەوڵەتییە نەوتییەکان. بلومبێرگ بڵاویکردەوە، ڕێککەوتنی ئێستا تەنها تا کۆتایی ئەمساڵ کارا دەبێت و بڕیارە لایەنەکان گفتوگۆ بکەن سەبارەت بەو سەدان ملیۆن دۆلارەی کە قەرزاری کۆمپانیاکانن. ئەو بەرپرسە ئەمریکییە ئاماژەی بەوەدا کە ئەمەریکا لە چەند هەفتەی ڕابردوودا کارێکی کردووە بۆ کۆکردنەوەی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت لەگەڵ حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەمەش لە چوارچێوەی هەوڵێکدا کە سەدان پەیوەندی و کۆبوونەوەی لەخۆگرتبوو بۆ ڕێکخستنی ئەو ڕێککەوتنە. ڕۆڵی ئەمریکا لە ئاسانکاری بۆ ڕێککەوتنی دووبارە ناردنەوەی نەوتەکە لە ڕێگەی بۆرییەوە بۆ کەنارەکانی دەریای ناوەڕاستی تورکیا ڕۆڵی هەیە لە بەرزکردنەوەی بەردەوامیی درێژخایەنی ڕێککەوتنەکە. ڕێککەوتنی ئێستا تا کۆتایی ئەمساڵ بەردەوام دەبێت، لایەنەکان دانوستان لەسەر سەدان ملیۆن دۆلاری قەرزاری کۆمپانیاکان دیاری دەکەن، هاوکات تورکیا هەوڵدەدات مەرجی نوێ بۆ گواستنەوەی نەوتی خاو دابنێت. مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا هەفتەی ڕابردوو لە پۆستێکدا لەسەر پلاتفۆرمی ئێکس ڕایگەیاندبوو، ڕێککەوتنەکە "سودێکی بەرجەستە بۆ هەردوو ئەمریکی و عێراقی دەگەیەنێت، لە هەمان کاتدا سەروەری عێراق دووپاتدەکاتەوە". ئاماژەی بەوەشکرد، فشارەکانی ئەمەریکا هۆکارێکی سەرەکی بووە بۆ ئەنجامدانی ڕێککەوتنی هەناردەکردنەکە، هەروەها واشنتۆن ئێستا دەیەوێت ڕێککەوتنەکە بکاتە ڕێکخستنێکی درێژخایەن کە بەرژەوەندی کۆمپانیا ئەمریکییەکانیش بپارێزێت، بە گوتەی بەرپرسانی عێراقی و کورد. بەگوێرەی ڕاگەیاندراوێکی ئەلپارسلان بەیرەکتار، وەزیری وزە و سامانە سروشتییەکانی تورکیا، لە ٢٧ی ئەیلولەوە ناردنی نەوت لە ڕێگەی بۆریی عێراق-تورکیا دەستیپێکردەوە. جۆن ڕۆبەرتس، هاوکارێکی باڵای ئەنجومەنی ئەتڵەسی لە واشنتۆن لە ٢٨ی ئەیلولدا بە ئاژانسی ئانادۆڵوی ڕاگەیاند: "کردنەوەی بۆرییەکە سوودبەخشە، بۆرییەکە دەتوانێت ڕۆژانە زیاتر لە یەک ملیۆن بەرمیل بگوازێتەوە، واتە نزیکەی ١%ی بەرهەمی جیهانی، و زیادکردنێکی بەرچاوە بۆ دابینکردنی وزەی جیهانی". فرانسیسکۆ ساسی، زانای سیاسی لە زانکۆی ئۆسلۆ، هەروەها ڕایگەیاندووە، عێراق پێویستی بە کەمکردنەوەی پشتبەستنی بە گەرووی هورمز هەیە، کە هەڕەشەکان کە ڕەنگە هەناردەکردن پەک بخەن لە نێوان گرژییەکانی ناوچەکەدا ڕوو لە زیادبوون دەکەن.

  دۆناڵد ترەمپ پەیامێک بۆ حەماس دەنێرێت و دەڵێت، بەخێرایی هەنگاوەکان بنێن حەماس پێویستی بە جوڵەی خێرا هەیە، چونکە ئەگەرنا هەموو شتێک کراوەیە. من تەحەمول بەو دواکەوتنانە ناکەم کە زۆر کەس پێیان وایە دەکرێت ڕووبدات   دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ترووس سۆشیال دەڵێت، "پێزانینم هەیە کە ئیسرائیل بۆمبارانکردنی بە شێوەیەکی کاتی راگرتووە، بۆ ئەوەی دەرفەت بدات بە ئازادکردنی بارمتەکان و تەواوکردنی رێککەوتنی ئاشتی. پێویستە حەماس پەلە بکات، ئەگەرنا هەموو شتێک هەڵدەوەشێتەوە."   سەرۆکی ئەمریکا دەشڵێت، "هیچ دواخستنێکم قبووڵ نییە، کە زۆر کەس پێیانوایە روودەدات، هەروەها بەرگەی هیچ ئەنجامێکیش ناگرم کە تێیدا غەززە جارێکی دیکە ببێتەوە بە هەڕەشە. با ئەم کارە بە خێرایی بکەین. مامەڵەیەکی دادپەروەرانە لەگەڵ هەموواندا دەکرێت." ئەم هۆشداریەى ترەمپ لەکاتێکدایە،  کەناڵی ١٢ ئیسرائیل بڵاویکردەوە دانوستانەکان سبەی لە میسر دەست پێدەکات، ویتکۆڤیش بەشداری دەکات، هاوکات تیمەکانی دانوستانکار ڕێنمایی دراون کە خۆیان ئامادە بکەن بۆ ئەوەی ئەمڕۆ (شەممە) شاندێک بەڕێبکەون بۆ گفتوگۆ بۆ ئەوەی بزانن ئایا دەکرێت قۆناغی یەکەمی ڕێککەوتنەکە بەرەو پێشەوە بچێت.  ئەمەش دوای ئەوە دێت کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا وەڵامی حەماسی وەرگرت بۆ پلانەکەی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و ئازادکردنی بارمتەکان. شەوی رابردوو، دوای ئەوەی حەماس رازیبوونی بە بەشێک لە خاڵەکانی پلانەکە راگەیاند، دۆناڵد ترەمپ فەرمانی بە ئیسرائیل کرد دەستبەجێ بۆردوومانکردنی کەرتی غەززە رابگرێت، ئەمەش رێگەی بۆ دەستپێکردنی قۆناغی یەکەمی رێککەوتنەکە خۆشکرد. قۆناغی یەکەمی پلانەکەی ترەمپ چی لەخۆدەگرێت؟ پلانەکە بە چەند قۆناغێک جێبەجێ دەکرێت و قۆناغی یەکەم ئەم خاڵانە لەخۆدەگرێت: • دەستبەجێ راگەیاندنی ئاگربەست. • ئازادکردنی سەرجەم بارمتە زیندوو و مردووەکان لە ماوەی 72 کاتژمێردا. • راگرتنی سەرجەم ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئیسرائیل. • کشانەوەی قۆناغ بە قۆناغی هێزەکانی ئیسرائیل. • ئازادکردنی زیندانیانی فەڵەستینی لەلایەن ئیسرائیلەوە.

ئەمڕۆ شەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، سوپای ئیسرائیلی راسپارد پرۆسەی داگیرکاری شاری غەززە رابگرن، ئەمەش دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا داوای ئاگربەستی دەستبەجێی کرد. ئێزگەی سوپای ئیسرائیل بڵاویکردەوە: سەرکردایەتی سیاسی، سوپای ئیسرائیلی ئاگادارکردووەتەوە کە هێرشەكانی لە غەززە کەمبکەنەوەو بگۆڕدرێن بۆ دۆخی بەرگری، هاوكات ماڵپەڕی "ئەکسیۆس"ی ئەمریکی بڵاویکردەوە، ئیسرائیل داگیرکردنی شاری غەززە رادەگرێت. لای خۆیەوە، نوسینگەی ناتانیاهۆ رایگەیاند: ئیسرائیل ئامادەکاری دەکات بۆ دەستبەجێ جێبەجێكردنی قۆناغی یەکەمی پلانەکەی ترەمپ بۆ غەززە کە ئازادکردنی سەرجەم زیندانییەکان لەخۆدەگرێت، جەختیشكردووە لە  هەماهەنگی بەردەوامی لەگەڵ واشنتۆن بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕەکە بەگوێرەی ئەو بنەمایانەی ئیسرائیل داناوە كە لەگەڵ دیدگای سەرۆکی ئەمریکا یەکدەگرێتەوە. هاوكات سوپای ئیسرائیل ئەمڕۆ رایگەیاند: سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئیسرائیل لەسەر رێنماییە سیاسییەکان، فەرمانیكردووە بە ئامادەکاریكردن بۆ جێبەجێکردنی قۆناغی یەکەمی پلانی دۆناڵد ترەمپ، بۆ ئازادکردنی بارمتەکان. بزوتنەوەى حەماس وەڵامی خۆی بۆ پلانەکەی  دۆناڵد ترامپ سەرۆکى ئەمریکا پێشکەشی نێوەندگران کردووە. بەپێى زانیاریە سەرەتاییەکان حەماس ڕەزامەندە لەسەر ئازادکردنی سەرجەم بارمتە زیندوو مردووەکان بەپێی پێشنیازی ترەمپ. هاوکات ئەوەشیان خستوەتەڕوو ئێمە لەسەر بنەمای کۆدەنگی فەلەستین، ئیدارەی کەرتی غەززە ڕادەستی ئۆرگانێکی سەربەخۆی فەلەستینی دەکەین. لەبەشێکى دیکەى وەڵامەکەیدا حەماس دەڵێن: ئامادەین دەستبەجێ لەڕێگەی نێوەندگرانەوە بچینە ناو دانوستانەکانەوە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر وردەکارییەکانی ئازادکردنی بارمتەکان. ئەمەش لەکاتێکدایە ئەمڕۆ ترەمپ دواهۆشدارى توندى دایە حەماس بۆ ئەوەى بەزووی وەڵام بداتەوە.  بزووتنەوەی  حەماس وەڵامی خۆی پێشکەشی نێوەندگران کردووە سەبارەت بە پلانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا بۆ ڕاگرتنی شەڕ لە کەرتی غەززە و هێنانی ئەوەی کە ترەمپ بە "ئاشتی" وەسفی کردووە بۆ ناوچەکە.

پێشنیارێکی کۆمارییەکان بۆ دابینکردنی بودجە لە دەنگدانی ئەنجومەنی پیران ڕۆژی هەینی شکستی هێنا و داخستنی حکومەتی ئەمریکا لانیکەم بۆ هەفتەی داهاتوو درێژکردەوە. لە ڕۆژی چوارشەممەوە پارەدان بۆ دەزگا فیدراڵیەکان ڕاگیراوە و بەهۆی ئەو بنبەستەی کۆنگرێسەوە کۆمەڵێک خزمەتگوزاری گشتی بەرفراوان تێکدەچن. بەگوێرەی ئاژانس فرانس پرێس، پێشنیازی کۆمارییەکان ژمارەی پێویستی دەنگی دیموکراتەکانی بۆ تێپەڕاندنی ئەنجوومەنی نوێنەران وەرنەگرتووە، کە لە نێوان هەردوو پارتەکەدا دابەشکراوە. جێگری سەرۆکی ئەمریکا جەی دی ڤانس ڕایگەیاند کە کۆمارییەکان "لە سەروبەندی دەنگداندان بۆ دووبارە کردنەوەی حکومەت". ئاماژەی بەوەشکردووە، "هەموو دیموکراتەکان جگە لە چەند کەسێکی میانڕەو دەنگ بە داخستنی حکومەت دەدەن". داخستنی حکومەتی ئەمریکا هەفتەی داهاتوو بەردەوام دەبێت، دوای ئەوەی ئەنجومەنی پیران بۆ جاری چوارەم دەنگی لەسەر پێشنیاری پارەدان دا کە لەلایەن کۆمارییەکانەوە پێشکەشکرا. لە چوارشەممەی ڕابردووەوە پارەدان بۆ دەزگا فیدراڵیەکان ڕاگیراوە، ئەمەش بەهۆی کێشەی کۆنگرێسەوە، کۆمەڵێک خزمەتگوزاری گشتی بەرفراوان تێکدەدات. سیناتۆرەکان پلانیان نییە لە کۆتایی هەفتەدا دانیشتن ئەنجام بدەن. پێش دەنگدانەکەی ئەنجومەنی پیران، ئیدارەی ترەمپ بڵاوکردنەوەی ڕاپۆرتێکی سەرەکی لە بازاڕی کاردا ڕاگرت، هەنگاوێک کە نادڵنیایی زیاتر لەسەر دۆخی گەورەترین ئابووری جیهان دەخاتە ڕوو. ئەم ڕاپۆرتە دوایین بڵاوکراوەی ئابوورییە کە لەم هەفتەیەدا دوادەخرێت و بەرپرسانی حکومەت و خاوەن کارەکان لە پێوەرە سەرەکییەکان بێبەش دەکات کە لە بڕیاردان بەکاردەهێنرێن. شەڕی بەردەوام لە کۆنگرێسدا سەنتەری لەسەر داواکارییەکانی دیموکراتەکانە بۆ درێژکردنەوەی یارمەتییەکانی چاودێری تەندروستی کە خەریکە بەسەر دەچێت، و ڕاگرتنەکەیان بە ملیۆنان ئەمریکی کەم داهات بە گرانبەهای دەگەیەنێت.  

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند،  تا کاتژمێر 6ی ئێوارەى یەکشەممە لەگەڵ بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی (حەماس) مۆڵەتە بۆ ئەوەى ڕێککەوتن بکرێت. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، ڕێککەوتنی غەززە ژیانی سەرجەم چەکدارانی حەماس کە ماونەتەوە ڕزگار دەکات، هۆشداریشیدا لەوەی کە ئەمە دوا دەرفەتە بۆ حەماس. ترامپ هۆشداریی بە حەماس دا و وتی: ئەگەر ئەم ڕێککەوتنە دواجارە لەسەر غەززە نەکرێت، دەروازەکانی دۆزەخ بۆ حەماس وەک پێشتر کراوە دەبن. سەرۆکى ئەمریکا داوای لە فەلەستینییەکان کرد دەستبەجێ ئەو ناوچەیە بەجێبهێڵن کە پێدەچێت ببێتە تەڵەی مردن لە داهاتوودا بەرەو ناوچە ئارامەکان لە غەززە. لەلایەکى دیکەوە سەرکردەیەکی بزووتنەوەی حەماس بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاندووە، بزووتنەوەی فەلەستینی "پێویستی بە ماوەیەکى زیاتر هەیە" بۆ لێکۆڵینەوەو وەڵامدانەوەى لە پلانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا بۆ غەززە، کە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل پشتڕاستی کردووەتەوە. ئەو سەرکردەیە وتیشی، “حەماس هێشتا بەردەوامە لە ڕاوێژکارییەکان سەبارەت بەو پلانەی ترەمپ کە پێشکەشی بزووتنەوەکە کراوە، هەروەها نێوەندگرانی ئاگادارکردووەتەوە کە ڕاوێژکارییەکان بەردەوامن و پێویستی بە ماوەیەک هەیە”. ترەمپ ڕۆژی سێشەممە مۆڵەتی "سێ بۆ چوار ڕۆژ"ی بە حەماس دا بۆ ئەوەی ئەو پلانە قبوڵ بکات، کە بە وتەی خۆی ئامانجی کۆتاییهێنانە بە شەڕ لە ناوچە وێرانبووەکەی فەلەستین. پلانەکەی دۆناڵد ترەمپیش رۆژی دووشەممە ئاشکرا کرا و بنیامین نەتانیاهووی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رەزامەندی لەسەردا، پێشنیازی راگرتنی دەستبەجێی جەنگ لە کەرتی غەززە دەکات ، هەروەها لە پلانەکە داوای ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان لە کەرتی غەززە و سەدان زیندانی و دیلی فەڵەستینی دەکات. ئەم پلانە لە 20 خاڵ پێکدێت، لەوانەش چەکداماڵینی بزووتنەوەی حەماس و چوونەدەرەوەی چەکدارەکانی لە کەرتی غەززە بۆ وڵاتانی دیکە، بەڕێوەبردنی غەززە لەلایەن لیژنەیەکی فەڵەستینی لە تەکنۆکرات و پسپۆڕانی نێودەوڵەتی، بە سەرپەرشتی ئەنجوومەنێک کە ترەمپ خۆی سەرۆکایەتی دەکات و تۆنی بلێر، سەرۆکوەزیرانی پێشووی بەریتانیا یەکێکە لە ئەندامەکانی.

لە کاردانەوەی داخستنی حکومەتی فیدراڵی، ئیدارەی ترەمپ 26 ملیار دۆلار بودجەی چەند ویلایەتێکی دیموکراتنشین رادەگرێت. بۆ بەرپەرچدانەوەی داخستنی حکومەتی فیدراڵی، ئیدارەی ترەمپ دەستی بە سزادانی ئەو ویلایەتانە کردووە کە زۆرینەی دیموکراتن و کۆشکی سپی پاڵپشتی دارایی پڕۆژەکانی لەو ویلایەتانە راگرتووە. رۆژی چوارشەممە، 1ی تشرینی یەکەم، دوای ئەوەی دیموکرات و کۆمارییەکان لە کۆنگرێس نەیانتوانی لەسەر پرۆژەیاسای بودجە و درێژکردنەوەی ماوەی خەرجییەکانی حکومەت رێکبکەون، حکومەتی فیدراڵی ئەمریکا داخرا، کە بە "شەتداون" ناسراوە. کۆمارییەکان کە زۆرینەی هەردوو ئەنجوومەنی نوێنەران و پیرانیان لە دەستدایە، نەیانتوانی دەنگی پێویست بۆ تێپەڕاندنی پرۆژەیاساکە لە ئەنجوومەنی پیران بەدەستبهێنن. ئەمە پێنجەمین جارە لە ساڵی 1981ەوە روودەدات و بووەتە هۆی راگرتنی ژمارەیەکی زۆر لە چالاکییە حکومییەکان. لە کاردانەوەیەکدا، ئیدارەی سەرۆک دۆناڵد ترەمپ بڕی 26 ملیار دۆلار بودجەی تایبەت بە چەندین ویلایەتی ژێر دەسەڵاتی دیموکراتەکانی راگرت. ئەم بڕیارانە بریتی بوون لە بلۆککردنی 18 ملیار دۆلار بۆ پڕۆژەکانی گواستنەوە لە نیویۆرک، کە زێدی ژمارەیەکی زۆری کۆنگرێسمانە دیموکراتەکانە، هەروەها راگرتنی 8 ملیار دۆلار بۆ پڕۆژەکانی وزەی نوێبووەوە لە 16 ویلایەتی دیکە، لەوانە کالیفۆرنیا و ئیلینۆی. جەی دی ڤانس، جێگری سەرۆکی ئەمریکا، هۆشداریدا کە ئەگەر پرۆسەی شەتداون بۆ ماوەیەکی درێژ بەردەوام بێت، کۆشکی سپی دەست بە دەرکردنی فەرمانبەرانی فیدراڵی دەکات. ڤانس ئاماژەی بەوەشکردووە کە لەوانەیە تا کۆتایی ئەمساڵ نزیکەی 300 هەزار فەرمانبەر لە کارەکانیان دووربخرێنەوە. ئەمەش جیاوازە لە شەتداونەکانی پێشوو کە تێیدا فەرمانبەران تەنها مۆڵەتی بێ مووچەیان پێدەدرا. بڕیارەکانی کۆشکی سپی رەخنەی توندی دیموکراتەکانی لێکەوتەوە. حەکیم جێفریس، رێبەری کەمینەی دیموکراتەکان لە ئەنجوومەنی نوێنەران، رایگەیاند کە بلۆککردنی بودجەی پڕۆژەکانی نیویۆرک دەبێتە هۆی بێکاربوونی هەزاران کەس. هەروەها، چەک شومەر، سیناتۆری دیموکرات، ترەمپی بەوە تۆمەتبار کرد کە هاوڵاتیانی ئاسایی ئەمریکا دەکاتە ئامانج و وتی "بەکارهێنانی هاوڵاتیانی ئەمریکی وەک یاری شەترەنج هەڕەشەیە لە وڵات". ناکۆکی سەرەکی نێوان کۆماری و دیموکراتەکان لەسەر پرسی خەرجییەکان و بیمەی تەندروستییە. کۆمارییەکان دەیانەوێت خەرجییەکان کەمبکەنەوە، لە کاتێکدا دیموکراتەکان داوای پاراستنی بیمەی تەندروستی دەکەن بۆ ملیۆنان ئەمریکی و رەخنە لە سیاسەتەکانی کەمکردنەوەی تێچووی ئیدارەی ترەمپ دەگرن. داخستنی حکومەت بووەتە هۆی ئەوەی فەرمان بە نزیکەی 750 هەزار فەرمانبەری فیدراڵی بکرێت لە ماڵەوە بمێننەوە، لە کاتێکدا کارمەندە گرنگەکان وەک هێزە سەربازییەکان و پاسەوانی سنوور بەبێ مووچە لە کارەکانیان بەردەوامن. شیکەرەوە ئابوورییەکان پێشبینی دەکەن کە هەر هەفتەیەک لە شەتداون دەتوانێت زیانێکی بەرچاو بە ئابووری ئەمریکا بگەیەنێت و رێژەی گەشەی ئابووری کەمبکاتەوە. لە ساڵی 1980ەوە، حکومەتی ئەمریکا 15 جار داخراوە، بەڵام زۆربەیان بۆ ماوەیەکی کورت بوون. لە سەردەمی سەرۆکایەتی رۆناڵد رەیگاندا هەشت جار حکومەت داخرا. لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتی خودی ترەمپدا، سێ جار شەتداون روویدا، کە یەکێکیان بە درێژترین شەتداون لە مێژووی ئەمریکادا دادەنرێت و بۆ ماوەی 35 رۆژ بەردەوام بوو.

ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیا جەختى کردەوە هاوسەنگی جیهانی بەبێ ڕوسیا دروست نابێت و ئاماژەی بەوەشکرد، هەوڵەکان بۆ گۆشەگیرکردنی ئەو وڵاتە لەم چەند ساڵەی دواییدا شکستیان هێناوە. پوتین لە وتاری ساڵانەی خۆیدا لە یانەی گفتوگۆی ڤاڵدای لە سۆچی، ڕایگەیاند کە ڕووسیا بە شێوەیەکی دانەبڕاو تێکەڵ بە کۆمەڵێک پرۆسەی ئابووری و کولتووری و لۆجستیکی جیهانییە و ناتوانرێت بە ئارەزووی گەلانی ڕۆژئاوا لێیان دوور بخرێتەوە. هاوکات هەڕەشەی وەڵامدانەوەی "بەهێزو توند"ی بۆ هەر هەڕەشەیەک لە دژی ڕوسیا کرد و ئاماژەی بە "ڕووبەڕووبوونەوەی دەوڵەتی لەسەر بەرژەوەندییەکان" کرد و دووپاتی کردەوە کە نەیارانی وڵاتەکەی "هەموو هەوڵێکیان داوە بۆ ئەوەی لە ڕێگەی سزاکانەوە ملکەچ بکەن". لە وتارەکەیدا ئەمڕۆ یدا، پوتین تەحەدای ڕۆژئاوای کرد و وتی، ئەگەر هەر کەسێک دەیەوێت لە ڕووی سەربازییەوە ڕکابەری ڕووسیا بکات، با هەوڵ بدات، ئێمە لە نزیکەوە چاودێری سەربازیکردنی ئەوروپا دەکەین، ئەمەش بابەتی ئاسایشی ئێمەیە. زیاتر گوتی، هەموو دەسەڵاتێک سنووری خۆی هەیە، ڕووبەڕووبوونەوەی وڵاتان دەبینین بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییەکان، نەیارەکانمان هەموو هەوڵێکیان کردووە بۆ ئەوەی لە ڕێگەی سزاکانەوە ملکەچمان بکەن، بەڵام هەموو هەوڵەکان بۆ دیکتەکردنی ئەوەی پێویستە وڵاتانی دیکە چی بکەن، شکستی هێنابوو. مۆسکۆ هەوڵدەدات پەیوەندییەکانی لەگەڵ واشنتۆن بگەڕێنێتەوە، پوتین ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو وڵاتانە ناکۆکییەکی زۆریان هەیە و بۆچوونەکانیان جیاوازە. ئاماژەی بەوەشکرد، بەڵام دۆخێکی لەو شێوەیە بۆ زلهێزەکان ئاساییە.  گوتیشی: "ئیدارەی ئێستای ئەمەریکا زۆر ڕاستەوخۆ لەبارەی بەرژەوەندییەکانی خۆیەوە، هەندێکجار زۆر ڕاستەوخۆ، بەڵام لانیکەم دووڕوو نین، ڕووسیا مافی خۆیەتی پێداگری لەسەر بەرژەوەندییەکانی بکات، لەنێویاندا پەیوەندیی تەواو لەگەڵ ئەمەریکا هەیە" سەبارەت بە پلانەکەى ترەمپ بۆ غەززە ئەو وتى: ئێمە لە نزیکەوە سەیری دەستپێشخەرییەکانی ترەمپ دەکەین بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان. من باوەڕم وایە ئەمە ڕووناکی کۆتایی تونێلەکەیە.

ڕۆژنامەی 'واشنتن پۆست' ئاشکرای کرد، ئیدارەی ترەمپ هەوڵ دەدات ئێران چوار مەرج وەک بنەمایەک بۆ دانوستانە ئەتۆمییە نوێیەکان قبوڵ بکات، تاوەکوو لە ئەگەری پێکدادانی سەربازی دووربکەوێتەوە.  ئەمڕۆ پێنجشەممە، 2ـی ئۆکتۆبەری 2025، ڕۆژنامەی واشنتن پۆست، لەسەر زاری بەرپرسێکی ئەمەریکی بڵاوکردووەتەوە کە ئەو مەرجانەی ئیدارەی ترەمپ بۆ ئێرانی داناوە بریتین لە، "دانوستانی ڕاستەوخۆ، ڕاگرتنی پیتاندنی یۆرانیۆم، سنووردارکردنی بەرنامەی مووشەکی و ڕاگرتنی تەمویلی پارە بۆ لایەنگرەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست." بەرپرسەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئەم مەرجانە کە لە گرینگترین بەربەستەکانی خولەکانی پێشوودا بوون، پێدەچێت تاران ڕەتی بکاتەوە." ئەو بەرپرسە گوتیشی: "ئیدارەی ئەمەریکا پێی وایە کاتی زیادکردنی فشارەکان هاتووە، هەروەها سزاکان دەرفەت دەخوڵقێنن بۆ چارەسەری دیپلۆماسی." نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆژی چوارشەممەی ڕابردوو لە ڕێگەی میکانیزمێکەوە سزاکانی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە. ڕۆژنامەی واشنتن پۆست دەڵێت، سەپاندنەوەی سزاکان بەسەر تاراندا بووەتە هۆی سەرلێشێواوی لە سیاسەتی ئێران و زیادبوونی گوشارەکان بۆ سەر ئابووری وڵاتەکە. وەلی ناسر، مامۆستای توێژینەوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زانکۆی جۆنز هۆپکینز بە ڕۆژنامەی واشنتن پۆستی ڕاگەیاندووە، "نەگەڕانەوە بۆ دانوستانەکان ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە زیاتر دەکات." هەروەها بەرپرسێکی ئەورووپی نیگەرانی خۆی دەربڕی کە دووبارە سەپاندنەوەی سزاکان باشترین بژاردە نییە، ئاماژەی بەوەشکرد، دەرگای دیپلۆماسی بە کراوەیی ماوەتەوە. ئێمە باوەڕمان بە چارەسەری سەربازیی نییە بۆ پرسی چەکی ئەتۆمی.

لە ئەنجامی داخستنی حکومەتی ئەمریکا نرخی دراوە ئەلیکترۆنییەکان روویان لە بەرزبوونەوە کرد و نرخی یەک بیتکۆین نزیکبووەتەوە لە 117 هەزار دۆلار. بەرەبەیانى چوارشەممە حکومەتی فیدراڵی ئەمەریکا رووبەڕووی داخستنی بەشێک لە کارەکانی بووەوە، ئەوەش دوای ئەوەی کۆنگرێسی ئەمەریکا شکستیهێنا لە تێپەڕاندنی یاسای خەرجکردنی بودجە. بەهۆی داخستنەکەوە بەشێک لە خزمەتگوزارییەکانی حکومەتی ئەمەریکا رادەگیرێت یان کەمدەکرێتەوە لەناویاندا  ئەوە لە کاتێدایە بەرلە داخستنەکە نرخی یەک بیتکۆین لە دەوروبەری 113 هەزار دۆلاردا بووە. هاوکات نرخی یەک ئیسریۆم بەرزبوونەوەی بەڕێژەی 4٪ تۆمارکرد و نرخی یەک دانەی لە چوار هەزار و 163 دۆلارەوە بەرزبووەوە بۆ چوار هەزار و 302 دۆلار. هەر یەک لە دراوە ئەلیکترۆنییەکانی دیکەی وەک سۆلانە بەرێژەی 5.6٪ و دراوی ریپڵ بەڕێژەی 3٪ بەرزبوونەوە. راگرتنی بەشێک لە خزمەتگوزارییەکانی حکومەت کاتێک روودەدات، کۆنگرێس و سەرۆکایەتی ئەمەریکا دوای ماوەیەکی دیاریکراو ناگەنە رێککەوتن لەسەر یاسای خەرجکردنی پارە لەلایەن حکومەتەوە، بۆیە بەشێک لە خەرجی خزمەتگوزارییەکانی حکومەت رادەگیرێت. ژمارەیەک لە دەزگاکانی حکومەت پشت بە پارەی ساڵانە دەبەستن کە لەلایەن کۆنگرێسەوە پەسەند دەکرێن. هەموو ساڵێک ئەو دەزگایانە داواکاریی بودجەی خۆیان بۆ ساڵی داهاتوو پێشکەشدەکەن، دەبێت و مەرجە داواکارییەکانیان لە کۆنگرێس پەسەند بکرێت و سەرۆکی ئەمەریکا واژۆی لەسەر بکات بۆ ئەوەی پارەیان بۆ تەرخان بکرێت. ئەگەر کۆنگرێس تا یەکی ئۆکتۆبەر داواکاریی دەزگاکان پەسەند نەکات، ئەوا حکومەت رووبەڕووی داخستن دەبێتەوە، واتە پارەدارکردنی دەزگاکان رادەگیرێت و ئەوەش کاریگەریی لەسەر کارەکانی حکومەت دەبێت لە ئەمەریکا و دەرەوەی ئەمەریکاش وەک باڵوێزخانە و کۆنسوڵخانەکان.

وەزارەتی جەنگی ئەمریكا "پنتاگۆن" دەڵێت: سوپای ئەمریکا دەستدەکات بە کەمکردنەوەی بوونی خۆی لە عێراق، لە هەنگاوێکدا کە رەنگدانەوەی کە بە "سەرکەوتنی هاوبەش" لە شەڕی دژی داعش وەسف دەكرێت. هێشتا دیار نییە چەند سەرباز دەکشێتەوە، یان قەبارەی ئەو یەكانە چەندە كە لە عێراق دەمێننەوە. شۆن پارنێل وتەبێژی "پنتاگۆن" رایگەیاندووە: بەپێی رێنماییەكانی سەرۆک کۆمار و وەك گونجاندن لەگەڵ کارەکانی لیژنەی باڵای سەربازی ئەمریکا_عێراق و ئەو بەیاننامە هاوبەشەی لە 27ی ئەیلولی 2024 دەرچووە، ویلایەتە یەكگرتووەكان و هاوبەشەکانی هاوپەیمانی ئەرکی سەربازی خۆیان لە عێراق کەمدەکەنەوە. جەختیشیکردەوە، ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە هەماهەنگییەکی توندوتۆڵ لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی هاوپەیمانی بۆ دەستەبەرکردنی گواستنەوەیەکی بەرپرسیارانە و رێک و پێک. ئەم کەمکردنەوەیە بەشێکە لە رێککەوتنێکی پێشوی نێوان بەغدادو واشنتۆن بۆ کشانەوەی بەشێک لە هێزەكانی لە هەندێک شوێن تا کۆتایی مانگی ئەیلول. حکومەتی عێراق چەندین جار پشتڕاستی کردووەتەوە کە قۆناغی یەکەمی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کە لەناو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش کاردەکەن لە مانگی ئەیلولی ٢٠٢٥ کۆتایی دێت، لە کاتێکدا قۆناغی دووەم لە ساڵی ٢٠٢٦ کۆتایی دێت. بەگوێرەی ئەو ڕێککەوتنەی لە ساڵی ڕابردوو (2024) لەنێوان لایەنە عێراقی و ئەمریکییەکان کراوە، پێشبینی دەکرێت ئەمریکا بۆ ماوەی ساڵێکی دیکە هەندێک هێز لە هەرێمی کوردستان بهێڵێتەوە. ە نزیکەی 2500 سەربازی ئەمریکی لە عێراق ماونەتەوە وەک بەشێک لە هاوپەیمانییەکە و ئەرکی مەشق و ڕاوێژکاری و پشتیوانی بۆ هێزە عێراقییەکان ئەنجام دەدەن. دوای شکستی داعش لەو وڵاتە لە ساڵی 2017 ژمارەیان کەم بووەوە. بەڵام ئەم ئامادەبوونە بەشێک لە کوتلە چەکدارەکان و لایەنە سیاسییەکانی لایەنگری ئێرانی لەو وڵاتە توڕە کردووە، ئەمەش وایکردووە بەغدا لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا زنجیرەیەک کۆبوونەوە لەگەڵ ئەمریکا دەستپێبکات بۆ کۆتاییهێنان بە ئەرکی هاوپەیمانییەکە.

بەپێى ڕاپۆرتێکى ماڵپەرى ئاکسیۆس، هەریەکە لەوڵاتانى قەتەر و میسر و تورکیا داوایان لە حەماس کردوە،  وەڵامێکی ئەرێنی بدەنەوە بە پێشنیارەکەی دۆناڵد ترامپ بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە، بەپێی دوو سەرچاوەی ئاگادار لە دانوستانەکان.  ئەو سێ وڵاتە ئەو ناوبژیوانانەن کە نزیکترین پەیوەندییان لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس هەیە و بەرپرسیارێتی سەرەکی لە گواستنەوەی پەیامەکانی نێوان ئەو گرووپە و ئیسرائیل و ئەمریکا بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتانە لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا دوو جار چاویان بە سەرکردەکانی حەماس کەوتووە.  سەرۆکى ئەمریکا دۆناڵد ترامپ ڕۆژی سێشەممە ڕایگەیاند کە سێ بۆ چوار ڕۆژ مۆڵەت بە حەماس دەدات بۆ وەڵامدانەوەی پێشنیارەکەی. ترەمپ لە وتارێکدا لەبەردەم سەدان ژەنەراڵ و دەریاوان لە کوانتیکۆی ویلایەتی ڤێرجینیا وتی: ئێمە یەک واژۆمان هەیە کە پێویستمانە، ئەگەر ئەو واژۆیەش نەکەن دەرگاى دۆزەخ دەکرێتەوە هیوادارم بۆ چاکەی خۆیان واژۆ بکەن و شتێکی بەڕاستی گەورە دروست بکەن. بەرپرسانی ئەمریکا و ئیسرائیل پێشبینی دەکەن حەماس وەڵامێکی گشتیی ئەرێنی بۆ پێشنیازی ترەمپ بداتەوە، لەگەڵ هەندێک ڕەخنە. شەوی دووشەممە لە کاتێکدا ترەمپ پلانەکەی پێشکەش بە جیهان کرد، محەمەد بن عەبدولڕەحمان ئەلسانی، سەرۆکوەزیرانی قەتەر و حەسەن ڕەشاد، بەرپرسی هەواڵگری میسر لە دۆحە، خەریکی پێشکەشکردنی بۆ سەرکردەکانی حەماس لە دۆحە. هەردووکیان داوایان لە حەماس کرد قبوڵ بکات. سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەلسانی ئامۆژگاری سەرکردەکانی حەماسی کردووە کە ئەمە باشترین گرێبەستە کە توانیویەتی بۆیان بەدەستبهێنێت و زۆر باشتر نابێت. ئەلسانی هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە بە پشتبەستن بە گفتوگۆکانی لەگەڵ ترەمپ، دڵنیایە کە سەرۆکی ئەمریکا بە جددی پابەندە بە کۆتاییهێنان بە شەڕەکە. وتی ئەوە گەرەنتییەکی بەهێزە بۆ حەماس. بەگوێرەی سەرچاوەکە، سەرکردەکانی بزووتنەوەی حەماس بە ئەلسانییان ڕاگەیاندووە، بە نیازپاکییەوە دیراسەی ئەو پێشنیازە دەکەن.

بەرپرسانی ئێران و ئەمریکا ئاشکرایان کرد کە ئیدارەی ترەمپ نزیکەی ١٠٠ ئێرانی بە فڕۆکەیەک لە ئەمریکاوە بۆ وڵاتەکەیان دیپۆرت کردووەتەوە. دوو بەرپرسی ئێرانی ڕایانگەیاند، ئێوارەی ڕۆژی دووشەممە فڕۆکەیەکی بەکرێگیراوی ئەمریکی لە لویزیانا هەڵفڕی و بڕیارە ڕۆژی سێشەممە لە ڕێگەی قەتەرەوە بگاتە تاران، بەپێی ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز. لە بەرامبەردا بەرپرسێکی ئەمریکی ئاگادار لە دانوستانەکانی نێوان هەردوولا دووپاتی کردەوە کە پلانەکان بۆ ئەو سەفەرە گەیشتووەتە قۆناغی کۆتایی. ئەم دیپۆرتکردنەوە یەکێکە لەو کارە دیارانەی کە ئیدارەی ترەمپ ئەنجامی دەدات بۆ دیپۆرتکردنەوەی کۆچبەران بەبێ گوێدانە ئەو بارودۆخەی کە ڕەنگە بگەڕێندرێنەوە بۆیان، بەپێی ڕۆژنامەکە. سەرەتای ئەمساڵ ئەمریکا کۆمەڵێک ئێرانی دیپۆرتی کۆستاریکا و پەنەما کرد. شایانی باسە کە هەڵمەتەکانی پێشووی ئیدارەی ترەمپ بۆ دیپۆرتکردنەوە، ڕەخنە و داوای یاسایی لەلایەن داکۆکیکارانی مافی کۆچبەرانەوە لێکەوتەوە. واشنتۆن لە مێژە مافی پەنابەری بەو ئێرانییانە داوە کە لە وڵاتەکەیان هەڵدێن، لەوانە ناڕازییە سیاسییەکان، ڕۆژنامەنووسان، پارێزەران و چالاکانی مافی ژنان.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا ستایشی "هەوڵ و سەرکردایەتییەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دەکات بۆ ڕاگرتنی خوێنڕشتنی غەززە و دەستەبەرکردنی ئاگربەست. ئەردۆغان لە پۆستێکیدا لە هەژماری خۆی لە پلاتفۆرمی ئێکس ڕایگەیاند، "تورکیە بەردەوام دەبێت لە بەشداریکردن لە پرۆسەی دامەزراندنی ئاشتییەکی دادپەروەر و هەمیشەیی کە هەمووان قبوڵیان بکات". شەوى ڕابردوو دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا گرنگترین خاڵەکانی پلانەکەی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە ئاشکرا کرد . لەوانە چەکداماڵینی حەماس و ئازادکردنی زیندانییە ئیسرائیلییەکان لە ماوەی ٧٢ کاتژمێردا دوای پەسەندکردنی ئیسرائیل و ڕێگەدان بە یارمەتییەکان دەستبەجێ لەگەڵ وەرگرتنی یارمەتییەکان بۆ ناو کەرتی ناوچەکە. سەرچاوەیەکی دیپلۆماسی ئاگادار بە کەناڵی جەزیرەی ڕاگەیاندووە، قەتەر و میسر پلانی ترەمپیان بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە گەیاندووەتە شاندی دانوستانکاری بزووتنەوەی حەماس، ئاماژەی بەوەشکردووە، بزووتنەوەکە بەڵێنی بە ناوبژیوانان داوە "بە بەرپرسیارێتی تەواوەوە دیراسەی ئەو پێشنیازە بکەن". هاوکات بنیامین ناتانیاهۆ ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل داوای لێبوردنی لە قەتەر کرد لەسەر هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر دۆحە و پابەندبوونی خۆی دووپاتکردەوە کە لە داهاتوودا هیچ پێشێلکارییەکی سەروەری قەتەر دووبارە نەکاتەوە. لەسەر زەویدا هێزەکانی داگیرکەر بەردەوام بوون لە هەڵمەتەکانیان بۆ سەر کەرتی غەززە و پشتێنی ئاگرکوژێنەوەیان جێبەجێ کرد. سەرچاوەکانی نەخۆشخانەکانی غەززە ڕایانگەیاند کە لە بەرەبەیانی ڕۆژی دووشەممەوە 39 فەلەستینی بەهۆی ئاگری ئیسرائیلەوە کوژراون و لە نێویاندا 28 فەلەستینی لە شاری غەززە لە کاتی خراپتربوونی کارەساتی برسێتیدا.