حەماس بە مەرجی پێکھێنانی لیژنەیەک بۆ بەڕێوەبردنی غەززە ڕازی بوو

هاوڵاتی ماوەی سێ رۆژە دارستانەکانی شاری ئەسینای پایتەختی یۆنان دەسوتێت و تیمەکان لە هەوڵەکانیان بەردەوامن بۆ کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە. بەپێی هەواڵی میدیاکانی یۆنان بێت، لە رۆژی یەکشەممە 11ی ئابی 2024 لە ناو دارستانەکانی ئەسینا ئاگرێک کەوتووەتەوە و بەردەوامە لە تەشەنەسەندن و بەشێکی زۆری دارستانەکان سووتاون، بەرپرسانی ئەو شارە داوای هاوکارییان لە تیمی هاوبەشی بەرپەرچدانەوەی کارەساتەکانی ئەوروپا کردووە تا هاوکاریان بن لە کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە. میدیاکان هۆکاری تەشەندنی ئاگرەکەیان بۆ بەهێزی با گێڕاوەتەوە، بەهۆی دوکەڵی ئاگرەکەوە زۆری دووكەڵی ئاگرەكەشەوە كەسێك گیانی لەدەستداوە و 13 كەسى دیكە تووشی هەناسەتووندی بوون، داواش لە هاوڵاتییان کراوە لە شوێنی ڕووداوەکە دووربکەونەوە.

هاوڵاتی ئامادەكردنی/كاوەڕەش دوابەدوای هێرشێكی دڕندانەو کوشندە، بۆسەر كڵاسێكی  سەماكردنی منداڵان، لەشارۆچكەی ساوسپۆرتی باکووری ئینگلتەرا،  كەتێیدا سێ کچی منداڵ لەلایەن هەرزەكارێكی بەڕەگەز بیانیەوە كوژران و چەندینی دیكەش زامداركران، نائارامیی و ئاژەوەگێڕیی بەدوای خۆیدا هێنا، کەبەریتانیا لەماوەی زیاتر لەدە ساڵدا بەخۆیەوە نەبینیوە. توندوتیژییەکان، لەسەرتاسەری شارو شارۆچكەكانی ئینگلتەرا و ئێرلەندای باکوور، تەشەنەیان سەند. پۆلیس ڕایگەیاندوە; بەهۆی زانیارییە هەڵەکان، لەڕێگای ئۆنلاین و تۆڕەكۆمەڵاتیەكانەوە، گروپە ڕاستڕەو و دژەكۆچبەرەكان، خەڵكیان هانداوە بۆ هاتنەسەرشەقام و گردبونەوە و ئاژاوەگێڕیی.   لە ٢٩ی تەمموزدا، سێ كچی منداڵ بەناوەكانی بیەبی کینگ، تەمەن شەش ساڵ و ئێلسی دۆت ستانکۆمب، تەمەن حەوت ساڵ و ئەلیسدا سیلڤا ئەگویار، تەمەن نۆ ساڵ، لەچالاکییەکی سەما و یۆگادا لەسەنتەری تایلۆر سویفت، بەچەقۆ کوژران و هەشت منداڵی دیکەو دوو کەسی گەورەش بریندار بوون. هەرلەو ڕۆژەدا پۆلیس ڕایگەیاند، کەگەنجێکی تەمەن ١٧ ساڵانیان دەستگیرکردووە، كەهێرشەكەی ئەنجام داوە، بەڵام وەك كارێكی تیرۆرستی مامەڵەلەگەڵ ڕووداوەکەدا ناکەن. دواتر ڕاستەوخۆ و دوای هێرشەکە، هەواڵەكە بەبەربڵاویی و ناڕاست لەسەر لاپەڕەكانی سۆشیال مێدیا، بەدرۆ گریمانە بڵاوبۆیەوە، بێ پشت ڕاستكردنەوەی فەرمی دەربارەی ناسنامەی بكوژەكە. گروپە توندڕەو دژەكۆچبەرەكان، وەها هەواڵەكەیان بڵاكردبۆوە، كە گوایە هێرشبەرەكە پەناخوازەو لەساڵی ٢٠٢٣، بەبەلەم گەیشتووەتە بەریتانیا، وەبەناوێکی هەڵەخۆی لەقەڵەم داوەو دەنگۆی بێ بنەماش هەبوو، کەباس لەوە دەکرا کەموسڵمانە. هەموو ئەو هەواڵە فەیك و بێ بنامایانە، بوونەهۆی جوڵانی هەستی سەدان هەزار كەسی توندڕەو  دژ بەكۆچبەر، بەرامبەر موسڵمانەكان  لەبەریتانیا.   *سەرهەڵدانی ئاژەوەگێڕییەكان   بەرلە ئاژەوەگێڕییەكان، پۆلیس داوای لە خەڵک کردووە "گریمانە و زانیاریی درۆینە" بڵاونەکەنەوە.  هەرچەندە دەزگا مێدیا فەرمیەكان بڵاویانكردەوە، كەهێرشبەرەكە خۆی لەدایك بووی هەرێمی وێڵسە لەبەریتانیا، بەڵام لەدایك و باوكێكی كۆچبەری خەڵكی ڕواندا لەدایك بووە.  ئێوارەی دواتر، زیاتر لەهەزار کەس بەشدارییان لە ئاگادارییەکدا کرد بۆ هاوخەمی كەس و كاری قوربانییەکان لەساوسپۆرت ڕێكخرابوو. دواتر ڕێڕەوی توندوتیژی گرتەبەرو لەنزیک مزگەوتێکی ناوچەکە ئاژەوەگێڕیی سەریهەڵدا. خۆپیشاندەران بەخشت و بوتڵ و بەرد، هێرشیان كردە سەر مزگەوتەكەو هەوڵی سوتاندنیان دابوو، هەرچەندە بەشێك لەنوێژخوێن و ئیمامی مزگەوتەكە، لەژوورەوە گیریان خواردبوو. سەرباری ئەوەش،  هێرشیان كردە سەر پۆلیس و ئۆتۆمبێلێکی جۆری ڤانی پۆلیس ئاگری تێبەردرا و ٢٧ ئەفسەریش  بەهۆی زامداربونەوە، گوازرانەوە بۆ نەخۆشخانە.   *كێین ئەوانەی دەستیان لەگردبوونەوەكان هەبووە؟   مارک ئیستۆن، ڕیپۆرتەری کاروباری ناوخۆی بی،بی،سی، ڕاگەیاندوە، شەوی هەینی كاتێك ئەو لەشاری سەندەرلاند بوو، ئاژاوەگێڕو  توندڕەو ڕاستڕەوەكان، هێرشیان کردووەتە سەر پۆلیس و ناوەندێکی ڕاوێژکاری تەنیشت بنکەیەکی پۆلیس، دواترئاگریان تێبەرداوە، بەوەشەوە نەوەستاون بتڵ و بەردو داریان گرتۆتە یەكێك مزگەوتەكانەوە.  هەرئەو شەوەش، چەندین كەسی چەۆ كێش و دەمامكدار، بەشێك لەدوکان و ماركێتیان تاڵان کردووە. بەپێی ڕاپۆرتی ئەو ڕاگەیاندنكارە،  لەو گربونەوانەدا، بەشێك لەخێزانەکانیشی بینیوە كەتەنانەت منداڵی كەم تەمەنیان لەگەڵ بووە بەئاڵای سانت جۆرجەوەو بەشداربوون، سەرباری ئەوەش كەسانی كەم ئەندامیش لەسەر كورسی كەمئەندامی  لەو توندوتیژیانە تێ ئاڵاون. لەبەرارمبەر ئەو هێرش و كاری تێكدەرانەی ڕەگەزپەرست و دژە كۆچبەرەكان، بەشێك لەڕەوەندی ئاسیایی لەشوێنی ئاینی و مزگەوتەكان گردبوونەوە، بۆ پاراستنی بیناو پەرستگاكان. بەڵام پۆلیس ڕایگەیاندوە; كەئەوە ئەركی ئەوان نیەو لێگەڕێن پۆلیس كاری خۆی ڕاپەڕێنێت، تا توندو تیژیەكان زیاتر پەرە نەستێنێت. هەرچەندە هیچ ڕاگەیاندنێك ئاماژەی بەڕەوەندی كوردی نەداوە وەك گروپی پارستنی شوێنە ئاینیەكان، بەڵام بەشێك ڕەوەندی كورد،  لەشارو شارۆچكەكان و لەمزگەوتەكانی خۆیان گردببونەوە بەبیانوی پاراستنی بینای مزگەوتەكان. سەرباری ئەوەش، وەك لەچەند گرتە ڤیدیۆكدا بڵاوبۆتەوە، ژمارەیەك ماركێت و دووكانی سەرتاشی نەتەوەكانی ئاسییای دەسوتێندرێن یاخود تاڵان دەكرێن، كەلەنێویاندا هی كوردەكانیش هەیە.   *پۆلیس و حوكمەت چۆن ڕووبەڕوویان بوونەوە؟   بەپێی ڕاگەیاندنی پۆلیس تاڕۆژی هەینی ٩ی ئاب، نزیکەی ٦٠٠ کەس دەستگیرکراون و زیاتر لە ١٥٠ کەسیش تۆمەتباركراون، لەنێویاندا منداڵانی تەمەن ١١ ساڵ هەیە. سەرۆكوەزیرنی بەریتانیا، بەتوندی ئیدانەی ئەو ڕووداونەی کردووە کە ناوی بردوون  بە "تاڵانچیە ڕاستڕەو توندڕەو" هاوكات بەڵێنی داوە، هەموو تۆمەتباران ببرێنە بەردەم دادگا و سزای یاسایی خۆیان وەربگرن.   سەرۆكوەزیران ئاماژەی بەوەش داوە، هەركەسێك بەهەر هۆکارێک یاخود پاڵنەرێك، ببێتە هۆكاری نائارامیی و بەشداری لە توندوتیژیدا بكات، ئەگەر بەشێوەی ئۆنلاینیش بێت، پەشیمان دەبێتەوەو ئێمە ڕووبەڕووی یاسای دەكەینەوە. حکومەتیش ڕایگەیاندووە، كەهێزێكی تایبەتی لەئەفسەرانی پسپۆڕ خستۆتە حەڵاتی ئامادەباشیەوە، بۆ ڕووبەڕوو بونەوەی ئەو پشێوییە. وەدەزگاكانی پۆلیسیش، زانیاری هەواڵگری لەسەر گروپە توندئاژووەكان كۆدەكەنەوەو هاوبەشی پێ دەکەن. ئاماژەش بەوەدراوە،  حوكمەت لەگەڵ کۆمپانیاکانی سۆشیال میدیاش کاردەکات،  بۆ دڵنیابوون لەلابردنی زانیاری هەڵە و زانیاری ناڕاست لەسەر تۆڕە كۆمەڵاتیەكان.   *تەقینەوەی شەقام لەمانگی هەنگوینی سەرۆكوەزیرانی نوێیدا   سەرهەڵدانی ئاژاوەگێڕی و هێرشی ڕاستڕەو و دژەكۆچبەرەكان   هاوكات بوولەگەڵ  دەستبەكاربونی سەرۆكوەزیرانی نوێی بەریتانیا و دەسەڵاتداریەتی پارتی كاری بەریتانیا. ئەمەش تاقیكردنەوەیەكی پڕ زەحمەتە، بۆسەرۆك وەزیران و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا، كەڕووبەڕووی دەبنەوە، لەکاتێکدا ئاژاوەگێڕەكان هەڕەشەی دەرچوون لەکۆنتڕۆڵ دەكەن، دەسەڵاتداران خۆپێشاندەران، بە ئاژاوەگێڕو، جەردەو چەقۆكێش ناو دەبەن. سەرۆك وەزیران، پەیامێكی توندی ئاڕاستەی ئاژاوەگێڕان كردووەو  ڕایگەیاندوە، كەدەسەڵاتی تەواو دراوە بەهێزە ئەمنییەكان، بۆ دەستگیركردنی ئەوانەی كاری شەڕەنگێزی و پەلاماردەری ئەنجام دەدەن، تا ببرێنە بەردەم  دادگا. هاوكات سەرۆك وەزیران وتی، ئەركی ئێمەیە كەسەلامەتی گیانی هەموو خەڵكی بەریتانیا بپارێزین، بێ جیاوازی ڕەگەزیی و ئاینی ونەتەوەی، بەتایبەتیش ڕەوەندی موسڵمانەكان، كەئێستا ڕاستەوخۆ هێرشیان دەكرێتەسەر.   بۆلەم كاتەدا ئاژاوەگێڕی سەریهەڵدا؟   هەرچەندە پشێویەكانی ئەم جارە، دوای كوشتن و برینداركردنی چەندین منداڵ، لەلایەن  هەرزەكارێكی بەڕەگەز بیانیەوە،  بۆتە سەرهەڵدانی هێرش و تاڵانی بەشێك لەشارو شارۆچكەكانی بەریتانیا، بەڵام ئەو هێرشە ڕەگەزپەرستیانە مێژوو باگراوندی لەمێژینەیان هەیە، هەرلەهەڵوێستی سیاسیانەی بەشێك لەپارتەكانی نێو  دەسەڵاتی ڕابردوو و ئێستای پارلەمان و چەند پارتێكی دیكەی بچوكی دژەكۆچبەرو موسڵمانەكان،  كەبۆتە هۆی خرۆشانی خەڵك و شەقامی بەریتانیا. تانەنەت ئەگەربێت و بەم زوانەش كۆتای بەو پشێیوە بهێندرێت،  لەداهاتودا هیچ گەرەنتیەك نیە بەهۆكارێكی دیكە سەرهەڵ نەداتەوە. چ بەپێچەوانەوە بێت واتا كۆچبەرەكان و بیانیەكان پشێویی ئاژاوەگێڕی و تاڵانی بكەن،  یاخود خەڵكی نەژاد پەرست وتوندڕەوەكان دەژەكۆچبەران.   تەنانەت ساڵی ٢٠١١ بەهۆی كوشتنی  گەنجێكی ڕەشپێستی تەمەن٢٩ساڵ،  بەناوی مارك دۆگان، لەلایەن پۆلیسی لەندەنەوە،  بەشێكی زۆری ڕەوەندی بیانیی و ێەفریقای دەستیانكرد بەخۆپێشاندان و بوونە هۆی  سەرهەڵدانی ئاژاوەگێڕی هێرش و تاڵانیەكی مەزن، كەلەمێژووی چەندین دەیەیی بەریتانیادا وێنای نەبووە.   پێكدادانی كولتورەكان لەبەریتانیا *   زۆرجار بەهۆی بەریەكەوتنی پۆلیس  و ڕەوەندی بیانی، گردبونەوەو خۆپێشاندانی شەڕانگێزیی لەبەریتانیا سەرهەڵدەدات. كاتێك دەیان كەسی ئاسییای لەشاری مانچستەر بەتاوانی دەستددێژیی و فریودانی  كچانی خوار تەمەنی یاسایی سزاو زیندانی كران، سەدان كەس لەڕەوەندی بیانی و بەتایبەت پاكستانی، گردبونەوەو خۆپێشاندانی ناڕەزییان دەربڕی و ئەو سزایانەیان بەدادپەروارانە نەدەزانی، واهایان لەقەڵەم دەدا، كەئەوان كراونەتە ئامانج، بەهۆی ڕەچەڵەكی ئاینیی و كولتورییەوە.  تەنانەت چەند ڕۆژێك بەرلەسەرهەڵدانی دواین ئاژەوەكانی هەفتەی ڕابردوو، بەشێك لەڕەوەندی ئاسیایی لەناوچەی ڕەشۆم، لەشاری مانچستەر هێرشیان كردبوە سەربنكەی پۆلیس،  بەهۆی ئەوەی لەفڕۆكەخانە مانچەستەری بەریتانیا،  پۆلیس و چەند گەنجێكی پاكستانی پێك هەڵدەپژێن و پۆلیس بەشەق لەسەری گەنجێك دەدات، دوای ئەوەی دووگەنجە پاكستانییەكە لەسێ پۆلیس دەدەن و  یەكێكیان زامداردەكەن.

هاڵاتی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بەتەلەفۆن قسەی لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کرد و ڕایگەیاند، بە‌غداد لە پاراستنی راوێژكارە سەربازییەكانی هاوپەیمانان لە وڵاتەکەی بەرپرسیارە. گرووپەکانی مقاوەی ئیسلامی لە عێراق هەڕەشەی ئەوەیان کردووە کە ئەگەر ئەمریکا جارێکی دیکە هێرشبکاتەسەر بارەگاکانیان، ئەوانیش هێرش دەکەنەسەر بنکەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا. "لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەی نێوان ئەنتۆنی بلینكن، وەزیری دەرەوە لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق باس لە گرنگی پتەوكردنی سەقامگیری ناوچەكەو خۆ بەدورگرتن لە ئاڵۆزی زیاتر کراوە"، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕاگەیەنراوێکدا وادەڵێت. بلینكن جەختیكردەوە لەسەر بەرپرسیارێتی عێراق لە پاراستنی راوێژكارە سەربازییەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، لەهێرشی گرووپە چەکدارییەکانی هاوپەیمانی ئێران، هەردوولاش پابەندی خۆیان بە بەردەوامی هەماهەنگی بۆ دۆسییەکانی ناوچەکە دوپاتکردووەتەوە.

هاوڵاتی جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، واشنتۆن لە ڕێگەی دیپلۆماسییەوە هەوڵ دەدات ڕێگری لە پەرەسەندنی شەڕ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکات، پێیان وایە ئەگەری گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر غەززە هەیە. ڤێدانت پاتەل جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ئەمریکا لە ڕێگەی دیپلۆماسییەوە هەوڵدەدات ڕێگری لە پەرەسەندنی شەڕ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکات. ئاماژەی بەوەش کرد: ئێمە پێمان وایە ئەگەری گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر غەززە هەیە، بەردەوام دەبین لە کارکردن بۆ گەیشتن بەو ڕێککەوتنە، بەردەوامین لە کارکردن بۆ ئەوەی لایەنەکان ڕازی بن بە ئاگربەست. لەکۆتایدا وتی، بە قووڵی نیگەرانین سەبارەت بە ڕووداوە ترسناکەکەی هەفتەی ڕابردوو لە غەززە.

هاوڵاتی/ بەریتانیا ئامادەکردنی/ كاوە ڕەش دادگای تاوانەكانی شاری  شەفێڵد لەبەریتانیا، گوێبیستی چیرۆكی ئەنجامدانی دەستدرێژیی و هێرشی زیندانی كراوێكی كورد بوو، بەناوی پێشەوا غەفور، بۆسەر كارمەندێكی ئافرەتی گرتوخانەكە، لەناو زینداندا. پێشەوا غەفور،  ئێستا بەتاوانی كوشتنی گەنجێكی تەمەن حەڤدەساڵ بەچەقۆ ، لەكاتی شەڕ و ئاژاوەیەکدا لەشاری شەفێڵد  بەناوی محەمەد ئیقبال، لەمایسی ٢٠٢٣دا، لەزینداندایە، لە گرتوخانەی شارۆچكەی دۆنكاستەر لە گێڕانەوەی چیرۆكەكەدا لەبەردەم دادوەر، كارمەندی لێكۆڵینەوە گوتی، تۆ لەناو زیندان زۆر توڕەبویت و هاوارت بەسەر كارمەندێكی گرتوخانەكەدا كردوە، لەبەرئەوەی تەلەفیزیۆنت نەبووە بۆ سەیركردن! كارمەندە ئافرەتەكەش چونكە بەباشی گوێی لێت نەبووەو  لێت تێنەگەیشتوە، هاتۆتە ژوورەوەو دەرگای لێكردویەتەوە، بەڵام تۆ بەتوندی پەلامارت داوەو شانت گرتووە، دواتر هاوارت بەسەرداكردووە كەپێت گوتووە ”تۆ بۆ حەز بەمن ناكەیت و تەلەفیزیۆنم بۆ دابین ناكەن” كارمەندە ئافرەتەكە ویستویەتی خۆی لێت ڕزگاربكات و لەڕێگای ڕادیۆی بێ تەلەكەیەوە، داوای هاوكاری لەكارمەندەكانی دیكە كردووە، بەڵام تۆ دیسانەوە پەلامارت داوەو گرتوتە. هەرلەدانیشتنی ئەو دادگایكردنەدا، کەلە ٨ی ئابی ٢٠٢٤ بەڕێوەچوو، داداگا گوێبیستی ئەوە بوو کەچۆن دواتر ئەفسەرێكی دیكەی نێو زیندان هاتووە بۆ هاوکاریی کردنی هاوڕێكەی، تاهەوڵ بدەن پێشەوا غەفوری تەمەن ٣١ ساڵ، بخەنەوە ناو ژوورەكەیی و دەرگای لەسەر دابخەن، بەڵام جارێكی دیكەش بەهەڕەشەو توندو تیژی و هاواركردن ویستویەتی پەلاماری هەردووك كارمەندەكە بدات. پێشەوا غەفور، دانیشتوی  جادەی بیرکێندەیڵ، وۆکلی، بووە لەشاری شەفێڵدی بەریتانیا، ئەو بەتاوانی كوشتنی هەرزەكارێكی تەمەن ١٧ساڵ  بەچەقۆ لەكاتی پێك هەڵپژان لەیەكێك لەڕێستۆرانتەكانی شەفێڵد، سزای ٧ساڵ زیندانی بۆبڕاوەتەوە و ئێستا لەگرتوخانەی شارۆچكەی دۆنكاستەر، زیندانی كراوە. جگە لەو تاوانە، پێشەوا تاوانبارە بەگێچەڵ و دەستدرێژیکردنە سەر کارمەندانی  گرتوخانەو فریاگوزاری.  سەرباری سزای حەوت ساڵ زیندانی، كەبەتاوانی كوشتن و چەقۆكێشی بەسەریدا سەپاوە، دادوەر سزای چوار هەفتەی دیكەی بۆ زیادكردووە، بەهۆی مامەڵەی دەستدرێژیی و هێرشی توندوتیژی بۆسەر كارمەندانی گرتوخانەو فریاگوزاری.    

هاوڵاتی ئەمریکا ڕایدەگەیەنێت، پابەندین بە هاوکاریکردنی هێزەکانی پێشمەرگە لە تێکشکاندن و سەرکوتکردنی چەکدارانی داعش. ئەلینا ڕۆمانۆوسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ڕایگەیاند، "دڵخۆشم بەگەیاندنی کاروانێکی دیکەی هاوکارییەکانی ئەمریکا بە هێزەکانی پێشمەرگە، ئێمە پابەندین بە بەهێزترکردنی تواناکانی هێزەکانی عێراق، لە نێوانیان هێزەکانی پێشمەرگە، بۆ ئەوەی دڵنیا بین لە بەردەوامیی تێکشانی داعش لە عێراق". گەیاندنی هاوکارییە سەربازییەکانی ئەمریکا لە کاتێکدایە، کە چەندان جار لە دامەزراوە باڵاکان و باڵیۆزخانە و کونسوڵخانەکانی ئەمەریکا جەخت لە پاڵپشتی هێزەکانی پێشمەرگە کراوەتەوە.

هاوڵاتی داوا لە ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس کراوە ڕۆژی پێنجشەممە 15ی ئابی 2024، لە دەوحە و قاهیرە وتووێژی بەپەلە دەست پێ بکەنەوە بۆ پڕکردنەوەی هەموو ئەو بۆشاییانەی ماونەتەوە و بەبێ دواکەوتن دەست بە جێبەجێکردنی ڕێککەوتن بکەن.  ئەمڕۆ  هه‌ینی، 9ی ئابی 2024، نووسینگه‌ی بنیامین ناتانیاهۆ، سه‌رۆكوه‌زیرانی ئیسرائیل ڕایگه‌یاند، دوای پێشنیازه‌ سێقۆڵییه‌كه‌ی نێوان جۆو بایدن، سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا، عه‌بدولفه‌تاح سیسی، سه‌رۆكی میسر و شێخ تەمیم بن حەمەد ئال تەمیم سانی، میری قه‌ته‌ر، ئیسرائیل ڕازی بووه‌ شاندی دانوستانكاری خۆی له‌ 15ی ئه‌م مانگه‌ بنێرێته‌ شوێنی دیاریكراو بۆ دانوستان له‌گه‌ڵ حه‌ماس و تاوتوێكردنی ئاگربه‌ست له‌ غه‌ززه‌. ئەمەش لە کاتێکدایە، شه‌وی پێنجشه‌ممه‌، 8 ئابی 2024، هه‌ر یه‌ك له‌ جۆو بایدن، سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا، عه‌بدولفه‌تاح سیسی، سه‌رۆكی میسر و شێخ تەمیم بن حەمەد ئال تەمیم سانی، میری قه‌ته‌ر بەیاننامەیەکی هاوبەشییان لەسەر ڕەوش و بارودۆخی غەززە و خانەوادەی بارمتەکان بڵاو کردەوە و داوایان كرد دەستبەجێ ئەو نەهامەتییانە ڕابگیرێن. لە بەیاننامەکەدا هاتووە، کاتی ئەوە هاتووە دەستبەجێ کۆتایی بە ئازاری درێژخایەنی خەڵکی کەرتی غەززە و بارمتەکان و خێزانەکانیان بهێنرێت، کاتی ئەوە هاتووە کە ئاگربەست بكرێت و بارمتە و دەستگیرکراوەکان ئازاد بکرێت. ئەوەشیان خستەڕوو، ئێمە هەر سێکمان و تیمەکانمان چەند مانگێکە هەوڵمان دا بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنێکی چوارچێوەیی کە ئێسته‌ لەسەر مێزە و تەنیا پێویستی بە تەواوکردنی وردەکارییەکانی جێبەجێکردنەکەیە. دەشڵێن، نابێت چیتر کات بەفیڕۆ بدرێت و نابێت هیچ لایەنێک بیانووی بۆ دواخستنی هەبێت، کاتی ئازادکردنی بارمتەکانە، کاتی دەستپێکردنی ئاگربەست و جێبەجێکردنی ئەم ڕێککەوتنە هاتووە. ئەوەشخراوەتەڕوو، وەک ناوبژیوان، ئامادەین ئەگەر پێویست بکات پێشنیازی کۆتایی پێشکەش بکەین بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی جێبەجێکردن بە شێوەیەک کە له‌ ئاست چاوەڕوانی هەموو لایەنەکان بێت. باسلەوەشکراوە، داوامان لە هەردوولا کردووە لە ڕۆژی پێنجشەممە 15ی ئاب لە دەوحە و قاهیرە وتووێژی بەپەلە دەست پێ بکەنەوە بۆ پڕکردنەوەی هەموو ئەو بۆشاییانەی ماونەتەوە و بەبێ دواکەوتن دەست بە جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە بکەن. جێگەی ئاماژەیە، ئەم ڕێککەوتنە لەسەر بنەمای ئەو پرەنسیپانە ڕێک خراوە کە بایدن لە 31ی ئایاری 2024 پێشکەشی کرد و بە بڕیاری 2735 ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پشتگیریی کراوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی، 9ی ئابی 2024، یۆواڤ گاڵانت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل هۆشدارییەکی توندی بۆ دانیشتووانی لوبنان دەرکرد و ڕایگەیاند، ئەگەر میلیشیاکانی حزبوڵا بەردەوام بن لە دەستدرێژییەکانیان، ئیسرائیل بە هەمو هێزی خۆیەوە شەڕ دەکات. ئەوەشی خستۆتەڕوو، ئەگەر حزبوڵا درێژە بە دەستدرێژیی خۆی بدات، ئیسرائیل بە هەموو هێزی خۆیەوە شەڕی لەگەڵ دەکات، دەشڵێت "ئەوانەی یاری بە ئاگر دەکەن، پێویستە چاوەڕوانی لەناوچوون بن". یۆواڤ گاڵانت، لە درێژەی قسەکانیدا وتی، ڕێگە نادەین میلیشیای حزبوڵای لوبنان سنورەکان و ناوچەکە تێکبدات.

هاوڵاتی دوای ئەوەی دوێنێ بوومەلەرزەیەكی بەهێز بە گوڕى 7.1 پلەی ڕێختەر كەناراوەكانی باشووری ژاپۆنی هەژاند و بەهۆیەوە 8 كەس بریندار بوون، شارەزایانی ژاپۆنی هۆشدارییان دا لە ئەگەری ڕوودانی بوومەلەرزەیەكی دیكەی بەهێز. ئەمڕۆ هەینی، 9ی ئابی 2024، فومیو كیشیدا سەرۆكوەزیرانی ژاپۆن دوای هۆشداریدان لە ئەگەری ڕوودانی بوومەلەرزەیەكی دیکەى بەهێز، گەشتێكی بەرنامە بۆ داڕێژراوی بۆ ئاسیای ناوەڕاست هەڵوەشاندەوە. جێگەی ئاماژەیە، دوای ئەو بوومەلەرزە وێرانكەرەی كە لە ساڵی 2011 ڕوویدا، ئەمە یەكەمجارە هۆشدارییەكی توندى هاوشێوە دەدرێت.

هاوڵاتی   بەهۆی زیاتر بوونی حاڵەتەكانی ئاوڵەی مەیموون لە جیهاندا، تەندروستی جیهانی ئامادەكاری دەكات بۆ ڕاگەیاندنی باری نائاسایی.   لە كۆماری كۆنگۆی دیموكرات ڕێژەی تووشبوون و گیانلەدەستدان بە ئاوڵەی مەیموون زیادی كردووە، ئەمەش مەترسی گەورەی لەسەر تەندروستی جیهان دروستكردووە و پزیشكان هۆشداری دەدەن لە تەشەنەسەندنی.   لە كۆماری كۆنگۆی دیموكرات تا ئێستا 511 كەس بە ئاوڵەی مەیموون مردون و زیاتر لە 14 هەزار حاڵەتی تووشبوون تۆماركراون.  لەوبارەیەوە، تێدرۆس ئەدهانۆم، بەڕێوەبەری گشتی ڕێكخراوی تەندرستی جیهانی ڕایگەیاند: ئاوڵەی مەیموون مەترسی لەسەر ملیۆنان كەس لە جیهاندا هەیە و ئامادەكاری دەكەین بۆ ڕاگەیاندنی  ڕووداوەكە وەك مەترسییەكی گەورە و حاڵەتی فریاگوزاری نێودەوڵەتی.  ئاوڵەی مەیمون نەخۆشییەكی دەگمەنی ڤایرۆسیی گواستراوەیە و لەئاژەڵەوە بۆ مرۆڤ و هەروەها لەمرۆڤەوە بۆ مرۆڤیش دەگوازرێتەوە.

هاولاتی هەپەگە ناسنامەی دوو شەهیدی ڕاگەیاند بە ناوەکانی گەلهات و دۆغان، کە لە هەرێمی مەتینا شەهیدبوون. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 8ی ئابی 2024، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە ڕاگەیەندراوێکی سەبارەت بە شەهیدبوونی دوو گەریلا بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، هاوڕێیانمان گەلهات کۆچەر و دۆغان عامودێ لە هەرێمی مەتینا لە کاتی جیاجیادا لە هێرشەکانی دوژمندا شەهیدبوون. هەپەگە ئەوەشی خستۆتەڕوو، هاوڕێیانمان گەلهات و دۆغان کە بە کاریگەری وەرگرتن لە ڕۆحی ئازادیی ئاپۆیی لە کوردستان تێکەڵ بە ڕیزەکانی تێکۆشان بوون، بە بەرخۆدانی خۆیان لە دژی هێرشە قڕکارییەکان بۆ سەر گەلەکەمان، بوونە نمونەی هەرە بەرچاوی یەکێتی نەتەوەیی گەلەکەمان. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە لە ڕاگەندراوەکدا باس لەوەشدەکەن، هاوڕێانمان ئەوەی بە ئەرکی شۆڕشگێڕی خۆیان دانا کە لە کوێ هێرش بکرێتە سەر گەلەکەمان، ئەوان لەوێ بن و بجەنگن، بەو تایبەتمەندیەشیان بۆ سەرجەم گەنجانی کورد بوونە نموونە، هاوڕێیانمان گەلهات و دۆغان کە لە هەموو ساتێکی ژیانی تێکۆشانیاندا مۆرکی خۆیان لە سەرکەوتنی گەورەدا، بە بەشداربوونی چالاک لە هەموو کارێکدا و هەڵوێستی جەنگاوەرانەی خۆیان، لە بەرەکانی بەرخۆدان لە دژی هێرشەکانی دوژمن بە کەسایەتی گیانبازانە شوێنپێی گرنگیان لە مێژووی تێکۆشانمان بەجێهێشت. هەپەگە باسلەوەشدەکات، گەلهات و دۆغان بڕوایان بەوە هەبوو کە سەرکەوتن لە شەڕ و ئازادیی گەلەکەمان تەنیا لە ڕێگەی تێکۆشانێکی فیداییەوە مسۆگەر دەبێت، بە ڕەنج دەبێت و لەو پێناوەدا بە تێکۆشانی دەروێشانە بوونە جەنگاوەری نمونەیی ئاپۆیی. وتیشی، هاوڕێیانمان خاکەڕایی بوون و لە خۆبوردەیی کە یەک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی جەنگاوەری ئاپۆییە وەک شێوەی ژیان قەبوڵیان کرد، بە ڕاستگۆیانەوە ولە دڵەوە ژیان و ورەی بەرزی خۆیان، بە قوڵبوونەوەیان لە جیهانی واتا بۆ تێکۆشانمان و هاوڕێیانیان بوونە هێز و ورە. لە کۆتایی ڕاگەندراەکەشدا هاتووە، سەرەخۆشی لە بنەماڵەی گەلهات و دۆغان و سەرجەم گەلی وڵاتپارێزی کوردستان دەکات و بەڵێن دووبارەدەکەنەوە کە لە کوردستانی ئازاد دا یادی ئەو جەنگاوەرە ئاپۆییە بەنرخانە بکەنەوە. هەپەگە بەم شێوەیە زانیاری لەسەر ناسنامەی هەر دوو شەهید خستۆتەڕوو: ناسناو: دۆغان عامودێ ناو و پاشناو: ئەحمەد عومەر شەریف شوێنی لەدایکبوون: دێرەزور ناوی دایک- باوک: شوکریە – عومەر کات و شوێنی شەهیدبوون: 17ی حوزەیرانی 2024/مەتینا ناسناو: گەلهات کۆچەر ناو و پاشناو: عەبدوڵا ئارسلان شوێنی لەدایکبوون: شڕنەخ ناوی دایک- باوک: خەزال – ئەحمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: 9ی حوزەیرانی 2024/مەتینا  

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە، 8ی ئابی 2024، لەدوای کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا، نرخی نەوت بەرزبوونەوەی زیاتری بەخۆیەوە بینی، بەشێوەیەک، نرخی نەوتی برێنت بۆ زیاتر لە 78 دۆلار بەرزبووەوە.   نرخی نەوتی برێنتی دەریای باکوور ئەمڕۆ 23 سەنت بەرزبووەوە و بە 78 دۆلار و 56 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. هەروەها نرخی نەوتی سووکی تەکساسی ئەمریکاش 29 سەنت بەرزبووەوە و بە 75 دۆلار و 52 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. جێگەی ئاماژەیە، بە پێی ئامارە فەرمییەکانی حکومەتی ئەمریکا، قەبارەی نەوتی کۆگاکراو لەو وڵاتە دابەزیوە، هەروەها گرژییە جیۆسیاسییەکانی پەیوەست بە ئەگەری تۆڵەکردنەوەی ئێران لە ئیسرائیل و کاردانەوەی تەلئەڤیڤ، خواستی بۆ کڕینی نەوت زیادکردووە.   

هاوڵاتی ئێوارەی رۆژی چوارشەممە، بەلەمێكی كۆچبەران كە 70 كۆچبەری لەسەر بووە لە كەناراوەكانی یۆنان كون بووە، پۆلیسی یۆنان بە هانایانەوە چووە و ڕزگاركران. بەلەمێك لە توركیاوە بەرەو یۆنان بەڕێكەوتووە، بەلەمەكە كون بووە، كۆچبەرەكان تووشی مەترسی بوون و پێش ئەوەی بكەونە ناو ئاوەكەوە لەلایەن پۆلیسی یۆنانەوە ڕزگاركراون. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی هیچ پەنابەرێك نە خنكاوە وهەواڵە ڕاستەكە ئەوەیە تەنیا بەلەمەكەیان كون بووە، بەپێی زانیارییەكانیش دۆخی پەنابەرەكان باشە و هەموویان ڕزگاركراون و سەرجەمیان خەڵكی ڕۆژهەڵاتی كوردستان بوون.

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە، 7ی ئابی 2024، نرخی نەوتی برێنت لە دوای کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا دابەزی، بەهۆی بەرزبوونەوەی قەبارەی نەوتی کۆگاکراو لە ئەمریکا.   ئەمەش لە کاتێکدایە، نرخی نەوتی برێنتی دەریای باکوور 21 سەنت دابەزی و بەرمیلێکی بە 76 دۆلار و 27 سەنت مامەڵەی پێوەکرا.   نرخی نەوتی سووکی تەکساسی ئەمریکاش 25 سەنت دابەزی و بە 72 دۆلار و 95 سەنت مامەڵەی پێوەکرا.   جێگەی ئاماژەیە، نرخەکانی نەوت ئێستا لە کەمترین ئاستی خۆیاندا لە ماوەی زیاتر لە 12 مانگی رابردوو مامەڵەیان پێودەکرێت.

هاوڵاتی کامالا هاریس، جێگری سەرۆکی ئەمریکا بە فەرمی بووە كاندیدی دیموکراتەکان بۆ سەرۆکایەتی ئەمریکا، دوای ئەوەی لیژنەی نیشتمانی پارتەکە ئەنجامی کۆتایی پرۆسەی دەنگدانی ئۆنلاینی بڵاوکردەوە. دوای کشانەوەی جۆ بایدن لە کێبڕکێی هەڵبژاردنەکان، هاریس توانی دەنگی پێویستی نوێنەرانی دیموکراتەکان لە دەنگدانێکی ئەلکترۆنیدا بۆ كاندیدی بەدەست بێنێت. ڕۆژی 5-11-2024 هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ئەمریکا بەڕێوە دەچێت. ئەگەر هاریس بتوانێت هەڵبژاردنەکە لە ترەمپ بباتەوە، ئەوا دەبێتە یەکەم ژن کە بووبێتە سەرۆکی ئەمریکا.