پێناسی گومرگی نوێى ئەمریکا عێراق و سوریاشى گرتەوە

ڕۆشنبیران و چالاکوانانی کورد لە باشووری کوردستان. سڵاوێکی پڕ لە ڕێز و پێزانین. ئێمە بە پێزانینێکی زۆرەوە دەڕوانینە ئەو پەیامی پشتیوانی و هاودەنگییەی بۆ ئێمەتان ناردووە، گومانی تێدا نییە کە پەیامێکی نەتەوەیی کوردستانی هەمەلایەنە، و هەگبەیەکی پڕ لە هیوایە کە ئێوە دەیکەنە گڕوتین لە ناخماندا، ڕووە و ئەو پێشکەوتنانەی  لەسەر گۆڕەپانی کوردستان بە گشتی و لە ڕۆژاڤا بەتایبەتی ڕوو دەدات. گومانی تێدا نییە کە ئێمە بە قۆناغێکی هەستیاردا تێدەپەڕین کە تیایدا ڕووبەڕووی ململانێ و دیالۆگی پڕ لە ئاڵنگاری و مەترسی دەبینەوە بۆ چارەنووسی خەڵکی ڕۆژاڤا، ئەوەشی تا ئێستا داکۆکیمان لێکردووە جگە لە ئاشتی لەسەر بنەمای پێکەوەژیان، یەکسانی، گەرەنتیکردنی مافەکان و پشتگیریکردن لە ڕۆڵی ژنان، هیچی دیکە نەبووە. کە وەک نمونەیەکە لەناو نەخشەی ململانێکاندا و  شەڕ و شۆڕشەکانی ئەم ساڵانەی دوایی بەرهەمیان هێناوە. بەدواداچوونی بەردەواممان، بە پێداگرییەکی پشوودرێژانەوە، هیچ نییە جگە لە هەوڵێکی ڕاستەقینە و دڵسۆزانە بۆ ئیدارەی خۆسەری دیموکراتی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا کە بەشێکی جەوهەری و دانەبڕاو بێت لە سوریای نوێ، یەکگرتوو بێت لەگەڵ سەروەری ڕاستەقینە و کۆڕایی هەمووان، کە هەرچەشنە دەستێوەردانێکی ناوچەیی یان نێودەوڵەتی قبوڵ نەکەن و مافی هەموو پێکهاتەکانی تێدا پارێزراو بێت؛ بە تایبەتی گەلی کورد کە خەباتی کردووە و تا ئێستاش خەبات دەکات بۆ بەدەستهێنانی مافەکانی و پاراستنی دەستکەوتەکانی. ڕۆڵی ڕۆشنبیران و چالاکوانان لە سەرتاسەری کوردستاندا ڕۆڵێکی پەراوێزیی نەبووە، بەڵکو ڕۆڵێکی پێشەنگانە بووە کە ئەولەویەتێکی ڕەهای هەیە، بەو پێیەی ئەو دەنگەیە کە دەگاتە هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگەی کوردستان، هەمیشە لە نێویاندا ئامادەیە و هەر ئەوانن کە ڕێبەرایەتی ڕای گشتی دەکەن لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا بەرەو سەرزەمینی ئارامی لە میانەی ئاشکراکردنی پراکتیکەکان و پیلانەکانی دوژمن و ڕۆشنگەرکردنی گەل و پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی کوردییمانەوە بە ئامانج و ئاراستە و خواستە هاوبەشەکانمان و چارەنووسی یەکگرتووی مێژووییمان. خەباتی ڕۆشنبیران و هەڵسوڕاوان لە قوڵایی ئەو بیرۆکە و هێزی قەڵەمدایە کە ئێوە نوێنەرایەتی دەکەن و ئێوە بە شێوەیەکی بێوێنە نوێنەرایەتی دەکەن، بە خستنەڕووی دیدگا و بیرۆکەگەلێک کە خزمەت بە هیواکانی کۆمەڵگای کوردیمان دەکەن لە سەرتاسەری کوردستان، ڕەنگە ڕۆڵی ئەمڕۆتان لە هەر کاتێکی ڕابردوو گرنگتر بێت، چونکە گەورەترین ئەرکتان دەکەوێتە سەر لە هۆشیارکردنەوەی گەلەکەمان بەم پڕۆژە نیشتمانییە و بە گفتوگۆکردن لەگەڵ لایەنە سیاسی و فیکری و سەربازییەکان دەربارەی هەمان ڕۆڵ، بۆ ئەوەی ئەرکەکەمان بە تەواوترین شێوە کە خزمەت بە وەدیهاتنی خواستەکانی گەلی کوردمان بکات بگاتە ئەنجام. ئەمڕۆ لە هەموو کاتێک زیاتر پێویستمان بە پاڵپشتیی هزری و کولتووریی ئێوە هەیە، هێزی کوردیش لە یەکڕیزی و هاودەنگیدایە، وە پڕین لە حەماسەت بۆ ئەوەی شانبەشانی یەکتر کار بکەین، بۆ بەهێزکردنی ئەم هاودەنگییە و بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامێکی شایستەی ئەم خەباتە درێژخایەنەی گەلەکەمان، لە بەرامبەر زۆرداران و ستەمکاراندا.   لەگەڵ ئەوپەڕی ڕێز و پێزانینم مەزڵووم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات

  ــ تا نیوەى نیوەی یەکەمی ئەمساڵ مۆڵەت دراوە بۆ یەکخستنەوەى هێزی پێشمەرگە ــ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی مانگانە نزیکەی 24 ملیۆن دۆلار هاوکارى پێشمەرگە دەکات   ــ  هاوکات چەک و تۆپى قورسیان دەداتێ، مەشق و ڕاهێنان دەکات بە پێشمەرگە   سەرچاوەیەکی سیاسی ئاگادار بە ماڵپەرى ئەلعالەم الجدید-ی ڕاگەیاندوە، پارتە کوردییەکان بەتایبەتی لایەنە دەسەڵاتدارەکان، بە سەرۆکایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانى، هەڕەشەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتییان پێگەیشتوە، ئەو بڕە پارەیە دەبڕن کەوەک هاوکارى دەدرێتە هێزى پێشمەرگە، ئەگەر لە ژێر یەک سەرکردایەتیدا هێزەکانیان یەکنەگرێتەوە. ئەو سەرچاوەیە ئەو سەرچاوەیە کە ئامادەنەبوو ناوی خۆی ئاشکرا بکات، باس لەبڕى ئەو پارەیە دەکات کە وەردەگیرێت، دەڵێت: ئەو پارەیەى لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی وەریدەگرێت، دەگاتە نزیکەی 24 ملیۆن دۆلار لە مانگێکدا، ئەمە جگە لەوەی پاڵپشتی لە شێوەی چەک و تۆپخانەی قورس و مەشق و ڕاهێنان لە ڕاوێژکارانەوە دەکرێت.   لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا بۆ ئەو مألپەرە،  سەرچاوەکە ئاماژە بۆ ئەوەدەکات هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، بەتایبەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، هەڕەشەی خۆی گەیاندە سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان. هەروەها وتیشى: ئەگەر تانیوەى نیوەی یەکەمی ئەمساڵ، هێزی پێشمەرگەی کوردستان، یەکنەخرێت، یارمەتیە داراییەکان دەوەستێنرێت. هێزەکانى پێشمەرگە ژمارەیان 125 هەزار چەکدارن و بەسەر دوو بەشدا دابەشبوون: هێزی یەکەى 70، سەر بە یەکێتی نیشتمانی کوردستان، هەروەها هێزی 80 سەر بە پارتی دیموکراتی کوردستان. هەروەها هەزاران چەکدار لەژێر دەسەڵاتی پارتی و یەکێتى و حزیەکانى دیکەدان و سەر بە دامەزراوە سەربازییە فەرمییەکانى هەرێمى کوردستان نین، لەنێویاندا هێزەکانی (کۆماندۆ)ی سەر بە یەکێتی و هێزەکانی (زێرەڤانی) پارتی. ئەمەش لەکاتێکدایە کە فشاری ئەمریکی و نێودەوڵەتی بۆ سەر گروپە چەکدارەکان لە عێراق زیاتر دەبێت بۆ ڕادەستکردنی چەکەکانیان و هەڵوەشاندنەوەیان، ئەمەش پرسیار دروست دەکات کە ئایا ئەم فشارە هێزی پێشمەرگەی کوردیش دەگرێتەوە؟. لەوبارەیەوە شێرزاد مستەفا، لێکۆڵەری سیاسی، لە میانی چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ “العالم الجدید”، ڕایگەیاند، “گوشاری نێودەوڵەتی لەسەر هێزی پێشمەرگە زیاتر دەبێت بۆ یەکخستنی ڕیزەکانیان و کۆتاییهێنان بە سروشتی حزبایەتی ئەو هێزانە، هاوتەریب لەگە ئەو فشارانەی کە دەخرێنە سەر گروپە شیعەکان”. مستەفا زیاتر وتی، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان کە فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی هەرێمە، ناتوانێت هێزێکی سەربازیی سەر بە هێزەکانی 70 بجوڵێنێت، یان فەرماندەیەک یان ئەفسەرێک لەو یەکانە بگوازێتەوە سەر بە یەکێتی نیشتمانین. ئاماژە بەوەش دەکات کە “بابەتەکە هاوشێوەیە و هاوکێشەکەش وەک یەکە، بەو پێیەی سەرۆک وەزیرانی فیدراڵی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانە، بەڵام ناتوانێت هێزێکی سەربازیی سەر بە گروپێکى دیاریکراو بجوڵێنێت.

  بڕیاری هەڵگرتنى ناوى تەحریر شام لە لیستى گروپە تیرۆریستیەکان، دەخرێتە  ئەستۆی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى هەڵبژێردواى ئەمریکا، کە لەم ٢٠ى ئەم مانگەدا دەستبەکار دەبێت. ڕۆژنامەی ئەمریکی "واشنتۆن پۆست" بڵاویکردەوە، ئیدارەی جۆبایدنى سەرۆکى ئێستاى ئەمریکا، بڕیاریدا بە بڕیارى هێشتنەوەو دەستنیشانکردنی تەحریر شام وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی لە سوریا. دەستنیشانکردنی تەحریر شام وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی بەربەستێکی گەورەیە لەبەردەم توانای درێژخایەنی ئابوری سوریا. بەڵام بەرپرسانی ئەمریکا ڕایانگەیاندووە، ئەو ئیسلامیانەی کە لە کۆتایی ساڵی ڕابردوودا بە ڕووخاندنی بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا جیهانیان سەرسوڕمان کرد، دەبێت بیسەلمێنن کە هیچ پەیوەندیەکان لەگەڵ گروپە توندڕەوەکان نەماوە، بەتایبەتی ئەلقاعیدە پێش ئەوەی لەلیستەکە لاببرێن.   بەرپرسێکی باڵای ئەمریکا بە ئاماژەدان بە نیگەرانییە بەردەوامەکانی واشنتۆن سەبارەت بە وەرگرتنی چەکدارانی بیانی و چەکدارانی دیکە لە پێگەکانی ناو وەزارەتی بەرگری سوریا وتی: کردەوەکان زۆر جیاوازن لە قسەکان. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، ڕەخنەگرانی توندڕەوی بۆ پۆستە باڵاکانی کۆشکی سپی دەستنیشانکرد، لەوانە سێباستیان گۆرکا وەک بەڕێوەبەری باڵای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و مایکل واڵتز وەک ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی. جێهێشتنی بڕیاری هەڵگرتنى تەحریر شام وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی بۆ ترەمپ، چاوەڕوان دەکرێت هێڵی کاتیی سزا توندەکانی ئەمریکا کە لە سەردەمی دەسەڵاتی ڕژێمی ئەسەددا بەسەر سوریادا سەپێنرابوو، درێژ بکاتەوە. رۆژی ٨ى مانگى ١٢ى ساڵى رابردوو، چەکدارانی دەستەی تەحریری شام دەستیان بەسەر دیمەشقی پایتەختدا گرت و دوای نزیکەی 14 ساڵ لە شەڕی نێوخۆ، کۆتاییان بە دەسەڵاتی 53 ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد هێنا.

كاوە ڕەش/ بەریتانیا  پیاوێکی كورد، کە لەبەردەم شەمەندەفەرێکیدا دانیشتوە لەو كاتەدا، پاڵ بەكەسێكی پۆستەچییەوە دەنێت بۆ ناو سكەی شەمەندەفەرەکە، دادگای بەریتانیاش بەتاوانی هەوڵدان بۆ کوشتن، بۆ هەتا هەتایە سزای زیندانی بەسەردا سەپاند. لە كامێراكانی چاودێری فەرمانگەی گوستنەوەی هێڵی ئاسینینی بەریتانیا دەردەكەوێت، پەناخوازێكی كورد، بەناوی بڕوا شۆڕش، تەمەن 24 ساڵ، دوای ئەوەی لە 3ی شوباتدا كەسێك بەناوی، (تادێوس پۆتۆچێکی) تەمەن 61 ساڵ، كە لەسەر سەکۆی هێڵی ڤیکتۆریا بەرەو باشوورگەشت دەكات، لەناو وێستگەی ئۆکسفۆرد سێرک، پاڵ بەو پیاوە  بە تەمەنەوە دەنێت بۆ ناو هێڵی ئاسینینی شەمەندەفەرەکەو هەوڵ بۆ کوشتنی دەدات. ‎قوربانییەكە لەكاتی كەوتنەخوارەوە بۆ ناو ڕێڕەوەكە، چانسی هەبووە كە دەستی لەتەزوی كارەبای شەمەندەفەرەكە نەداوە، هەرزوو لەلایەن ڕێبوارێکەوە یارمەتی دراوە لەڕێڕەوەکە دەربچێت. دواتر ئەو كەسەی هەوڵی ڕزگاركردنی داوە، لەلایەن دادوەرەوە لەدادگای تاجی ناوخۆی لەندەن، بڕی هەزار پاوەندی وەك پاداشت پێبەخشرا. ‎داواکاری گشتی ڕایگەیاندووە، مەحاڵە شتێک لەخەیاڵتدا بێت، هەرگیز پاساو بۆ پاڵنانی کەسێک لەبەردەم شەمەندەفەرێکی لەو شێوەیەدا بهێنێتەوە.  ‎بڕوا شۆڕش، کۆچبەرێکی کوردەو لەڕێگەی وەرگێڕێکەوە بەڵگەو وتەكانی لەبەردەم دادواەر لێ وەرگیراوە، ئەو بانگەشەى ئەوەی کردووە، كە لەو كاتەدا زۆر "تووڕە" بووە لەو كەسە پۆستەچییە، چونکە هەستی کردووە پۆستەچییەکە بەنیگایەکی نامۆو ناشیرین سەیری كردووە. ‎ماکسین جارۆس جۆنز، لەبەشی لێكۆڵینەوە دەڵێت: "بروا شۆڕش هەوڵیداوە بەئەنقەست قوربانییەکە بکوژێت، كاتێك شەمەندەفەرەکە نزیكبۆتەوە، ئەو بەزۆر پاڵی  بە پۆستەچییەكەوە ناوە بۆ ناو ڕێڕەوەکە. ‎ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەگەر بیرکردنەوەی خێرای قوربانییەکەو بوێری ئەو ڕێبوارەی کە یارمەتیداوە، ئەو خێراییەی کە شۆفێری شەمەندەفەرەکە لەكاتی وەستانی نەبوایە، ئەوا کردەوەکانی ئەو پەناخوازە كوردە، دەیتوانی ژیانی قوربانییەکە بەفیڕۆ بدات. ‎ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە هاتوچۆکاران بتوانن لەوێستگەو ڕێگاو بانەكان، بەبێ ترس و بەئازادی گەشت بکەن، دووربن لەتوندو تیژی و زیان. ئەو لێكۆڵەوەرە دەڵێت، بەم سزادانە هیوادارم وەك بیرخستنەوەیەک بێت، بۆ ئەو جۆرە كەسانەی بیر لەوکارانە دەكەنەوە، ئێمە بەو شێوەیەی کە یاسا ڕێگەی پێدەدات بەتەواوی لێپێچینەوەیان لەگەڵدا دەكەین. ‎سام پەینتەر، كەئەویش وەك ئەفسەرێكی بەدوداچون لەوكەیسە كاری كردووە دەڵێ، من دڵخۆشم بەئەنجامی بڕیاری ئەمڕۆی دادگاو دەمەوێت سوپاسی هەموو ئەو کەسانە بکەم، کەبەشداربوون لە لێکۆڵینەوەکە كاریانكرد بەخێرایی تاوانكار، بڕوا شۆڕش بناسرێتەوەو دەستگیر بكرێت. ‎ئاماژەی بەوەشکردووە، وەک لەسزای هەتا هەتاییدا دەردەکەوێت، بڕوا شۆڕشی تەمەن ٢٤ساڵ، تاکێکی لەڕادەبەدەر مەترسیدار بووە، سوپاس بۆ یەزدان، ئێستا لەسەر شەقامەکان دوورخراوەتەوەو لەپشت شیشی زیندانەكان زیندانكراوە.  هیوادارم ئەو سزادانەی تاوانبار، هەندێک ئاسوودەیی و ئارام بۆ قوربانییەکە فەراهەم بکات، کە ئێستا بەردەوامە لەسەر چارەسەری چاکبوونەوەی لەو كردەوە ترسناکەی ڕووبەڕووی بۆتەوە لەلایەن بڕوا شۆڕشەوە.

وەزیری دەرەوەی فەرەنسا، ئاشکرایدەکات سزاکانی یەکێتی ئەوروپا بۆ سەر سوریا کە لە ئێستادا ئاستەنگن بۆ گەیاندنی هاوکارییە مرۆییەکان و بوژانەوەی وڵاتەکە، دەکرێت بە خێرایی هەڵبگیرێت. ئەمڕۆ چوارشەممە، ژۆن نۆوێل بارۆ، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا، بە ڕادیۆی فەرەنساى  ڕایگەیاند، سزاکانی یەکێتی ئەوروپا بۆ سەر سوریا بە خێرایی هەڵدەگیرێن. ئاماژەی بەوەشکرد، گفتوگۆ بەردەوامە لەگەڵ هاوبەشەکانی ترمان لە یەکێتی ئەوروپا سەبارەت بە ئەگەری هەڵگرتنی سزاکانی دیکە، لە ئەگەری پێشکەوتن لە بوارەکاندا لەوانە مافەکانی ژنان و گەیشتن بە ئاسایش لە سوریا. ژۆن نۆوێل بارۆ، پێى وایە ئەو گەمارۆو سزایانەى بەسەر بەشار ئەسەدو ڕژێمە ڕوخاوەکەیدا سەپێنراون، بە شێوەیەکی سروشتی هەڵناگیرێن.  وتیشى :لە ئێستادا سزای دیکەش هەن کە ڕێگری لە گەیاندنی یارمەتییە مرۆییەکان دەکەن، ڕێگری لە چاکبوونەوەی وڵات دەکەن و لەوانەیە بەم زووانە ئەمانە هەڵبگیرێن. ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەستبەرداربوونێکی شەش مانگی لە سزاکانی سەر مامەڵەکردن لەگەڵ هەندێک لە دامەزراوە حکومییەکان لە سوریا دەرکرد. ئەمەش بۆ ئاسانکاری بۆ ڕۆیشتنی هاوکارییە مرۆییەکان و تێپەڕاندنی کەمیی وزە و ڕێگەدان بە گواستنەوەی کەسی. یەکێتی ئەوروپا، ئەمریکا، بەریتانیاو حکومەتەکانی دیکە سزای توندیان بەسەر سوریادا سەپاند، دوای ئەوەی بەشار ئەسەد لە ساڵی ٢٠١١دا سەرکوتى ئەو دەنگە ناڕەزاییانەکرا کە داواى دیموکراسیان دەکرد. هەینى رابردوو ژان نۆوێل بارۆ، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا و ئەنالینا بێربۆک، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لە چوارچێوەی هەوڵە دیپلۆماسییەکانی وڵاتانە بۆ دانانی نەخشەڕێگەیەک بۆ داهاتووی سووریا و خەڵکەکەی لەدوای کەوتنی بەشار ئەسەد سەردانى سوریایانکرد. ئەوە یەکەمین سەردانی بەرپرسانی ئاست باڵای وڵاتانی رۆژئاوا بوو بۆ سووریا لە دوای رووخانی دەسەڵاتی ئەسەد لە 8ی کانوونی یەکەمی 2024. 

دەزگای ڕاگەیاندنی چین بڵاویکردەوە ئەمرۆ ڕۆژی سێشەممە بەهۆی بومەلەرزەیەکی بەهێزەوە لە هەرێمی تبتی چین لانیکەم 126 کەس گیانییان لە دەستداوە، ژمارەیەکی زۆریش لە بیناکان ڕووخاون، بوومەلەرزەکە لە چەند بەشێکی هیندستان و پایتەختی نیپاڵیش هەستی پێکراوە. تیمەکانی فریاگوزاری بە داروپەردبووی بیناکاندا دەگەڕان بە دوای ڕزگاربوواندا، بومەلەرزەکە لە شارۆچکەی تینگری داوە کە شارۆچکەیەکی بەرزەو دوورە دەستە، نزیکەی 80 کم لە باکووری چیای ئێڤێرێستەوە دوورە، دەکەوێتە سەر سنووری چین لەگەڵ نیپاڵدا. سانگجی دانگژی تەمەن 34 ساڵ سوپەرمارکێتێکی هەیە لە تینگری و زیانێکی گەورەی بەرکەوتووە، وتی "لێرە خانووەکان لە قووڕ دروست کراون، کاتێک بومەلەرزەکە ڕوویدا زۆرێک لە خانووەکان ڕووخان." دەزگای هەواڵی شینخوای چین وتی نزیکەی 95 کەس گیانییان لە دەستداوە و 130 کەسی دیکە برینداربوون. وتیشی زیاتر لە هەزار خانووش زیانییان پێگەیشتووە. ناوەندی تۆڕی بومەلەرزەی چین وتی بومەلەرزەکە بە گوڕی 6.8 بووە، ناوەندی جیۆلۆجی ئەمەریکاش وتی بومەلەرزەکە بە گوڕی 7.1 بووە. تینگری کە سەرچاوەی بومەلەرزەکە بوو نزیکەی 62,000 دانیشتووی هەیە، شارۆچکەکە هێندەی لاسای پایتەختی تیبێت پێشکەوتوو نیە. زۆربەی ئەو خانووانەی کە ڕووخاون وادەردەکەوێت کە بە شێوازی کۆن دروستکرابێتن، لە بەرد و قوڕ و دار دروستکراون. سەرۆکی چین شی جین پینگ داوای هەوڵێکی گەورەی گەڕان و فریاگوزاری کرد، کەمکردنەوەی زیانە گیانییەکان و دووبارە نیشتەجێکردنەوەی ئەوانەی زیانییان پێگەیشتووە بە شێوەیەکی گونجاو و دڵنیابوونەوە لە پارێزراوییان و گەرمبوونەوەیان لە وەرزی زستاندا." بەرپرسان دەڵێن زیاتر لە 3400 کارمەندی فریاگوزاری و زیاتر لە 340 کارمەندی تەندروستی ڕەوانەی شوێنەکە کراون. لە مانگی دوانزەی ساڵی 2023 دا بومەلەرزەیەک لە باکووری ڕۆژئاوای چین بووە هۆی گیان لە دەستدانی 148 کەس و ئاوارەبوونی هەزاران کەس لە هەرێمی گانسو. ئەوەش کوشندەترین بومەلەرزە بوو لە چین لە دوای ساڵی 2014 ەوە، لەو ساڵەدا زیاتر لە 600 کەس لە بومەلەرزەیەکدا لە هەرێمی یونانی باشووری ڕۆژئاوای چین گیانییان لە دەستدا.

تۆمارێکی دەنگی کە دەگەڕێتەوە بۆ یەکێک لە سەرکردە باڵاکانی سپای پاسداران لە سوریا وردەکارییەکانی دوا ڕۆژانی ڕژێمی بەشار ئەسەدی ئاشکرا کردووە، کە باس لە ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد دەکات کە لە ئەنجامی “خیانەتەکانی ڕووسیا” و گەندەڵی ناوخۆیی ڕژێمەوە بووە. جەنەڕاڵێک بە ناوی “ئیثباتی” لە تۆمارە دەنگییەکەدا قسە دەکات ئەمڕۆ (سێشەممە) لەلایەن ماڵپەڕەکانی ئۆپۆزسیۆنەوە بڵاوکرایەوە، ئەو ژەنەراڵە لێدوانێک دەدات و وەڵامی پرسیارەکان دەداتەوە سەبارەت بە ڕۆژانی کۆتایی سوپای پاسداران لە سوریا، بەپێی تۆمارە دەنگییەکە. ژەنەراڵەکە دەڵێت: “لە سوریا بە شێوەیەکی خراپ دۆڕاوین” و جەخت لەوە دەکاتەوە کە گەندەڵی ناوخۆیی و داڕمانی ئابووری هۆکاری سەرەکی  روخانى ڕژێمی بەشار ئەسەد بوون. لە هەمان چوارچێوەدا زیادی کرد: "خەڵک بۆ ڕووخاندنی ڕژێمێکی گەندەڵ ڕاپەڕی". هەروەها ئەو بەرپرسەى سوپاى پاسداران ڕوسیای بە "یەکێک لە هۆکارەکانی داڕمانی سوریا لە سەردەمی بەشار ئەسەد" زانی، وتی: "ڕووسەکان هەموو سیستەمەکانی ڕاداریان ڕاگرت بۆ ئەوەی داگیرکەری ئیسرائیل بتوانێت بارەگای هەواڵگری ئێمە بۆردومان بکات". ئەو بەرپرسە  وتیشی: "ڕووسیا لەبری ئەوەی پێگەکانی HTS بکاتە ئامانج، بیابانەکانی بۆردومان دەکرد." لە بەشێکی تۆمارە دەنگییەکەدا، باس لەو ساڵانە دەکات کە لە سوریاو لوبنان بەسەری بردووە و دەڵێت: سەختترین ساتەکانی ژیانم وەک پاسەوانێک ئەو ساتانە بوون کە ناچار بووم سوریا بەجێبهێڵم. لە لێدوانەکانیدا کاردانەوەکانی بڕینی ڕێڕەوی دابینکردنی بۆ گروپی حزبوڵای لوبنانی کەمکردەوە. وتی: خەمی ئامادەکاری سەربازی بەرەی خۆڕاگری مەخۆن. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ئێمە تەکنەلۆجیا بۆ حزبوڵا دابین دەکەین، بەڵام دەبێت خەمی پاراستنی مۆڕاڵی ئەوان بخۆین. وتی: کۆماری ئیسلامی تۆڵەی حەسەن نەسروڵای کردەوە. هەروەها باسی لە ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوەی ئێران و ئەمریکا کرد. وتی: مووشەکی ئاسایی ئێمە جگە لە مووشەکی ستراتیژی، زۆر کاریگەر نییە بەرامبەر بە شوێنەکانی ئەمریکا. هۆشداریشیدا لەوەی "هێنانی ناوچەکە بۆ ناو ڕووبەڕووبوونەوەیەکی سەربازی لە بەرژەوەندی بەرخۆدان لە ئێستادا نییە".

فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا دەڵێت، لە هەفتەیەکدا چەندین هێرشیان کردووەتە سەر چەند بنکەیەکی داعش لە عێراق و سووریا، چەند جارێک داعش وەڵامی هێزەکانیان داوە، لە ئەنجامدا سەربازێکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی کوژرا و دووانی دیکە لە عێراق بریندار بوون. فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا  رایگەیاند: لە 30-12-2024 تاوەکو 06-01-2025 هێزەکانی سێنتکۆم و هێزە هاوبەشەکان لە عێراق و سووریا چەند جارێک پێگەکانی داعشیان کردنە ئامانج. دەشڵێت، هێرشەکانی عێراق لە لایەن سێنتکۆم و هێزە عێراقییەکان لە زنجیرە چیای حەمرین، بۆ سەر چەند پێگەیەکی ناسراوی داعش کران. سێنتکۆم لەبارەی زیانی ئەو ئۆپەراسیۆنانە رایگەیاند: لە عێراق چەند جارێک داعش وەڵامی هێزەکانیان دایەوە و لە ئەنجامدا، سەربازێکی هێزەکانی هاوپەیمانی کوژرا و دووانی دیکە بریندار بوون.

بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست "قۆناغێکی گۆڕانکاری بنەڕەتی" بەخۆیەوە دەبینێت، هاوکات ئاماژەى بۆ ئەوەکرد،  ئێران گەورەترین هەڕەشەیە، چ ڕاستەوخۆ و چ لە ڕێگەی بریکارەکانییەوە. سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل وتی: ئێمە لە کاتێکی گۆڕانکاری بنەڕەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستداین. ناوبراو ئەوەشى زیادی کرد: ساڵانێکە دەزانین کە ئێران گەورەترین هەڕەشەی ئێمەیە، چ ڕاستەوخۆ و چ لە ڕێگەی بریکارەکانییەوە. سەرەتای ئەم هەفتەیە، سەرچاوەیەکی ئیسرائیلی ڕۆژی هەینی بۆ سکای نیوز عەرەبی پشتڕاستی کردەوە کە وڵاتەکەی "ساڵانێکی زۆرە" خۆی بۆ ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئێران ئامادە دەکات. ئەو سەرچاوەیە وتیشی: "لە ئێران ئێمە هەواڵگری و بانکی ئامانجمان هەیە، سەلماندوومانە کە توانامان هەیە"، دەشڵێت، ڕژێمی ئێران وەک حوسییەکان نییە، لە دەوڵەتدایە، شتێکی لەدەستی هەیە، و بە شێوەیەکی لۆژیکی بیردەکاتەوە”. ناوبراو لە درێژەدا وتی: لە پرسی ئێراندا پێویستی بە هاوکاری نێودەوڵەتی هەیە... میحوەری ئێران لە هەموو کاتێک لاوازترە، لە ڕووی تواناکانەوە لاوازترە بەڵام لە ڕووی ناوبانگیشەوە لە ناوچەکەدا لاوازترە.

ــ نزیکەی 46,000 فەلەستینی لە هێرشەکانی ئیسڕائیلدا بۆ سەر غەززە کوژراون ــ ئیسڕائیل بەردەوام دەبین لە کارکردن بۆ گەڕاندنەوەی سەرجەم بارمتەکان ڕۆژی دووشەممە وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا ئەنتۆنی بلینکن داوای دوایین هەوڵی کرد بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنێکی ئاگربەست پێش ئەوەی سەرۆکی ئەمەریکا جۆو بایدن ماوەی سەرۆکایەتییەکەی تەواو ببێت. ئەوەش دوای ئەوەی بەرپرسێکی حەماس بە ڕۆیتەرزی وت لیستێکی ئیسڕائیلییان پەسەند کردووە کە پێکهاتووە لە 34 بارمتە بۆ ئاڵوگۆڕپێکردنییان لە حاڵەتی گەیشتن بە ڕێککەوتنێکی ئاگربەستدا. بلینکن لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا لە کۆریای باشوور وتی "ئێمە دەمانەوێت ئەمە لە ماوەی دوو هەفتەی داهاتوودا تەواو بکەین، ئەوەندە کاتمان ماوە. ئیسڕائیل تیمێکی ئاست بەرزی لە بەرپرسەکانی ناردووە بۆ قەتەڕ بە مەبەستی گفتوگۆکردن کە لەلایەن قەتەڕ و میسڕەوە سەرپەرشتی دەکریت. هەندێک لە میدیا عەرەبییەکان وتییان دەیڤد بارنیای بەرپرسی موساد کە سەرکردایەتی گفتوگۆکانی کردووە پێشبینی دەکرێت بەشدار بیت. بەپێی بەرپرسانی تەندروستی غەززە، نزیکەی 46,000 فەلەستینی لە هێرشەکانی ئیسڕائیلدا بۆ سەر غەززە کوژراون. ئەوەش دوای ئەوەی حەماس لە مانگی 10 ی ساڵی 2023 دا هێرشی کردە سەر ئیسڕائیل و 1200 کەسی کوشت و زیاتر لە 250 کەسی دیکەی بە بارمتە گرت. باوەڕوایە زیاتر لە 100 بارمتە هێشتا لە غەززە مابێتنەوە، حەماسیش دەڵێت بەبێ ڕێککەوتنێک بۆ کۆتایی هێنان بە جەنگەکە و کشانەوەی ئیسڕائیل لە غەززەدا ئازادییان ناکات. ئیسڕائیل دەڵێت هێرشەکەی ڕاناگرێت هەتاوەکو توانا سەربازییەکان و فەرمانڕەواییەکانی حەماس لە لە ناودەبات و سەرجەم بارمتەکان ئازاد دەکرێن. بەرپرسێکی حەماس بە ڕۆیتەرزی وت حەماس لیستێکی ئیسڕائیلی پەسەند کردووە کە پێکهاتووە لە 34 بارمتە کە لەلایەن ئیسڕائیلەوە خراوەتەڕوو بۆ ئاڵوگۆڕ پێکردنییان لە ئەگەری ڕێککەوتنێکی ئاگربەستدا. وتیشی دەکرێت ئەو کەسانە لە قۆناغی سەرەتایی ئاگربەستێکدا ئازاد بکرێن. ئەو لیستەی کە خراوەتەڕوو سەربازی ژن و بەساڵاچووان و ژن و هاووڵاتیانی سڤیلی گەنجیشییان تێدایە. ئۆفیسی سەرۆک وەزیری ئیسڕائیل بنیامین نەتانیاهو وتی ئەو لیستە لەلایەن ئیسڕائیلەوە لە مانگی حەوتدا دراوە بە نێوەندگرەکانی قەتەڕ، ئیسڕائیلیش تاوەکو ئێستا هیچ پشتڕاستکردنەوەیەک یاخود لێدوانێکی لە حەماسەوە پێنەگەیشتووە لەسەر ئەوەی ئەو بارمتانەی کە لە لیستەکەدان لە ژیاندا ماون یان نا. وتی "ئیسڕائیل ماندوونەناسانە بەردەوام دەبێت لە کارکردن بۆ گەڕاندنەوەی سەرجەم بارمتەکانمان."

ــ کوردەکان وەک هاوپەیمانى رۆژئاوا ڕوبەڕوی داعش بوونەتەوە ــ فەرەنسا داواى دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئازادو فرەچەشن دەکات لەسوریا ــ  فەرەنسا یاوەری پرۆسەی گواستنەوە دەبێت لەسوریا ئاژانس فرانس پرێس، بڵاویکردەوە سەرۆکی فەرەنسا، بەڵێنیداوە واز لە کوردەکانی سوریا نەهێنێت و پشتیوانى بەردەوامیان بێت. لە کۆبونەوەی ساڵانەی باڵیۆزەکانی فەرەنسا، ئەمرۆ دووشەممە، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا وتارێکى پێشکەشکردو تیایدا باسی لە دۆخی ئێستای سووریا و ئێران و شەڕی ڕووسیا و ئۆکرانیا و چەندپرسێکى تر کرد.  لەبەشێکى قسەکانیدا، سەرۆکی فەرەنسا، وتى: دەستبەردارى کوردانی سوریا نابین و پشتیان لێناکەین، هاوسۆز دەبین لەگەڵیان. ئەو وتیشى: کوردەکان وەک هاوپەیمانى وڵاتیانى رۆژئاوا ڕوبەڕوی گروپە تیرۆریستییەکان، بە تایبەتی ڕێکخراوی تیرۆریستانی داعش بوونەتەوە. ماکرۆن ئاماژەی بەوەداشداوە، فەرەنسا یاوەری پرۆسەی گواستنەوە دەبێت بە درێژایی و دوورمەدا بە مەبەستی دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئازاد کە ڕێز لە فرەچەشنی نەتەوەیی و سیاسی و تائیفی خۆی بگرێت. ئیمانوێل ماکرۆن، لەبارەى بەرنامە ئەتۆمیەکەى ئێرانەوە ڕایگەیاند بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران لە خاڵی نەگەڕانەوە نزیک دەبێتەوە، ئاماژەی بەوەشکرد کە پێویستە لەگەڵ ئیدارەی داھاتوی ئەمریکا بە سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپ گفتوگۆیەکی ستراتیجی سەبارەت بە تاران بکات. ماکرۆن لە میانی کۆبوونەوەی ساڵانەی باڵوێزەکانی فەرەنسا زیادی کرد کە سەرکردەکان ناچار دەبن لە خۆیان بپرسن کە ئایا پێویستە پێش ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥ میکانیزمێک بۆ گەڕاندنەوەی سزاکان بۆ سەر ئێران دەستپێبکەن. ناوبراو جەختی کرد ئێران ئاڵنگاری سەرەکی ستراتیژی و ئەمنییە بۆ فەڕەنسا، ئەوروپاکان، هەموو ناوچەکە، هۆشداریشی دا کە خێرایی بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێمە دەباتە لێواری پچڕان.

ــ رۆژى پێنج شەمە لە رۆى ئیتاڵیا، کۆبونەوەکە دەکرێت ــ ئاماژە بە وەزیرە ئەوروپییەکان نەکراوە کە بەشداری کۆبوونەوەکە دەکەن ــ بۆ پاڵپشتیکردنی گواستنەوەی دەسەڵاتى سیاسیە بە ئاشتیانەیە  بەپێى راگەیەندراوێکى وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکا، وابڕیارە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رۆژی پێنجشەممەى ئەم هەفتەیە لە رۆما لەگەڵ هاوتا ئەورووپییەکانی لەبارەی سوریا کۆببێتەوە. لە بەیاننامەیەکدا کە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە میانی سەردانەکەی بلینکن بۆ سیئۆلی پایتەختی کۆریای باشوور، ئەمرۆ دووشەممە بڵاویکردەوە، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بەنیازە، لە ڕۆما چاوی بە وەزیرانی دەرەوەی ئەورووپا بکەوێت سەبارەت بە سوریا. ئەم سەردانەى بلینکن لە کاتێکدایە وڵاتانى ڕۆژئاوا هەوڵدەدات دەستی بۆ هاوکارى و پشتیوانى بۆ سەرکردایەتى نوێی سوریا درێژ بکات. کە بەهەمان شێوە هەوڵی هەڵگرتنی سزاکانی سوریا دەدات. بەپێى راگەیەندراوەکە، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەگەڵ هاوتا ئەوروپییەکانى کۆدەبێتەوە بۆ پاڵپشتیکردنی گواستنەوەی سیاسیی ئاشتیانە و گشتگیر بە سەرۆکایەتی و خاوەندارێتی سورییەکان. بەڵام راگەیەندراوەکەى وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاماژەی بە وەزیرە ئەوروپییەکان نەکردووە کە بەشداری کۆبوونەوەکە دەکەن. بلینکن کە ئێستا لە گەشتێکیدایە کە ژاپۆن و فەرەنسا لەخۆدەگرێت، دواتر پەیوەندی بە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکاوە دەکات. وەزیری دەرەوەى ئەمریکا پاڵپشتی واشنتۆنی بۆ پڕۆسەى سیاسی به سەڕۆکایەتی حکومەتى کاتى سوریا دووپاتکردەوە، که دەبێت حکومەتی نوێ ڕێز له مافی ژنان و کەمینەکان و هەموو نەتەوەو ئاینە جیاوازەکان بگرێت. رۆژی هەینی رابردوو وەزیرانی دەرەوەی فەرەنساو ئەڵمانیا سەردانی دیمەشقیان کرد،  لەگەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆکى کاتى سوریا کۆبوونەوە.

  ــ تمەنى ئێرانى و لیرەى سورى یەکەم و دووەمن ــ بەهۆى گرژییەکانی سوریاوە پێدەچێت تمەن و لیرە زیاتر دابەزن ڕیزبەندی هەرزانترین و خراپترین دراوەکانى جیهان، بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریکی لە ساڵی ڕابردوودا بڵاوکرایەوە، کە چەند وڵاتێکى عەرەبى تێدایە لەوانە لیرەى لوبنان و لیرەى سورى و تمەنى ئێرانى لەڕیزبەندیەکەدا دەبینرێن.   1. لیرەى لوبنانی ساڵی ڕابردوو یەکێک لە خراپترین ساڵەکان بوو بۆ لیرەى لوبنانى، نرخی دۆلار بە ڕێژەی نزیکەی 500% بەرزبووەوە و گەیشتە 89.56 هەزار لیرە بەرامبەر بە دۆلار. سندوقى دراوى نێودەوڵەتى، لە مانگی ئایاری ٢٠٢٤دا ڕایگەیاند کە ڕێوشوێنە سیاسەتییەکان کە لەلایەن وەزارەتی دارایی و بانکی ناوەندی لوبنانەوە گیراوەتەبەر سیاسەتی دارایی توند و تۆڵ و هەنگاونان بەرەو یەکخستنی نرخی ئاڵوگۆڕکردن و سەقامگیرکردنی ڕێژەی پارە. 2. تمەنی ئێرانی دوای دابەزینی بەهای لیرەى لوبنانی، تمەنی ئێرانی کە ساڵانێک هەرزانترین تمەن بوو لە جیهاندا، بووە بە دووەم، ئەمەش لەبەر ڕۆشنایی ئەو سنووردارکردن و سزایانەی بەسەر ئێراندا سەپێنراوە لە دوای کۆتاییهاتنی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٥دا. لە ماوەی ساڵی 2024، نرخی دۆلاری ئەمریکی بەرامبەر بە تمەن نزیکەی 0.21% بەرزبووەوە، بەهۆى گرژییەکانی سوریا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێدەچێت تمەنی ئێرانی زیاتر بەرەو دابەزین بڕوات. 3- دۆنگی ڤێتنامیی دۆنگی ڤێتنامی (VND) بووەتە یەکێک لە لاوازترین دراوەکانی جیهان لە ئەنجامی سنووردارکردنی هەناردەکردنی دەرەکی، کە قەبارەکەی دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە، ئەمەش وایکردووە بانکی ناوەندی ڤێتنام بەهای دراوەکە دابەزێنێت بۆ ئەوەی توانای کێبڕکێی هەناردەکردن بەرز بکاتەوە. لە ماوەی ساڵی ڕابردوودا، دۆلار بەرامبەر دۆنگی ڤێتنامی بە ڕێژەی نزیکەی 4.46% بەرزبووەتەوە و ساڵەکە بە 25.46 هەزار دۆنگ بەرامبەر دۆلار کۆتایی پێهاتووە. 4- لیۆنی سیرالیۆنی سیرالیۆن بەهۆی کۆمەڵێک هۆکارەوە کاریگەری لەسەرە، لەوانە ئاستی بەرزی قەرزو هەڵاوسان، خاوبوونەوەی گەشەی ئابووری، کاریگەری درێژخایەنی قەیرانە تەندروستییە گەورەکانی وەک بڵاوبوونەوەی ئیبۆلا. نرخی دۆلار بەرامبەر بە لیۆن نزیکەی 1.43% بەرزبووەوەو گەیشتە 22.79 هەزار لیۆن بۆ هەر دۆلارێک. 4- کیب لاوی لاو کیپ (LAK) لە لاوازترین دراوەکانی جیهانە بەهۆی کۆمەڵێک هۆکارەوە کە بریتین لە بەرزبوونەوەی هەڵاوسان و خاوبوونەوەی گەشەی ئابووری و زیادبوونی قەرزی دەرەکی. لە ساڵی 2024 نرخی دۆلار بەرامبەر بە کیب بە ڕێژەی نزیکەی 6.44% بەرزبووەوە و 21.82 هەزار کیبی تۆمارکرد. 6. ڕوپیەی ئەندەنوسیا ئەندەنوسیا زۆر پشت بە هاوردەکردنی کاڵاو کەرەستەی خاو دەبەستێت، لەنێویاندا نەوتی خاو، بۆیە لەنێو ئەو وڵاتانەدا بووە کە زۆرترین کاریگەری شەپۆلی هەڵاوسانی جیهانی لەسەرە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی کاڵاکان و ناردنی پارەی هاوردەکردن بەرزبووەتەوە و کورتهێنانی بازرگانی وڵاتەکەی قووڵتر کردووەتەوە. لەسەر بنەمای ساڵانە نرخی دۆلار بەرامبەر بە ڕوپیەی ئەندەنوسیا بەڕێژەی 4.86% بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە 16.22 هەزار دۆلار. 7. لیرەی سوری سەرەڕای باشتربوونی لە ڕۆژانی کۆتایی ساڵدا دوای ڕووخانی بەشار ئەسەد، بەڵام ئاستی 13 هەزار لیرەی سوری بەرامبەر بە دۆلار وەک یەکێک لە نزمترین نرخی دراو لە جیهاندا دەمێنێتەوە لەبەر ڕۆشنایی شەرو ئاژاوەکانى ئەو وڵاتە لە ژێر کاریگەرییە وێرانکەرەکانی ململانێکە زیاتر لە ١٤ ساڵە بەردەوامە. 8. سۆم ئۆزبەکی سۆم ئۆزبەکستانییەکان لە ساڵانی ڕابردوودا بەردەوام بوون لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان، ئەمەش بەهۆی هۆکارەکانی وەک بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری، بەرزی هەڵاوسان، خاوبوونەوەی گەشەی ئابووری، کێشەکانی گەندەڵی. لەسەر بنەمای ساڵانە، دۆلار بەرامبەر سۆم بە ڕێژەی 4.59% بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە 12.9 هەزار لیرە. 9. فرانکی کینیا فرانکی کینیا دوای ململانێکانی ئەو وڵاتە لە ساڵانی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو دەستی بە دابەزین کرد و بەهۆی هۆکارەکانی وەک نائارامی سەربازی و هەڵاوسانی بەرزەوە، دراوەکە بە یەکێک لە لاوازترین دراوەکانی جیهان مایەوە. لەڕووی ئەدای ساڵانە نرخی دۆلار بەڕێژەی 1.61% بەرامبەر بە فرانکی کینیا بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە 8,645 هەزار فرانک. 10. گواریانی پاراگوای دراوی پاراگوای، گوارانی، بەدەست هەڵاوسانی بەردەوام و بێکارییەوە دەناڵێنێت، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە لاوازترین دراوەکانی جیهان، لەگەڵ گەندەڵی بەربڵاو و پارەی ساختە. لەسەر بنەمای ساڵانە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دراوەکە بە ڕێژەی 7.55% بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە 7.8 هەزار گوارانی بۆ هەر دۆلارێک.

هاوڵاتى ــ بڕیارەکە ئەوە بوو "نابێت هیچ کامیان بە زیندووی دەربچن" ــ لە ماوەی ١٠ چرکەدا پرۆسەکە تەواو بوو، بیناکان داڕما ــ ئەو ڕێگایانەش بۆردومان دەکرا کە گومانى هەڵهاتنیان لێ دەکرد رۆژنامەى شەرق ئەوسەت لەژمارەى ئەمرۆیدا ئاشکرایکردوە کە سانسۆری سەربازی ئیسرائیل، ڕێگەی بە بڵاوکردنەوەی زانیاری نوێیدا سەبارەت بە کوشتنى ح.ەس.ەن ن.ەس.ر.و.ڵڵا سکرتێری گشتیی پێشووی حزبوڵاى لوبنان. بەپێى ئەو زانیارانەى رۆژنامەکە بڵاویکردونەتەوە، چەند ڕۆژێک بەر لە کوشتنى، چەندین ڕاپۆرت لەسەر ئاستى باڵا، سەبارەت بە شوێن و جموجۆڵەکانی گەیشتوونەتە تەلئەبیب. ئیسرائیل، بە ١٤ موشەک هەڵیان کوتاوەتە سەر ئەو بینایانەی کە چووەتە ناو تونێلەکانیانەوە ، تەنانەت ئەو ڕێگایانەشیان کردوەتە ئامانج کە گومانى هەڵهاتنیان لێکردوە، ئەوەش ئاشکرا کراوە ئەو بۆردومانانە چەند ڕۆژێک بەردەوام بووە تا ڕێگری لە هەر ئۆپەراسیۆنێکی ڕزگارکردن بۆ خۆی یان هاوەڵەکانی ئەنجامبدرێت. سەرچاوە ئەمنییەکان لە تەلئەبیب ئاماژە بەوە دەکەن کە بەدواداچون بۆ کوشتنى نەسروڵا لە (بەشی هەواڵگری سەربازی سوپای ئیسرائیل) و مۆساد بە ماوەیەکی کەم لە دوای شەڕی ٢٠٠٦ دەستیپێکردووە، بەڵام لەو کاتەدا بڕیاری سیاسی لەو بارەوە نەدراوە. بەپێى ناوەرۆکى ئەو زانیانەى شەرق ئەوسەت، بڵاویکردوەتەوە کاتێک نەسروڵا بڕیاریداوە بچێتە پاڵ بزووتنەوەی حەماس لەو کارەی کە ناوی لێنابوو "جەنگی پشتیوانی غەززە"، پلانی تیرۆرکردنەکە دەستی پێکردوە، بەڵام بڕیاردرا بەلاڕێدا ببرێت و ئەو بیرۆکەیە وا بخرێتە روو کە ئیسرائیل بەنیازی ئەوە نییە شەڕەکە لەگەڵیدا فراوانتر بکات. چەند ڕۆژێک پێش کوشتنەکەى، نەک تەنها لە ڕێگەی تونێلەکانەوە، بەڵکو بە جوڵەکردن لە سەرووی زەویەوە، شوێنی وردی ئەویان دیاری کردبوو. چاوەڕوانیان دەکرد بگاتە ئەو بارەگایەی کە دەکەوێتە قووڵایی ژێر زەوی لە ژێر کۆمەڵگەیەکی نیشتەجێبوون کە پێکهاتووە لە ٢٠ بینای گەورەو بەیەکەوە گرێدراو، لە گەڕەکێکی ئاست بەرز لە گەڕەکی باشووری شار، کە دارستانێکی دار لە ڕۆژئاوای هەیە، و بڕیاریان دا کە ئەمە دەرفەتێکە بە دەگمەن دووبارە دەبێتەوە. لە ماوەی ٤ ڕۆژدا لە بەرزترین ئاستدا چاودێری جموجۆڵەکانی نەسروڵا کرا، فەرماندەکانی هێزی ئاسمانی کە ئەرکی جێبەجێکردنییان پێسپێردرابوو، بەشدارییان تێدا کرد. دوا دانیشتنی لێکۆڵینەوەش خودی نەتانیاهۆ ئامادەی بوو. فەوجێکی فڕۆکە ئامادەکرا، هەروەها ١٤ فڕۆکەی جەنگی چەک و تەقەمەنییان پێدرا، کە ٨٣ موشەکیان هەڵگرتبوو کە کێشیان ٨٠ تەن بوو. لە ماوەی ١٠ چرکەدا پرۆسەکە تەواو بوو، بیناکان داڕما و چاڵێکی زەبەلاح و قووڵ لە شوێنەکەدا هەڵکەندرا، ئەگەری دەرچوون بۆردومان کران بۆ ئەوەی هیچ کەسێک نەتوانێت هەڵبێت. بۆردومانەکە بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک ڕانەگیراو ڕێگری لە چالاکی هێزەکانی فریاگوزاری و فریاکەوتنی لوبنان کرد. بڕیارەکە ئەوە بوو: "نابێت هیچ کامیان بە زیندووی دەربچن".

هاوڵاتى ــ تورکیا بە فڕۆكەی جەنگی هێرشى کردە سەر كارگەی شەكر لە دێرحافەر ــ تورکیاو چەتەکان هەوڵدەدەن لە بەرەی شەڕی بەنداوی تشرین پێشڕەوی بکەن ــ ئەو هێرشانە بە پشتیوانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانى تورکیا ئەنجام دەدێن   ناوەندی راگەیاندنی قەسەدە ئاماری شەرو پێکدادانەکانى بڵاوکردەوەو رایگەیاند، هێرشی چەتەکانی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر گوندەکانی منبج تێکشکێندراون و ١٣ چەتەش کوژراون. ناوەندەکە ئەوەى خستوەتەڕوو، دەوڵەتی تورکیاو چەتەکانی هەوڵدەدەن لە بەرەی شەری بەنداوی تشرین و هەرێمەکانی باشوری رۆژهەڵاتی منبجەوە پێشڕەوی بکەن، بەڵام هێزەکانی ئەنجومەنی سەربازی منبج، سەرجەم هێرشەکانیان تێکشکاندون. بەپێى راگەیەندراوەکە ئەو هێرشانە بە پشتیوانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و فڕۆکەی جەنگی دەوڵەتی تورکیا ئەنجامدران، لە ئاکامیشدا زیانی گیانی زۆر بەر چەتەکانی دەوڵەتی تورکیا کەوت. قەسەدە ئەوەى ئاشکرا کردوە، گروپە چەکدارەکانى تورکیا، هێرشیانكردوەتە سەر كێڵگەی “ئەبو سەعید” و شەڕڤانانان هێرشەکەیان تێکشکاندوە پێنج لەو چەکدرانە كوژراون. راگەیەندراوەکە باسى لەوەکردوە یەكەكانی شەهید هارون ١٣ خاڵ و پێگە و ئۆتۆمبێلی دوژمنیان لە ناوچەكە كردوەتە ئامانج، لە نزیک شارۆچکەی دێر حافەر؛ هەروەها ئاماژە بۆ ئەوەکراوە، تورکیا كارگەی شەكری لە ڕۆژهەڵاتی شارۆچکەی دێرحافەر، بە فڕۆكەی جەنگی كردە ئامانج و بەوهۆیەوە بەشێكی گرنگی كارگەكە لەناوچووە.