واشنتن: سەربازانی كۆریای باكور دەچنە جەنگەوە دژ بە ئۆكرانیا

هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە، ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، دەوڵەتی تورکیا بە فڕۆکەی بێفرۆکەوانی چەکهەڵگر بۆردوومانی سنووری شێراوای لە ڕۆژئاوای کوردستان کرد. لەم بارەوەیەوە ئاژانسی هەواڵی( ئانها) سەبارەت بە بۆردوومانکردنی شارۆچکەی شێراوا سەربە کانتۆنی عەفرینی لە ڕۆژئاوای کوردستان لەلایەن تورکیاوە بەم شێوەیە زانیاریی بڵاوکردەوە. ئاژاناسەکە دەڵێت، تورکیا بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی چەکهەڵگر ئەو جوتیارانەی کردووەتە ئامانج کە لە گوندی سۆکخانەکێ لە کێڵگەکانیاندا کاریان دەکرد. ئاژانسەکە ئاشکراشیکرد، لە ئەنجامدا زیانی ماددی زۆری لێکەوتووەتەوە. هەر بە پێی سەرچاوەکانی ئاژانسەکە، تاکو ئێستا فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی تورکیا بە ئاسمانی ناوچەکەدا دەسوڕێتەوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە، ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، میدیاکانی عێراق بڵاویانکردەوە بە مەبەستی لێکۆڵینەوە لە ڕاستی ئەو تۆمارە دەنگییەی کە باس لە وەرگرتنی بەرتیل دەکات، فەرمانی دەستگیرکردن بۆ حەیدەر حەنون، سەرۆکی دەستەی دەستپاکی عێراق بە وەکالەت دەرچووە. دەشڵێن، هۆکاری فەرمانەکە بۆ لێکۆڵینەوە لە ڕاستی ئەو تۆمارە دەنگییە دەگەڕێتەوە کە دەگوترێت حەیدەر حەنونە و تێیدا باس لەوە دەکات کە بەرتیلی وەرگرتووە. لەم بارەوەیەوە پێشتر حەنون ڕایگەیاندبوو کە بە هۆی بەدواداچوونەکانی بۆ دۆسیەی گەندەڵی دەکرێتە ئامانج و ئەو تۆمەتانەشی کە ئاڕاستەی دەکرێن، ڕەتدەکاتەوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە، ١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و وتی: داوا لە هەموو هاوڵاتییە ئەمریکییەکانی نێو لوبنان دەکەین، تاوەکو گەشتی فڕۆکە مەدەنییەکان هەن، تکایە لە رێگەی فڕۆکەخانەی رەفیق حەریرییەوە لە بەیرووت ئەو وڵاتە بەجێبهێڵن. ئامأەی بەوەشکردووە، لە ٢٧ی ئەیلوولەوە بە هەزاران کورسیی زیاترمان لە نێو فڕۆکەکان کڕیوە بۆ ئەوەی جێگەی ئێوە و خێزانەکانتان ببێتەوە و بێنەوە، بەڵام زۆربەی ئەو کورسییانە هێشتا بە بەتاڵی ماونەتەوە. ئاشکراشیکرد، تکایە تێبگەن ئەم فڕۆکە مەدەنییانە تا سەر بەردەوام نابن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە، ١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، جومانە غەلاى، گوتەبێژى کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى ھەڵبژاردنەکانى عێراق ئاشکرایکرد، لە دواى ڕۆژی دەنگدانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان، ٣٠ رۆژ لە بەردەم پارت و هاوپەیمانێتى و بەربژێراندا دەبێت بۆ ئەوەى پۆستەر و کەرەستەکانى دیکەى بانگەشەى هەڵبژاردن لابدەن، ئەگەرنا کۆمیسیۆن رێوشوێنى یاسایی لە دژیان دەگرێتەبەر.   جێگەی ئاماژەیە، بەگوێرەى مادەى پێنج لە ڕێکارەکانى بانگەشەى هەڵبژاردنى کۆمیسیۆن، کە ساڵى ٢٠٢٣ پەسندی کردووە، دەبێت بەربژێران و پارتە سیاسییەکان و هاوپەیمانێتییەکان کەرەستەکانى بانگەشە لە ماوەى ٣٠ رۆژ دواى یەکەم رۆژى هەڵبژاردنەوە لابدەن، ئەگەرنا تێچووى لا بردنیان لێ وەردەگیرێت.

هاوڵاتی بەشێک لە چالاکوان و ناوەندە مەدەنییەکانی مەغریب نیگەرانی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە پێشنیارێکی یاسادانانی حکومەتی مەغریب، کە مەرجی پێدانی ڕەگەزنامەیە بە منداڵ و نەوەکانی هاووڵاتییە جولەکەکانی مەغریب. ئەم ناوەندە ناڕازییانە ڕایانگەیاندووە کە پەسەندکردنی ئەو پێشنیازە ڕەنگە ببێتە هۆی بەهاونیشتیمانیکردنی ئەو کەسانەی لە تاوانەکانی جینۆسایدکردنی گەلی فەلەستینەوە تێوەگلاون.

هاوڵاتی لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا شەڕ و پێکدادانەکانی نێوان هەسەدە و هێزەکانی ئیسرائیل توندتر بووە و ژمارەیەک سەربازی ئاشتیپارێزی نەتەوە یەکگرتووەکان برینداربوون. نزیکەی ٤٠ وڵات بە توندی ئیدانەی هێرشەکانی سەر ئاشتیپارێزانی لوبنانیان کرد.  ئەمڕۆ یەک شەممە، ناتانیاهۆ داوایکرد پێویستە "دەستبەجێ" به زووترین کات سەربازانی ئاشتیپارێز و تیمەکانیان لە لوبنان بکشێنەوە، بۆ ئەوەی زیانیان پێ نەگات. شایەنی باسە نەجیب میکاتی سەرۆکوەزیرانی لوبنان، بە توندی ئەم بڕیارەی ناتانیاهۆی ئیدانەکرد و ئەو بانگەوازەی بە "هەڵدانەوەی لاپەڕەیەکی نوێ لە ڕێبازی دوژمنکاریی بۆ پابەندنەبوون بە نۆرمە نێودەوڵەتییەکانەوە" وەسفکرد.

هاوڵاتی ئەمڕۆ یەکشەممە، ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، حامد یونس، بریکارى وەزارەتی نەوتی عێراق بۆ کاروبارى پاڵاوتن رایگەیاند، بڕی بەرهەمهێنانی ڕۆژانەی سووتەمەنی فڕۆکە گەیشتووەتە دوو هەزار و ٥٠٠ تۆن، بەڵام پێداویستی ناوخۆیی رۆژانە هەزار و ٥٠٠ تۆنە. بریکارى وەزارەتی نەوتی عێراق ئاشکراشیکرد، ئەو زیادەیەی لە بەرهەمهێنانی سووتەمەنی فڕۆکەدا دەمێنێتەوە، کە بڕەکەی هەزار تۆنە، لە رێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە هەناردەی دەرەوەی دەکەین. باسیلەوەشکرد، بەرهەمهێنانی سووتەمەنی فڕۆکە دوو سودی بۆ عێراق هەیە، یەکەمیان زیادبوونی داهاتە، دووەمیان ئاماژەیە بۆ بەرزبوونەوەی توانای پاڵاوگەکانی عێراق.

هاوڵاتی لە ڕاگەیەنراوەکەدا جەختێکی زۆر لەوە کراوەتەوە، کە خەڵکی هەرێمی کوردستان بە وشیارییەوە بچنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و دەنگیان بۆ ئەو هێز و لایەن و کاندیدانە بێت کە وڵاتپارێزن و هێڵی خیانەت و چاوساغانی داگیرکەران ڕەتبکەنەوە. لە بڕگەیەکی ڕاگەینراوەکەدا دەڵێن: "گەلەکەمان دەبێت لە هەڵبژاردنی ٢٠ـی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ـدا لەسەر ئەم بنەمایە هەڵسوکەوت بکات و ئیرادەی خۆی بە شێوەیەکی بەهێز نیشان بدات. دەبێت هێز و کاندیدە وڵاتپارێزەکانیش خاوەنداریی لەم هەڵوێستەی گەلی کوردستان بکەن و لە دژی هێڵی هاوکار و خیانەت، هێڵی وڵاتپارێزیی و ڕەگەزە دیموکراتیکەکان بە بنەما بگرن و بەم شێوەیە درێژە بە کارەکان بدەن". ئەوەی شایەنی تێبینی کردنە و ئەم ڕاگەیەنراوە لە ڕاگەیەنراوەکانی دیکەی کەجەکە جیا دەکاتەوە، ئەوەیە هیچ ئاماژایەکی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی تێدا نییە وەک هاندانی خەڵک کە دەنگ بە یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بدەن. هەڵبەت ئاشکرایە بە هەموو جۆرێک ڕەتی دەکەنەوە خەڵک دەنگ بە پەدەکە بدات، چونکە بە هێڵی خیانەت و خزمەتکاری دووژمنانی کورد و کوردستانیان دەزانن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ شەممە، ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، ئاژانسى "تەسنیم"ی ئێران ڕایگەیاند، بریارە سبەی عەباس عێراقچى، وەزیرى دەرەوەى ئێران، سەردانى بەغدا بکات و لەگەڵ بەرپرسانى باڵاى عێراق تاوتوێى پەرەسەندنەکانى ناوچەکە و هێرشى ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان وغەززە بکات. ئاشکراشیکردووە، وەزیری دەرەوەی ئێران لەگەڵ سەرۆککۆمار و سەرۆکوەزیران و وەزیرى دەرەوە کۆدەبێتەوە. دەشڵێت، سەردانەکەى عێراقچى چەند کاتژمێرێک دەخایەنێت و گفتوگۆ لەبارەى دوایین پەرەسەندنەکانى ناوچەکە و هەوڵەکان بۆ ڕێگرى لە هێرشە بەردەوامەکانى ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و لوبنان دەکرێت. جێگەی ئاماژەیە، عەباس عێراقچى، هەفتەى ڕابردوو، سەردانى لوبنان و سووریا و سعودیەى کرد، بە ئامانجى دروستکردنى کۆدەنگیی نێودەوڵەتى بەرامبەر بە هێرشەکانى ئیسرائیل و ڕێگری لە تەشەنەکردنى زیاترى شەڕ لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست.

هاوڵاتی پێگەی مۆنیتۆری ئەمریكی ڕایگەیاند، توركیا دەستی بە گفتوگۆی ڕاستەوخۆ لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕێبەری زیندانیكراوی پەكەكە كردووە. بە پێی زانیارییەکان سێ سەرچاوە بە پێگەی مۆنیتۆریان وتووە توركیا لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕێبەری زیندانیكراوی پەكەكە دەستی بە گفتوگۆ كردووە. هاوکات بەوتەی سەرچاوەكان ئۆجەلان لەمەودوا ڕێگەی پێدراوە ڕاستەوخۆ گفتوگۆ لەگەڵ سەركردایەتی پەكەكە بكات لە قەندیل. سەرچاوەکان ئاشکراشیانکردووە، ئۆجەلان بە سەركردایەتی قەندیلی وتووە كاتی ئەوە هاتووە گفتوگۆ لەسەر دانانی چەك بكەن لەگەڵ توركیا. لەسەر ئەم پرسە تاوەکو ئێستا پەكەكە بەفەرمی هیچ شتێكی لەوبارەیەوە نەوتووە، بە ڕەتیكردووەتەوە و نە پشتڕاستیكردووەتەوە جێگەی ئاماژەیە، لە 27 ی تشرینی دووەمی 1978 بە بەشداری 23 كەس، لە گوندەی فیسی لە قەزای لیجەی پارێزگای ئامەد لە باكوری كوردستان، پارتی كرێكارانی كوردستان "پەكەكە" دامەزرا. هاوکات، عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە 15 ی شوباتی 1999 بە پیلانگێڕییەکی نێودەوڵەتی دەستگیرکرا و زیاتر لە 26 ساڵە لە زیندانە و وەک موخاتیبی سەرەکی پرسی کورد لە باکوری کوردستان لێی دەڕوانرێت

هاوڵاتی ئەندامانی پەرلەمانی ئەوروپا لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی بەیاننامەیەک هۆشداریانداوە لە لێكەوتەكانی ئەو هەنگاوە، كە پابەندییە نێودەوڵەتیەكانی پێشیلدەكات لەبارەی مافە بنەڕەتیەكانی ژنان. هاوکات، پەرلەمانی ئەوروپا ستایشی ئەو ژنانەی كردووە كە ئیدانەی پێشنیازەكەیان كردووە، ئەندامە ژنەكانی پەرلەمانی عێراقیشەوە، وێڕای ڕێكخراوە ناحكومیەكان و چالاكان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، كە دەجەنگن لەپێناو پارێزگاریكردن لە یەكێك لە پێشكەوتوترین یاساكان لەسەر ئاستی ناوچەكە. پەرلەمانی ئەوروپا لە بەیاننامەکدا ڕایگەیاند، یاسای سزادان پارێزگاری یاسای لە ژنان و منداڵانی قوربانی توندوتیژی ناو خێزانەكان ناكات لە عێراق، بەوەش ئەگەر هەمواركردنی یاسای باری كەسی دابڕێژرێت، دەبێتە مایەی جێبەجێكردنی توندتری ئەو یاسایە. داواشی لە عێراق كرد پلانێكی كاری نیشتمانی پیادەبكات، بۆ نەهێشتنی بەشودانی منداڵان و بەتاوان ناساندنی دەستدرێژی هاوسەری و ڕوبەڕوبونەوەی توندتیژی خێزانی و، پتەوكردنی مافی ژنان و كچان، بەجۆرێك هاوشان بێت لەگەڵ ڕێككەوتنی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ نەهێشتی هەموو شێوازەكانی نەهێشتنی جیاكاری دژی ژنان.

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی، 11ی تشرینی یەکەمی 2024، فەرماندەی ناوەندیی ئەمریكا سەبارەت بە گەیشتنی فڕۆكەی جەنگیی F15 بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس ڕاگەیاندراوێكی بڵاوكردەوە و دەڵێت، فڕۆكەكانی هێزی ئاسمانی ئەمریكا لە جۆرى F-15E لە فەوجی 389 لە بنكەی ئاسمانی ماونتێن هۆم لە ئایداهۆ گەیشتوونەتە ناوچەی بەرپرسیارێتی فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.  لەم بارەیەوە بەرپرسانی ئەمریكی كە نەیانویستووە ناویان بهێنرێت بۆ میدیاکان ئاشکرایانکردووە، ئەمریكا هێزی ئاسمانی زیاتر دەنێرێتە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەهۆى هەڵكشانی گرژییەکانى نێوان ئیسرائیل و حزبوڵای لوبنان، هەروەها لەچوارچێوەی ئامادەكاری ئیسرائیل بۆ هێرشكردنە سەر ئێران. ئەوەشیان خستۆتەڕوو، ئەمریكا سێ بەشی دیكەی فڕۆكەی جەنگی و فڕۆكەی هێرشبەر دەنێرێت بۆ ناوچەکە، كە پێكهاتوون لە فڕۆكەی جەنگی F-16 و F-15E و A-10 Thunderbolt 2 .

هاوڵاتی بەرەی مقاوەمەی ئیسلامی عێراق سوورن لەسەر ململانێ لەگەڵ ئیسرائیل و جارێکی دیکە درۆنی ئاراستەی بەندەری ئیلاتی ئیسرائیل کرد، بەبێ ئەوەی قەبارە زیانە گیانی و ماددیەکان ئاشکرابکەن. دەشڵێت، سوورن لەسەر ئەوەی بەربەرەکانێی ئیسرائیل بکەن تا ئەو گەمارۆیەی خستوویەتییە سەر غەززە و لوبنان هەڵ بگرێت. ئاشکراشیکردووە، تا ئێستا نیزکەی 40 جار ئەم گروپانە بە درۆن و مووشەک ئیسرائیلیان کردووەتە ئامانج و دوو سەربازیشیان کوشتووە.

هاڵاتی ئەمڕۆ هەینی ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، وەزارەتی تەندروستی لوبنان لە ڕاگەیندراوێکدا ڕایگەیاند، لە ئەنجامی دوو هێرشی ئاسمانیی ئیسرائیل بۆ سەر بەیرووتی پایتەخت، ١٨ کەس کوژراون و ٩٢ کەس برینداربوون دەشڵێت، برینی بەشێک لە بریندارەکان سەختە و هەموویان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە و چارەسەری پێویست وەدەگرن. جێگەی ئاماژەیە، شەوی پێنجشەممە ئیسرائیل دوو هێرشی مووشەکی بۆسەر بەیروت ئەنجامدا، و بە گوێرەی قسەی سەرچاوەکان ئامانجی ئیسرائیل سەرکردەیەکی حیزبوڵڵا بووە لەو وڵاتە، بەڵام پێناچێت ئەو کەسە پێکرابێت.

هاوڵاتی ١. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب؛  لە ٨ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ١٠:٠٠ شەڕڤانانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد بە چەکی قورس سەربازانی داگیرکەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی جودی کردە ئامانج.  ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ١٢:٢٠خولەک، هێزەکانی پاراستنی گەل بە قەنناس داگیرکەرانیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی بەهار کردە ئامانج و کەسێکیان لێکوشتن.  ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٢:١٠ هێزەکانی پاراستنی گەل بە قەنناس داگیرکەرانیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی بەهار کردە ئامانج و کەسێکیان لێکوشتن.  ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٤:٤٠ ​​خولەک، هێزەکانی پاراستنی گەل بولدۆزەرێکی داگیرکەری تورکیایان بە چەکی قورس کردە ئامانج کە سەرقاڵی دروستکردنی ڕێگایەکی سەربازی بوون بە ئامانجی فراوانکردنی ناوچە داگیرکارییەکانی ژێر دەسەڵاتیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی بەهار و بە تەواوەتی بولدۆزەرەکەیان تێکشکاند.  ڕۆژی ٩ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٥:٣٠ هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی بەهار بە قەناس سەربازانی داگیرکەریان کردە ئامانج و دوو سەربازی داگیرکەریان لەناوبرد.  لە ٩ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٣:٠٥ شەڕڤانانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی ئامێدی بە قەناس سەربازانی داگیرکەریان کردە ئامانج و سەربازێکیان کوشت. ٢. ناچەی خاکورکە؛  لە ٩ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٧:٣٠خولەک، شەڕڤانانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد بە چەکی قورس حەشارگەیەکی سەربازانی داگیرکەریان لە گردی شەهید هێمن کردە ئامانج. ٣. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بە تەقەمەنی قەدەغەکراو؛  لە ٨ی تشرینی یەکەم تونێلەکانی بەرخۆدان لە گردی ئێف ئێم لە ڕۆژئاوای زاب جارێک بە تەقەمەنی قەدەغەکراو بۆردوومانکران.  لە ٩ی تشرینی یەکەم تونێلەکانی بەرخۆدان لە گردی جودی لە ڕۆژئاوای زاب ٥ جار بە تەقەمەنی قەدەغەکراو بۆردوومانکران. ٤. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا؛  لە ڕۆژانی ٨ و ٩ی تشرینی یەکەم ٣ جار هێرش کرایە سەر مەیدانەکانی بەرخۆدان لە بەربازنە و سەنینە و شەهید شەریف لە خاکورکە، ناوچەی دەشتی کافیا و سیانی لە کاری ٣ جار بۆردوومانکران، مەیدانەکانی بەرخۆدان لە سێری مەتینا لە مەتینا دوو جار و مەیدانەکانی بەرخۆدانی گردی جودی و گردی بەهار و گردی ئامێدی لە ڕۆژئاوای زاب ٦ جار بۆردوومانکران، ناوچەی بەیبلانیش لە قەندیل جارێک بۆردوومانکرا. کە کۆی گشتی دەکاتە ١٥ هێرشی ئاسمانی.  لە ڕۆژانی ٨ و ٩ی تشرینی یەکەم، مەیدانەکانی بەرخۆدانی گردی شکێف و شەهید شەریف لە خاکورکە ٣ جار و گۆڕەپانی بەرخۆدانی سێری مەتینا لە مەتینا ٣ جار و گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار لە ڕۆژئاوای زاب ٦ جار بە هێلیکۆپتەر بۆردوومانکران. کە کۆی گشتی دەکاتە ١٢ هێرشی ئاسمانی. ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل