ترەمپ: پوتین لەبەردەم خەڵکدا قسەی باش دەکات، شەوانە خەڵک بۆردومان دەکات

سەرۆکی ئەمریکا دووپاتی کردەوە کە قسە لەگەڵ ئێران ناکات و "هیچ شتێکى نوێیان" پێشکەش ناکات، هەروەها باسى لەوەکرد ئەمریکا بەتەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانی بەتەواوەتى سڕیوەتەوە کردووە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی "تروس سۆشیال" رایگەیاندووە: لەگەڵ ئێران گفتۆگۆ ناكەم و هیچ شتێكم بۆ پێشنیاز نەكردووە، لەو کاتەوەی دامەزراوە ئەتۆمییەکانیانمان وێران کردووە، قسەم لەگەڵ ئێران نەکردووە. ترەمپ ئەو ڕاپۆرتە میدیاییانەی ڕەتکردەوە کە دەیانگوت ئیدارەکەی باسی لەوە کردووە کە ئەگەری هەیە یارمەتی ئێران بدات بۆ دەستگەیشتن بە بڕی ٣٠ ملیار دۆلار بۆ بنیاتنانی بەرنامەیەکی ئەتۆمی کە وزەی مەدەنی بەرهەم دەهێنێت. رۆژى دووشەممە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوە کردبوو کە ئەگەر ئێران نیازپاکی نیشان بدات، دەکرێت سزاکانی سەر ئێران هەڵبگیرێن. ناوبراو هەروەها لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی ڕایگەیاند کە ئێران لە ئێستادا بیر لە گەڕانەوە بۆ پڕۆژە ئەتۆمییەکە ناکاتەوە و ئاماژەی بەوەشکرد کە ئێران "زۆر ماندوو بووە". ناوبراو زیادی کرد: ئێران پێش هێرشەکانی ئەمریکا کاتێکی نەبوو بۆ جوڵاندنی یۆرانیۆم. لەلایەکى دیکەوە، ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایدەگەیەنێت یاسای هەڵپەساردنی هاوكاری ئێران لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، یاسایەكە كە جێبەجێكردنی لەسەر حكومەت پابەند كراوە.  لە بارودۆخی ئێستادا ئەمە پرسیارێکە کە پێویستە لە بەڕێوبەری گشتی ئاژانس بکرێت، چونکە ئەو پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە هاوکارییەکان وەکو جاران و ئاسایی بەردەوام بن. ئەو پرسیارەی کە دەبێت وەڵامی بداتەوە ئەوەیە، چۆن چاوەڕێی ئەوە دەکەن ئێمە سەلامەتی و ئاسایشی پشکنەرانی ئاژانس مسۆگەر بکەین لە کاتێکدا دووشەممەی رابردوو، پێنج شەش رۆژ لەمەوبەر هێرش کرایە سەر دامەزراوە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکانی ئێران؟ لەلایەکی ترەوە پێویستە ئەوە لەبەرچاو بگیرێت وڵاتێک کە ئەندامی NPT بێت، ناتوانرێت چاوەڕێی ئەوە بکرێت کە ئەرکەکانی قبوڵ بکات لە کاتێکدا ئاژانس و بەڕێوەبەری گشتی، وەک لایەنی دەسەڵاتدار، لە بەرامبەر ئەو کارە نایاساییانەی کە بەرامبەر بە دامەزراوە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکانی ئەنجام دەدرێن بێدەنگ بن، یان لە ڕێگەی هەندێک لە کاردانەوەکانیانەوە، بەشێوەیەک پاساو بۆ ئەو كارانە بهێننەوە.

  سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی یەکشەممە ڕایگەیاند، ڕەنگە سزاکانی سەر ئێران هەڵبوەشێننەوە ئەگەر نیازپاکی نیشان بدات، وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش وەڵامى ئەو لێدوانانەى دایەو دەڵێت گاڵتەجاڕییەکانی ترامپ هێرشە بۆ سەر گەلی ئێران. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی دۆناڵد ترەمپ ڕایگەیاند کە ئێران لە ئێستادا بیر لە گەڕانەوە بۆ پڕۆژە ئەتۆمییەکە ناکاتەوە و ئاماژەی بەوەشکرد کە ئێران "زۆر ماندوو بووە". ناوبراو زیادی کرد: ئێران پێش هێرشەکانی ئەمریکا کاتێکی نەبووە بۆ جوڵاندن و گواستنەوەی یۆرانیۆم. سەرۆکی ئەمریکا ڕوونیکردەوە کە شەڕی ئەم دواییە بۆ ئێران تێچووی زۆری هەبووە و ئاماژەی بەوەدا کە تاران تەنیا چەند هەفتەیەکى کەمى مابوو بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی.ئاماژەی بەوەشكرد: پیتاندن وشەیەکی خراپە ئێران نابێت بەکاری بهێنێت. وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێرانیش لێدوانەکانی ترەمپ بە گاڵتەجاڕانە و هەڵسوکەوتەکەکانی بەبێ حورمەتانە وەسف دەکات سەبارەت بە رێبەرى باڵاى وڵاتەکەى و نەتەوەی ئێران بە توندی شەرمەزارى قسەکانى ترەمپ دەکات. وەزارەتى دەرەوە دەڵێت: ئەم لێدوان و ڕەفتارە سوکایەتیانە، کە پێچەوانەی ئەتەکێتی ئەخلاقی و دیپلۆماسییە، نەک هەر پێشێلکارییەکی گەورەی بنەما و بەها جیهانییە هاوبەشەکان و بڕگەکانی میساقی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ڕێز لە مافی چارەی خۆنووسینی گەلان دەگرن، بەڵکو نموونەیەکی ڕوونی بێڕێزیکردنە بە نەتەوە و شارستانیەتێکی ڕەگداکوتاوی قووڵ و ئازاردانی هەستی سەدان ملیۆن کەسی موسڵمانە لە ناوچەکە و لە سەرانسەری جیهان.

  وەزیری دەرەوەی ئێران نامەیەکی ئاڕاستەی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد، جەختی لەوەکردوەتەوە کە ئیسرائیل و ئەمریکا بەرپرسیارن لەو هێرشانەى کراونەتە سەر ئێران. عەباس عێراقچى، وەزیرى دەرەوەى ئێران لە نامەکەیدا داوا لە ئەنجوومەنی ئاسایش دەکات بە فەرمی ئیسرائیل و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا وەک لایەنی دەستپێشخەری دەستدرێژییەکە بناسێت.  هەروەها دەشڵێت: دەبێت لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکات لە بەرپرسیارێتیەکانی دەرئەنجامی ئەو دەستدرێژییە، لەوانەش قەرەبووکردنەوەی ئەو زیانانەى کە لێمان کەوتووە، ئەمەش بە پێی مادەی ٣٩ی بەڵگەنامەى نەتەوە یەکگرتووەکان. ئەمەش دوای ئەوە هات کە گیدۆن ساعر وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل جەختی لەوە کردەوە کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت هەنگاوی پێویست بۆ چارەسەرکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بنێت. ناوبراو ڕۆژی یەکشەممە لە سەردانەکەی ئەلێکساندەر دۆبرینت وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا بۆ شوێنی هێرشە مووشەکییەکەی ئێران لە بات یام لە دەرەوەی تەلئەبیب وتی: ئەنجامی ستراتیژی بەربەریی ڕێژیمی ئێران کە بێ شەرمانە و بە ئەنقەست ناوەندەکانی دانیشتوانی مەدەنی بە مووشەکی بالیستی بۆردومان دەکات، ڕوون و ئاشکرایە.

  ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم رايگەياند، رەنگە لە چەند مانگێکدا ئێران بتوانێت دەستبکاتەوە بە پيتاندنی يۆرانيۆم، ئەوەش سەرەڕای ئەو زيانانەی بەهۆی هێرشەکانی ئەمريکا و ئيسرائيلەوە بەر وێستەگە ئەتۆمييەکانی کەوتووە. رافائیل گرۆسی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لە ديمانەيەکدا لەگەڵ کەناڵی سی بی ئێسی ئەمريکی لەبارەی گواستنەوەی يۆرانيۆمی پيتێندراوی وێستگەکانی ئێرانەوە پێش هێرشەکەی ئەمريکا گوتی، "نازانين لەکوێيە، رەنگە بەشێکی لەناوچووبێت و بەشێکيشی گواسترابێتەوە". گرۆسی دەشڵێت، پێویستە لە بارودۆخێکی دڵنيايیدا بن لەبارەی وێستگەکانەوە، پشتڕاستی بکەنەوە کە چی هەیە و لە کوێیە و چی روویداوە، رەنگە بەشێک لە بەرنامە ئەتۆمييەکەی ئێران هێشتا مابێت. گرۆسی باسی لەوەشکردووە، "ئەگەر ئێران يۆرانيۆمەکەشی نەمابێت ئەوا دەزانێت چۆن بيپيتێنێت، چونکە وڵاتێکە لەڕووی تەکنەلۆجيای ئەتۆمييەوە زۆر زيرەکە". رافائیل گرۆسی، سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم زیاتر روونیکردەوە و گوتیشی، "ئێمە نازانين ئەو ماددانە لەکوێن، ياخود بەشێکی لەکوێيە، رەنگە لەماوەی ئەو 12 رۆژەدا بەهۆی هێرشەکانەوە بەشێکی لەناوچووبێت، بەڵام رەنگە بەشێکی گواسترابێتەوە، ئێران بەرنامەیەکی زۆر فراوانی هەبوو، لەوانەیە بەشێکی هێشتا مابێت، ئەگەر نەشمابێت ئەوان زانیارییەکانیان هەیە، توانای پيشەسازييان هەيە، ئێران لە رووی تەکنۆلۆژیای ئەتۆمییەوە وڵاتێکی زۆر زيرەکە، ئۆپراسيۆنی سەربازی هەبێت يان نا، ناتوانيت ئەمە بە تەواوەتی چارەسەر بکەيت، بڕيارە رێککەوتنێک هەبێت، بڕیارە سیستەمێکی پشکنين هەبێت کە دڵنیایی دەدات بە هەموو خەڵکی ناوچەکە و دەرەوە، بە دڵنیاییەوە دەتوانین پەڕەيەکی نوێ هەڵبدەينەوە". قسەکانی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لەکاتێکدا، لەدوای دەستپێکردنی هێرشەکانی ئيسرائيل بۆسەر ئێران لە 13ـی حوزەيراندا، تاران هەماهەنگی لەگەڵ پشکنەرانی ئاژانسەکە راگرتووە. هەروەها، لەدوای هێرشەکەی ئەمريکا بۆسەر سێ بنکەی ئەتۆمی ئێران کە (نەتەنز، فۆردۆ و ئەسفەهان) بوون، دەنگۆی ئەوە بڵاوکرايەوە، کە بەگوێرەی وێنەی مانگە دەستکردەکان چەند رۆژێک پێش هێرشەکە يۆرانيۆمی پيتێندراوی وێستگەی فۆردۆ گواستراوەتەوە بۆ شوێنێکی ناديار.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە پێگەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی "تروس" دژایەتیی خۆی بۆ دادگایکردنی بنیامین نەتانیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بەتۆمەتی گەندەڵی دەربڕى و رایگەیاند، ناتوانن لە ئاستی بەردەوامیدان بەو تۆمەتانە بێدەنگبن. ترەمپ، نووسیویەتی، نەتانیاهوو پاڵەوانی جەنگە و هاوکار و پشتیوانی ئەمریکا بووە بۆ دوورخستنەوەی هەڕەشە ئەتۆمییەکانی ئێران و تۆمارکردنی سەرکەوتنی گەورە، بەڵام ئەو بە تۆمەتی بێ بنەما رووبەڕووی دادگا کراوەتەوە. ترەمپ، بۆچوونى وایە نەتانیاهوو ئێستا سەرقاڵی دانوستانە لەگەڵ حەماس بۆ گێڕانەوەی بارمتەکان لەبەرئەوە نابەجێیە لە هۆڵی دادگا بێت بۆ وەڵامدانەوەی تۆمەتی "بێ بنەما". سەرۆکی ئەمریکا جەخت دەکاتەوە، پرۆسەی دادگایی نەتانیاهوو شەڕی سیاسییە و دەڵێت، ئەمریکا زیاتر لەهەر وڵاتێکی دیکە هاوکاریی دارایی پێشکەشی ئیسرائیل دەکات و دەیپارێزێت، لەبەرئەوە رازی نابن بەوەی بەرامبەر نەتانیاهوو ئەنجامدەدرێت. داواش دەکات، لێگەڕێن نەتانیاهوو کارەکانی خۆی بکات، لەبەرئەوەی زۆر کاری گرنگ ماوە و دەیانکات.

  سەرۆکی ڕووسیا ڕایگەیاند، ڕووسیا ئامادەیە بۆ قۆناغێکى نوێ دانوستان لەگەڵ ئۆکرانیا، کە شوێن و وادەی دانوستانەکانیش هێشتا ڕێککەوتنی لەسەر نەکراوە ئەمڕۆ هەینی لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە پەراوێزی لوتکەی ناوچەیی لە شاری مینسکی پایتەختی بیلاروسیا،  ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا وتى: سوپاس و پێزانینی خۆم بۆ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا دەربڕم بۆ ڕۆڵی لە گەیشتن بە لێکتێگەیشتنەکانی نێوان هەردوولا لە ئەستەنبوڵ کە جێبەجێکراوە. پوتین ڕوونیشیکردەوە کە بەڕووی "پەیوەندی و کۆبوونەوەکانەوە کراوەیە، لەنێویاندا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا"، جەختیشی کردەوە کە "رێزێکی زۆری بۆ ترەمپ هەیە"، هەوڵەکانی سەرۆکی ئەمریکاشی بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئۆکرانیا بە "دڵسۆزی" وەسفکرد. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا پوتین ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ ئەوەی "سێ هەزار تەرمی دیکەی سەربازى کوژراو ڕادەستی ئۆکرانیا بکاتەوە، جگە لەو شەش هەزار تەرمەى کە پێشتر ڕادەستکراون". سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا، پوتین هۆشداریدا لەوەی "زیادکردنی خەرجییە سەربازییەکان نابێتە هۆی بەرزکردنەوەی ئاسایشی ڕۆژئاوا بەڵکو ئاستی ژیان دادەبەزێت". سەرۆکی ڕووسیا ئاماژەی بەوەدا کە ڕووسیا پلانی هەیە خەرجییەکانی چەک کەم بکاتەوە، هەروەها وەزارەتی بەرگری و وەزارەتی دارایی و وەزارەتی گەشەپێدانی ئابووری لە ئێستادا کار بۆ ئەو ئامانجە دەکەن، پوتین وتى: دەمانەوێت لە داهاتوودا بودجەی بەرگری کەمبکەینەوە پێچەوانەی وڵاتانی رۆژئاوا. سەبارەت بە دانوستان لەگەڵ کیێڤ ئاشکرای کرد کە ئەو دوو یاداشتە کە بڕیارە دیدگای ڕووسیا و ئۆکرانیا بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لەخۆ بگرێت، پێشنیاری "تەواو دژبەیەک"ی تێدایە. پوتین وتی: ئەوە شتێکی سەرسوڕهێنەر نییە. "ئەمە دوو یاداشتنامەی تەواو دژبەیەکن. بەڵام دانوستانەکان بە وردی بۆ دۆزینەوەی خاڵە هاوبەشەکان ئەنجام دەدرێن." سەرۆکی ڕووسیا ڕایگەیاند کە "ڕووسیا و ئۆکرانیا پەیوەندی نێوانیان دەپارێزن دوای تەواوبوونی ئاڵوگۆڕی دیل و سەرباز".

وەزیری بەرگریی ئەمریکا ڕایدەگەیەنێت، ئۆپەراسیۆنەکانمان دژ بە ئێران شەڕی ڕاگرت  چەندین ساڵ بەرنامەى ئەتۆمیمان دواخستووە، ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژووییە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا  پیت هێگسێس، وەزیری بەرگریی ئەمریکا، هەڵسەنگاندنێکی نوێی سەبارەت بەو هێرشانە خستەڕوو کە کرایە سەر دامەزراوەکانى ئێران. پیت هێگسێس وتى: ڕاپۆرتێکی سی ئای ئەی کە لەسەر بنەمای زانیاری و سەرچاوەی باوەڕپێکراو سەرکەوتنی هێرشەکانی پشتڕاستکردەوە، ئۆپەراسیۆنەکانمان دژی ئێران شەڕی ڕاگرت. ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژووییە. هەروەها ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد بەشێکی زۆری ئەو قسانەی ئێران دەیانکات لەسەر هێرشەکە، تەنها پەیامێکە بۆ ناوخۆی وڵاتەکەى، چونکە هێرشەکە زۆر سەرکەوتوو بوو. وەزیری بەرگریی ئەمریکا جەختى کردەوە هەڵسەنگاندنی سەرەتایی هێرشەکەی سەر ئێران ئاماژەیە بۆ زیانی گەورەی بنکە ئەتۆمییەکان، هەموو راپۆرتەکان دووپاتیدەکەنەوە فۆردۆ وێرانکراوە. وەزیری بەرگریی ئەمەریکا سەرنجی بۆ ئەوە ڕاکێشا، سەرۆکەکانی پێشوو سەرکەوتوو نەبوون لە زیادکردنی خەرجی بەرگریی ناتۆ، بەڵام دۆناڵد ترەمپ ئەوەی کرد. هەر ئەمڕۆ، دۆناڵد ترەمپ، لە پێگەی تایبەتی خۆی لە تروس بڵاوی کردەوە، پێویستە ناتاشا بێرتراند لە کەناڵی(سی ئێن ئێن) دەربکرێت، چونکە سێ ڕۆژە هەواڵی ساختە بڵاو دەکاتەوە. ترەمپ نووسیویەتی " پێویستە سەرزەنشت بکرێت، دواتر وەک سەگ فڕێ بدرێتە دەرەوە." ترەمپ، ئەو پەیامنێرە ئەمەریکاییەی بە بڵاوکردنەوەی زانیاریی نادروست لەبارەی بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، تۆمەتبار کرد و گوتی: ئەو، هەوڵی شێواندنی ئابڕووی فڕۆکەوانەکانمان دەدات کە ئەرکێکی گرنگ و سەرکەوتوویان بە وردیی جێبەجێ کرد. لە وەڵامی ئەو قسانەی دۆناڵد ترەمپ، کەناڵی( سی ئێن ئێن) بەیاننامەیەکی لە ئێکس بڵاو کردەوە و تێیدا پشتیوانیی خۆی بۆ ناتاشا بێرتراند دووپات کردەوە و نوسیوویەتی "ئێمە بەڕێژەی سەدا 100 پشتیوانیی لە ناتاشا دەکەین، بەتایبەتیش لە ڕووماڵی هێرشی ئەمەریکا بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران."

  وەزیری کاروباری ڕەوەندی ئیسرائیل هۆشدارییەکی توندی ئاراستەی کۆمەڵگە جولەکەکانی بەریتانیا و بەلجیکا کرد کە بەخێرایی ئەو دوو وڵاتەبەجێبهێڵن، چونکە وەک پێشتر نەماوەو ئیسلامیە توندڕەوەکان باڵا دەستن. لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ چەند میدیایەکى وڵاتەکەى، ئەمیچای شێکلی، وەزیری کاروباری ڕەوەندی ئیسرائیل، جەختى لەسەر ئەوەکردەوە بارودۆخى سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابورى لەناو گەلى بەریتانیاو بەلجیکادا بەرەو ئاستێکی نیگەرانی جددی تێکچووە. ئەمیچای شێکلی، وتى: بەلجیکا و بەریتانیا تا ڕادەیەکی زۆر ئاستیان دابەزیون، بەرەو خوارەوە دێن، ئەگەر گۆڕانکارییەکی سیاسی دراماتیک ڕوونەدات، هەردوو وڵات ڕووبەڕووی "داگیرکاریى ئیسلامییەکان دەبنەوە".  بە بڕوای ئەو وەزیرە، پەرەسەندنی کاریگەریی گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکان، بارودۆخى ئەمنی و کولتووری ئەو کۆمەڵگایە ئەوروپیانەی خستۆتە مەترسییەوە و کۆمەڵگە جوولەکەکانیش بە لاوازی و بێ پارێزراو هێشتووەتەوە. وەزیرەکەى ئیسرائیل بەشێکی زۆری تاوانەکانی خستە سەر ئەوەی کە بە شکستی سیاسەتە فرە کولتورییەکانی ئەوروپا وەسفی کرد. ئەو ڕایگەیاند: فرە کولتوری لە ئەوروپا شکستی هێناوە و لەبری پەروەردەکردنی گشتگیری و ڕێزگرتنی یەکتر، ئەم سیاسەتانە بوونەتە هۆی بەهێزکردنی ئایدۆلۆژیای توندڕەویی.  ئەو تا ئەو شوێنە ڕۆیشت کە بڵێت گەلانی وەک بەریتانیا ئێستا "لەلایەن ئیسلامییەکانەوە دەستیان بەسەردا گیراوە و تەنها ملکەچن"، بەرەنگارییەکی کەمی پێشکەش بەو شتە کردووە کە ئەو وەک ڕەوتێکی مەترسیدار سەیری دەکات. لێدوانەکانی ئەمیچای شێکلی پێشتر ڕەخنەی هەندێک ڕەوەندی جوولەکە و ڕێکخراوە جوولەکەکانی ئەوروپای لێکەوتەوە، دەڵێن ئەم جۆرە لێدوانانە دەتوانن ئاگرو بلێسەى تورەییەکان زیاتر دەکات، هەوڵەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی دژە جوولەکە و بەرەوپێشبردنی یەکگرتن دەخاتە ژێر پرسیارەوە. 

  ئەمڕۆ چوارشەممە لە پەراوێزی لوتکەی ناتۆ لە لاهای، ڤۆلۆدیمیر زیلنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا و دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا گفتوگۆیەکی "باش" و "بنیاتنەر"یان ڕاگەیاند، هاوکات ترەمپ ئاماژەی بەوەشدا ڕەزامەندى دەردەبڕێت بۆ ناردنی مووشەکی زیاتری پاتریۆت بۆ ئۆکرانیا. زێلێنسکی لە پۆستێکدا لەسەر پلاتفۆرمی ئێکس ڕایگەیاندووە، "باسمان لە ڕێگاکانی گەیشتن بە ئاگربەست و ئاشتی ڕاستەقینە" لە ئۆکرانیا کرد، ئەمەش دوای زیاتر لە سێ ساڵ لە دەستپێکردنی لەشکرکێشییەکەی ڕووسیا. ئەو کۆبوونەوەکەی بە "درێژخایەن و بنیاتنەر" وەسف کرد. بەرپرسێکی باڵای سەرۆکایەتی ئۆکرانیا بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاندووە، زیلێنسکی "لەو گفتوگۆیە ڕازییە و سوپاسگوزاری ترەمپە". ئەو بەرپرسە کە داوای کرد ناوی ئاشکرا نەکرێت، دووپاتی کردەوە کە کۆبوونەوەکە "بە باشی بەڕێوەچوو"، سەرەڕای ئەو پەیوەندییە ئاڵۆزەی نێوان هەردوو سەرۆکەکە. سەرۆکایەتی ئۆکرانیا بەجیا باسی لەوە کردووە کە کۆبوونەوەکە ٥٠ خولەکی خایاندووە. لە بەرامبەردا سەرۆکی ئەمریکا باسی لە "کۆبوونەوەیەکی باش" لەگەڵ هاوتا ئۆکراینییەکەی کرد. لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا وتی: هەندێک جار کاتێکی سەختمان بەسەر بردووە، بەڵام ئەو (زێلێنسکی) لەوە میهرەبانتر نەدەکرا. ترەمپ، ڕایگەیاند، ئەو چەکانە "زۆر قورسە دەستبکەوێت" بەڵام "بزانین دەتوانین هەندێکیان بخەینە بەردەست". هەروەها سەرکردەی ئەمریکا ئەگەری پێشکەشکردنی یارمەتی سەربازی زیاتری بە کیێڤ بە کراوەیی هێشتەوە، کە لە چەند مانگی ڕابردوودا کێشەی زۆری هەبووە بۆ بەرپەرچدانەوەی پێشڕەوییە وردەکانی ڕووسیا لە بەرەکانی شەڕدا. بەرپرسێکی باڵای ئۆکرانیا ڕۆژی سێشەممە بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاند کە زێلێنسکی بە نیازە تاوتوێی توندکردنەوەی گەمارۆکانی سەر ڕووسیا و کڕینی چەک لە واشنتۆن لەنێویاندا سیستەمی بەرگری ئاسمانی پاتریۆت بکات. هەمان سەرچاوه پێشبینی دەکات سەرۆکی ئۆکرانیا پرسی کەمکردنەوەی نرخی فرۆشتنی نەوتی ڕووسیا بوروژێنێت، که تا ئێستاش سەرچاوەیەکى سەرەکی داهاتی مۆسکۆیه.

  دۆناڵد ترەمپ, سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، هەفتەی داهاتوو لەگەڵ ئێران گفتوگۆ دەکەن و "رەنگە رێککەوتنێک بکەین."   رۆژی چوارشەممە، دۆناڵد ترەمپ لە لووتکەی ناتۆ لەبارەی کۆتاییهێنانی جەنگی ئێران و ئیسرائیل، پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران و چەند تەوەرێکی دیکە قسەی کرد.    سەرۆکی ئەمریکا لەبارەی کۆتاییهاتنی جەنگی ئێران و ئەمریکا گوتی، هەردوو لا لە جەنگەگە "ماندوو بوون" و داوای ئاگربەستیان کرد.    رۆژی 22ـی حوزەیران، ئەمریکا بەشێوەیەکی راستەوخۆ هێرشی کردە سەر هەرسێ بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ، نەتەنز و ئیسفەهان.    سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، بەو هێرشەی کردیانە سەر بنکە ئەتۆمییەکانیان، پرۆگرامی ئەتۆمی وڵاتەکەیان "چەندین دەیە" گەڕاندووەتەوە دواوە.    دۆناڵد ترەمپ جارێکی دیکە جەختی لەوە کردەوە کە نابێت ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی.    لەبارەی هێرشەکەی ئێران بۆ سەر بنکە سەربازییەکانیان، سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، "پێشتر لەلایەن ئێران لە هێرشەکە ئاگادارکرابووینەوە."    سەرۆکی ئەمریکا باس لە رۆڵی پووتین لە ئاگربەستەکە دەکات و دەڵێت، پووتین پەیوەندی پێوە کردووە و داوای کردووە لە جەنگەکە نێوەندگیری بکات، بەڵام ترەمپ پێی گوتووە، "تۆ ئاگاداری رووسیا بە." 

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕایگەیاند، لە چەند ڕۆژی ڕابردووداو کۆتایی شەڕ ئیسرائیل زیانێکی زۆری بەرکەوت. هەروەها ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد سەرکەوتنێکی گەورەی لە ئێران بەدەستهێناوە و ئەگەر دامەزراوەکانی ئێرانی لە ناو نەبردایە،هەرگیز بەم دۆخە ڕازى نەدەبوو. لەمیانی دیدارێکی لەگەڵ مارک ڕووتە، سکرتێری گشتیی ناتۆ لە لاهای پایتەختی هۆڵەندا دۆناڵد ترەمپ قسەى بۆ ڕۆژنامەنوسانکردو لێرەدا گرینگترین تێبینییەکانی دەخەینەڕوو: ئیسرائیل لە چەند ڕۆژی ڕابردوو لەکۆتاییەکانى شەڕدا زەبرێکی زۆری بەرکەوتووە. ئیتر ڕێگە بە ئێرانییەکان نادەین هیچ یۆرانیۆمێک پیتاندن بکەن. ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران بە باشی بەڕێوەدەچێت. ئێمە سەرکەوتنێکی گەورەمان لە ئێران بەدەست هێنا ئەوەی لە ئێران ڕوویدا، لەناوبردنی تەواوەتی دامەزراوە ئەتۆمییەکان بوو و پێموانییە ئەوان سەرکەوتوو بوون لە ڕزگارکردنی هیچ کەرەستەیەک. ئەگەر ئێمە ئیمکاناتەکانی ئێرانمان لەناو نەبردبایە، نەدەکرا لەگەڵ ئێرانییەکان بگەینە یەکلاییکردنەوە. لێدانمان بۆ سەر ئێران نایاب بوو، بەو پێیەی هەموو ئەو شتانەی لەناوبرد کە ئیسرائیل نەیتوانی لەناوی ببات. - زەحمەتە ئێران جارێکى دیکە بیر لەبەرنامەى ئەتۆمى بکاتەوە، زیانى دەیان ملیۆن دۆلارمان لێداون. - ئەگەر لەئێرانمان نەدایە هەرگیز بەم دۆخە ڕازى نەدەبوو، ئیسرائیل نەیدەتوانى بگاتە ئەو ناوچانەى ئێران ئێمە بۆردومانمان کردن. - ئێران دەگەڕێتەوە بۆ دانوستان، ئاگربەستی ئێران و ئیسرائیل بە باشی بەڕێوەدەچێت، شانازی دەکەم بە پابەندبوونی ئێران و ئیسرائیل بە ئاگربەستەوە. - ئێران نەوتی هەیە و دەتوانێت ببێتە وڵاتێکی مەزن، ئەوەی لە ئێران روویدا لەناوبردنی تەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکان بوو. سەرۆکی ئەمەریکا هەروەها بڕوای خۆی دەربڕی کە بەهۆی هێرشی ئەمریکا بۆ سەر ئێران پێشکەوتنی بەرچاو لە غەززە بەدەست دەهێنن و ڕایگەیاند کە بەم نزیکانە مژدەی خۆش دەبێت سەبارەت بە غەززە.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕایگەیاند، لە چەند ڕۆژی ڕابردووداو کۆتایی شەڕ ئیسرائیل زیانێکی زۆری بەرکەوت. هەروەها ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد سەرکەوتنێکی گەورەی لە ئێران بەدەستهێناوە و ئەگەر دامەزراوەکانی ئێرانی لە ناو نەبردایە،هەرگیز بەم دۆخە ڕازى نەدەبوو. لەمیانی دیدارێکی لەگەڵ مارک ڕووتە، سکرتێری گشتیی ناتۆ لە لاهای پایتەختی هۆڵەندا دۆناڵد ترەمپ قسەى بۆ ڕۆژنامەنوسانکردو لێرەدا گرینگترین تێبینییەکانی دەخەینەڕوو: ئیسرائیل لە چەند ڕۆژی ڕابردوو لەکۆتاییەکانى شەڕدا زەبرێکی زۆری بەرکەوتووە. ئیتر ڕێگە بە ئێرانییەکان نادەین هیچ یۆرانیۆمێک پیتاندن بکەن. ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران بە باشی بەڕێوەدەچێت. ئێمە سەرکەوتنێکی گەورەمان لە ئێران بەدەست هێنا ئەوەی لە ئێران ڕوویدا، لەناوبردنی تەواوەتی دامەزراوە ئەتۆمییەکان بوو و پێموانییە ئەوان سەرکەوتوو بوون لە ڕزگارکردنی هیچ کەرەستەیەک. ئەگەر ئێمە ئیمکاناتەکانی ئێرانمان لەناو نەبردبایە، نەدەکرا لەگەڵ ئێرانییەکان بگەینە یەکلاییکردنەوە. لێدانمان بۆ سەر ئێران نایاب بوو، بەو پێیەی هەموو ئەو شتانەی لەناوبرد کە ئیسرائیل نەیتوانی لەناوی ببات. - زەحمەتە ئێران جارێکى دیکە بیر لەبەرنامەى ئەتۆمى بکاتەوە، زیانى دەیان ملیۆن دۆلارمان لێداون. - ئەگەر لەئێرانمان نەدایە هەرگیز بەم دۆخە ڕازى نەدەبوو، ئیسرائیل نەیدەتوانى بگاتە ئەو ناوچانەى ئێران ئێمە بۆردومانمان کردن. - ئێران دەگەڕێتەوە بۆ دانوستان، ئاگربەستی ئێران و ئیسرائیل بە باشی بەڕێوەدەچێت، شانازی دەکەم بە پابەندبوونی ئێران و ئیسرائیل بە ئاگربەستەوە. - ئێران نەوتی هەیە و دەتوانێت ببێتە وڵاتێکی مەزن، ئەوەی لە ئێران روویدا لەناوبردنی تەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکان بوو. سەرۆکی ئەمەریکا هەروەها بڕوای خۆی دەربڕی کە بەهۆی هێرشی ئەمریکا بۆ سەر ئێران پێشکەوتنی بەرچاو لە غەززە بەدەست دەهێنن و ڕایگەیاند کە بەم نزیکانە مژدەی خۆش دەبێت سەبارەت بە غەززە.

  ئێران ڕەتیدەکاتەوە هیچ مووشەکیان ئاراستەی ئیسرائیل کردبێت دوای ئەوەی ئاگربەستەکە کەوتوەتە بواری جێبەجێکردنەوە. تەلەفزیۆنی فەرمى ئێرانی لەزارى بەرپرسانى ئەو وڵاتەوە ڕایگەیاندووە کە ئەو هەواڵانەی باس لە ئاڕاستەی مووشەک لە ئێرانەوە دەکەن لە دوای ئاگربەستەکە درۆیەو ڕەتیدەکەینەوە. ئیسرائیل دوای ئەوەی بەرەبەیانی ڕۆژی سێشەممە ڕێککەوتنی ئاگربەست کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، تارانی تۆمەتبار کرد بەوەی دوو موشەکیان لێداوە و بەرپرسانی ئیسرائیلیش بە وەڵامدانەوەی توند هەڕەشەیان لە تاران کرد. کەناڵی 12ی ئیسرائیل لە زاری سەرچاوەیەکی سیاسی لە نووسینگەی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بڵاویکردەوە، ئێران ئاگربەستی پێشێل کردووە و باجەکەی دەدات. لاى خۆیەوە یسرائیل کاتز، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل ڕایگەیاند فەرمانى کردوە بە هێزی ئاسمانی وڵاتەکەى کە وەڵامێکى توندو بەهێزى پێشێلکردنی ئاگربەستی ئێران بدەنەوە، لە ڕێگەی هێرشی توند بۆ سەر ئامانجەکانی ڕژێم لە دڵی تاراندا. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، لە کاردانەوەى هەڵدانی مووشەکێک لەلایەن ئێرانەوە بۆ ئیسرائیل کە ێشێلکردنی ئەو ئاگربەستەیە سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو. ئەم هێرشانەش بە هەماهەنگی لەگەڵ سەرۆک وەزیرانە و درێژەدانە بەو چالاکیانەی دوێنێ ئەنجامدراوە، فەرمانی درێژەدان بە هێرشەکانی دژ بە ژێرخانی ڕژێمى ئێران لە تاراندا. سوپای ئیسرائیل ڕایگەیاند، دواى نزیکەى چوار کاتژمێر لەئاگربەست، خەریکی بەرپەرچدانەوەی مووشەکێکى ئێرانە.  لەلایەکى دیکەوە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، ڕایدەگەیەنێت ئێمە دوژمنمان ناچار کرد کە تەوبە بکات و دان بە شکستدا بنێت و دەستدرێژیەکانی تاکلایەنە ڕابگرێت. هەروەها ئەوەش دەڵێن هێزە چەکدارەکانمان ئامادەن وەڵامی یەکلاکەرەوە و بە ئازارانە بدەنەوە بەرامبەر هەر کارێکی دوژمنکارانە لەلایەن دوژمنەوە.

  وەزارەتی دەرەوەی قەتەر نامەیەکی ئاڕاستەی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجومەنی ئاسایش کرد سەبارەت بە هێرشی ئێران بۆ سەر بنکەی ئاسمانی ئەلعودەید. ئێوارەی رۆژی دووشەممە، 23-6-2025، ئێران بە ژمارەیەک مووشەک هێرشی کردە سەر بنکەی عەدید لە قەتەر، سوپای پاسداران هێرشەکەی پشتڕاستکردووەتەوە. هاوکات ناوی ئۆپەراسیۆنەکەی ناوە "موژدەی سەرکەوتن".   قەتەر لەو پەیامەیدا ئیدانەی توندی هێرشە مووشەکییەکەى ئێران دەکات کە بنکەی ئاسمانی ئەلعودەیدی کردە ئامانج، دەشڵێت دەریخست کە ئەوەی ڕوویدا پێشێلکردنی ئاشکرای سەروەری و یەکپارچەیی خاکی وڵاتەکەیە و مەترسی لەسەر ئاشتی ناوچەکە دروستکردووە. هەر لەو نامەیەدا وەزارەتى دەرەوەى قەتەر هێرشەکە بە پێشێلکردنی ئاشکرای سەروەری و ئاسمانی وڵاتەکەی زانی، قەتەر لە نامەکەیدا جەختی لەوە کردووەتەوە کە مافی خۆیەتی بەشێوەیەکی هاوتەریب لەگەڵ دەستدرێژی و بەگوێرەی یاسا نێودەوڵەتییەکان وەڵام بداتەوە. فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا (سێنتکۆم) لە بڵاوکراوەیەکدا رایگەیاند، هێزەکانیان بە هاوبەشی لەگەڵ هێزەکانی قەتەر، بە سەرکەوتوویی بەرپەرچی هێرشێکی مووشەکی بالیستیی ئێرانیان داوەتەوە کە کرابووە سەر بنکەی ئاسمانیی عەدید لە قەتەر.   سێنتکۆم رایگەیاند، بەهۆی وەڵامدانەوەی "پیشەگەرانە، خێرا و هاوئاهەنگ"ـی هێزەکانی ئەمریکا و قەتەر، هێرشە مووشەکییەکە لە رێگەی پاترییۆتی ئەمریکی و قەتەرییەوە تێکشکێنرا و هیچ زیانێکی گیانی بەر هێزەکانی ئەمریکا و قەتەر نەکەوتووە.

  دەزگەی فریاگوزاریی نیشتمانیی ئیسرائیل رایگەیاند، ژمارەی کوژراوانی هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەربیئرسەب لە باشووری ئیسرائیل بۆ پێنج کەس بەرزبووەتەوە، جگە لە ژمارەیەک بریندار، هاوکات چەند باڵاخانەیەک بەهۆی مووشەکەوە زیانیان بەرکەوت.   ئەمە لە کاتێکدایە کە پێشتر دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاندبوو ئاگربەستێ لەنێوان ئیسرائیل و ئێراندا لە نزیکەی کاتژمێرحەوتـی بەیانی بە کاتی هەولێر دەستپێدەکات و تاران سەرەتا ئۆپەراسیۆنەکانی رادەگرێت. موشەکەکەى ئێرانەوە بەر باڵەخانەیەک کەوتوەو جگە لەکوژرانى پێنج کەس 22 کەسی دیکەش برینداربوون، هەندێکیان بە سەختی برینداربوون. ئاماژەی بەوەشکرد، تیمەکانی بەردەوامن لە گەڕان بەدوای کەسانی بێسەروشوێن لە ژێر داروپەردووی بیناکەدا.  بە گوێرەی بڕیارەکەی دۆناڵد ترەمپ بێت، ئێستا یەکەم قۆناخی ئاگربەستی ئیسرائیل و ئێران دەستپێدەکات   نەخشەرێگەی ترەمپ بۆ ئاگربەست بەمجۆرەیە:    6 کاتژمێری یەکەم: ئێران و ئیسرائیل دوایین 'ئەرک'ـی خۆیان تەواو دەکەن   لەدوای 12 کاتژمێر: جەنگ بە فەرمی دەوەستێت    12 کاتژمێر تێپەڕی: ئێران شەڕ رادەگرێت   12 کاتژمێرى دواتر: ئیسرائیل شەڕ رادەگرێت    لە 24 کاتژمێری تەواو دا: جیهان سڵاو لە کۆتاییهاتنی جەنگی 12 رۆژە دەکات