ئەمشەویش چوارچێوەی هەماهەنگی کاندیدی سەرۆکوەزیرانی یەکلایی نەکردەوە

موقتەدا سەدر، ڕێبەرى ڕەوتی هاوپەیمانیی نیشتمانیی شیعە، داوا لە شوێنکەوتووان و لایەنگرانی دەکات، تاوەکو دوای ڕۆژی هەڵبژاردن، هیچ جۆرە خۆپیشاندانێک نەکەن. لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئاڕاستەی سەدر کراوە، گوایە ژمارەیەک گەنج لە بەسڕە بۆ پشتیوانی ئەو پڕۆژە چاکسازییەی ناوبراو ڕایگەیاندووە، دەیانەوێت خۆپیشاندان بکەن، هەرچەند ئەندامی ڕەوتەکەش نین، لە وەڵامدا سەدر دەڵێت، "لە ئەمڕۆ بەدواوە، تاوەکو ڕۆژی دەنگدان، هیچ جۆرە خۆپیشاندانێک نەکرێت.. تکایە". ئەم هەڵوێستە لە کاتێکدایە، بە بڕیارى موقتەدا سەدر، ڕەوتی نیشتمانیی شیعە بایکۆتی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقی کردووە. لە خولی ڕابردوودا، هەرچەند ڕەوتی سەدر 73 کورسی لە ئەنجوومەنی نوێنەران بەدەستهێنا، بەڵام بە بڕیارى موقتەدا سەدر، سەرجەم ئەندامەکانیان دەستیانلەکارکێشایەوە.

کۆمسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکان دوورخستنەوەى نزیکەى 850 کاندیدى لە کێبڕکێی هەڵبژاردنى پەرلەمانى عێراق راگەیاند، پێش کەمتر لە هەفتەیەک لە بەڕێوەچوونى پڕۆسەکە. جومانە غەلاى وتەبێژى کۆمسیۆنى هەڵبژاردنەکان رۆژى پێنج شەممە لەلێدوانێکی رۆژنامەنوسییدا ئاماژەى بەوەکرد، ئامارى کۆتایی کاندیدەکانى بەشدار لە هەڵبژاردن حەوت هەزار و 744 کاندیدە و 848 کاندید دووخراونەتەوە. کاندیدى هاوپەیمانێتییەکان زۆرترین ژمارەى کاندیدەکان پێکدەهێنن کە زیاتر لە 4 هەزار کاندیدە، پاشان حزبەکان بە زیاتر لە 3 هەزار کاندید، تاکەکەسى 75 کاندید، کە 22 کەسیان کێبڕکێی کورسییە گشتییەکان دەکەن، ئەوانەى تریش کێبڕکێ لەسەر کورسی کۆتاکان دەکەن. هەروەها کاندیدى پێکهاتەکان بەم شێوەیە دابەشبوون: 19 کاندیدى مەسیحى، 14 سابیئەى مەندائی، 7 کاندیدى ئێزیدى، 4 کاندیدى شەبەک، 9 کاندیدى فەیلى. لەناو پارێزگاکاندا بەغداد زۆرترین کاندیدى هەیە بە 2 هەزار و 295 کاندید، پاشان نەینەوا بە هەزار و 47 کاندید، دهۆکیش کەمترین کاندیدى هەیە کە 59 کاندیدە. چاوەڕواندەکرێت بەم نزیکانە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان لیستێکی نوێی ئەو کاندیدانە ئاشکرابکات کە لە هەڵبژاردنەکان دوردەخرێنەوە، ئەوەش بەوتەى سەرچاوەیەکى ئاگادار. بەوتەى سەرچاوەکە کە بۆ میدیا عێراقییەکان قسەیکردووە "ئەو لیستە، کە بەم نزیکانە بڵاودەکرێتەوە، ناوی هەندێک کاندید لە لیستە گەورەکان لەخۆدەگرێت، لەنێویاندا بازرگان و خاوەنکار، هەروەها چەند کەسایەتییەکی سیاسی ناسراو". سەرچاوەکە پشتڕاستی کردەوە "هۆکارەکانی بێبەشکردنی ئەو کاندیدانەی کە بڕیارە ناویان ڕابگەیەنرێت بەهۆى سەرپێچیکردنی مەرجی ڕەفتاری باش و ساختەکردنی بەڵگەنامەی پەروەردەیی و هۆکاری دیکەوەیە".

دوای دوو مانگ کارکردنی بەردەوام، دامەزراندنی ئۆفیسی WordsWarriors لەقامیشلۆ تەواوكرا کە خاوەنەکەی (مایڵز کاگینز)ى وتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان (ئەپیکور)ه‌، سه‌رچاوه‌یه‌كیش له‌ڕۆژئاواى كوردستان ده‌ڵێت، "جگه‌ له‌كنه‌و پشكنینى نه‌وت، كۆمپانیا ئه‌مریكیه‌كه‌ له‌بوارى بیناسازیشدا كارده‌كات". به‌گوێره‌ى ئه‌و زانیاریانه‌ى به‌شارپرێس دراون، یه‌كه‌م كۆمپانیاى ئه‌مریكى، له‌ڕۆژئاواى كوردستان ده‌ستى به‌كاركردن كردوه‌ كه‌ خاوه‌نه‌كه‌ى مایڵز کاگینز وتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان (ئەپیکور)ه‌. سه‌رچاوه‌كه‌ ده‌ڵێت، "باره‌گاى سه‌ره‌كى كۆمپانیا ئه‌مریكیه‌كه‌ له‌شارى قامیشلۆى ڕۆژئاواى كوردستانه‌و له‌هه‌ردوو بوارى كنه‌و پشكنینى نه‌وت‌و هاوكات بیناسازیشدا كارده‌كات". لاى خۆیشیه‌وه‌ مایڵز کاگینز ئاشكرایكردوه‌، کۆمپانیایەکی ڕاوێژکاری بەناوی وۆردز وەریەرز Words Warriorsدامەزراندوەو لقێكى سه‌ره‌كى لەشاری قامیشلۆی ڕۆژئاوای کوردستان کردوەتەوە. وه‌كو کاگینز وتویه‌تى، "ڕاوێژ دەده‌ینه‌ کۆمپانیا ئەمریکی‌و ئەوروپییەکانی بواری نەوت‌و گاز بۆئەوەی لەڕۆژئاوای کوردستان‌و ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە، دەستبەکاربکەن، کۆمپانیاکەم کارئاسانی دەکات بۆ تێگەیشتن لەناوچەکەو وەرگرتنی مۆڵەتی بازرگانی لەبەرپرسان". کاگینز باسى له‌وه‌شكردوه‌، "بۆ سەرکەوتنی کارەکانمان، پێویستە کۆمپانیاکان پەیوەندییەکی باشیان لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەرو حکومەتی سوریا لەدیمەشق هەبێت، ئێمه‌ش له‌وۆردز وەریەرز، بەهۆی پەیوەندییە بەهێزەکانمان لەگەڵ سەرکردەکانی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)و بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر، به‌دڵنیاییه‌وه‌ دەتوانین ئەو پەیوەندییانە دروستبكه‌ین". زیاتر له‌باره‌ى كاره‌كانیان له‌ڕۆژئاواى كوردستان مایڵز کاگینز جه‌ختیكرده‌وه‌، "کۆمپانیاکەم جگه‌ له‌هه‌سه‌ده‌، لەگەڵ دەستەی ئەندازیارانی سوپای ئەمریکاش کاردەکات‌و پڕۆژەی بیناسازیی بچوکیش لەبنکەکانی سوپای ئەمریکاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەسوریا ئەنجامده‌دات".   سەبارەت بەهەلی کار، کاگینز ئاماژه‌ى به‌وه‌داوه‌، "ئامانجمان دامەزراندنی خەڵکی ناوچەکەیەو لانیکەم 90٪ی کارەکان لەلایەن خەڵکی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە ئەنجامدەدرێن‌و کۆمپانیاکەم تەنها ژمارەیەکی کەم لەڕاوێژکارو ئەندازیاری ئەمریکی دەبات کە خاوەن بڕوانامەو ئەزمونی پێویستن بۆ سەرپەرشتیکردنی پڕۆژەکان". هێزەکانی سووریای دیموکرات (هه‌سه‌ده‌) پارێزگای حەسەکەی ڕۆژئاوای کوردستان‌و بەشێک لەپارێزگاکانی ڕەققەو دێرەزورو حەلەبی-شى لەژێر دەستدایە، ئه‌و ناوچانه‌ش نزیکەی 70%ی کێڵگەکانی نەوت‌و گازی سوریای تێدایەو کێڵگە سەرەکییەکان بریتین لەکێڵگەی نەوتیی عومەر لەدێرەزور، کێڵگەی نەوتیی ڕمێلان‌و کێڵگەی سوەیدیە لەحەسەکە.

نوری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفیزیۆنیدا ڕایدەگەیەنێت  ئامادەم خۆم بۆ پۆستی سەرۆک وەزیرانی حکومەتی داهاتوو کاندید بكەم، ئەوەش بەندە بە دیدگای چوارچێوەی هەماهەنگی. هەروەها جەختى کردەوە کە سەرۆک وەزیرانی داهاتوو دەبێت لە چوارچێوەی هەماهەنگی بێت، وتیشى: دەستنیشانكردنی سەرۆک وەزیران پەیوەیست نییە بە ئاستی  سەرکەوتنی لە هەڵبژاردن و ئامادەیشم  بۆ خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران بۆ ئەوە بووە گوڕوتین بد ەم بە هەڵبژاردنەكان. ئەو پێشى وایە کە ئەوە خەیاڵە پێمان وایە بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆک وەزیران پەیوەستە بە ژمارەی کورسییەکانيەوە، پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو قورس دەبێت.، دەشڵێت : هەڵوێستی پتەوی ئێمەو پشتیوانی مەرجەعییەتی ئاینی بووە هۆی دوورخستنەوەی ئەگەری دواخستنی هەڵبژاردنەکان. مالیکى هەڵسەنگاندنى بۆ پەرلەمانکرد و پێشى وایە کە ئەم خولەی ئێستای پەرلەمانی عێراق شکستخوارد بووە، وتی: پەرلەمانی داهاتوو هاوشێوەی پەرلەمانی ئێستا نابێت و هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان پەیوەستە بە سوننەكان. هەروەها دەشلێت: ئەستەمە بۆ سەرۆک وەزیرانی داهاتوو چارەسەری دۆخی دارایی بکات، ئەگەر ئەرکی پێکهێنانی حکومەتم پێ بسپێردرێت یەکەم بڕیار کە دەیدەم ، دامەزراندنی كۆمەڵێك لیژنەی چالاك دەبێت بۆ لێپرسینەوە لە هەر کەسێک کە گومانی گەندەڵی لێبکرێت. هەر لەو چاوپێکەوتنەدا مالیکى، ئاماژە بۆ ئەوەدەکات کە کەسانێک هەن گرەو لەسەر گەڕانەوە بۆ چوارچێوەی یەكەمی تائیفی دەکەن، دەشلێت:  پارەی دەوڵەت بە شێوەیەکی بەرفراوان خراپ بەکارهێنراوە لە هەڵبژاردنەکاندا، داوای روبەڕوبونەوەی بەكارهێنانی ماڵی  گشتی دەكەم. سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، وتى: هیچ بڕیارێک لە چوارچێوەی هەماهەنگی نییە، کە پێنج ساڵ لەمەوبەر لە ماڵەکەم دامەزرا، بۆ سنوردارکردنی ماوەی سەرۆکایەتی حکومەت هەموو لایەک بیر لە درێژەدان بە چوارچێوەی هەماهەنگی دەکەنەوە، چونکە ئەزمونێکی سەرکەوتووە. ناوبارو ئەوەشى خستەڕوو کە رێككەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریکا مەترسیدارترین رێککەوتنە لە ناوچەکە. هەروەها داواى ئەوەش دەکات پەیوەندی هێزەکانی حەشدی شەعبی لەگەڵ لایەنە سیاسییەکان بپچڕێنن و سوپاو حەشد پێویستیان بە رێكخستنەوە هەیە.

رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا لە وتارێكدا لەبەردەم فراكسیۆنی پەرلەمانیی پارتەكەی (ئاكەپە) ڕایگەیاند:  بە هەڵوێستی یەكلاكەرەوەی خۆمان وەكو سەرۆكی دەوڵەت و بەشداری ئازایانەی بەڕێز (دەوڵەت باخچەلی)و كاری پارتەكەمان و هەوڵەكانی دەوڵەتەكەمان، بەمتمانەوە بەرەو توركیای بێ تیرۆر (مەبەستی پرۆسەی ئاشتییە لەگەڵ كورد) هەنگاو دەنێین و لە ماوەی دوو هەفتەی رابردوودا پەرەسەندنی گرنگ روویانداوە.  هەروەها ئەوەشى خستەڕوو کە دەبێت هەمووان بەرپرسیارێتیی هەڵبگرن. ئێمە وەكو هاوپەیمانی گەل رۆڵی خۆمان دەگێڕین، كۆمسیۆنی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتیش (مەبەستی كۆمسیۆنەكەی پەرلەمانە) سەركەوتووانە ئەركی خۆی جێبەجێ دەكات.  لەبەشێکى دیکەى وتارەکەیدا ئەردۆغان دەڵێت: لە كۆبوونەوەیەكی بنیادنەرانەدا، لە كۆمەڵگەی سەرۆكایەتیی میوانداری بەڕێزان (پەروین بوڵدان)و (میدحەت سانجار)مان كرد، تێیدا جەختمان كرد لەسەر مەترسییە هاوبەشەكانمان، گەیشتینە قۆناغێكی نوێ لە توركیا بێ تیرۆر.  هەروها وتیشى: وەكو هاوپەیمانی گەل (ئاكەپە+ مەهەپە) سەرەتا ئامانجی توركیایەكی بێ تیرۆرو دواتریش ناوچەیەكی بێ تیرۆر بەدی دەهێنین، سوپاسی بەڕێز باخچەلی دەكەم كە پلانگێڕی شكستخواردووی گوڵەنییەكانی ئاشكرا كرد.

ئۆزگور ئۆزێل، سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری توركیا (جەهەپە) لە کۆبونەوەی گروپی پەرلەمانیی حزبەكەبدا رایگەیاند: داواکارییەک بۆ ئازادکردنی دەمیرتاش پێشکەش کراوە، دەوڵەت باخچەلیش ئاماژە بەوەدەكات، ئازادکردنی دەبێتە مایەی خێرو سودی بۆ توركیا دەبێت. ئۆزێل پرسیاری ئەوەشيكرد، باشە ئەوانەی دوێنێ شانازییان بە زیندانیکردنی سەلاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغەوە دەکرد و ئەوانەی شانازییان بە هێشتنەوەی عوسمان کاڤالا لە ناو زیندان دەکرد، ئەگەر بڵێن ئەمڕۆ ئەمە باشترین شتە، ئایا قەرزاری ئەوەنین لێبوردنیان لێبكەن؟. سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری لە درێژەی قسەكانیدا وتی: راشکاوانە بڵێم، ئێمە داوای لێبورد دەكەین، لەگەڵ ئەوەی ئێمە ئەوکات دژایەتیمان کرد، هەرچەندە لە کۆی ١٢٠ نوێنەری جەهەپە ١٠٠ پەرلەمانتاریان دژی دەنگیان دا، هەرچەندە ئێمە دژایەتیمان کرد، بەڵام جەهەپە بەرپرسیارێتی دەنگی ٢٠-٢٥ نوێنەری لە ئەستۆیە. بۆیە من بە سیفەتی سەرۆکی ئێستای پارتەکە داوای لێبوردن لە تورکیا و گەلی تورکیا دەکەم بۆ ئەو هەڵەیەی لەو رۆژەدا كرا.

وتەبێژی حکومەتی ئێران دەڵێ، وڵاتەکەی هیچ پلانێکی بۆ دروستکردنی چەکی ئەتۆمی نییە و ئاماژە بەو هۆکارانەش دەکات رێگرن لە دروستکردنی ئەو جۆرە چەکە لە لایەن تارانەوە. رۆژی سێشەممە، 4ی تشرینی دووەمی 2025، فاتمە موهاجرانی، گوتەبێژی حکومەتی ئێران رایگەیاند: "تاران بە سێ هۆکاری کولتووری، ئایدیۆلۆژی و ئەخلاقی هیچ پلانێکی بۆ دروستکردنی چەکی ئەتۆمی نییە." فاتمە موهاجرانی گوتی: "بەپێی فەتوای رێبەری کۆماری ئیسلامی، دروستکردن و بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی قەدەخەیە و ئەمەش یەکێکە لەو هۆکارانەی کە ئێران رەتیدەکاتەوە بەرەو پرۆگرامێکی لەو شێوەیە هەنگاو بنێت." وتەبێژی حکومەتی ئێران ئاماژەی بەوەشکرد: "هاوکاریی ئێران لەگەڵ ئاژانسی وزەی ئەتۆم لە چوارچێوەی پەیڕەو و بە چاودێریی ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی بەڕێوەدەچێت و لەو بارەوە لێکتێگەیشتنی تەواو لەنێوان حکومەت و پەرلەمان هەیە." موهاجرانی ئاماژەی بە لێدوانەکانی ئەم دواییەی رافایل گرۆسی، بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم کرد و رایگەیاند:" گرۆسی جەختی لەوە کردەوە کە ئێران هەرگیز بەرنامەی ئەتۆمی سەربازی نەبووە." رۆژی 2-11-2025 مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران رایگەیاند: "زانست لە مێشکی زاناکانماندایە و بە وێرانکردنی باڵەخانە و کارگەکان هیچ کێشەیەک دروست نابێت؛ دووبارە و بە هێزێکی زیاترەوە دەست پێدەکەینەوە." پزیشکیان ئاماژەی بەوەشکرد: "ئێران بەدوای چەکی ئەتۆمی دا ناگەڕێ و فراوانکردنی پیشەسازیی ئەتۆمی هاوتەریبە لەگەڵ باشترکردنی تەندروستی خەڵک و خزمەتکردنی کۆمەڵگا." لەکاتی جەنگی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل لە حوزەیرانی ئەم ساڵدا، ئەمریکا سێ بنکەی ئەتۆمیی ئێرانی بۆردوومان کرد.    پێش جەنگەکە، ئێران زیاتر لە 400 کیلۆگرام یۆرانیۆمی پیتێندراوی بە رێژەی 60٪ هەبوو. رافایل گرۆسی لەو بارەیەوە رایگەیاندبوو: "لە رووی تیۆرییەوە، بەو بڕە یۆرانیۆمەی هەیانە دەتوانن بە نزیکەی 10 چەکی ئەتۆمی دروست بکەن، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە کە ئێران هەیبێت و بۆ دڵنیابوونەوە لەمە دەبێت سەردانی لێکۆڵەران دەستپێبکاتەوە."   بە گوێرەی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، ئێران تەنیا وڵاتە کە پیتاندنی یۆرانیۆمی بە رێژەی 60٪ هەیە، جگە لەو وڵاتانەی چەکی ئەتۆمیان هەیە.   تاکو ئێستا کاربەدەستانی ئێران چەندین جار جەختیان لەسەر ئەوە کردووەتەوە کە بەرنامەی ئەتۆمی ئەو وڵاتە ئاشتیخوازانەیە. 

دەزگاى پەخشی ئیسرائیل ڕۆژی سێشەممە لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند، ئێران پاڵپشتییە سەربازییەکانی بۆ گروپە چەکدارەکانی عێراق زیادکردووە و ئەو هەنگاوەی بە "ئامادەکارییەک بۆ ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئیسرائیل" وەسفکردوە. بەگوێرەی ئەو ڕاپۆرتە، تاران ناوەندی کێشکردنی نفوزی سەربازی خۆی لە لوبنان، سوریا و کەرتی غەززەوە دەگوازێتەوە بۆ عێراق، ئەوەش دوای ئەو لێدانانەی کە "میحوەری لایەنگری ئێران" لەو بەرانە لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا بەرکەوتووە. میدیاکانى ئیسرائیل بە پشتبەستن بە سەرچاوە ئاگادارەکانیان عێراق بڵاویانکردەوە کە پشتیوانی ئێران بە شێوەیەکی بەرچاو پەرەی سەندووە، بەتایبەتی لە دابینکردنی چەکی پێشکەوتوو بۆ گروپەکان و ڕاهێنانی ئەندامەکانیان لە تاکتیکی نوێ لە ژێر چاودێری ڕاستەوخۆی سپای قودسی سوپای پاسدارانی ئێران. سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە "تاران بریکارەکانی خۆی لە عێراق ئامادە دەکات بۆ ئەگەری ئۆپەراسیۆنەکانی دژ بە ئیسرائیل لە ئەگەری ڕوودانی ململانێیەکی نوێ لە ناوچەکەدا"، ڕوونیشی دەکەنەوە کە ئەم کوتلانە "بۆتە هێزێکی کاریگەر کە لە هەندێک بواردا تواناکانی سوپای فەرمی عێراق تێدەپەڕێنێت، لە ژێر ڕۆشنایی دابەزینی نفوزی حکومەتی ناوەندی لە بەغدا". دەسەڵاتی پەخشەکە دەشڵێت "لە کاتی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم دواییەی ئیسرائیل و ئێران، میلیشیاکان خۆیان لە بەشداری ڕاستەوخۆ بەدوور گرت بەهۆی فشارەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل بۆ سەر بەغدا". ڕۆژنامەی ئۆرشەلیم پۆست بڵاویکردەوە، سوپای ئیسرائیل و مۆساد خۆیان بۆ هێرشێکی هاوشێوەی هێرشەکەی حەوتی ئۆکتۆبەر لەلایەن میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە عێراق ئامادە دەکەن و ڕوونیشیکردووەتەوە کە شێوازی سەرەکی هێرشەکە بریتییە لە هەڵدانی مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان.

عێراق لەگەڵ باشووری ئەفریقا گرێبەستی کڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی Milkor 380 واژوو دەکات و لە گفتوگۆی پێشکەوتوودایە لەگەڵ پاکستان بۆ کڕینی  فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی شاهبار 2 . سابت عەباسی، وەزیری بەرگریی عێراق ڕایگەیاند کە گرێبەستێکیان لەگەڵ وڵاتی باشووری ئەفریقا واژوو کردووە بۆ کڕینی پۆلێک لە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی جۆری Milkor 380، کە یەکێکە لە نوێترین فڕۆکە بێفڕۆکەوانە رۆڵەکان کە خاوەنی توانای هەواڵگری و شەڕکەری پێشکەوتووە، چونکە دەتوانێت تا بەرزیی 30 هەزار پێ بفڕێت بۆ ماوەی زیاتر لە 30 کاتژمێری بەردەوام و مەودای کارپێکردنی زیاتر لە 4000 کیلۆمەترە. هەروەک دڕۆنەکە دەتوانێت 220 کگم لە مووشەکی ڕێنماییکراو و بۆمبی زیرەک و ئامێری هەستەوەری پێشکەوتوو هەڵبگرێت، ئەمەش وادەکات گونجاو بێت بۆ ئەرکەکانی چاودێری، پاراستنی سنوورەکانی عێراق و بەرەنگاربوونەوەی ڕێکخراوە چەکدارەکان. هاوکات، عەباسی ئاشکرای کردووە کە لە گفتوگۆی پێشکەوتوودان لەگەڵ پاکستان بۆ کڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی جۆری شاهبار 2 ، کە خاوەنی توانای هێرشبەری و هەواڵگری بەرزە. فڕۆکەکە مەوداکەی دەگاتە نزیکەی 1050 کیلۆمەتر و بە خێراییەکی زۆر نزیکەی 222 کم/س کار دەکات، لەگەڵ توانای پەیوەندیکردن بە مانگە دەستکردەکانەوە و دووبارە دەستپێکردنەوەی بزوێنەر لە کاتی فڕیندا، کە ڕێگە بە بەکارهێنانی دەدات لە بارودۆخە جیاوازەکاندا. شاهبار2  یەکێکە لە فڕۆکە نوێیەکان کە لە ساڵی 2021ەوە خراوەتە خزمەت لە هێزە چەکدارەکانی پاکستان و بۆ ئەرکەکانی چاودێری و هێرشی وردی ئاراستەکراو بەکاردەهێنرێت. ئەم هەوڵەی عێراق بۆ کڕینی ئەم فڕۆکانە دەکەوێتە ناو ستراتیژییەتێک بۆ نوێکردنەوەی هێزی ئاسمانیی و بەهێزکردنی توانا بەرگرییەکانی، بەجۆرێک کە لەگەڵ گەشەسەندنی شەڕی نوێدا بگونجێت، کە زیاتر پشتی بە سیستەمە ئاسمانییە بێفڕۆکەوانەکان دەبەستێت بۆ هەواڵگریی و پشتیوانیی شەڕکردن.

ماڵپەڕی "ئاکسیۆس"ی ئەمریكی لە راپۆرتێكدا ئاشکرای کردووە، واشنتۆن رەشنوسی بڕیارێكی پێشکەش بە نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە و تێیدا داوای چەکداماڵینی حەماس دەکات ئەگەر خۆبەخشانە چەکەکانی رادەست نەکات، لە پێشنیازەکەدا داوای رەوانەكردنی هێزێکی سەقامگیریشی كردووە نەک هێزی ئاشتی پارێز بۆ غەززە بۆ ماوەی دوو ساڵ. بەگوێرەی ئەو پێشنیازە، واشنتۆن ئامانجی ئەوەیە تا مانگی یەکی ساڵی داهاتوو یەکەم هێزی سەربازی لە غەززە بڵاوەپێبكرێت، ئەو هێزەی رەوانەش دەكرێت کار بۆ پاراستنی ئاسایشی سنوری غەززە لەگەڵ میسرو پاراستنی رێڕەوە مرۆییەکان لە کەرتی و مەشقپێکردنی پۆلیسی فەلەستین دەکات. ئەو پێشنیازی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لەكاتێكدایە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، جارێكی تر هەڕەشەی لەناوبردنی حەماس كردەوە  ئەگەر وەک پێویست رەفتار نەکات، وتیشی: هەندێک لە کارەکانی ناتانیاهۆی بەلاوە پەسەند نەبووە، ئەوەش ناچاری کردووە دەستوەردان بکات. ئەو بەرپرسە ئەمریکییە جەختی لەسەر ئەوە کردووەتەوە، ئەو هێزە نێودەوڵەتییە، ئەرکەکەی بریتی دەبێت لە جێبەجێکردنی بڕیارەکان، نەک هێزێکی ئاشتیپارێز. لە رەشنووسی پرۆژە بڕیارەکەی ئەمریکادا هاتووە، ئەو هێزە، لە سەربازانی چەند وڵاتێک پێکدێت و بە راوێژ لەگەڵ "بۆردی ئاشتی" لە کەرتی غەززە دادەمەزرێندرێت. هەروەها رەشنووسەکە داوا دەکات بۆردی ئاشتیی غەززە، لانیکەم تاوەکو کۆتایی ساڵی 2027 لە ئەرکەکەی بەردەوام بێت و ئەگەریش پێویست بکات، وادەی کارکردنی درێژ بکرێتەوە. بەگوێرەی رەشنووسەکە، هێزە نێودەوڵەتییەکە، ئەرکی پاراستنی سنوورەکانی غەززە لەگەڵ ئیسرائیل و میسر، پاراستنی هاووڵاتیانی سڤیل و چاودێریکردن و پاراستنی رێڕۆی مرۆیی و مەشقپێکردنی هێزێکی نوێی پۆلیسی فەلەستینی پێ دەسپێردرێت.

سوپای پاسدارانی ئێران وردەکاریی نوێی لەبارەی چۆنیەتیی تیرۆرکردنی ئیسماعیل هەنییە، سەرۆکی پێشووی مەکتەبی سیاسیی حەماس، ئاشکرا کرد و ڕەتیکردەوە ڕووداوەکە لە ئەنجامی بۆمبێکی پێشوەختە لە ژوورەکەیدا بووبێت. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوێکی سوپای پاسداران، هێرشەکە لە ڕێگەی مووشەکێکەوە ئەنجامدراوە لە دوورییەکی دیاریکراوەوە ئاراستە کراوە. مووشەکەکە سەرەتا بە وردی بەر پەنجەرەی ژوورەکە کەوتووە و دواتر بەر جەستەی هەنییە کەوتووە. سوپای پاسداران ڕوونیشیکردەوە لە کاتی هێرشەکەدا، هەنییە بە تەلەفۆن قسەی کردووە و ڕووی لەو ئاراستەیە بووە کە مووشەکەکەی لێوە هاتووە، ئەمەش "نیشانەی ئەو وردبینییە بووە، ئۆپەراسیۆنەکەی پێ ئەنجامدراوە." سوپای پاسداران ئاماژەی بەوەشدا دوای ڕووداوەکە، ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران کۆبووەتەوە و بە کۆی دەنگ بڕیاری تۆڵەسەندنەوەی داوە، بەڵام کات و شێوازی وەڵامدانەوەکەی بۆ هێزە چەکدارەکان جێهێشتووە.  ئیسماعیل هەنییە لە کۆتایی مانگی تەممووزی ئەمساڵدا، لە کاتی سەردانێکیدا بۆ تاران و دوای بەشداریکردنی لە ڕێوڕەسمی سوێندخواردنی مەسعوود پزیشکیان، سەرۆک کۆماری نوێی ئێران، لە شوێنی نیشتەجێبوونی خۆیدا تیرۆرکرا. پێشتر یسرائیل کاتز، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل، دانی بەوەدا نابوو وڵاتەکەی لە پشت تیرۆرکردنی هەنییەوەیە. لە بەرامبەردا، بزووتنەوەی حەماس ئەو بانگەشەی ئیسرائیلی ڕەتکردبووەوە کە گوایە هێرشەکە لە ڕێگەی بۆمبێکی پێشوەختە چێندراوەوە لە ژوورەکەیدا ئەنجامدراوە. بەرەبەیانی ڕۆژی چوارشەممە، 31ـی تەممووزی2024، ئیسماعیل هەنییە، سەرۆکی پێشووی مەکتەبی سیاسی حەماس لە تارانی پایتەختی ئێران کوژرا. هەنییە بۆ بەشداریکردن لە رێوڕەسمی سوێندخواردن و دەستبەکاربوونی مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری نوێی ئێران لە تاران بوو.

دەوڵەت باخچەلی کشانەوەی هێزەکانی پەکەکە لەنێو تورکیا بە "هەنگاوێکی گرنگ" و دەڵێت، "دەبێت پەرلەمانتاران بچنە ئیمراڵی و گوێ لە ئۆجەلان بگرن."   ئەمڕۆ دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا-مەهەپە لە چوارچێوەی قسەکردنیدا لە کۆبوونەوەی ئاسایی پارتەکەیدا، دانی بەوەدا نا کە دۆخی ناوچەکە مەترسیدارە، وتیشی عەبدوڵڵا ئۆجالان تا ئێستا بەڵێنەکانی خۆی بردوەتە سەر، وتیشی دەبێت پەرلەمانتاران بچنە ئیمراڵی و گوێ لە عەبدوڵڵا ئۆجالان بگرن و بەقسەی بکەن. دەوڵەت باخچەلی دانینا بە هەبوونی هەڕەشە بۆسەر تورکیا و ئاماژەی بەوەدا ئۆجالان بەڵێنەکانی بردوەتە سەر و مەهەپەش ئامادەی چوونە ئیمراڵییە و دەبێت پەرلەمانتارانیش گوێی لێبگرن. ئاماژەی بوەشداوە، مەهەپەش ئامادەیە بچێتە ئیمراڵی و چاویان بە عەبدوڵڵا ئۆجالان بکەوێت. لەبارەی ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاشیشەوە وتی، ئازادکردنی دەمیرتاش دەبێتە مایەی خێر بۆ تورکیا. دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی مەهەپە وتی ناوچەکە لەبەردەم هەڵوەشاندنەوە و گۆڕانکارییدایە و ئاماژەی بەوەدا ئێستا ناوچەکە لە چەند شەڕێکی گەورەدایە و نەخۆشییەکانی سیستم تا دێت زیاد دەکات. دەوڵەت باخچەلی وتیشی ئەوان وەک پارتی مەهەپە ڕۆڵیان هەبووە لە قۆناغی گرنگی ئێستای تورکیادا و پێشکەوتنی گرنگیش لە پرسی ئاشتیی و پاراستنی تورکیادا بەدیهاتوە.

شاندی ئیمرالی دەم پارتی لەبارەی کۆتا دیداری لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ ڕایگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەدا، کە ڕێبەر ئاپۆ وتویەتی: “دەبێت دیاردەی کورد بە هەموو شێوەیەک لە یاساییبوونی کۆماردا جێگیر بکرێت بۆ ئەمەش دەبێت پرۆسەیەکی ڕاگوزەری بەهێز دابنرێت. ڕۆژی ڕابردوو، شاندی ئیمرالی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە دوورگەی ئیمرالی دیدارێکی لەگەڵ ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان ئەنجام دا، شاندەکە پێکهاتبوون لە (پەروین بوڵدان، مەدحەت سانجار و فایەق ئۆزگور ئەرۆل). سەبارەت بە ناوەڕۆکی دیدارەکەی لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ، شاندەکە ڕاگەیاندراوێکی بڵاکردەوە و دەقەکەی بەمشێوەیەیە: “لە ٣ـی تشرینی دووەمی ٢٠٢٥، دیدارێکی زۆر ئەرێنیمان لەگەڵ بەرێز عەبدوڵا ئۆجالان لە ئیمرالی ئەنجام دا و ماوەی نزیکەی سێ کاتژمێری خایاند. تەندرووستی و مۆڕاڵی زۆر باش بوو، لە دیدارەکەدا بە پوختی ئەم هەڵسەنگاندنانەی کرد: بۆ ئەوەی ئەم پرۆسەیەی کە هەیە بەرەوپێش بچێت، دەبێت جددیتر هەڵسەنگاندن لەسەر مێژوو و سۆسۆلۆژیا (کۆمەڵناسی) بکرێت. گرنگە دان بەوەدا بنرێت کە پەیوەندی تورک-کوردان وەک دوو پایەی دوو هەزار ساڵە گەیشتووەتە ئەم سەردەمە، پێویستە ئەم دوو پایەیە ببیندرێن، لێی تێبگەیەندرێن، ڕاستبکرێنەوە و بەم شێوەیە یەکێتی بەهێز بکرێت. بەشێوەی ستوونی نا، بەڵکو بە درووستکردنی ئاسۆیەک کە کێشەکانی ڕۆژانەشمان لەخۆ بگرێت، مامەڵە بکەین. ئێمە لە هەلومەرجێکی کورت و سنوورداردا بۆ بابەتێکی مێژوویی لەناو هەوڵێکی جددیداین. هەوڵ دەدەین ئاستێکی ئەرێنی درووست بکەین، نەک ئاستێکی نەرێنی و وێرانکەر. دیاردەی کورد دەبێت بە هەموو شێوەیەک لە یاساییبوونی کۆماردا جێگیر بکرێت و بۆ ئەمەش پرۆسەیەکی ڕاگوزەری بەهێز دابنرێت. گواستنەوە لەناو یاساییبووندا وەک دیاردەیەکی گشتگیر دەبێتە هۆی پتەوکردنی بناغە یاساییەکانی کۆماری دیموکرات. دەرفەتەکانی ئەنتیگراسیۆنی دیموکراتیک کە ئەمڕۆ لە ڕووی سەردەمەوە لەبەردەمماندایە، هەم هەرێمییە و هەم جیهانییە. بۆ ئەوەی بتوانین بەرەو ئاستێکی ئەرێنی هەنگاوبنێین، زۆر گرنگە هەمووان لەم پرۆسەیەدا بە هەستیاری و جددی و تێگەیشتنێکی بەرپرسیارانەوە مامەڵە بکەن. لەگەڵ ڕێزدا.”

راوێژکاری ئەڵمانیا رایگەیاند، پێویستە سووریاییەکانی وڵاتەکەی بگەڕێنەوە، چونکە شەڕی ناوخۆ لە وڵاتەکەیان نەماوە. دەشڵێت، ئەگەرنا بە زۆر دیپۆرتیان دەکەنەوە، هاوکات  بانگهێشتی ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریای کرد بۆ سەردانی بەرلین بۆ تاوتوێکردنی پلانەکانی دیپۆرتکردنەوەکە. فریدریش مێرتس، راوێژکاری ئەڵمانیا لە سەردانێکیدا بۆ شارۆچکەی هوزوم لە باکووری وڵاتەکەی رایگەیاند، "هیچ هۆکارێک بۆ مانەوەی سووریاییەکان لێرە نەماوە. دەشڵێت، "ئەوانەی رەتیدەکەنەوە بگەڕێنەوە وڵاتەکەیان، بەدڵنیاییەوە دیپۆرتدەکرێنەوە".  ئەو گوتانەی راوێژکاری ئەڵمانیا دوای ئەوە هات کە رۆژی پێنجشەممەی رابردوو، یۆهان ڤادێپول، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا سەردانی دیمەشقی کرد و رایگەیاند، گەڕانەوەی سووریاییەکان بۆ وڵاتەکەیان سنووردارە، چونکە زۆرینەی ژێرخانی سووریا خاپووربووە یان زیانی پێگەیشتووە.  راوێژکاری ئەڵمانیا گوتی، بانگێشتی ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریای بۆ وڵاتەکەی کردووە بۆ ئەوەی بەیەکەوە گفتوگۆ لەبارەی چۆنیەتی چارەسەرکردنی پرسی سووریاییەکان لە ئەڵمانیا بکەن. ئاماژەی بەوەش کرد، سووریا پێویستی بە پاڵپشتی و هەموو سووریاییەکانە بۆ ئەوەی بنیات بندرێتەوە.  بەگوێرەی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە 2011ەوە 14 ملیۆن هاووڵاتیی سووریا ماڵ و حاڵیان جێهێشتووە. لەو ژمارەیە 7.4 ملیۆنیان کۆچیان کردووە. هەروەها، 1.5 ملیۆن هاووڵاتیی سووریایی چوونەتە ئەورووپا، کە 800 هەزاریان لە ئەڵمانیان. 

دادگای مافی مرۆڤی ئەورووپا، تانەکەی وەزارەتی دادی تورکیاى ڕەتکردەوە لە بەرامبەر پێشێلکردنی دووەمی دەستبەسەرکردنی سەلاحەدین دەمیرتاش و بڕیاری ئازادکردنیدا. دوابەدوای ئەو بڕیارە سەڵاحەدین دەمیرتاش ڕایگەیاند، "بێ گومان بڕیارەکەی  دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا گرنگە و لە ڕووی یاساییەوە پابەندکەرە. بەڵام نەک تەنها بۆ ئێمە، بەڵکو بۆ  ٨٦ ملیۆن هاوڵاتیمان، 'یاسای برایەتی' لە نێوانماندا لە هەموو شتێک بەنرخترە". دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا، تانەیەکی تورکیای رەتکردەوە، کە داوای پێداچوونەوەی بە بڕیاری دادگەکە بۆ ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش کردبوو. پێشتر تورکیا لە مانگی تشرینی یەکەمدا، تانەی لە بڕیارێکی دادگە ئەورووپییەکە دابوو کە تایبەت بوو بە پێشێلکردنی مافەکانی و ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، بەڵام ئێستا دادگاکە بڕیاری کۆتایی دا و داواکارییەکەی تورکیای رەتکردەوە.   دوای بڕیارەکەی دادگای مافی مرۆڤی ئەورووپا، پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بە بڕیارەکەی دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا کرد. دەم پارتی رایگەیاند: "دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا لە بڕیارەکەی 8ی تەممووزی 2025ـدا، سەبارەت بە دەستگیرکردنی نادادپەروەرانەی دەمیرتاش لە دۆسیەی کۆبانێ، بەڕوونی هەموو نادادپەروەرییەکانی لە پرۆسەی دادگاییکردندا خستەڕوو و ئاماژەی بەوەدا، دەستگیرکردنی دەمیرتاش بە هۆکاری سیاسی بەردەوامە و دەبێت ئازاد بکرێت، بەڵام دەسەڵات لە 8ی تشرینی یەکەمدا تانەی لەم بڕیارەی دادگای مافی مرۆڤی ئەورووپا گرتبوو". دەم پارتی لە راگەیێنراوەکەدا ئاماژەی بەوەداوە، لە کۆبوونەوەی دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپادا تانەکەی دەسەڵات (حکومەتی تورکیا) رەتکرایەوە. بەمەش بڕیاری تایبەت بە دەمیرتاش یەکلایی بووەوە.  دەم پارتی دەڵێت: "بە لەبەرچاوگرتنی چەندین بڕیاری دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا کە هەتا ئێستا لەبارەی هاوڕێیانمانەوە دراون، بەتایبەتی سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ، هەروەها  بە لەبەرچاوگرتنی دوایین بڕیاری یەکلاکەرەوەی دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا کە رۆژی 8ی تەممووزی 2025 دەریکرد، دەبێت هاوڕێیانمان بەبێ دواکەوتن ئازاد بکرێن."  دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا بڕیاریدا تورکیا مادەی 5، بڕگەی 3ی رێککەوتنی مافەکانی مرۆڤی ئەورووپای پێشێل کردووە. راشیگەیاند، ئەوە پەیوەندیی بە مافی دادگەییکردن لە ماوەیەکی گونجاو و دادگەییکردنی بێ دەستگیرکردنەوە هەیە. هەروەها رایگەیاند، تورکیا مادەی 18 و مادەی 3ی پرۆتۆکۆلی ژمارە 1ی رێککەوتنی مافی مرۆڤی ئەورووپای پێشێلکردووە.  دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا داوای دەستبەجێ ئازادکردنی دەمیرتاشی کرد، بەڵام تورکیا پابەندی بڕیارەکە نەبوو. ئەو بڕیارە لەلایەن لیژنەیەکی دادوەری درا کە لە 17 دادوەر پێکهاتبوو. رایگەیێندرا کە دەمیرتاش لە 20ی ئەیلوولی 2019ـەوە لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوەیەک لەبارەی خۆپێشاندانەکانی 6-8ی تشرینی یەکەمی 2014 دەستگیرکراوە.  دادگەکە رایگەیاند، هێشتنەوەی دەمیرتاش پێشێلکردنی مافەکانییەتی. هەروەها پێشێلکردنی پابەندبوونی تورکیایە بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا.    دادگەی مافی مرۆڤی ئەورووپا بڕیاری دا، دەوڵەتی تورکیا دەبێت هەموو رێوشوێنێکی پێویست بگرێتەبەر بۆ دڵنیابوون لە ئازادکردنی دەستبەجێی دەمیرتاش. راشیگەیاند، حکومەتی تورکیا ناتوانێت بیسەلمێنێت دەمیرتاش تاوانی کردووە و زیندانیکردنەکەشی بە بێ بنەما ناوبرد.