ئەردۆغان: هەسەدە دەبێت یەکگرتنەکەیان لەگەڵ سوریا تەواو بکەن

سەرۆکوەزیرانی عێراق دەڵێ، ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی پرسی نەوت، "سرووشتێکی تەکنیکی و یاساییان هەبوو و دووربوو لە کێشەی سیاسی"؛ ئاماژە بەوەش دەکات، رێککەوتنی سێقۆڵی بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان، "زەوینەیەکی گرنگ بۆ دەرکردنی یاسای نەوت و گاز دەڕخسێنێت و قۆناخێکی نوێ دادەمەزرێنێت." محەممەد شیاع سوودانی لە گوتەیەکدا بۆ چاتم هاوسی بەریتانی ئاماژەی بەوە کرد کە پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان تەنانەت لە سەردەمی ناکۆکیشدا روون بوون و کێشەکان پەیوەندییان بە جێبەجێکردنی بڕگەکانی یاسای بودجە و بڕیارەکانی دادگای باڵای فیدراڵی هەبووە و گوتی: "هیچ بڕیارێکی سیاسی نەبووە بۆ راگرتنی ناردنی پارە یان دروستکردنی کێشە لەگەڵ هەرێم[ی کوردستان]. بۆیە گرنگە کرۆکی کێشەکە وەک کێشەیەکی تەکنیکی-یاسایی وێنا بکەین، نەوەک کێشەیەکی سیاسی." سەرۆکوەزیرانی عێراق گوتی، ناکرێ پارێزگایەک پابەند بێت بە رادەستکردنی داهاتی نەوتی و نانەوتی، بەڵام هەرێمی کوردستان چاوپۆشی لێبکرێ کاتێک هەمان پابەندبوونی نەبێ و رایگەیاند: "ئەمە کەموکوڕییەکی دەستوورییە و لە پرەنسیپی یەکسانی و دادپەروەریدا نییە لەنێوان خەڵکی عێراق." سوودانی ئاماژەی بەوەشکرد کە حکومەتی ئێستای عێراق حکومەتێکی هاوپەیمانییە و هەموو پێکهاتەکانی عێراقی تێدایە و دۆسییەکان بە شێوەیەکی کراوە لە ئەنجوومەنی وەزیران گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت و گوتی: "برایانی وەزیرانی کورد لە ئەنجوومەنی وەزیرانن و بێگومان پێداگیرن لەسەر پابەندبوون بە دەستوور و یاسا." بەرەبەیانی رۆژی شەممە، 27ـی ئەیلوولی 2025 هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بازاڕەکانی جیهان لە رێگەی بۆرییەوە دەستیپێکردەوە.  سوودانی ستایشی رێککەوتنی تایبەت بە هەناردەکردنەوەی نەوتەکەی لەنێوان حکومەتی فیدراڵی، حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی نەوت کرد و بە "براوە" بۆ هەمووان ناوی برد و رایگەیاند، ئەم رێککەوتنە دەستوور و یاسای بودجە و بڕیاری دادگای فیدراڵی جێبەجێ دەکات و لە هەمان کاتدا هەرێمی کوردستان پارەی پێویست بە گوێرەی یاسای بودجە وەردەگرێت. سوودانی گوتی: "کاتێک حکومەت پابەند دەبێ بە رادەستکردنی تەواوی داهاتی نەوتی و نانەوتی، ئەمە وادەکات حکومەتی فیدراڵی ماف و پارەی پێبدات".  سەرۆکوەزیرانی عێراق گوتی، رێککەوتنەکە "زەوینەیەکی گرنگ" دەڕەخسێنێت بۆ دەرکردنی یاسای نەوت و گاز کە بە پێویستییەکی سەرەکیی دانا بۆ دیاریکردنی رۆڵی حکومەتی فیدراڵی، هەرێمی کوردستان و پارێزگاکان لە ژێر رۆشنایی دەستووری نوێدا. سوودانی رێککەوتنەکەی بە گرنگ دانا بۆ بەهێزکردنی وەبەرهێنان و پاراستنی مافی کۆمپانیاکان و گەشەپێدانی ئابووری نیشتمانی عێراق. لە ئاداری 2023ەوە لە ئەنجامی بڕیارێکی دادگەی نێوبژیوانی پاریس، هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان لە رێگەى بەندەرى جەیهانى تورکیاوە راگیرا کە ئەوکات لەگەڵ نەوتى کەرکووکدا بڕەکەى رۆژانە دەگەیشتە نزیکەى 400 هەزار بەرمیل. سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند: "ئەم رێککەوتنە گرنگە، قۆناخێکی نوێ دادەمەزرێنێت، بەشدار دەبێت لە بەهێزکردنی رۆڵی کەرتی نەوت لە عێراق، ئینجا لە هەرێم[ی کوردستان] بێت یان لە پارێزگاکان، ئابووری نیشتمانیمان دەپارێزێ."

جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق لەچاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا، ڕایگەیاند، کێشەی مووچە لە رەگەوە چارەسەر نەبووە و ئێستا بابەتی 120 ملیار دیناری داهاتی نانەوتی بووەتە کێشەی سەرەکی. هۆشداریش دەدات لەوەی بەغداد کەمکردنەوەی ئەو بڕە رەتدەکاتەوە و پێویستە هەرێم پابەند بێت، ئەگەرنا بەغداد دەیکاتە بیانوو بۆ نەناردنی مووچە. تاوبراو ئەوەشى خستەڕوو هێنانە پێشەوەی بابەتی کەمکردنەوەی 120 ملیار دینار بۆ 80 یان 90 ملیار، دوو مەترسیی هەیە: "یەکەم، حکومەتی عێراق دەڵێت پێویستە وردبینی لە داهاتەکانتدا بکەم، کە ئەمەش دەستوەردان دروست دەکات. دووەم، پێویستە ئەم بابەتە زۆر بەپەلە یەکلابکرێتەوە، ئەگەرنا دەبێتە هۆی دواکەوتنی مووچەی مانگەکانی داهاتوو". ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی پێی وایە بەغداد بە کەمکردنەوەی بڕی داهاتە نانەوتییەکە رازی نابێت و دەڵێت: "ئەوانیش کێشەی کەمیی داهاتیان هەیە، بودجەی سێ ساڵەیان داناوە و تەنها لە ساڵی 2023 بڕی 64 تریلیۆن دینار کورتهێنانیان هەبووە، بۆیە ئێستا 6 هەزار پڕۆژەیان راگرتووە و ناتوانن پارەی بەڵێندەر و پارێزگاکان بدەن". جەمال کۆچەر هۆشداری دەدات و دەڵێت: "ئەگەر بەغداد رازی نەبوو و هەرێمیش پابەند نەبوو بە ناردنی 120 ملیار دینارەکەوە، ئەوا دەبێتە بیانوو بۆ بەغداد و دەڵێن هەرێم پابەند نییە. یان هەنگاوی دووەم دەنێن و بەرەو 'مەقاسە' دەڕۆن، واتە راستەوخۆ 120 ملیار دینارەکە لەو 956 ملیارەی مووچە دەبڕن". سەبارەت بە توانای دارایی هەرێم، کۆچەر دەڵێت: "مەنتیقی نییە حکومەتێک بڵێت من 120 ملیار دینارم نییە بیدەم بە بەغداد بۆ ئەوەی مووچەمان بۆ بنێرن. نە داهاتەکانمان ئەوەندە کەمە و نە لە بنەڕەتدا ئەمە پارەیەکی زۆرە کە ملیۆنێک و 150 هەزار کەسی لەسەر سزابدەیت". جەمال کۆچەر پێی وایە رێککەوتنەکە بەهۆی فشاری نێودەوڵەتییەوە بووە و دەڵێت: "هەردوو حکومەت پێویستیان بەیەکە. حکومەتی داهاتووی بەغداد پێویستی بە پشتیوانیی لایەنە کوردییەکانە، بۆیە ئامادەیە مووچە بنێرێت ئەگەر هەرێم پابەند بێت. لەبەرامبەریشدا هەرێم پێویستی بە بەغدادە، چونکە ناتوانێت بە تەنها 956 ملیار دینار مووچە دابین بکات". لە کۆتاییدا، کۆچەر ئاشکرای دەکات کە لە بەغداد پرسیار لەسەر چارەنووسی پڕۆژەی "هەژماری من" دەکرێت و دەڵێت: "پرسیار دەکەن بۆ تا ئێستا 'هەژماری من' رادەست نەکراوە و ناخرێتە سەر سیستمی فیدراڵی؟ ئەوان دەڵێن ئەگەر بابەتەکە بۆ چارەسەری لێبڕین و بندیوار نییە، بۆچی رادەستی ناکەن؟".  

لە کاتێکدا حەماس تا ئێستا بە فەرمی وەڵامی خۆی بۆ پلانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بۆ غەززە نەداوە، بەڵام تاهیر نونو یەکێک لەسەرکردەکانى بزووتنەوەکە "ئامادەکارییەکان بۆ ئاگربەستێکی درێژخایەن لە کەرتی غەززە" پشتڕاستکردەوە. ناوبراو ڕۆژی چوارشەممە بە کەناڵی ئەلعەرەبیەی ڕاگەیاند: ئێمە ئامادەین بۆ ئاگربەستێکی درێژخایەن لە غەززە کە دەتوانێ ساڵانێک درێژ بێتەوە. هەروەها جەختی لەوەش کردەوە کە "ئازادکردنی دیلە ئیسرائیلییەکان پەیوەستە بە کۆتاییهاتنی جەنگ و کشانەوەی ئیسرائیل لە غەززە". ئەو بەرپرسەى حەماس جەختیشی لەوە کردەوە کە بزووتنەوەکە "جددییە لە ئازادکردنی دیلەکان لە چوارچێوەی ڕێککەوتنێک کە کۆتایی بە شەڕەکە دەهێنێت و کشانەوەی سوپای ئیسرائیل مسۆگەر دەکات". بەڵام ئاماژەی بەوەدا کە "چەکەکانی بەرخۆدان پەیوەستن بە دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینەوە"، وەک خۆی دەڵێت. ئەم لێدوانانە دوای ئەوە هات کە ترەمپ سێ بۆ چوار ڕۆژی مۆڵەتی بە حەماس دا تا ڕۆژی سێشەممە وەڵامی خۆی بۆ پێشنیازی ئەمریکا پێشکەش بکات ، ئەگەرنا وەک خۆی وتی "ڕووبەڕووی چارەنووسێکی تاریک دەبێتەوە". لەلایەکی دیکەوە، قەتەر و میسر و تورکیا چالاکانە لۆبییان بۆ بزووتنەوەکە کردووە بۆ ئەوەی ڕێکبکەون و جەخت لەوە دەکەنەوە کە لە ئێستادا باشترین دەرئەنجامی مومکینە، بەپێی سەرچاوە ئاگادارەکان کە قسەیان لەگەڵ ئەکسیۆس کردووە.

هێزەکانى سوریاى دیموکرات ڕایدەگەیەنن پیلانێکی شانە بەکرێگیراوەکانی داعشیان پووچەڵکردەوە و سێ ئەندامی شانەکەیان لە گوندەکانی دێرەزۆری ڕۆژهەڵاتی دێرەزۆر دەستگیرکردوە.  هەسەدە بەیاننامەیەکی گشتی بڵاوکردەوە و پووچەڵکردنەوەی پیلانێکی شانە بەکرێگیراوەکانی داعش لە ئەلتەکیحی، لە لادێی دێرەزۆری ڕۆژهەڵاتی ڕاگەیاند. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە؛  وتیشی: "بەهۆی هەوڵە ئەمنی و سەربازییە بەردەوامەکان، هێزەکانمان، هێزەکانی سوریای دیموکرات، توانیان شانەیەکی تیرۆریستی کە پێکهاتبوون لە سێ ئەندامی سەر بە ڕێکخراوی تیرۆریستی داعش، لە شارۆچکەی ئەلتەکیهی لە ڕۆژهەڵاتی لادێی دێرەزۆر دەستگیربکەن". دەقى ڕاگەیەندراوەکە.. پیلانی تیرۆریستی داعش پوچەڵکرایەوە، سێ ئەندام لە لادێکانی ڕۆژهەڵاتی دێرەزوور دەستگیرکران بەهۆی هەوڵە ئەمنی و سەربازییە بەردەوامەکان، هێزەکانمان، هێزەکانی سوریای دیموکرات، توانیان شانەیەکی تیرۆریستی کە لە سێ ئەندامی داعش پێکهاتبوون لە شارۆچکەی ئەلتەکیهی لە لادێی دێرەزووری ڕۆژهەڵاتی دێرەزوور دەستگیر بکەن. ئەو ئۆپەراسیۆنە دوابەدوای چاودێری وردی جموجۆڵی ئەندامانی شانەکە بوو، کە خۆیان ئامادە دەکرد بۆ ئەنجامدانی هێرشی تیرۆریستی بە ئامانجگرتنی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە. هێزەکانمان گەمارۆیەکی توندی ئەمنییان بەدەوری شوێنەکەیاندا سەپاند و بەبێ هیچ زیانێکی گیانی دەستگیریان کرد. لە میانی ئۆپراسیۆنەکەدا دەست بەسەر چەک و بەڵگەنامەیەکدا گیرا کە سەلماندنی پەیوەندیی ئەو ئەندامە دەستگیرکراوانە بە داعش و پشتڕاستکردنەوەی تێوەگلانیان لە پلاندانان بۆ هێرشە تیرۆریستییەکان کە مەترسی لەسەر ژیانی هاوڵاتیانی مەدەنی هەیە. ئێمە هێزەکانی سوریای دیموکرات، پابەندبوونی نەگۆڕی خۆمان بۆ بەدواداچوونی پاشماوەکانی داعش و شانە نووستووەکانی و پووچەڵکردنەوەی هەوڵەکانیان بۆ ناسەقامگیری ئاسایش و سەقامگیری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دووپاتدەکەینەوە. جەخت لەوە دەکەینەوە کە بەردەوام دەبین لە جێبەجێکردنی ئەرکی نیشتمانی و مرۆیی خۆمان بۆ پاراستنی گەلەکەمان و پاراستنی دەستکەوتەکانیان. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٥

 ئەنجوومەنی کۆمیسیاران لە کۆمیسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق  ڕۆژی هەینی ڕێککەوتنی 3ـی 10ـی 2025 وەک یەکەم ڕۆژ بۆ دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دیاری کرد. كۆمیسۆنی سەربەخۆی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق دەستەی کۆمسیاران لیستی کاندیدەکانی هەڵبژاردنی عێراق پەسەند دەکات. دەستەی کۆمسیاران ڕۆژی 3ی ئۆکتۆبەر وەک وادەی دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردن دیاری دەکات. بڕیارە رۆژی (11ـی تشرینی دووەمی 2025) هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت. زیاتر لە 7900 کاندید ناوی خۆیان بۆ کێبڕکێی هەڵبژاردن تۆمارکردووە. کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان زۆربەی رێکارەکانی هەڵبژاردنی دەستپێکردووە. تۆماری بایۆمەتری دەنگدەران تەواوکراوە. ژمارە دراوەتە قەوارە و هاوپەیمانی و کاندیدەکان. پڕۆسەی وردبینیکرنی ناوی کاندیدەکان دەستیپێکردووە. دەنگدانی ئەزموونی ئەنجامدراوە. رێکار و رێوشوێنەکانی دیکە بەردەوامە. کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ئامارەکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوینەرانی عێراق ٢٠٢٥ بڵاوکردەوە . بەپێی ئامارەکان 21.404.291 ملیۆن هاوڵاتی عێراقی مافی دەنگدانیان هەیە. لەو ژمارەیە 20.063.773 ملیۆن دەنگدەرانی گشتییە و 1.313.980 دەنگدەرانی تایبەته. هەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەمانی عێراق، دەبێتە شەشەمین هەڵبژاردن لە دوای ساڵی 2003ـەوە، سیستمی یەك بازنەیی و دواتر فرەبازنەیی لەسەر ئاستی پارێزگاكان لە چوار هەڵبژاردنی سەرەتادا پەیڕەوكرا، لە دوایین هەڵبژاردنی ساڵی 2021 بۆ خولی پێنجەمی ئەنحومەنی نوێنەرانی، بەپێی سیستمی فرە بازنەیی ئەنجامدرا و عێراق بۆ سەر 83 بازنەی هەڵبژاردن دیاری كرا. كۆی گشتی كورسییەكانی پەرلەمانی عێراق، 329 كورسییە، كە 320 كورسی گشتییە. لەو ژمارەیەش 83 كورسی بۆ ژنانە. 9 كورسی بۆ كۆتای پێكهاتەكانە، مەسیحی 5 كورسی، كوردی فەیلی و سابیئە مەندائی و ئێزیدی و شەبەك، هەریەكە و یەك كورسییان هەیە. لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، پارێزگای سلێمانی 18 كورسی هەیە 5 كورسی بۆ كۆتای ژنان. هەولێر 16 كورسی، 1 كورسی بۆ مەسیحی و 4 كورسی بۆ ژنانە. دهۆك 12 كورسی، 1 كورسی بۆ مەسیحی و 3 كورسی بۆ ژنانە. بەپێی ئامارەکانی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق، 21 ملیۆن و 200 هەزار کەس لە سەرتاسەری عێراق تۆماری بایۆمەتری دەنگدانیان نوێ کردوەتەوە و لەکۆی زیاتر لە 29 ملیۆن دەنگدەر کە مافی بەشداریی کردنیان هەیە لە هەڵبژاردنەکاندا، کەسانی لە دایکبووی ساڵی 2007 کە ئەمساڵ مافی دەنگدانیان هەیە ژمارەیان گەیشتووەتە یەک ملیۆن و 50 هەزار کەس، رێژەی 40%ـی ئەو کەسانەش تۆمارەکانیان نوێ کردوەتەوە و بڕیارە مانگی ئەیلول کارتی دەنگدانەکانیان تەواو بێت و رادەستیان بکرێتەوە. جیاواز لە هەڵبژاردنەکانی پێشوو، بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەران، کۆمسیۆن بەکارهێنانی پەنجەمۆری دەنگدانی هەڵوەشاندوەتەوە. رۆژی (16ـی تەمموزی 2025) کۆمسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکانى عێراق بەکارهێنانى پەنجەمۆرى دەنگدانى هەڵوەشاندەوە، ئەوەش بۆ پاراستنى تایبەتمەندى دەنگدەران لەکاتى دەنگداندا، بەپێی نوسراوێکى کۆمسیۆن کە دەست "سبەى" کەوتووە، ئەنجومەنى کۆمسیاران بڕیاریداوە لەسەر هەڵوەشاندنەوەى بەکارهێنانى پەنجەمۆرى دەنگدان. جومانە غەلاى وتەبێژى کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان بە "سبەى" راگەیاند: بەپێی یاساى هەڵبژاردن کۆمسیۆن بەفەرمى وادەى دەستپێکردنى بانگەشەى هەڵبژاردن دیارى دەکات، ئەوەش بەپێی خشتەى هەڵبژاردن و دەستپێکردنى بانگەشەى هەڵبژاردن لەلایەن کاندید و لایەنەکانەوە پێویستى بە مۆڵەتى فەرمى کۆمسیۆنە و هێشتا بەفەرمى هیچ بڕیارێک لەو بارەیەوە نەدراوە. حەسەن هادى ئەندامى تیمى راگەیاندنى کۆمسیۆن بە ئاژانسى فەرمى عێراقى راگەیاند: بەپێی خشتەى هەڵبژاردن، چاوەڕواندەکرێت بانگەشەى هەڵبژاردن لە 10ـى تشرینی یەکەم دەستپێبکات و تا هەشتى تشرینى دووەم و 24 کاتژمێر پێش دەنگدانى تایبەت بخایەنێت. وتیشى: "سزاى پێشێلکاریی بانگەشەى هەڵبژاردن، سەرەتا بە ئاگادارکردنەوە دەستپێدەکات تا سەپاندنى ملیۆنێک بۆ 25 ملیۆن دینار پێبژاردن و دورخستنەوەى کاندیدەکە، ئەوەش بەپێی جۆرى پێشێلکارییەکە".

ئەندامی کۆنسەی بەڕێوەبەری کەجەکە موستەفا کاراسوو ئاماژەی بەوەدا بابەتی کۆبوونەوە و دەرفەتی ئازادیی کارکردنی ڕێبەر ئاپۆ پێوانەی نزیکایەتییە لە پرۆسەکە و گوتی: "یاسایەک کە ئازادی ڕێبەر ئاپۆ ڕەتکاتەوە، هیچ نییە جگە لە بێمانایەتی." ئەندامی کۆنسەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) موستەفا قەرەسوو لە مەدیا خەبەر تیڤی قسەیکرد، قەرەسوو لە شەشەمین ساڵیادی شەهیدبوونیدا یادی یەک لە کادرانی دامەزرێنەری پەکەکە ڕەزا ئاڵتوونی کردەوە، هەروەها لە ٣٣هەمین ساڵیادی تیرۆرکردنیدا یادی موسا عەنتەری کردەوە. قەرەسوو لە بەرنامەکەدا هەڵسەنگاندنی بۆ گۆشەگیری بەردەوامی سەر ڕێبەر ئاپۆ، هەڵمەتی 'ئازادی بۆ عەبدوڵا ئۆجالان، چارەسەری بۆ پرسی کورد'، قۆناغی ئێستای پرۆسەکە، ئەو سزایانەی بەهۆی گوتنەوەی درووشمی کوردییەوە بەسەر یانەی ئامەد سپۆردا سەپێندرا و ڕۆژەڤە هەنووکەییەکانی دیکەی کرد. 'پێشەکەی بە ڕێز و شکۆوە لە شەشەمین ساڵیادی شەهیدبوونیدا یادی هەڤاڵ ڕەزا ئاڵتوون دەکەمەوە. هەڤاڵێتی تێکۆشانمان لەگەڵ هەڤاڵ ڕەزا زۆر نزیک بوو، لە چەندین بوار و گۆڕەپاندا پێکەوە کارمان کرد. هەڤاڵ ڕەزا یەکێک بوو لە هەڤاڵانی دەستپێکی گرووپی ئاپۆیی لە ئەنقەرە. لە توزلوچایرەوە چەندین هەڤاڵمان بەشداری گرووپی ئاپۆیی بوون، دیارە کاریگەی هەڤاڵ ڕەزا لەمەدا زۆرە. سەرەتا عەلی دۆغان شەهیدبوو، دواتر هەریەک لە هەڤاڵان شاهین کلاڤوز، دۆغان کلچکایە شەهیدبوون. لەو هەڤاڵانە بوون کە بە کاریگەری هەڤاڵ ڕەزا بەشداری تێکۆشان بوون. لە ڕاستییدا ئەوان بەشداری هەڤاڵ ڕەزا ببوون؛ دەتوانین بەم شێوەیە باسیکەین. هەڤاڵ ڕەزا لە پەیوەندیداناندا کاریگەریییەکی زۆری هەبوو، خاوەنی ئەو تایبەتمەندییەکی دەگمەن بوو کە مرۆڤی لەدەوری خۆی کۆدەکردەوە. ئەمەش وای دەکرد هەڤاڵ ڕەزا ببێتە کادرێکی پێشەنگ. سەرەتا لە توزلوچایر بەشداری کارکردن بوو، دواتر وردە وردە پێکەوە چوینە دیلۆک. من و شەهید کلچکایە لە ١٩٧٦ چوینە دیلۆک. پێوایە هەڤاڵ ڕەزا لە ئەیلوولی هەمان ساڵدا هاتە دیلۆک. لە دیلۆک لە بوارەکانی تێکۆشاندا هەڤاڵ ڕەزا کاریگەرییەکی مەزنی هەبوو. هەڤاڵێکی بەڕێکخستن و  کاریگەر بوو، ڕاستە لە قوتابخانەی سەرەتای پەروەردەی وەرگرتبوو، بەڵام لە توزلوچایر بەشداری نێو تێکۆشانی سیاسی ببوو. هەرخۆی توزلوچایر جێگەی زۆرترین کار و تێکۆشانی سیاسی بوو، پێی دەگوترا مۆسکۆی بچوک. خوێندنی سەرەتای خوێندبوو، بەڵام وەک دەزانرێت هەر لەسەرەتاوە سۆسیالیست بوو و دواتر لە ڕووی ئایدۆلۆژی و تیۆرییەوە پەرەی بەخۆیدا. هێندە ئایدۆلۆژی و تیۆریی بوو هەموان دەیانگوت زانکۆی خوێندووە. لە هەموو بوارێکی تێکۆشاندا سەرکەوتووبوو و لە هەموو جێگەیەک ئەرکێکی بەسەرکەوتووانە دەبردەسەر. بەهۆی ئەوەی ڕێکخستنی و کاریگەربوو گرووپی کۆدەکردەوە. کاریگەری لەسەر کادر و خەڵکەکە هەبوو هەموانی بەڕێکخستن دەکرد. بەم شێوەیە هاوکارییەکی مەزنی تێکۆشانی کرد. بەم تایبەتمەندیانەیەوە ڕەنگی دا بە تێکۆشان و بەهێزی کرد، شێوازێکی جیاوازی ڕێباز و کەسایەتی کەمال پیربوو. نەک بە تەنها خۆی، بەڵکو بنەماڵەکەشی بەشدارببوون و هاوکارییەکی مەزنیان کرد. برایەک و دوو برازای شەهیدن. هەرخۆی هەڤاڵێک بوو کە دەووروبەرەکەی بەشدار دەکرد، لە ڕاستییدا توزلوچایر ئەو بەشدار بە تێکۆشانی کرد. یاد و یادەوەری زۆرمان پێکەوە هەیە، بەم بۆنەیەوە لە ساڵیادی شەهیدبوونیدا بەڕێز و خۆشەویستی و پێزانییەوە یادی دەکەمەوە، بە دڵیناییەوە یاد و یادوەری بۆ هەمیشە بەنرخ دەبێت و لە تێکۆشانی ئازادییدا هەمیشە خاوەنداری لێ دەکەین و بە دڵنیاییەوە خەون و ئاواتەکانی بەدی دەهێنین. بە هەڵسەنگاندنی ساڵیادی شەهیدبوونی هەڤاڵ ڕەزادا، هەموو ئەو هاوڕێیانە بە ڕێز و پێزانینەوە یاد دەکەمەوە کە لە ٢٤ـی ئەیلوولی ١٩٩٦دا لە زیندانی ئامەد بە کوتەک سەریان پانکرایەوە و شەهیدبوون. ئەوان بوونە سیمبوڵی بەرخۆدانمان لە زیندان. لە زیندانی ئامەد هێرشێکی ئاوا دڕندانە لە دژی هەڵوێستی ئەو هەڤاڵانە گیرایەبەر. بۆیە گرنگە یادیان بکرێتەوە و یادەوەرییان بەهاکانی ئازادی تێکۆشانمانە. لەگەڵ یادکردنەوەیاندا پێویستە گەلەکەمان ئەوەیان زانیبێت، ئەو هەڤاڵانە بە ئەشکەنجە دڕندانەیانەیشەوە لە هەڵوێستی خۆیان پاشگەز نەبوونەوە. بە کورتییەکەی تەڤگەری ئازادی، تەڤگەری ئاپۆیی، تەڤگەری پەکەکە بەم شێوەیە بووە و گەیشتووە بە ئێستا، تەڤگەرێکی ئاوا باوەڕبەخۆبوو. بەم بۆنەیەوە یادکردنەوەی شەهیدانمان گرنگە بەلامانەوە. بەم نزیکایەتییە ئاساییە لە ڕێبەرێتی، پرۆسەکە بەرەوپێشەوە ناچێت دیداری پارێزەران لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ شتێکی ئاساییە، نابێت وەک قۆناغێک یان بڕیارێکی سیاسی ببینرێت. ڕاستە دوای ساڵانێکی زۆر لەم کاتەدا ئەنجام درا لەم ڕووەوە گرنگە، بەڵام هیچ درووست نییە دیداری ڕێبەر ئاپۆ بەو شێوەیە لێکبدرێتەوە. دەوڵەت باخچەلی پەیوەست بە ڕێبەرێتی گوتی، 'با ڕێکخستن هەڵەوەشێنێتەوە و لە پەرلەماندا قسەکات.'، ڕێبەرێتی فەرمانی هەڵوەشاندنەوەی پەکەکەی دەرکرد، داوایکرد تێکۆشانی چەکداری بوەستێندرێت؛ ئێمەیش بڕیارەکەیمان جێبەجێ کرد. بۆچی قسەکەی باخچەلی جێبەجێ نەکرا، بێگومان دەبێت ئەنجام بدرێت. وەک چۆن ئێمە هەموو شتێکمان کرد لە پێناو پرۆسەکەدا، دەبێت بەهەمان شێوەیە دەسەڵاتی ئاکەپە-مەهەپەیش هەموو پێویستییەکان جێبەجێ بکات، مافی هیوای ڕێبەر ئاپۆ پێکبهێندرێت و ببێتە خاوەن دەرفەتی ئازادی کارکردن. بەڵام تا ئێستا ئەمە نەکراوە. کاتێک بمانەوێت ئەمە بە پرۆسە ناوببەین، گەر باخچەلی بەم دەربڕینەی بناغەی دەستپێکردنی پرۆسەیەکی لەم شێوەیەیی دانا... چونکە باخچەلی لێدوانێکی لەو شێوەیەیی دا؛ ڕێبەرێتیش وەڵامی دایەوە و بەرپرسیارێتی خۆی جێبەجێ کرد. دەڵێت پرسێکی دەیان ساڵە چارەسەردەکەین کە پرسی کوردە، بەڵام ڕێبەر ئاپۆ کە دڵی ئەو تێکۆشانەیە، بە ئێستایشەوە لە گۆشەگیریدایە. دەبێت بەمەش بگوترێت گۆشەگیری. بەڵێ، دیداری هەیە، پارێزەر و شاند دەچنە ئیمراڵی، بەڵام بەم شێوە دیدارانە پێشکەوتن لە پرۆسەکەدا درووست نابێت. بووە ساڵێک، بەڵام بە ئێستایشەوە ڕێبەر ئاپۆ نەبووەتە خاوەن دەرفەتی ئازادی کارکردن و ناتوانێت لەگەڵ لایەنە جیاوازەکاندا کۆببێتەوە. ئەمە بە نزیکایەتییەکی نادرووست لە پرۆسەکە دەیبینین. ڕێبەر ئاپۆ کەسێکی ئاسایی نییە، نەدەبوو وەک کەسێکی ئاسایی سەیربکرێت. مەبەستمە بڵێم، بەم نزیکایەتییە ئاساییانە لە ڕێبەر ئاپۆ، ناتوانرێت پەرە بە پرۆسەکە بدرێت. گەر دەوڵەت خواستی سەرکەووتنی پرۆسەیەکەی هەیە، ئەو کاتە دەبێت شێوازی خۆی بەرانبەر بە ڕێبەر ئاپۆ بگۆڕێت. ڕێبەرێتی دەڵێت، 'دۆخی من دەبێت بە درووستی لێکبدرێتەوە'. ڕێبەر ئاپۆیش بەم نزیکایەتییانەی بەرانبەری دەنوێنرێت ڕازی نییە. ئەم جۆرە نواندنەوەیە جێگەی باوەڕ نییە. ڕێبەر ئاپۆ نزیکایەتی جێ باوەڕ و دڵنیاکەرەوە نیشان دەدات، بەڵام نزیکایەتی دەسەڵاتداری ئاکەپە بەم شێوەیە نییە، بەراستی جێگەی قبوڵکردنی کەس و گەل و دۆستەکانمان نییە. بەهۆی نواندنەوەی ئەم جۆرە نزیکایەتیانەی دەسەڵاتداری، هەندێک لایەن گومان لە پرۆسەکە دەکەن و نیگەرانن. پاشان دێن و ئێژن، 'دەربارەی پرۆسەکە ڕاپرسیمان کردووە؛ چەنێک پشتگیری هەیە و نیە...'، شتگەلی لەم شێوەیە دەرەبڕن. گەر ئێوە نزیکایەتییەکی وا نیشان نەدەن کە ئەم پرۆسەیە چەندە گرنگە، بێگومان کەموکوڕی هەیە لە تێگەیشتن لە پرۆسەکە. بۆیە بە دڵێناییەوە دەبێت دەسەڵاتداری نزیکایەتی خۆی لە پرۆسەکە بگۆڕێت. پێویستە پەرە بە چالاکییەکان بدرێت بۆ ئازادی ڕێبەرێتی وەک ئاشکرایە، بۆ هەڵگرتنی گۆشەگیری لەسەر ڕێبەرێتی و هاتنەدیی ئازادیی ڕێبەرێتی، هەڵمەتی 'ئازادی بۆ ڕێبەرێتی' بەڕێوەدەبرێت. ١٠ـی تشرینی یەکەم دەستی پێکرابوو، لە ساڵیادی هەڵمەتەکەداین. بێگومان لەم ساڵیادەدا گەلەکەمان لە هەموو شوێنێک پشتگیری لەم هەڵمەتە دەکات، بۆ بەهێزکردنی هەڵمەتەکە چالاکی بەڕێوەدەبات. هەرخۆی ئەم هەڵمەتە؛ هەنگاوی ئازادی بۆ ڕێبەرێتی، سەرەتا دۆستانمان لە ئەورووپا دەستیان پێکردبوو و ئەنجامی گرنگیشیان بەدەستهێنابوو، کاریگەرییەکی بەهێزی دروستکردبوو. لە ١٠ـی تشرینی یەکەمی ئەمساڵدا لە ئەورووپا لە زۆرێک لە گۆڕەپانەکان چالاکی ڕێکدەخرێن، کە پشتگیری لە هەنگاوی ئازادی بۆ ڕێبەرێتی دەکەن. پێویستە بەشدارییەکی بەهێز لەم چالاکییانەدا هەبێت. کەموکوڕییەکی تریش ئەوەیە کە بەشداریکردن لە چالاکی لەم شێوەیە لاوازە، یاخود چالاکیی زۆر بۆ ئازادیی ڕێبەرێتی ئەنجام نادرێن. بەڵێ چالاکی دەکرێن، درێژە بە تێکۆشان دەدرێت، هەوڵ بۆ ئازادیی ڕێبەرێتی دەدرێت. بەڵام پێویستە زیاتر ببێت. زیاتر نیشانبدرێت، تاوەکو لە مژاری ئازادیی ڕێبەر ئاپۆدا پێشکەوتن ڕووبدات. وابکەین کە لەم مژارەدا هەنگاو بنرێن. چونکە ئازادیی ڕێبەرێتی مژاری تێکۆشانە، پرسێکی تێکۆشانە. دۆخێک نییە کە لە خۆیەوە ڕووبدات. لە تێکۆشانی ئازادیی گەلی کورددا هەموو هەنگاو و پێشکەوتنێک بە تێکۆشان بووە. لە مژاری ئازادیی ڕێبەرێتیشدا ئەوەی پێشکەوتن دێنێتە کایەوە، تێکۆشانە. هەربۆیە لە ساڵیادی ١٠ـی تشرینی یەکەمدا بانگەواز بۆ گەلەکەمان دەکەم، کە خاوەندارێتی لەم هەنگاوە بکەن، ئەو چالاکییانە ئەنجامبدەن، کە هەنگاوەکە بەهێزدەکات. پێویستە ئامانجی پرۆسەکە و بەرنامەکەی ڕوون ببێت، دۆخی نادیار لاببرێت سەبارەت بە قۆناغی هەنووکەیی دەتوانین هەندێک شت بە ڕوون و ئاشکرایی بڵێین. سەرۆکانی پەرلەمان کاتێک لە کۆمیسیۆن قسەیان کرد، باسیان لەوە کرد، کە پێویستە ناوی ئەم پرۆسەیە بهێنرێت، ناوی لێ بنرێت. واتا ئەگەر ببێتە پرۆسەیەک، پێویستە ئامانج و بەرنامەکەی ڕوون بێت، ڕای گشتی لەوە ئاگەداربێت کە چی دەکرێت، هەموو جۆرە دۆخێکی نادیاری ئەم پرۆسەیە لاببرێت. بەڵێ، هێشتا کۆمیسیۆن هەیە، دەسەڵات دەڵێت، 'ئێمە خاوەندارێتی لە پرۆسەکە دەکەین، ئێمە پرۆسەکە بە خوشک و برایەتی دەگەیەنینە ئەنجام' بەڵام بەڕاستی شتێکی بەرچاو، هەنگاوێکی ئاشکرا بوونی نییە. یاخود هەنگاوێک، کە کاریگەری لەسەر پرۆسەکە هەبێت، پرۆسەکە بەرەو پێش ببات نەنراوە. ڕێبەر ئاپۆ هەنگاوی نا، پەکەکە کۆتایی بە هەموو کار و چالاکییەک لەژێر ناوی خۆی هێنا، تێکۆشانی چەکداری ڕاگیرا. پێویستە بچێتە ڕۆژەڤەوە، قسەی لەسەر بکرێت. پێویستە مافەکەی بدرێت، سڵاوبکرێت. لەبەرامبەریدا دەسەڵات چ هەنگاوێکی نا؟ ئەنجامدانی چەند دیدارێک، بە مانای هەنگاوێکی جددی نایەت. بەڵێ، ئێمە بە ئەرێنی دەیبینین، وەکو گۆڕانکارییەک دەیبینین؛ بە بچووکی نایبینین بەڵام لە بەرامبەر ئەو هەنگاوانەی، کە تەڤگەری ئازادی ناونی، لە بەرامبەر ئەو کارەی کە ئێمە بە بانگەوازی ڕێبەر ئاپۆ کردوومانە، ئەوەی دەوڵەت کردوویەتی، شتی زۆر گرنگ نییە. ناڵێین گرنگ نییە، بەڵام لە مژاری دیموکراتیکبوون و چارەسەریی پرسی کورددا، لە مژاری خاوەندارێتی لە ڕای گشتی لە پرۆسەکەدا، ئاشکرایە کە شتی پێویست نەکراون. هەر بەو هۆیەوە ساڵێکە پرۆسەکە هەیە؛ شەڕ ڕاگیر، کۆمەڵگەش چاوەڕوانی هەیە. بەڵێ، پێشکەوتنێک ڕووی نەدا، بەڵام چاوەڕوانییەکە هێشتا بەردەوامە. هێشتاش چاوەڕوانییەک هەیە؛ ئاخۆ چی ڕوودەدات، چۆن دەبێت، قسەوباسێک لەم بارەیەوە هەیە. ئەم دۆخە هەیە. واتا وەکو ساڵێک یان دوو ساڵ لەمەوبەر دۆخێکی شەڕ، ئەو ژینگە سیاسییە، ئەو گرژییە بوونی نییە. نەرمبوونێک لە ژینگەی سیاسیدا هەیە. واتا، لانیکەم لەنێوان تەڤگەری ئازادیی کورد و دەوڵەتدا لە ڕووی شەڕەوە نەرمبوونێک هەیە. هێرشەکانی سەر جەهەپە، پرۆسەکە دەخاتە ژێر پرسیارەوە بێگومان سەبارەت بە کێشەی تریش لە تورکیا، بارودۆخگەلێک هەن، کە دەبنە هۆی نیگەرانیی جددی. سەپاندنی قەیومەکان لە شارەوانییەکانی جەهەپە، دەستگیرکردنەکان، ئەو شتانەن کە پرۆسەکە دەخەنە ژێر پرسیارەوە. ئێمە دەمانەوێت پرۆسەکە بەرەو پێش ببەین. لەو بابەتەشدا مکوڕین. ڕێبەر ئاپۆش مکوڕە. بەڵام کاتێک شتی لەم شێوەیە بەسەر جەهەپەدا دەهێنن، بەو هۆیەوە لایەنی جیاواز لێپرسینەوە دەکەن. کاتێک دەوترێت، 'دوای ساڵێک بارودۆخ چۆنە؟' پێویستە ئەمەش بوترێت. دوای تێپەڕینی ساڵێک پێویستە ئەمە بوترێت: ئێمە هەنگاوی گرنگمان نا. کاریگەریشی هەبوو، دەیبێت. بێگومان دەیبێت. تێڕوانینەکانی ڕێبەر ئاپۆ لەناو ڕای گشتیدا بڵاوبوونەوە. لەبەرئەوە کۆمەڵگە بینی کە ڕێبەر ئاپۆ، پەکەکە لە بابەتی دیموکراتیکبوون، چارەسەریی پرسی کورددا خاوەن تێڕوانین و پڕۆژەی زۆر گرنگن. خاوەندارێتییەکی گرنگ ڕوویدا، بەهای پێ درا. ئەمە گرنگە. قسەکانی باخچەلی بە نیوەچڵی مایەوە، هەنگاوێکیش نەنرا تاوەکو ئاستێک کاریگەری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش کرد. هێشتا ئەم پرۆسەیە بەدواداچوونی بۆ دەکرێت، لە هەموو شوێنێک بەدواداچوونی بۆ دەکرێت. کاریگەرییەکی لەم شێوەیەی هەیە. هێشتا چاوەڕوانییەکی لەم شێوەیە هەیە، ئاخۆ 'لە کۆتایی ئەم پرۆسەیەدا چی ڕوودەدات' و لە ئاستێکی گرنگدا بەدواداچوونی بۆ دەکرێت. بەڵام لەم پرۆسە یەک ساڵییەدا ناتوانرێت بوترێت پێشکەوتنی زۆر گرنگ ڕوویداوە. لەم بارەیەوە کێشەی جددی هەن. یانی، ئەو هەنگاوانەی لە ماوەی ساڵێکدا دەبوایە بنرێن، نەنران. ساڵێک کەم نییە. بۆ چارەسەرکردنی پرسی لەم شێوەیە کات زۆر گرنگ و بەهادارە. هەروەها هەندێک لایەن هەڵسەنگاندن دەکەن، دەڵێن، 'ئەگەر لە کاتی خۆیدا چارەسەر نەکرێت، ئەوا ئاژاوەگێڕی ڕوودەدات، دۆخی نەرێنی ڕوودەدات، پرۆسەکە ژەهراوی دەبێت'، ئەمانە ڕاستن. جارێکی تر ئەمە دەڵێم. لەم پرۆسەیەدا پێویستبوو قسەکانی باخچەلی بهاتنایەتە دی. بەڵام نەهاتنە دی. ئەمە بە مانای چی دێت؟ ئەو قسانەی کە سەرەتا وتران، جێبەجێ نەکران. هێشتا قسەکانی سەرەتای بە نیوەچڵی ماونەتەوە. دوای ساڵێک، ئێمە دەمانویست پێشکەوتنی گرنگتر ڕوویاندابوایە. ئێمە ئەوەمان دەویست. لە ماوەی ساڵێکدا، ئێمە بەرپرسیارێتییەکانی خۆمان لە ئاستێکی گرنگدا بەجێهێنا ئێمە لەو بارەیەوە بانگەوازمان کرد، بەڵام حکومەت و دەوڵەت هەنگاوێکی نەنا. بەو هۆیەوە، ئەمە بووە هۆکاری پرسیار و نیگەرانیی 'ئاخۆ دەوڵەت بەڕاستی دەیەوێت ئەم پرسە چارەسەر بکات'. بەڵام ئێمە بۆ سەرکەوتنی ئەم پرۆسەیە هێشتا هەوڵدەدەین. مامەڵەی ئێمە بەم شێوەیەیە. ئێمە کۆتاییمان بە هەموو کار و چالاکییەک لەژێر ناوی پەکەکە هێنا. بەڵێ کۆتاییمان پێهێنا. لەبەرئەوەی وەکو ڕێبەر ئاپۆ ئاماژەی پێدا، دەبوایە کۆتایی پێ بهێنرێت. لە لایەکی ترەوە، ئێمە لە بەرامبەر تورکیا، دەستمان لە تێکۆشانی چەکداری هەڵگرت. ئەمەش لە قسەدا نەمایەوە. باوەڕمان پێهێنا و ئەنجامماندا. بە باوەڕی ئێمە دیموکراتیکبوونی تورکیا، سیاسەتی دیموکراتیک، ڕاسترین ڕێگەیە، تێکۆشانی سیاسی ڕاسترین زەمینەیە، بەو باوەڕییەوە ئەوەمان کرد. ئەگەر لەم ڕووەوە قسەی لەسەر بکرێت، ئێمە لە ماوەی ساڵێکدا بەرپرسیارێتییەکانی خۆمان لە ئاستێکی گرنگدا بەجێهێنا. دەمەوێت ئەمە بە تایبەت ئاماژە پێ بدەم. پێویستە پەرلەمان لەمەودوا یاساکانی دیموکراتیکبوون ئامادە بکات پەرلەمان دامەزراوەیەکی گرنگە. دەتوانێت پرسێکی گەورەی لەم شێوەیە، پرسی سەدساڵە چارەسەر بکات. بە بەشداربوونی پەرلەمان ئەم پرسە چارەسەر دەبێت. هەربۆیە ڕێبەرێتی لە ساڵی ٢٠١٢، ساڵی ٢٠١٣ و ٢٠١٤ـش بەردەوام دەیگوت، 'با پەرلەمان بکەوێتە کار، کۆمیسیۆنێک لە پەرلەمان دابمەزرێت، خەریکی ئەم مژارە بێت، پێشنیار بکات بۆ چارەسەری، پڕۆژە دیاریبکات'. چارەسەری پرسەکە لەلایەن پەرلەمانەوە بەتایبەتی داخوازیی ڕێبەر ئاپۆ بوو. لەبەرئەوەی ئەو ئۆرگانانەی کە نوێنەرایەتی گەلی تورکیا دەکەن، بە هەڵبژاردن دیاری دەکرێن.

ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند، یەکەمین نەوتگوێزەرەوە ئامادەکراوە بۆ گواستنەوەی 700 هەزار بەرمیل نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بازاڕەکانی جیهان، دوای دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن لە چوارچێوەی رێککەوتنی نوێی نێوان هەولێر و بەغداد. لەداوی رێککەوتنی سێقۆڵی نێوان حکومەتی عیراق، حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی نەوت، لە 27ـی ئەیلوولى 2025 نەوتى هەرێمى کوردستان هەناردەکرایەوە، کە لە کۆتایی مانگى ئادارى 2023ـەوە راگیرابوو.   بەگوێرەی راپۆرتەکە، بڕیارە سبەی پێنجشەممە پرۆسەی بارکردنی نەوتەکە دەستپێبکات و بۆ ئەو مەبەستەش نەوتگوێزەرەوەی "ڤالێسینا" (Vallesina) لە بەندەری جەیهانی تورکیا لەنگەری گرتووە. دوو سەرچاوە بە رۆیتەرزیان راگەیاندووە، کەشتیی ڤالێسینا دەبێتە یەکەم نەوتگوێزەرەوە کە نەوتی هەرێمی کوردستان دەگەیەنێتە دەستی کڕیاران لە دوای رێککەوتنەکەی 27ـی ئەیلول. ئاژانسی رۆیتەرز ئاماژەی بەوەشکردووە، تاوەکو دوێنێ سێشەممە، رۆژانە 150 بۆ 160 هەزار بەرمیل نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە گەیشتووەتە بەندەری جەیهان و پێشبینی دەکرێت لە ئاییندەیەکی نزیکدا ئەو بڕە بۆ 230 هەزار بەرمیلی رۆژانە بەرزببێتەوە. هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دوای رێککەوتنێکی سێقۆڵیی نێوان هەولێر، بەغداد و کۆمپانیا نەوتییەکان دەستیپێکردەوە. بەگوێرەی رێککەوتنەکە، رۆژانە 180 بۆ 190 هەزار بەرمیل نەوت بەرەو بەندەری جەیهان رەوانە دەکرێت و لەلایەن کۆمپانیای سۆمۆوە دەفرۆشرێت. بەگوێرەى رێککەوتنى نێوان هەولێر و بەغدا، رۆژانە 230 هەزار بەرمیل نەوت لە کێڵگەکانى نەوت لە هەرێمى کوردستان لە رێگەى بەندەرى جەیهانى تورکیاوە هەناردە دەکرێ.   رۆژی یەکشەممە، عامر خەلیل، بەڕێوەبەرى گشتیی کۆمپانیاى نەوتى باکوور بە رووداوى راگەیاند: "ئێستا تەنیا نەوتى هەرێمى کوردستان هەناردە دەکرێ و ئەگەر هەیە لە داهاتوودا نەوتى کەرکووک هەناردە بکرێ، ئەگەر پێویست بکات و ئەوەش بەندە بە سیاسەتەکانى وەزارەتى نەوتەوە."

نوری شێخۆ، هاوسەرۆکی ئەنجوومەنی گەڕەکی شێخ مەقسوود و ئەشرەفییە لە شاری حەلەب، ڕایگەیاند، هێزەکانی سەر بە وەزارەتی بەرگری و ئاسایش و گروپەکانی دیکە ماوەی زیاتر لە دوو مانگە بەردەوام بوون لە بەهێزکردنی بوونی خۆیان لە دەوروبەری ئەو دوو گەڕەکە، ئەمەش پێشێلکردنی ڕێککەوتنی مانگی نیسانە. ئەو بەرپرسە ئه‌وه‌شى وتوه‌، "ئەم کۆکردنەوە سەربازیی‌و ئەمنییانە، پێشێلکردنی ڕێککەوتننامه‌كه‌ى مانگی نیسانى ئه‌مساڵى كورده‌ لەگەڵ حکومەته‌كه‌ى شه‌رع کە جه‌ختیكرده‌وه‌ له‌ڕێگریکردن لەپێکدادانی ڕاستەوخۆ نێوان هێزه‌كانى كوردو هێزه‌كانى سه‌ر به‌ئه‌حمه‌د شه‌رع". به‌وته‌ى نورى شێخۆ، "هێزەكانى سه‌ر به‌شه‌رع خاڵێکی نوێی سەربازییان لەپارکی ئەشرەفیە دامەزراندوەو گه‌مارۆیان به‌سه‌ر هه‌ردوو گه‌ڕه‌كه‌ كوردیه‌كه‌دا سه‌پاندوه‌، ئەمەش ئاماژەیەكى مه‌ترسیداره‌ بۆ پێكدادانى سه‌ربازیى‌و هێرشكردن بۆسه‌ر گەڕەکەکانى ئه‌شره‌فیه‌و شێخ مه‌قسود". مه‌ترسیه‌كى گه‌وره‌شى له‌باره‌ى گروپه‌ چه‌كداره‌كانى سوریاوه‌ ئاشكراكردوه‌و ده‌ڵێت، "چەند گروپى چه‌كدارى بێ دیسپلینى سه‌ر به‌حكومه‌ته‌كه‌ى شه‌رع، لەناو جەرگەی گەڕەکی شێخ مەقسودو ئەشرەفیە بونیان هه‌یه‌و خەریکی نانه‌وه‌ى ناکۆکی‌و ئاژاوه‌ن، تائێستا پێكدادان ڕوینه‌داوه‌و بازگە هاوبەشەکان لەدەروازەکانی چونە ژورەوەی ئەو دوو گەڕەکە کاردەکەن، به‌ڵام مه‌ترسیه‌كى گه‌وره‌ هه‌یه‌".

وەزارەتی جەنگی ئەمریكا "پنتاگۆن" دەڵێت: سوپای ئەمریکا دەستدەکات بە کەمکردنەوەی بوونی خۆی لە عێراق، لە هەنگاوێکدا کە رەنگدانەوەی کە بە "سەرکەوتنی هاوبەش" لە شەڕی دژی داعش وەسف دەكرێت. هێشتا دیار نییە چەند سەرباز دەکشێتەوە، یان قەبارەی ئەو یەكانە چەندە كە لە عێراق دەمێننەوە. شۆن پارنێل وتەبێژی "پنتاگۆن" رایگەیاندووە: بەپێی رێنماییەكانی سەرۆک کۆمار و وەك گونجاندن لەگەڵ کارەکانی لیژنەی باڵای سەربازی ئەمریکا_عێراق و ئەو بەیاننامە هاوبەشەی لە 27ی ئەیلولی 2024 دەرچووە، ویلایەتە یەكگرتووەكان و هاوبەشەکانی هاوپەیمانی ئەرکی سەربازی خۆیان لە عێراق کەمدەکەنەوە. جەختیشیکردەوە، ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە هەماهەنگییەکی توندوتۆڵ لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی هاوپەیمانی بۆ دەستەبەرکردنی گواستنەوەیەکی بەرپرسیارانە و رێک و پێک. ئەم کەمکردنەوەیە بەشێکە لە رێککەوتنێکی پێشوی نێوان بەغدادو واشنتۆن بۆ کشانەوەی بەشێک لە هێزەكانی لە هەندێک شوێن تا کۆتایی مانگی ئەیلول. حکومەتی عێراق چەندین جار پشتڕاستی کردووەتەوە کە قۆناغی یەکەمی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کە لەناو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش کاردەکەن لە مانگی ئەیلولی ٢٠٢٥ کۆتایی دێت، لە کاتێکدا قۆناغی دووەم لە ساڵی ٢٠٢٦ کۆتایی دێت. بەگوێرەی ئەو ڕێککەوتنەی لە ساڵی ڕابردوو (2024) لەنێوان لایەنە عێراقی و ئەمریکییەکان کراوە، پێشبینی دەکرێت ئەمریکا بۆ ماوەی ساڵێکی دیکە هەندێک هێز لە هەرێمی کوردستان بهێڵێتەوە. ە نزیکەی 2500 سەربازی ئەمریکی لە عێراق ماونەتەوە وەک بەشێک لە هاوپەیمانییەکە و ئەرکی مەشق و ڕاوێژکاری و پشتیوانی بۆ هێزە عێراقییەکان ئەنجام دەدەن. دوای شکستی داعش لەو وڵاتە لە ساڵی 2017 ژمارەیان کەم بووەوە. بەڵام ئەم ئامادەبوونە بەشێک لە کوتلە چەکدارەکان و لایەنە سیاسییەکانی لایەنگری ئێرانی لەو وڵاتە توڕە کردووە، ئەمەش وایکردووە بەغدا لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا زنجیرەیەک کۆبوونەوە لەگەڵ ئەمریکا دەستپێبکات بۆ کۆتاییهێنان بە ئەرکی هاوپەیمانییەکە.

بەپێى ڕاپۆرتێکى ماڵپەرى ئاکسیۆس، هەریەکە لەوڵاتانى قەتەر و میسر و تورکیا داوایان لە حەماس کردوە،  وەڵامێکی ئەرێنی بدەنەوە بە پێشنیارەکەی دۆناڵد ترامپ بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە، بەپێی دوو سەرچاوەی ئاگادار لە دانوستانەکان.  ئەو سێ وڵاتە ئەو ناوبژیوانانەن کە نزیکترین پەیوەندییان لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس هەیە و بەرپرسیارێتی سەرەکی لە گواستنەوەی پەیامەکانی نێوان ئەو گرووپە و ئیسرائیل و ئەمریکا بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتانە لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا دوو جار چاویان بە سەرکردەکانی حەماس کەوتووە.  سەرۆکى ئەمریکا دۆناڵد ترامپ ڕۆژی سێشەممە ڕایگەیاند کە سێ بۆ چوار ڕۆژ مۆڵەت بە حەماس دەدات بۆ وەڵامدانەوەی پێشنیارەکەی. ترەمپ لە وتارێکدا لەبەردەم سەدان ژەنەراڵ و دەریاوان لە کوانتیکۆی ویلایەتی ڤێرجینیا وتی: ئێمە یەک واژۆمان هەیە کە پێویستمانە، ئەگەر ئەو واژۆیەش نەکەن دەرگاى دۆزەخ دەکرێتەوە هیوادارم بۆ چاکەی خۆیان واژۆ بکەن و شتێکی بەڕاستی گەورە دروست بکەن. بەرپرسانی ئەمریکا و ئیسرائیل پێشبینی دەکەن حەماس وەڵامێکی گشتیی ئەرێنی بۆ پێشنیازی ترەمپ بداتەوە، لەگەڵ هەندێک ڕەخنە. شەوی دووشەممە لە کاتێکدا ترەمپ پلانەکەی پێشکەش بە جیهان کرد، محەمەد بن عەبدولڕەحمان ئەلسانی، سەرۆکوەزیرانی قەتەر و حەسەن ڕەشاد، بەرپرسی هەواڵگری میسر لە دۆحە، خەریکی پێشکەشکردنی بۆ سەرکردەکانی حەماس لە دۆحە. هەردووکیان داوایان لە حەماس کرد قبوڵ بکات. سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەلسانی ئامۆژگاری سەرکردەکانی حەماسی کردووە کە ئەمە باشترین گرێبەستە کە توانیویەتی بۆیان بەدەستبهێنێت و زۆر باشتر نابێت. ئەلسانی هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە بە پشتبەستن بە گفتوگۆکانی لەگەڵ ترەمپ، دڵنیایە کە سەرۆکی ئەمریکا بە جددی پابەندە بە کۆتاییهێنان بە شەڕەکە. وتی ئەوە گەرەنتییەکی بەهێزە بۆ حەماس. بەگوێرەی سەرچاوەکە، سەرکردەکانی بزووتنەوەی حەماس بە ئەلسانییان ڕاگەیاندووە، بە نیازپاکییەوە دیراسەی ئەو پێشنیازە دەکەن.

ئەمڕۆ سێشەممە وەزیری نەوتی عێراق بە سەردانێکی فەرمی گەیشتە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا و پرسی دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و زیادکردنی هەناردەی نەوت لە داهاتوودا لەڕێگەی هێڵی بۆری عێراق - تورکیاوە ئامانجێکی سەردانەکەیە. باڵیۆزخانەی عێراق لە تورکیا بڵاوی کردەوە، حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق بە سەردانێکی فەرمی گەیشتووەتە ئەنقەرە و لەلایەن ماجد ئەلجماوی، باڵیۆزی عێراق لەو وڵاتە پێشوازیی لێکراوە، لە کۆبوونەوەیەکیشدا گرنگی بەهێزکردنی هەماهەنگی نێوان بەغدا و ئەنقەرە لەبوارەکانی وزە، وەبەرهێنان و پڕۆژەی ستراتیژیی تاوتوێ کراوە، گفتوگۆش لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت لەڕێگەی بەندەری جەیهانەوە کراوە. دوای دوو ساڵ و شەش مانگ و دوو ڕۆژ لە وەستانی، بەرەبەیانیی ڕۆژی شەممە 27ـی ئەیلوولی 2025 جارێكی دیكە هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە دەستیپێكردەوە. وەزیری نەوتی عێراق ڕایگەیاندووە، دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی بەندەری جەیهانەوە هاوکار دەبێت بۆ ئارامی بازاری وزەی جیهانیی، جگەلەوەش ئەم هەنگاوە پشتیوانیی بەرنامەی عێراق دەبێت بۆ زیادکردنی هەناردە و باشترکردنی توانای وەبەرهێنانی نەوت.  لای خۆیەوە باڵیۆزی عێراق لە تورکیا باسی لەوەکردووە، هەوڵە هاوبەشەکانی عێراق و تورکیا بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت بەشێوەیەکی ڕێک و پێک جێگەی پێزانینە و بەغداش لەهەر هەوڵێک لەگەڵ ئەنقەرە درێغی ناکات کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان و ئارامی و خۆشگوزەرانی ناوچەکە بکات.

ئەحمەد لەتیف، بەڕێوەبەرى راگەیاندن و هۆشیاریی هێزەکانى 70  راگەیاند، ئەمڕۆ شاندێکى هەرێمى کوردستان لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتى گشتى خانەنشینى عێراق لە بەغداد کۆبوونەتەوە و گفتوگۆیان لەبارەى مووچە و ئیمتیازات و خانەنشینیى هێزەکانى پێشمەرگە کردووە. ئاماژەى بەوەشکرد، شاندەکە ناگەڕێتەوە تاوەکو دەگەن بە دەرئەنجامێک و مەبەستییانە یاسای خانەنشینى بەجۆرێک بێت کە لە بەرژەوەندى خانەنشینانى هەرێمى کوردستاندا بێت و خانەنشینى هێزەکانى پێشمەرگەش بەگوێرەى یاسای ژمارە 38ـی ساڵی 2007ـ بکرێت. لە دوێنێوە شاندێک کە پێکهاتووە لە نوێنەرى ئەنجوومەنى وەزیران، وەزارەتى دارایی و هێزەکانى حەفتا و هەشتا بۆ گفتوگۆکردن لەبارەى مووچە و ئیمتیازات و خانەنشینى هێزەکانى پێشمەرگە سەردانى بەغدادیان کردووە. لە ساڵى 2024-2025 حەوت هەزار پێشمەرگە خانەنشین بوون، وەزارەتی دارایی عێراق داوای لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان کردووە، کە تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ پرسی خانەنشینانی پێشمەرگەی هەرێمى کوردستان لە چوارچێوەی یاسای خانەنشینی یەکگرتووی عێراقدا چارەسەر بکرێت. تاوەکو ئێستا خانەنشینانی پێشمەرگە لەسەر بنەمای یاسای ژمارە 38ـی ساڵی 2007ی هەرێمی کوردستان مووچەکانیان وەردەگرن. لە بەرامبەردا، بەڕێوەبەرایەتیی خانەنشینی پێشمەرگە داوایکردووە کە خانەنشینی پێشمەرگە لەبری یاسای خانەنشینی یەکگرتووی عێراق، بەگوێرەی یاسای راژە و خانەنشینی ساڵی 2007 بێت. هۆکاری ئەم داواکارییەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە دەرماڵەی ژن و منداڵ و مەترسی لە یاسای 2007دا ماوەتەوە، بەڵام لە یاسای عێراقیدا نییە. بەگوێرەى بەدواداچوونەکان، نزیکەی 20 هەزار پلەداری خانەنشینی پێشمەرگە، لە پلەکانی (ڕائید و موقەدەم و عەقید و عەمید و لیوا و فەریق ڕوکن و فەریق)، مووچەکانیان کەمدەبێتەوە. ئەم کەمبوونەوەیە بەهۆی ئەوەیە کە لە یاساکەی عێراقدا دەرماڵەی مەترسی و هاوسەرگیری و منداڵ بوونی نییە. بەمەش مووچەی پلەدارەکان لەنێوان 500 هەزار دینار تاوەکو نزیکەی دوو ملیۆن دینار کەمدەبێتەوە. لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمى کوردستان بڕیاردراوە ڕاپۆرتێکی ورد ئامادە بکرێت. پاشان گفتوگۆکانیان لەگەڵ دەستەی خانەنشینی نیشتمانی عێراق دەستپێدەکەنەوە بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک. یاسای ژمارە (38)ی ساڵی 2007ی هەرێمی کوردستان: ئەم یاسایە لە پەرلەمانی کوردستان دەرچووە و دەرماڵەی ژن (70 هەزار دینار)، منداڵ (15 هەزار دینار)، و دەرماڵەی ترسناکی بۆ پلە سەربازییەکانی پێشمەرگە کە خانەنشین کراون تاوەکو دوو ملیۆن دینار هەژمار دەکات. یاسای ژمارە (9)ی خانەنشینی یەکگرتووی عێراق لە 2014: ئەم یاسایە هیچ دەرماڵەیەک بۆ سەرباز بوون، یان دەرماڵەی ژن و منداڵ و مەترسی بۆ پلە سەربازییەکان لەخۆ ناگرێت.

وتەبێژى وەزارەتی دەرەوەی قەتەر ڕایدەگەیەنێت قەتەر و میسر پلانێکیان ڕادەستی حەماس کرد بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە و وەفدێکی حەماسیش بەڵێنی لێکۆڵینەوەی دا، شاندی دانوستانکاری بزووتنەوەی حەماس بەڵێنیدا دیراسەی پلانی ئەمریکا بکەن، بەڵام هێشتا زووە بۆ وەڵامدانەوە. مەجید ئەنساری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر لە لێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا ئاماژەى بۆ ئەوەکرد،  ئێمە هەوڵوێست و پابەندبوونی ئەمریکا بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕ لە کەرتی غەززە زۆر بەرز دەنرخێنین، ئامانجمان کۆتاییهێنانە بە شەڕ و کۆتاییهێنان بە برسێتی لە غەززە. هەروەها ئەوەشى وت: لە ڕۆژی یەکەمەوە پابەند بووین بە کارکردن بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ و گەیاندنی هاوکاری و کەمکردنەوەی ئێش و ئازارى دۆخەکەـ هەوڵەکانی قەتەر و میسر و تورکیا بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕ تەواوکەری یەکتر و هەماهەنگن. وتەبێژەکەى قەتەر ئەوەى دووپاتکردەوە کە پابەندبوونمان پتەوە بۆ پێشکەشکردنی هەر پشتیوانییەکی ئەگەری بۆ وەستاندنی شەڕی غەززە و ئاوەدانکردنەوەی، لە یەکەم ڕۆژی دەستدرێژی بۆ سەر قەتەرەوە، سەرنجمان لەسەر یەکپارچەیی خاکەکەمان و سەروەری خۆمان بوو. هەروەها وتیشى: دەوڵەتی قەتەر مافی یاسایی خۆی لە بارەی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ دەوحە دەپارێزێتـ ئەو بنەمایەی قەتەر پشتی پێ دەبەستێت، ئەو گەرەنتیانەیە کە بە مەرجێک هێرشی ئیسرائیل دووبارە نەبێتەوە. مەجید ئەنساری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر وتیشى: ئەوەی لە سەرۆکی ئەمریکا بیستمان ئەوە بوو کە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل قبوڵکردنی پلانەکەی ترەمپی ڕاگەیاند، ئێمە پێشوازیمان لە پلانی سەرۆکی ئەمریکا کرد بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە و ئامانجی سەرەکیمان کۆتایی هێنانە بەو شەڕە.

بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، ڕازی نین بە دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین، جەختیشی لەوە کردەوە کە ئەمە لە ڕێککەوتنەکەدا نەنووسراوە. ئەمڕۆ سێشەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، لەبارەى وتووێژەکانی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا گرتەیەکی ڤیدیۆیی لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تێلێگرام بڵاویکردووەتەوەو ئاماژەى بۆ ئەوەکردوە کە ئەو بە دامەزرانی دەوڵەتی فەلەستین ڕازی نەبووە. هەروەها وتی: "نەخێر، بە هیچ شێوەیەک، ئەوە لە ڕێککەوتنەکەدا نەبوو، ئێمە زۆر بە ڕوونی ئەوەمان ڕاگەیاندووە کە ئێمە بە توندی دژایەتی دەوڵەتی فەلەستینی دەکەین". ئاماژەی بەوەشکرد، هەموو بارمتەکانمان بە زیندووی و تەندروستی باش وەریدەگرینەوە، لەکاتێکدا سوپای ئیسرائیل لە زۆربەی ناوچەکانی کەرتی غەززە دەمێنێتەوە. دوێنێ سەرۆکی ئەمریکا پلانی خۆی بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی کەرتی غەززە خستەڕوو. چەند بڕگەیەکی لەخۆگرتبوو، دیارترینیان کشانەوەی وردە وردەی سوپای ئیسرائیل لە غەززە و هەڵوەشاندنەوەی چەکەکانی حەماس بوو. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بڕگەکانی پلانەکەی پەسەند کرد. ترەمپ ڕاگەیاندنەکەی بە "رۆژێکی مێژوویی بۆ ئاشتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست" زانی، جێبەجێکردنی پلانەکەی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە بەستەوە بە فراوانکردنی ڕێککەوتنەکانی ئەبراهام، ئاماژەی بە "پاڵپشتییە گەورەکە" کرد کە پلانەکە لەلایەن سەرکردەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە وەریگرتووە. ترامپ ستایشی ئەو پاڵپشتییەی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سەرکردەکانی ئەوروپای کرد بۆ کۆتاییهێنان بە مردن و وێرانکاری و دەستپێکردنی لاپەڕەیەکی نوێی ئاسایش و ئاشتی و خۆشگوزەرانی و سڵاوی خۆی ئاراستەی سعودیە و قەتەر و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی و میسر و ئوردن و تورکیا و هەروەها ئەندەنوسیا و پاکستان کرد.

 هاوسەرۆکی دەم پارتى:پێویستە کۆمیسیۆن لەگەڵ ئۆجالان کۆببێتەوە تولای هاتیمئۆغوڵڵاری، هاوسەرۆکی پارتی دەم، لە میانی کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ خەڵکی ئیزمیر، چەند داواکارییەکی گرنگی بۆ چارەسەری پرسی کورد خستەڕوو، کە ئازادکردنی زیندانیانی سیاسی و دەرکردنی یاسای تایبەت و رێگەخۆشکردن بۆ بەشداریی سیاسیی پەکەکە لەخۆدەگرێت. هاوسەرۆکی پارتی دەم رایگەیاند، یەکەم و بەپەلەترین داواکارییان ئەوەیە، لیژنەی هاودەنگیی نیشتمانی لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کۆببێتەوە و بۆچوونەکانی وەربگرێت، چونکە "ئۆجەلان لایەنی سەرەکیی پرۆسەکەیە". هاتیمئۆغوڵڵاری پێشنیازی ئەوەشی کرد، کە دەکرێت هاتنی ئۆجەلان بۆ پەرلەمان بڕەخسێندرێت. سەبارەت بە رۆڵی پەکەکە، هاتیمئۆغوڵڵاری گوتی: "پێویستە لیژنەکە یاسایەکی تایبەت بەو ئەندام و بەرپرسانەی پەکەکە دەربکات، کە چەک دادەنێن، بەجۆرێک دەرگا بەڕوویاندا بکاتەوە، بگەڕێنەوە بۆ تورکیا و بەشداری لە کاری سیاسییدا بکەن". هاتیمئۆغوڵڵاری داوای ئازادکردنی دەستبەجێی زیندانیانی سیاسی کرد و ئاماژەی بەوەکرد، پێویستە گۆڕانکاری لە یاسای سزاداندا بکرێت. گوتیشی: "داوای ئازادکردنی هەزاران زیندانیی سیاسی دەکەین کە بە ناحەق سزادراون"، جەختیشی لەسەر پێویستیی جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا و ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ کردەوە. هاوسەرۆکی پارتی دەم باسی لە بەهێزکردنی دەسەڵاتە خۆجێییەکان کرد و رایگەیاند: "بەبێ دیموکراسیی ناوچەیی، دیموکراسیی ناوەندی نایەتەدی". لەو چوارچێوەیەشدا داوای کرد، "گرنگترین هەنگاو هەڵوەشاندنەوەی یاسای تایبەت بە دانانی قەیوومە، کە بەها بۆ ئیرادەی دەنگدەران دانانێت".