ترەمپ: پوتین لەبەردەم خەڵکدا قسەی باش دەکات، شەوانە خەڵک بۆردومان دەکات

  كاوە ڕەش/ بەریتانیا     دوابەدوای لێكۆڵینەوەو ڕاپۆرتێكی نهێنی تۆڕی هەواڵی بی بی سی، كەئاشكرای كردوە، كەلەزۆرێك لەماركێتە بچوكەكانی ناو شەقامە گشتیەكانی بەریتانیا، بازرگانی بەجگەرەو توتن و ڤایبی نایاساییەوە دەكرێت، تیمی تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانی نایاسای هەڵمەت دەبەنەسەر جەندین ماركێت، كەزۆربەیان كوردن.  هاوكات لەگەڵ هەڵمەتی دەستبەسەرداگرتنی جگەرەو ڤایپی نایاسایی، تیمی پەیامنێرانی بی بی سی، یاوەری هێزەكانی پۆلیس دەكەن، بۆ نیشاندانی ئەو شوێنانەی كاریان فرۆشتنی جگەرەو تووتنی نایاساییە، لەناو ماركێتەكانی بەریتانیا.  لەكاتی پشكنین و لێكۆڵینەوەی پۆلیس لەماركێتەكان، كەبەشێكیان تونێلیان لەژێر ماركێتەكان درستكردووە بۆ شاردنەوەی جگەرەو شتی نایاسایی، خاوەن دووكانە كوردەكان ڕێگری دەكەن لەتیمی ڕیپۆرتەرو كامێرامانەكان، ڕووبەڕووی كامێرامان و پەیامنێران دەبنەوەو دەیانەوێ بەتورەییەوە كامێراكە ڕابگرن و دەست دەخەنە سەر ڕووی كامێراكەو بەری دەدەنەوە.   كوردەكان بەتووڕییەوە هێرش دەكەنە سەر ڕیپۆرتەرو كامێرامانەكان، هاوار دەكەن دەڵێن; نابێت ئەوانە تۆماربكرێن.  لەبەرامبەردا تیمە ڕۆژنامەوانییەكە دەڵێن كەئەوان مافی خۆیان و گشتیە، كەكاری خۆیان بكەن و تۆماری هەڵمەتی دەستبەرداگرتنی ئەوكارە نایاساییە بكەن لەكاتی پشكنیدا، تەنها لەتونێلێكدا كەكوردەكان لەژێر ماركێتەكان درووستیان كردبوو بەبەهای هەزاران پاوەند، پاكەت جگەرە دەدۆزنەوە.  یەكێك لەستافی دووكانەكان بەپێكەنینەوە دەڵێ، ئەو پاكەتانە هیچ نیە تەنها نرخەكەی زۆریەكەی ٥ بۆ ١٠ هەزار پاوەندە دەبیت.  ستافەكە دەڵێت، پاكەت و جگەڕە كەس ناكوژێ، ئێوە بڕۆنە دووكانی حەلاق و خوردنگەكان، هەموویان دەرمان و جگەرە دەفرۆشن، تیمەکانی ستانداردی بازرگانی دەڵێن; بەشێك لەو ماركێتانە پەیوەندیان لەگەڵ چەندین باندی تاوانکاریی ڕێکخراوا هەیە,  کە گومانیان لێدەکرێت، سەرچاوەی دابینكردنی جگەرەو توتن و ڤایپی نایاسایی بن بۆ فرۆشگایانە.  تیمەكە دەڵێن; ئەو قازانجانەی كە لە ماركێتەكان بەدەستدەهێنرێت، هاوتای قازانجی  فرۆشتنی ماددەی هێرۆین و کۆکاینە.  تیمیەكانی ستانداردە بازرگانییەکان ئەو پرسەیان بەشەڕ لەنێوان خۆیان و ماركێتەكان وەسف کردووە، چونكە بەگوتەی ئەوان جگە لەفرۆشتنی شتی نایاسایی سەدان لەو پەناخوازانەی كەمافی کارکردنیان لەبەریتانیا نیە، لەوێ کاردەكەن و لەهۆتێلەكان نیشتەجێین.     HMRC  حوكمەتیش دەڵێت; لانیکەم ٢.٢ ملیار پاوەند لەداهات، لەبەشی باج و گومرگی بەریتانیا، بەهۆی ماركێتەكانەوە لەدەست دەچێت لەو وڵاتە.  لەوەڵامی ڕاپۆرتی بی بی سی، وەزیری ناوخۆی بەریتانیا، ئیڤێت کوپەر ڕایگەیاندووە، شەرمەزارییەكى گەورەیە کەباندە تاوانبارەکان هەوڵی خراپ بەکارهێنانی شەقامە گشتیەكان دەدەن بەهۆی ئەكاڕە نایاسانەوە.   بەگوتەی وزیری ناوخۆ، حکومەتی بەریتانیا، لەدوای هەڵبژاردنەکانەوە ژمارەی هەڵکوتانە سەر شوێن کارە نایاساییەکان و دەستگیرکردنی ستاف و كرێكاری نایاسایی بە ڕێژەی 50% زیادکردووە.

دوو سەرچاوەی ئاگادار لە دانوستانەکانی نێوان تاران و واشنتۆن ڕایانگەیاندووە کە ستیڤ ویتکۆف نوێنەری کۆشکی سپی ئەمریکا بەنیازە هەفتەی داهاتوو لەگەڵ عەباس عێراقچى وەزیری دەرەوەی ئێران لە ئۆسلۆ کۆببێتەوە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەکان، بەگوێرەی ماڵپەڕی ئەکسیۆسی ئەمریکی. ئەو دوو سەرچاوەیە ڕایانگەیاندووە کە تا ئێستا وادەی کۆبوونەوەکە یەکلایی نەکراوەتەوە و نە تاران و نە واشنتۆنیش بە فەرمی کۆبوونەوەکەیان ڕانەگەیاندووە. ئەو دوو سەرچاوەیە پشتڕاستیان کردۆتەوە، بەگوێرەی ئاکسیۆس، ویتکۆف و عێراقچى لە دوای کۆتایی هاتنی شەڕی 12 ڕۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێرانەوە پەیوەندی ڕاستەوخۆیان هەبووە، ئەمەش دوای ئەوەی ئەمریکا نێوەندگیری ئاگربەستی نێوان هەردوولا کرد. ئاماژەیان بەوەشکرد، بەرپرسانی عومان و قەتەر بەردەوامن لە نێوەندگیری نێوان ئێران و ئەمریکا.

  گەنجینەی ئەمریکا گەمارۆو سزاى نوێ دەخاتە سەر ئیران، لەوانە تۆڕێکی گواستنەوەی نەوتی ئێران، کە بەهاکەی ملیاران دۆلارە و قازانجی بۆ سوپای ئێران بووە، بارزگانێکی عێراقی نەوتی ئێرانی تێکەڵ بە نەوتی عێراق کردووە و بە قاچاخ فرۆشتوویەتی، هەوڵەکانی بۆ پەکخستنی هەناردەکردنی نەوتی ئێران و پارەدارکردنی تیرۆر چڕتر کردەوە. نووسینگەی کۆنترۆڵی سەروەت و سامانی دەرەکی وەزارەتی گەنجینەى ئەمەریکا ڕۆژی پێنجشەممە گەمارۆکانی ئەو تۆڕانەی کردە ئامانج کە تێوەگلاون لە قاچاخ و فرۆشتنی نەوتی ئێران.  ئەم کارانە بووەتە هۆی دەستنیشانکردنی چەندین گروپ، لەوانە تۆڕێک کە لەلایەن بازرگانێکى عێراقی بەناوى (س، ئ، س)ەوە بەڕێوەدەبرێت، کە ئاسانکاری بۆ گواستنەوەی نهێنی و فرۆشتنی نەوتی ئێرانی بەناوى  نەوتی عێراقی کردووە. ئۆپراسیۆنە قاچاخییەکان کە پێدەچێت ملیارەها دۆلاری لێ دەستکەوتبێت، لە هەندێک حاڵەتدا سوودی بۆ فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران هەبووە. سزاکان بەشێکن لە هەوڵە بەردەوامەکانی ئەمریکا بۆ پەکخستنی دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوە داراییەکانی ئێران کە سووتەمەنی چالاکییە ناسەقامگیرکەرەکانی لە سەرانسەری ناوچەکەدایە.  سکۆت بێسنت، وەزیری خەزێنەی ئەمەریکا تیشکی خستە سەر پابەندبوونی ئەمریکا بۆ بەئامانجگرتنی سەرچاوەکانی داهاتی تاران. ناوبراو وتی: وەک سەرۆک ترامپ ڕوونی کردۆتەوە، ڕەفتارەکانی ئێران بە وێرانکاری هێشتۆتەوە، لە کاتێکدا هەموو دەرفەتێکی بۆ ڕەخساوە بۆ هەڵبژاردنی ئاشتی، سەرکردەکانی توندڕەوییان هەڵبژاردووە. “خەزێنە بەردەوام دەبێت لە بەئامانجگرتنی سەرچاوەکانی داهاتی تاران و توندترکردنی گوشارە ئابوورییەکان.” تۆڕەکەى ئەو بازرگانە عێراقیە، بریتییە لە کۆمپانیای ڤی ئێس تانکەر کە بنکەکەی لە ئیماراتە و نەوتی ئێرانی بە قاچاخ بردووە و ئاسانکاری بۆ فرۆشتنی لە بازاڕی نێودەوڵەتیدا کردووە.  کۆمپانیاکانی ناوبراو له ساڵی 2023 فراوانتر بووەو بەڕێوبەرێک لەوەزارەتى نەوتى عێراق کاردەکات، ئاسانکاری کردوە بۆ ئەوەى نەوتى ئێران تێکەڵ بەنەوتى عێراقى بکرێت و بەقاچاخ قرۆشتویەتى بە کڕیارانی ڕۆژئاوایی. هەروەها (س) تۆمەتبار کراوە بەوەی بەرتیلى داوە بە بەرپرسانی عێراق بۆ ساختەکردنی بەڵگەنامەیەک کە وا دەربکەوێت کەئەو نەوتەى ئێران سەرچاوەکەی لە عێراقەوە بێت.

دوو ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا پرۆژەیاسایەکیان ئامادەکردووە بۆ رێگەدان بە ئەمریکا بۆ ئەوەی فڕۆکەی B-2 بداتە ئیسرائیل لە ئەگەری ئەوەی سەلمێنرا ئێران خەریکی دووبارە پەرەپێدانە بە چەکی ئەتۆمی. کەناڵی فۆکس نیوز بڵاویکردووەتەوە هەریەکە لە ئەندامانی کۆنگرێس جۆش گۆتهایمەر و مایک ڵۆلەر پڕۆژەیاسایەکەیان ئامادەکردووە بۆ ئەوەی لە کۆنگرێس دەنگی لەسەر بدرێت و بەگوتەی ئەوان ترەمپ دەستکراوە دەکات هاوکاری ئیسرائیل بکات و وڵاتەکە بۆ هەر ئەگەرێکی نەخوازراو ئامادەبێت لە حاڵەتی ئەوەی ئێران هەوڵ بدات بۆمبێکی ئەتۆمی بەرهەم بهێنێت. مایک ڵۆلەر دەڵێت، ئەم پڕۆەژەیاسایە دەسەڵات دەدات بە سەرۆک ترەمپ تا هاوکاری ئیسرائیل بکات بە دابنیکردنی چەک و راهێنان و ئەوەی پێویستە هەیبێت تاوەکو بتوانێت ئێران لە هەبوونی بۆمبی ئەتۆمی پاشگەزبکاتەوە. لە 22ـی مانگی رابردوو ئەمریکا لە ئۆپەراسیۆنێکیدا بەناوی “چەکوشی نیوەشەو” فڕۆکەی جەنگی B-2 کە ناسراوە بە جنۆکەی ئاسمانی دژی ئێران بەکارهێنا و بۆ یەکەمجاریش 14 بۆمبی GBU-57ـی ئاراستەی هەر سێ بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ، ئەسفەهان و نەتەنز کرد. لەدوای هێرشەکە دۆناڵد ترەمپ گوتی، پرۆگرامی ئەتۆمی ئێرانیان بەتەواوی سڕیوەتەوە و خاپووریان کردووە. فڕۆکەیB-2 تەنها ئەمریکا خاوەنییەتی و 20 دانەی لێدروستکراوە و ئێستا سوپای ئەمریکا 19 دانەی لەبەردەستدایە. فڕۆکەکە بەوە ناسراوە دەتوانێت لە سیستمەکانی بەرگریی خۆی بدزێتەوە و ئاشکرا نەبێت، تەنها ئەویش دەتوانێت بۆمبیGBU-57 هەڵبگرێت کە کێشەکەی 13 تۆنە. هەرچەندە ئیدارەی ترەمپ بڕوایوایە پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران لەناوچووە، بەڵام میدیای ئەمریکا باس لەوە دەکات هێرشەکەی واشنتن تەنها بە چەند مانگێک پرۆگرامەکەی دواخستووە. هاوکات رافایل گرۆسی، سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لە Cاوپێکەوتنێکیدا لە سەرەتای ئەم هەفتەیە گوتی، رەنگە ئێران لە چەند مانگی داهاتوودا بتوانێت دەستبکاتەوە بە پیتاندنی یۆرانیۆم.

  وتەبێژى پنتاگۆن ڕایگەیاند، هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا بۆ سەر شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران، بەرنامە ئەتۆمییەکەی تاران تا دوو ساڵ دواکەوتووە. شۆن پارنێل وتەبێژی پنتاگۆن لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ئەم خەمڵاندنەی خستەڕوو و ئاماژەی بەوەشکرد، خەمڵاندنە فەرمییەکە "پێدەچێت لە دوو ساڵ نزیکتر بێت". ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ئەنجامی هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران دوای نەهێشتنیان وەک خۆی دەمێنێتەوە. ڕۆژی 22ی حوزەیران، ڕۆژێک دوای هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران، ئەمریکا سێ شوێنی ئەتۆمی ئێرانی بۆردومان کرد. دوابەدوای ئەمەش ئێران بنکەی ئەلعودەیدی ئەمریکای لە قەتەر بۆردومان کرد و ڕاگرتنی هاوکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی ڕاگەیاند. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئەو لێدانانەی وڵاتەکەی لەدژی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران دەستیپێکرد، "بەهێز و وێرانکەرن". ناوبراو زیادی کرد: ئەو شوێنانەی لە ئێران لێمان دا بە تەواوی وێران بوون. عەباس عەراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران ئەمڕۆ چوارشەممە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی سی بی ئێس نیوز ڕایگەیاند، بۆردومانی پێگەی ئەتۆمی فۆردۆی ئێران لەلایەن ئەمریکاوە "زیانێکی زۆر و وێرانکەری" بەو دامەزراوەیە گەیاندووە.

  ترسی شەڕی جیهانی بە بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی سیناریۆیەکی ترسناک و نیگەرانکەر بۆ زۆرێک لە وڵاتان و گەلانی جیهانە. ئەمەش دەرگای زۆر پرسیاری کردۆتەوە و بەردەوامە لە کردنەوەیدا سەبارەت بەوەی کە چۆن خۆی لە شەڕێکی لەو شێوەیە بپارێزێت ئەگەر سەریهەڵدا. شارەزایانی سەربازی پشتڕاستی دەکەنەوە کە هەر شەڕێکی ئەتۆمی وێرانکەر دەبێت، تیشکەکان نزیکەی هەموو گۆشەکانی جیهان بڵاودەبنەوە و بەشێکی زۆری گەردوون پیس دەبێت و نەخۆشیەکى زۆر بڵاودەکاتەوەو ناتوانرێت بۆ ژیان بەکاربهێنرێت. ڕۆژنامەی بەریتانی، دەیلی مەیلی بەریتانی، لە ڕاپۆرتێکدا کە لەلایەن کەناڵی ئەلعەرەبیەوە پێداچوونەوەی بۆ کراوە، بە پشتبەستن بە ئانی جاکۆبسن، شارەزای ناوەکی، ڕایگەیاندووە، لە ئەگەری ڕوودانی شەڕێکی ئەتۆمی وێرانکەر، تەنیا دوو شوێن لە جیهاندا سەلامەت دەبن، ئەوانیش ئوسترالیا و نیوزلەندا. جاکۆبسن ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتانی دراوسێ لە نیوەگۆی باشوور تاکە شوێن دەبن کە دەتوانن "پشتیوانی کشتوکاڵ بکەن" لە ئەگەری ڕوودانی کارەساتی ئەتۆمی لە نیوەگۆی باکووردا، واتە تاکە دوو شوێنی سەلامەت ئوسترالیا و نیوزلەندا دەبن. جاکۆبسن باسی لە هێڵی کاتیی ترسناک کرد کە تێیدا شەڕی ئەتۆمی زۆربەی هەسارەکە لەناو دەبات. ئاماژەی بەوەشکردووە، "شوێنەکانی وەک ئایۆوا و ئۆکرانیا تەنها بۆ ماوەی ١٠ ساڵ بەفر دادەپۆشرێن". "کەواتە کشتوکاڵ شکستی دەهێنا، کاتێکیش شکستی دەهێنا، خەڵک دەمرن." جاکۆبسن دەڵێت: "لە سەرووی ئەوەشەوە ژەهراویبوون بە تیشکەوە هەیە، چونکە چینە ئۆزۆنەکە ئەوەندە تێکدەچوو و لەناو دەچوو، کە نەتدەتوانی لەبەر خۆردا بچیتە دەرەوە". ئاماژەی بەوەشکردووە، "خەڵک ناچار دەبن لەژێر زەویدا بژین، بۆیە دەبێت خەڵک لەژێر زەویدا بخەیتە بەرچاوت، جگە لە نیوزلەندا و ئوسترالیا لە هەموو شوێنێکدا خەبات دەکەن بۆ خۆراک". پێش ئەوەی قەیرانەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پەرە بسێنن، جاکۆبسن کتێبێکی بە ناوی "جەنگی ئەتۆمی: سیناریۆیەک" بڵاوکردەوە، کە بە وردییەکی شۆککەر وردەکارییەکانی چۆنیەتی پەرەسەندنی ئاپۆکالیپس لە کاتی جەنگی جیهانی سێیەمدا خستەڕوو. ئاماژەی بەوەشکردووە، گومانی تێدا نییە سەدان ملیۆن کەس بەهۆی تۆپە ئاگرینەکانەوە دەمرن. بەڵام جاکۆبسن ئاماژەی بەوەشکردووە، توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠٢٢ی پرۆفیسۆر ئۆین تون کە لە گۆڤاری (Nature Food) بڵاوکراوەتەوە، بانگەشەی ئەوە دەکات کە ژمارەی مردووان بە خێرایی زۆرینەی دانیشتوانی جیهان لەناو دەبات. جاکۆبسن وتی: پرۆفیسۆر تون و تیمەکەی بیرۆکەی زستانی ئەتۆمی لەسەر بنەمای خۆراک نوێکردەوە و ئەو ژمارەیەی کە هەیانە پێنج ملیار کەسە کە دەمرن. لە شەڕێکی تەواودا کە زۆرێک لە شارەکان بۆمبی ئەتۆمی لێدەدرێن، ئەم تەقینەوەکان دەبنە هۆی ئاگرکەوتنەوەیەکی گەورە و سووتانی بینا و دارستان و پێکهاتەکانی دیکە.  پرسیار لە جاکۆبسن کرا: ژمارەی دانیشتوانی ئێستای هەسارەکە هەشت ملیارە، بۆیە سێ ملیار کەس بە زیندووی دەمێننەوە، مرۆڤ دەچێتە کوێ بۆ ئەوەی یەکێک بێت لەو سێ ملیارە؟ جاکۆبسن لە وەڵامدا وتی: "ئەوە ڕێک ئەو شوێنەیە کە تۆ دەچیت: ئوسترالیا یان نیوزلەندا". "ئەوانە تاکە شوێنن کە بەڕاستی دەتوانن پشتگیری لە کشتوکاڵ بکەن."

  ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست ئاشکرای کرد کە تیمی ملیاردێر ئیلۆن مەسک لە سەردەمی سەرکردایەتیکردنی وەزارەتی کارامەیی حکومەتدا دەستڕاگەیشتنێکی بێ وێنەیان بە زانیارییە هەستیارەکانی حەوت دەزگای ئەمریکی بەدەستهێناوە. داتاکان بریتی بوون لە گرێبەستی حکومەت و نهێنی بازرگانی و سکاڵا لەسەر کۆمپانیاکانی مەسک. سەرەڕای نەبوونی بەڵگەی خراپ بەکارهێنانی، ئەم دەستڕاگەیشتنە نیگەرانییەکی بەرفراوانی لە بازنەکانی پیشەسازی و ڕێکخستندا دروستکردووە، ئەمەش بووەتە هۆی بەردەوامبوونی داوای یاسایی و گرژی یاسایی بۆ هەوڵدان بۆ سنووردارکردنی ئەم کاریگەرییە. ئەمەش لەکاتێکدایە جارێکی دیکە شەڕی نێوان دۆناڵد ترەمپ و ئیلۆن مەسک دەستی پێکردەوە. ڕۆژی دووشەممەى ڕابردوو مەسک هێرشی کردە سەر ئەو یاسایەی دۆناڵد ترەمپ و پارتی کۆمارییەکان ئامادەیان کردووە و براوەتە کۆنگرێس بۆ پەسەندکردنی.  مەسک ئەو یاسایە- کە ترەمپ و کۆمارییەکان بە پرۆژە "یاسا گەورە و جوانەکە" ناوی دەبەن- بە مەترسی دادەنێت و هۆشداری دەدات، کە ئەگەر پەسەند بکرێت، ئابووریی ئەمریکا بەرەو هەڵدێر دەبات. سێشەممە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا وەڵامی مەسکی دایەوە و لە ترووس سۆشیاڵ نووسیوویەتی: "ئەگەر پشتیووانی و هاوکاریی فیدراڵیت لێببڕم، ناچاریت دووکانەکەت دابخەیت و بگەڕێیتەوە بۆ ئەفریقای باشوور." مەسک بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ئەمریکا پشتگیریی لە بەربژێری کۆمارییەکان کرد، 270 ملیۆنی دۆلاریشی بەخشییە هەڵمەتەکەی. لەبەرامبەردا ترەمپ بۆ 130 رۆژی یەکەمی سەرۆکایەتی، کردیە راوێژکاری خۆی و سەرپەرشتیاری فەرمانگەی کارامەیی حکومەت، کە تایبەت بوو بە کەمکردنەوەی قەبارەی ژمارەی فەرمانبەرە فیدراڵییەکانی ئەمریکا و کەمکردنەوەی خەرجییەکانی حکومەت.   دوای کۆتاییهاتنی ئەرکەکەی لە کۆشکی سپی لە کۆتایی مانگی ئایار، مەسک دەستی بە رەخنەگرتن لە پرۆژە یاسای خەرجییەکانی ترەمپ گرت و دواتر ناکۆکییەکان تەقینەوە و گەیشتە ئەو ئاستەی مەسک لە تۆڕی ئێکس داوای دامەزراندنی پارتێکی سیاسیی نوێ لە ئەمریکا بەناوی "پارتی ئەمریکا" بکات.  وەزارەتی کارامەیی حکومەت کە لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە دروستکراوە و بە سەرۆکایەتی مەسک دەسەڵاتی ئەوەی هەبووە بچێتە ناو سیستەمی حەوت دەزگای فیدراڵی، لەوانە وەزارەتی بەرگری، ناسا، وەزارەتی کار و نووسینگەی پاراستنی دارایی بەکاربەران. جێسیکا تیلیپمان، ڕاگری یاریدەدەر بۆ توێژینەوەکانی یاسای تەداروکاتەکانی حکومەت لە قوتابخانەی یاسای زانکۆی جۆرج واشنتۆن دەڵێت: "ئەم زانیاریانە تێڕوانینەکان دەدەن، یارمەتیدەرن بۆ پێشبینیکردنی تەداروکاتەکانی داهاتوو، وردەکارییەکان دەخاتە ڕوو کە دەزگایەک پێویستی بە چییە، و تێڕوانینەکان لەبارەی کارکردنی ناوخۆیی خۆیەوە دەدات." "لە بنەڕەتدا، تۆ وردەکارییەک لە پرۆسەکانی بیرکردنەوەی ناوخۆیی دەزگایەکدا دەبینیت. نەک تەنها ئەوە، بەڵکو کێ بیریان لێدەکاتەوە."

  کریملین لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، ئێوارەى ئەمڕۆ سێ شەممە پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەنێوان ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا و ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا ئەنجامدراوە، ئەمەش یەکەم پەیوەندی تەلەفۆنیانە لە دوای ساڵی ٢٠٢٢ەوە. لە میانەی گفتوگۆکەدا، سەرۆکی ڕووسیا جەختی لەوە کردەوە کە ململانێی ئۆکرانیا "ئەنجامی ڕاستەوخۆی" سیاسەتەکانی ڕۆژئاوایە، ئاماژەی بەوەشکرد، ڕۆژئاوا ساڵانێکە کاریان کردووە بۆ ئەوەی ئۆکرانیا بکەن بە پلاتفۆرمێکی دژە ڕووسیا، ئەمەش دوژمنایەتییەکانی ئێستا درێژدەکاتەوە. کریملین لە زاری پوتینەوە نووسیویەتی، ململانێی ئۆکرانیا دەرئەنجامێکی سروشتی سیاسەتەکانی وڵاتانی ڕۆژئاوایە کە ساڵانێکە بەرژەوەندییە ئەمنییەکانی ڕووسیایان پشتگوێ خستووە و ئۆکرانیایان کردووە بە گۆڕەپانی هەستی دژە ڕووسیا و چاویان لە پێشێلکردنی مافەکانی دانیشتوانی ڕووسی زمان کوێر کردووە. سەرۆکی ڕووسیا جەختی لەوە کردەوە کە هەر چارەسەرکردنی قەیرانی ئۆکرانیا دەبێت هەمەلایەنێک بێت و ڕەگ و ڕیشەی هۆکارەکانی بخاتە ڕوو و لەسەر بنەمای ئەو ڕاستییانەی کە ئێستا ڕوودەدەن. هەروەها لە دیدارەکەدا باسیان لە پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرد، بەتایبەت لەبەر ڕۆشنایی پەرەسەندنی نێوان ئێران و ئیسرائیل و هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر ئامانجە ئێرانیەکان.  هەردوولا جەختیان لە گرنگی ڕێزگرتن لە مافی ئێران بۆ وزەی ئەتۆمی ئاشتیانە کردەوە، هاوکات جەختیان لەسەر پێویستی پابەندبوونی تەواوەتی ئێران بە پەیماننامەی قەدەغەکردنی چەکی ئەتۆمی لەوان هاوکاری لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی کردەوە. پوتین و ماکرۆن ئاماژەیان بە "بەرپرسیارێتی تایبەتی" ڕووسیا و فەرەنسا وەک ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی. هەردوولا پابەندبوونیان دووپاتکردەوە بۆ کارکردن بەیەکەوە بۆ چارەسەرکردنی قەیرانە نێودەوڵەتییەکان، سەرەڕای جیاوازییە بنەڕەتییەکان لە هەڵوێستەکانیاندا.

  پلەکانی گەرما لە بەشێک لە ئینگلتەرا بەردەوامن لە بەرزبوونەوە، ئەمڕۆ سێشەممە دەبێتە گەرمترین ڕۆژی ساڵ دوای ئەوەی لەچەند ناوچەیەکى ئەو وڵاتە پلەى گەرما  ٣٣.٥ تۆمارکرد، هێشتا پلەکانى گەرما زیاتر بەرەو بەرزبوونەوە دەڕۆن بە ئەگەرێکی زۆرەوە لە باشووردا پلەی گەرم دەگاتە ٣٥ پلە. هەروەها پلەی گەرمی میدلەندز لە سەرووی مامناوەندەوە دەبینرێت - بەڵام جیاوازییەکی گەورە لە بارودۆخەکاندا هەیە بۆ باقی بەریتانیا، کە پێشبینی دەکرێت فێنک و هەور بێت. ئەمەش لەکاتێکدایە کە پلەکانی گەرما بەرزە لە سەرانسەری ئەوروپا بەردەوامە و فەرەنسا، ئیسپانیا، پورتوگال، ئیتاڵیا، ئەڵمانیا و باڵکان لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا گەرماییەکی سووتێنەریان بەخۆوە بینیوە. دەزگای ئاسایشی تەندروستی بەریتانیا (UKHSA) ئاگادارکردنەوەکانی تەندروستی گەرمای بۆ بەشێکی زۆری ناوچەکانی ئینگلتەرا تا بەیانی چوارشەممە درێژکردەوە. ئەو ناوچانەی کە دەگرێتەوە بریتین لە: یۆرکشایر و هامبەر، ئیست میدلەندز، وێست میدلەندز، ڕۆژهەڵاتی ئینگلتەرا، لەندەن و هەردوو ناوچەی باشووری ئینگلتەرا. هۆشدارییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە خزمەتگوزارییە گشتییەکانی وەک نەخۆشخانە و گواستنەوە کاریگەرییەکی بەرچاویان لەسەر دروست دەبێت. لەلایەکی دیکەوە، خزمەتگوزاری ئەمبولانسی لەندەن داوای لە خەڵک کردووە، ڕێوشوێنی خۆپارێزی زیاتر بگرنەبەر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گەرما. دەکرێت لە کاتی کەشوهەوای گەرمدا گەرمبوونی زۆر ئاسان بێت، لەگەڵ مەترسی ماندووبوونی گەرما یان جەڵتەی گەرما، کە ئەمەش جددیترە. ڕێکخراوی NHS ئامۆژگاری خەڵک دەکات کە کڵاو لەسەر بکەن، کرێمی دژەخۆر بەکاربهێنن، ئاوی زۆر بخۆنەوە و دوور بکەونەوە لە بەرکەوتنى ڕاستەوخۆى تیشکى خۆر.

  دادگایەکی فەڕەنسا بەهۆی وەرگەڕانی بەلەمێکی کۆچبەران لە ساڵی 2022 بڕياری حەوت بۆ هەشت ساڵ زيندانی بەسەر نۆ قاچاخچيدا سەپاند کە دووانيان کوردن. دادگای شاری ليل لە فەڕەنسا سزای هەشت ساڵ زيندانی بەسەر سێ قاچاخچی و حەوت ساڵ زيندانی بەسەر شەش قاچاخچی ديکەدا سەپاند، تاوەکو ئێستا فەڕەنسا زانياری لەسەر ناسنامەی سزادراوەکان بڵاونەکردووەتەوە. قاچاخچی دەیەم کە لە سەر دۆسيەکە لە بەلجیکا دەستبەسەرە بڕیارە لە دواتردا دادگایی بکرێت، دادگای بەریتانیاش پێشتر سزای نۆ ساڵ زیندانی بەسەر مێردمنداڵێکی سەنیگالیدا سەپاندووە کە بەلەمەکەی لێخوڕیوە. وەرگەڕانی بەلەمەکە لە ساڵی 2022 لەکاتی پەڕينەوەی نزيکەی 47 کۆچبەر لە کەناڵی ئينگليز لە فەڕەنساوە بۆ بەريتانيا روويداوە، لەکاتێکدابووە کەشوهەوا ناسەقامگير بووە بەڵام قاچاخچييەکان بە کۆچبەرەکانيان گوتووە هيچ کێشەيەک نييە. بەگوێرەی لێکۆڵينەوەکان، بەلەمەکە بەر لە رۆيشتنی کونبووە بەڵام بەڕێکەوتووە، 39 کەسی تێدا رزگارکراوە و هەشت کەس گيانيانلەدەستداوە. ئەمساڵ لانیکەم 17 کەس لە هەوڵی پەڕینەوەدا لە کەناڵی ئينگليز لە فەڕەنساوە بۆ بەریتانیا گیانیانلەدەستداوە، ئەوەش دوای ئەوەی ساڵی رابردوو 78 کەسی گیانیانلەدەستدا.

سەرۆکی ئەمریکا دووپاتی کردەوە کە قسە لەگەڵ ئێران ناکات و "هیچ شتێکى نوێیان" پێشکەش ناکات، هەروەها باسى لەوەکرد ئەمریکا بەتەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانی بەتەواوەتى سڕیوەتەوە کردووە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی "تروس سۆشیال" رایگەیاندووە: لەگەڵ ئێران گفتۆگۆ ناكەم و هیچ شتێكم بۆ پێشنیاز نەكردووە، لەو کاتەوەی دامەزراوە ئەتۆمییەکانیانمان وێران کردووە، قسەم لەگەڵ ئێران نەکردووە. ترەمپ ئەو ڕاپۆرتە میدیاییانەی ڕەتکردەوە کە دەیانگوت ئیدارەکەی باسی لەوە کردووە کە ئەگەری هەیە یارمەتی ئێران بدات بۆ دەستگەیشتن بە بڕی ٣٠ ملیار دۆلار بۆ بنیاتنانی بەرنامەیەکی ئەتۆمی کە وزەی مەدەنی بەرهەم دەهێنێت. رۆژى دووشەممە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوە کردبوو کە ئەگەر ئێران نیازپاکی نیشان بدات، دەکرێت سزاکانی سەر ئێران هەڵبگیرێن. ناوبراو هەروەها لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی ڕایگەیاند کە ئێران لە ئێستادا بیر لە گەڕانەوە بۆ پڕۆژە ئەتۆمییەکە ناکاتەوە و ئاماژەی بەوەشکرد کە ئێران "زۆر ماندوو بووە". ناوبراو زیادی کرد: ئێران پێش هێرشەکانی ئەمریکا کاتێکی نەبوو بۆ جوڵاندنی یۆرانیۆم. لەلایەکى دیکەوە، ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایدەگەیەنێت یاسای هەڵپەساردنی هاوكاری ئێران لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، یاسایەكە كە جێبەجێكردنی لەسەر حكومەت پابەند كراوە.  لە بارودۆخی ئێستادا ئەمە پرسیارێکە کە پێویستە لە بەڕێوبەری گشتی ئاژانس بکرێت، چونکە ئەو پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە هاوکارییەکان وەکو جاران و ئاسایی بەردەوام بن. ئەو پرسیارەی کە دەبێت وەڵامی بداتەوە ئەوەیە، چۆن چاوەڕێی ئەوە دەکەن ئێمە سەلامەتی و ئاسایشی پشکنەرانی ئاژانس مسۆگەر بکەین لە کاتێکدا دووشەممەی رابردوو، پێنج شەش رۆژ لەمەوبەر هێرش کرایە سەر دامەزراوە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکانی ئێران؟ لەلایەکی ترەوە پێویستە ئەوە لەبەرچاو بگیرێت وڵاتێک کە ئەندامی NPT بێت، ناتوانرێت چاوەڕێی ئەوە بکرێت کە ئەرکەکانی قبوڵ بکات لە کاتێکدا ئاژانس و بەڕێوەبەری گشتی، وەک لایەنی دەسەڵاتدار، لە بەرامبەر ئەو کارە نایاساییانەی کە بەرامبەر بە دامەزراوە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکانی ئەنجام دەدرێن بێدەنگ بن، یان لە ڕێگەی هەندێک لە کاردانەوەکانیانەوە، بەشێوەیەک پاساو بۆ ئەو كارانە بهێننەوە.

  سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی یەکشەممە ڕایگەیاند، ڕەنگە سزاکانی سەر ئێران هەڵبوەشێننەوە ئەگەر نیازپاکی نیشان بدات، وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش وەڵامى ئەو لێدوانانەى دایەو دەڵێت گاڵتەجاڕییەکانی ترامپ هێرشە بۆ سەر گەلی ئێران. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی دۆناڵد ترەمپ ڕایگەیاند کە ئێران لە ئێستادا بیر لە گەڕانەوە بۆ پڕۆژە ئەتۆمییەکە ناکاتەوە و ئاماژەی بەوەشکرد کە ئێران "زۆر ماندوو بووە". ناوبراو زیادی کرد: ئێران پێش هێرشەکانی ئەمریکا کاتێکی نەبووە بۆ جوڵاندن و گواستنەوەی یۆرانیۆم. سەرۆکی ئەمریکا ڕوونیکردەوە کە شەڕی ئەم دواییە بۆ ئێران تێچووی زۆری هەبووە و ئاماژەی بەوەدا کە تاران تەنیا چەند هەفتەیەکى کەمى مابوو بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی.ئاماژەی بەوەشكرد: پیتاندن وشەیەکی خراپە ئێران نابێت بەکاری بهێنێت. وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێرانیش لێدوانەکانی ترەمپ بە گاڵتەجاڕانە و هەڵسوکەوتەکەکانی بەبێ حورمەتانە وەسف دەکات سەبارەت بە رێبەرى باڵاى وڵاتەکەى و نەتەوەی ئێران بە توندی شەرمەزارى قسەکانى ترەمپ دەکات. وەزارەتى دەرەوە دەڵێت: ئەم لێدوان و ڕەفتارە سوکایەتیانە، کە پێچەوانەی ئەتەکێتی ئەخلاقی و دیپلۆماسییە، نەک هەر پێشێلکارییەکی گەورەی بنەما و بەها جیهانییە هاوبەشەکان و بڕگەکانی میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ڕێز لە مافی چارەی خۆنووسینی گەلان دەگرن، بەڵکو نموونەیەکی ڕوونی بێڕێزیکردنە بە نەتەوە و شارستانیەتێکی ڕەگداکوتاوی قووڵ و ئازاردانی هەستی سەدان ملیۆن کەسی موسڵمانە لە ناوچەکە و لە سەرانسەری جیهان.

  وەزیری دەرەوەی ئێران نامەیەکی ئاڕاستەی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد، جەختی لەوەکردوەتەوە کە ئیسرائیل و ئەمریکا بەرپرسیارن لەو هێرشانەى کراونەتە سەر ئێران. عەباس عێراقچى، وەزیرى دەرەوەى ئێران لە نامەکەیدا داوا لە ئەنجوومەنی ئاسایش دەکات بە فەرمی ئیسرائیل و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا وەک لایەنی دەستپێشخەری دەستدرێژییەکە بناسێت.  هەروەها دەشڵێت: دەبێت لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکات لە بەرپرسیارێتیەکانی دەرئەنجامی ئەو دەستدرێژییە، لەوانەش قەرەبووکردنەوەی ئەو زیانانەى کە لێمان کەوتووە، ئەمەش بە پێی مادەی ٣٩ی بەڵگەنامەى نەتەوە یەکگرتووەکان. ئەمەش دوای ئەوە هات کە گیدۆن ساعر وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل جەختی لەوە کردەوە کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت هەنگاوی پێویست بۆ چارەسەرکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بنێت. ناوبراو ڕۆژی یەکشەممە لە سەردانەکەی ئەلێکساندەر دۆبرینت وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا بۆ شوێنی هێرشە مووشەکییەکەی ئێران لە بات یام لە دەرەوەی تەلئەبیب وتی: ئەنجامی ستراتیژی بەربەریی ڕێژیمی ئێران کە بێ شەرمانە و بە ئەنقەست ناوەندەکانی دانیشتوانی مەدەنی بە مووشەکی بالیستی بۆردومان دەکات، ڕوون و ئاشکرایە.

  ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم رايگەياند، رەنگە لە چەند مانگێکدا ئێران بتوانێت دەستبکاتەوە بە پيتاندنی يۆرانيۆم، ئەوەش سەرەڕای ئەو زيانانەی بەهۆی هێرشەکانی ئەمريکا و ئيسرائيلەوە بەر وێستەگە ئەتۆمييەکانی کەوتووە. رافائیل گرۆسی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لە ديمانەيەکدا لەگەڵ کەناڵی سی بی ئێسی ئەمريکی لەبارەی گواستنەوەی يۆرانيۆمی پيتێندراوی وێستگەکانی ئێرانەوە پێش هێرشەکەی ئەمريکا گوتی، "نازانين لەکوێيە، رەنگە بەشێکی لەناوچووبێت و بەشێکيشی گواسترابێتەوە". گرۆسی دەشڵێت، پێویستە لە بارودۆخێکی دڵنيايیدا بن لەبارەی وێستگەکانەوە، پشتڕاستی بکەنەوە کە چی هەیە و لە کوێیە و چی روویداوە، رەنگە بەشێک لە بەرنامە ئەتۆمييەکەی ئێران هێشتا مابێت. گرۆسی باسی لەوەشکردووە، "ئەگەر ئێران يۆرانيۆمەکەشی نەمابێت ئەوا دەزانێت چۆن بيپيتێنێت، چونکە وڵاتێکە لەڕووی تەکنەلۆجيای ئەتۆمييەوە زۆر زيرەکە". رافائیل گرۆسی، سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم زیاتر روونیکردەوە و گوتیشی، "ئێمە نازانين ئەو ماددانە لەکوێن، ياخود بەشێکی لەکوێيە، رەنگە لەماوەی ئەو 12 رۆژەدا بەهۆی هێرشەکانەوە بەشێکی لەناوچووبێت، بەڵام رەنگە بەشێکی گواسترابێتەوە، ئێران بەرنامەیەکی زۆر فراوانی هەبوو، لەوانەیە بەشێکی هێشتا مابێت، ئەگەر نەشمابێت ئەوان زانیارییەکانیان هەیە، توانای پيشەسازييان هەيە، ئێران لە رووی تەکنۆلۆژیای ئەتۆمییەوە وڵاتێکی زۆر زيرەکە، ئۆپراسيۆنی سەربازی هەبێت يان نا، ناتوانيت ئەمە بە تەواوەتی چارەسەر بکەيت، بڕيارە رێککەوتنێک هەبێت، بڕیارە سیستەمێکی پشکنين هەبێت کە دڵنیایی دەدات بە هەموو خەڵکی ناوچەکە و دەرەوە، بە دڵنیاییەوە دەتوانین پەڕەيەکی نوێ هەڵبدەينەوە". قسەکانی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لەکاتێکدا، لەدوای دەستپێکردنی هێرشەکانی ئيسرائيل بۆسەر ئێران لە 13ـی حوزەيراندا، تاران هەماهەنگی لەگەڵ پشکنەرانی ئاژانسەکە راگرتووە. هەروەها، لەدوای هێرشەکەی ئەمريکا بۆسەر سێ بنکەی ئەتۆمی ئێران کە (نەتەنز، فۆردۆ و ئەسفەهان) بوون، دەنگۆی ئەوە بڵاوکرايەوە، کە بەگوێرەی وێنەی مانگە دەستکردەکان چەند رۆژێک پێش هێرشەکە يۆرانيۆمی پيتێندراوی وێستگەی فۆردۆ گواستراوەتەوە بۆ شوێنێکی ناديار.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە پێگەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی "تروس" دژایەتیی خۆی بۆ دادگایکردنی بنیامین نەتانیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بەتۆمەتی گەندەڵی دەربڕى و رایگەیاند، ناتوانن لە ئاستی بەردەوامیدان بەو تۆمەتانە بێدەنگبن. ترەمپ، نووسیویەتی، نەتانیاهوو پاڵەوانی جەنگە و هاوکار و پشتیوانی ئەمریکا بووە بۆ دوورخستنەوەی هەڕەشە ئەتۆمییەکانی ئێران و تۆمارکردنی سەرکەوتنی گەورە، بەڵام ئەو بە تۆمەتی بێ بنەما رووبەڕووی دادگا کراوەتەوە. ترەمپ، بۆچوونى وایە نەتانیاهوو ئێستا سەرقاڵی دانوستانە لەگەڵ حەماس بۆ گێڕانەوەی بارمتەکان لەبەرئەوە نابەجێیە لە هۆڵی دادگا بێت بۆ وەڵامدانەوەی تۆمەتی "بێ بنەما". سەرۆکی ئەمریکا جەخت دەکاتەوە، پرۆسەی دادگایی نەتانیاهوو شەڕی سیاسییە و دەڵێت، ئەمریکا زیاتر لەهەر وڵاتێکی دیکە هاوکاریی دارایی پێشکەشی ئیسرائیل دەکات و دەیپارێزێت، لەبەرئەوە رازی نابن بەوەی بەرامبەر نەتانیاهوو ئەنجامدەدرێت. داواش دەکات، لێگەڕێن نەتانیاهوو کارەکانی خۆی بکات، لەبەرئەوەی زۆر کاری گرنگ ماوە و دەیانکات.