محەمەد شیاع سوودانی: هێزەکانی سنوورى عێراق بە چەکی پێشکەوتووەوە ئامادە دەكرێن

هاوڵاتی   ئالینا ڕۆمانۆڤسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق، له‌ بڵاوکراوەیەکی تۆڕی کۆمەڵایەتی “X” رایگه‌یاند، وڵاته‌كه‌ی پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو، ده‌شڵێت، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە". ئالینا ڕۆمانۆڤسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا له‌ په‌یامێكدا له‌ هه‌ژماری تایبه‌تی خۆی له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی "X" بەبۆنەی ڕۆژی جیهانیی ئاشتی، نوسیویه‌تی، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە. هەروەها هەر لە پەیامەکەیدا هاتووە و دەڵێت، ئەمریکا پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو".   ئەمە لە کاتێدایە، هێرش و داگیرکارییەکانی وڵاتانی دراوسێی عێراق بەتایبەتی دەوڵەتی تورک بۆ سەر هەرێمی کوردستان بەردەوامە، کە بەهۆیەوە چەندین هاوڵاتی مەدەنی کوژراون و بیرنداربوو، هەروەها دەیان خێزانیش لەگوندەکانی سەر سنوور بەهۆی هێرش و بۆردوومانەکانەوە ئاوارە بوون، تا ئێستا نە حکومەتی عێراق و نە حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ هەڵوێستێکی کرداریان بەرامبەر بە تورکیا نەبووە، بگرە هەندێک لایەنی سیاسیش ئاسانکاریان بۆ داگیرکارییەکانی تورکیا کردوە. هەروەها لە ماوەی ڕابردوودا وڵاتی ئێرانیش چەندین جار هێرشی کردۆتە سەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق بەبیناووی بوونی هەندێک لە حزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان.  

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ، شەممە محەمەد شیاع سوودانی، بەسەردانێكی فەرمی بچێتە نیویۆرك، وەك نووسینگەكەی بڵاوی كردووەتەوە، سەردانەكەی سوودانی بەشداریكردنە لە ٧٩یەمین دانیشتنی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان. نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سەردانەکەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بە مەبەستی بەشداریکردنە لە  ٧٩هەمین دانیشتنی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان. هەروەها لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، سودانی لە کۆبوونەوەکەدا کە زۆرێک لە سەرکردەی وڵاتان بەشداری تێدادەکەن، وتاری عێراق پێشکەشدەکات. هەر بەپێی راگەیەنراوەكەی نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆك وەزیرانی عێراق، سوودانی جگە لە كۆبوونەوەی لەگەڵ ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان، زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونەوە لەگەڵ سەركردەی چەند وڵاتێك و بەرپرسانی رێكخراو و ئۆرگانە نێودەوڵەتییەكان ئەنجام دەدات.  

هاوڵاتی لێژنەی پەرلەمانی عێراق بۆ بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان ئاشكرای دەكات، لە چەند پارێزگایەكی عێراق تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان دۆزراوەتەوە. ئەرشاد ساڵحی، ئەندامی لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان لە پەرلەمانی عێراق:  “مەترسیی بەکارهێنانی هۆشبەرەکان بەجۆرێكە، گەیشتووەتە ئاستی دۆزینەوەی تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان لە چەند پارێزگایەكی عێراق.” “ئەوەی هەیە دەرخەری مەترسیی بەڵای هۆشبەرەکانە لە عێراق و بۆ بەرەنگاربوونەوەی پێویستی بە هەوڵی جدیی هەیە.”  “ئێمە لە لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان، باوەڕمان بە پێویستیی هەماهەنگیی نێوان سەرجەم دەزگا ئەمنییەکان هەیە، بۆ ئەوەی بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە.” هاوکات مانگی رابردوو، میدیاكانی عێراق ئاشكرایان كرد، كه‌ كێڵگەیەكی گه‌وره‌ی چاندنی هۆشبەرەكان لە بەغدا دۆزراوەته‌وه‌، كە 7 دۆنم هۆشبەری تێدا چێنراوە. پێشتریش پارێزگاری واست رایگەیاند، كێڵگەیەكی چاندنی هۆشبەرەكانیان دۆزیوەتەوە، دواتر بووە مایەی تووڕەیی و بێزاریی خەڵكەكە. پاشان دەسەڵاتدارانی عێراق دەستگیركردنی سێ فەرمانبەری شارەوانییان راگەیاند، كە لە باخچە گشتییەكاندا هۆشبەری جۆری خەشخاشیان چاندبوو، ئەوەش تیشكی خستە سەر پەرەسەندنی چاندنی هۆشبەرەكان لە عێراق. چەند شارەزاو توێژەرێکی کۆمەڵایەتی بە میدیاکانی عێراقیان وتووە، دیاردەی چاندنی هۆشبەرەكان، كە لەم دواییانە بە ئاشكرا لە بەغدا دۆزراوەتەوە، بەڵگەیە لەسەر ئەوەی، كە قۆناغی گواستنەوەی هۆشبەرەكان لە عێراق گۆڕاوە بۆ قۆناغی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی، مانای ئەوەیە، كە داخوازیی زۆری لەناوخۆی عێراق لەسەر هەیە و ئەمەش زەنگێكی ترسناكە و دەبێ بەرپرسانی ئەو وڵاتە بیبیسن.” هەروەها راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، ئاستی هۆشبەرەكان لەم پێنج ساڵەی دواییدا لە عێراق 30% زیاد كردووە، هۆكارەكانیش بۆ هەژاری و نەبوونی چاودێری لە سنوورەكان و خاویی گرتنەبەری رێوشوێن و رێكارەكان دەگەڕێننەوە.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە، 19ی ئەیلوولی 2024، هاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا ڕایگەیاند، تورکیا ئامادەیە کۆبوونەوەیەک لەنێوان ئەسەد و ئەردۆغان ڕێکبخات، هاوکات حکومەتی شامیش مەرجی سەرەکی بۆ کۆبوونەوە کشانەوەی سوپای تورکیایە لەناو خاکی سووریا. دەشڵێت، دانوستان و گفتوگۆ لەنێوان ئەنقەرە و شام، بەشێوەیەکی ژێربەژێر لەسەر ئاستی هەواڵگریی و سەربازیی بەردەوامە. هاکان فیدان تیشکی خستە سەر ئەوەش کە لە کۆبوونەوەی ئاستانە بەدواوە، لەنێوان حکومەتی تورکیا و سووریا شەڕیکی سارد بەڕێوەدەچێت. دەشڵێت، لەدوای ڕێککەوتنی تورکیا و ڕووسیا لە ساڵی ٢٠٢٧وە دۆخەکە ئارامە.

هاوڵاتی ئەمیر سەعید ئیروانی نوێنەری ئێران لە ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان، لە نامەیەکی کراوەدا بۆ ئەنجومەنی ئاسایش و کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت: کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر بنەمای پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان ڕێکاری پێویست بۆ وەڵامدانەوەی ئیسرائیل دەگرێتەبەر بەرامبەر بەو کردەوە قێزەون‌ و پێشێلکارییە یاسایانەی ئیسرائیل، کە بەهۆیانەوە باڵیۆزی ئێران لە بەیروت برینداربووە. هۆشداریەکانی ئێران بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، لە 17ی ئەیلوولی 2024 دوو ڕۆژ لەمەوبەر، ئیسرائیل لە هێرشێکی ئەلیکترۆنیدا پیلی ئامێرە بێتەلەکانی پەیوەندیی، لە جۆری پێجەری لەسەرتاسەری لونبان تەقاندەوە و لە ئەنجامدا، چەندین کوژراو هەزاران برینداری لێکەوتەوە، کە تێدا کۆنسووڵی ئێران لە بەیروت بە سەختی بریندار بوو.

هاوڵاتی براوەکانی ٣١ـەمین خەڵاتی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازاد دیاریی کران و خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە هەردوو ژنە ڕۆژنامەنووس و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازاد “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”، کە بە بۆردوومانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک لە ٢٣ـی ئابى ئەمساڵ شەهیدبوون.   لە گەڕی ٣١ـیەمینی خەڵاتی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر و شەهیدانی ڕاگەیاندنی ئازادیی، کە لەلایەن ڕۆژنامەی یەنی یاشام دابەش دەکرێت، خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە شەهیدان “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”. ساڵانە ڕۆژنامەی یەنی یاشام پێشبڕكێی ڕۆژنامەنووسیی موسا عەنتەر لە بوارەکانی “هەواڵی تورکی”، “هەواڵی وێنەیی”، “هەواڵی کوردی”، “وێنە”، “کاریکاتێر”، و ڕۆژنامەنووسیی ژنان” بەڕێوەدەبات. بۆ ئەمساڵ و دوێنێ شەو ئەنجامی پێشبڕکێکە ڕاگەیاندرا و خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرا بە هەردوو ژنە ڕۆژنامەنووس شەهیدان “گوڵیستان تارا و هێرۆ بەهادین”، کە لە ٢٣ـی ئابى ئەمساڵ، کاتێک بۆ تۆمارکردنی بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنی ڕوویان لە سنووری شارەزوور کردبوو، بەهۆی بۆردوومانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکەوە لە نزیکی شارۆچکەی سەیدسادق لە پارێزگای سلێمانی شەهیدبوون. هەروەها ڕۆژنامەنووس پەخشان عەزیزی کە لە ئێران سزای لە سێدارەدانی بەسەردا سەپێندرا، بە شایستەی خەڵاتی ڕێزلێنان زانرا. بڕیاریشە لە ٢٢ـی ئەم مانگە مەراسیمی دابەشکردنی خەڵاتەکان بەڕێوەبچێت. ڕۆشنبیر، ڕۆژنامەنووس و نووسەری کورد موسا عەنتەر ناسراو بە ئاپێ موسا، لە ٢٠ـی ئەیلوولی ساڵی ١٩٩٢ لە کۆڵانی ٤٤٢ـی گەڕەکی کۆماریی لە ناوچەی سەیرانتەپەی ئامەد، لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە تیرۆرکرا.   ئاپێ مووسا لە پەنجاکانی سەدەی ڕابردووەوە دەستی بە نووسین بە کوردیی کرد و هەوڵیدا ئێش و ئازارەکانی گەلی کورد بخاتە سەر پەڕەکان و بە جیهانی بناسێنێت، چەندین جار دەستگیر کرا، ئەشکەنجەدرا و هەڕەشەی لێکرا، بەڵام بۆ ساتێکیش ئامادە نەبوو دەست لە خەبات و تێکۆشانی ڕووناکبیرانەی بەربدات.  

هاوڵاتی زانیاری ورد لەسەر ئۆپەراسیۆنەکانی هــــــ*ــێز*ەکا*نی پارا*ستـــــ*ــنی گە*ل و هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بەم شێوەیەی خوارەوەیە:   ١. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب؛ لە ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ١٦:٥ خولەک، هێز*ی یە*کینە*کانی* ژنا*نی* ئاز*اد داگیرکەرانیان کردە ئامانج کە دەیانویست تونێلەکانی بەرخۆدان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی جودی بە تەقەمەنی قەدەغەکراو بۆ*رد*ومان بکەن و هەوڵەکەیان شکستی هێنا. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٥٠:٥ خوولەک، شە*ڕڤا*نان لە یە*کینە*کا*نی ژنا*نی ئا*زاد کەمینێکی سەربازانی داگیرکەری تورکیایان کردە ئامانج کە دەیانویست بەرەو تونێلەکانی بەرخۆدان لە گردی جودی پێشڕەوی بکەن و دوو سەربازی داگیر*کە*ریان لەناوبرد. ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٣٥:٥ هێزە*کا*نی پا*را*ستنی گە*ل بە چەکی قورس داگیر*کەرانیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی ئامیدی کردە ئامانج. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٠٣:٢٠ خولەک،  شەڕڤا*نانی یە*کینە*کانی *ژنا*نی ئا*زا*د حەشارگەیەکی سەربازانی داگیر*کەری تورکیایان کردە ئامانج کە دەیانویست بەرەو تونێلەکانی بەرخۆ*دان لە گردی ئامێدی پێشڕەوی بکەن و بە قەناس یەکێکیان لێ کوشتن. لە ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٥٠:٥ و ٤٠:٦ خولەک،  هێز*ە*کانی پا*راســـ*ــتنی گە*ل لە گۆڕەپانی بەرخۆ*دانی گردی ئامیدی بە چەکی قورس داگیر*کەرانیان کردە ئامانج. ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٤٥:٨ خولەک، هێزە*کا*نی پارا*ستنی گە*ل ڕێگرییان لە تانکەکانی دوژمن کرد، کە دەیانویست هێرشبکەنە سەر تونێلەکانی بەرخۆدان بە چەمکی نیمچە ئۆتۆماتیکی، دوای دەستێوەردانی هێز*ەکا*نی پارا*ستنی گە*ل تانکەکان ناچار بوون پاشەکشە بکەن. ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٢٠:١١ هێزەکانمان بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی بولدۆزەرێکی داگیر*کەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار کردە ئامانج و ڕایانگرت.   ڕۆژی ١٧ی ئەیلول کاتژمێر ٤٠:٣ خولەک،  هێز*ە*کا*نی پارا&ستنی گە$ل، بە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای تایبەت داگیر٪کەرا#نیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار کردە ئامانج، ئەم ئۆپەراسیۆنە بووە هۆی کوژرانی ٦ دا*گیر+کەر و لەناوبردنی کەشتییەکی بۆمب هەڵگر و کۆگایەکی تەقەمەنی. ٢. لە ناوچەی مەتینا؛ ڕۆژی ١٨ی ئەیلول کاتژمێر ٠٠:٧ هێزە*کانمان لە مەیدانی بەرخۆ*دان لە شیلازێ ڕێپێوانێکی خۆکوژی سەر بە داگیر*کاری تورکیایان کردە ئامانج و بە قەناس تەقەیان لێکردن. لە 18ی ئەیلولدا هێزە*کانی& پا*را+ستنی گە#ل دەستوەردانیان کرد لە هەوڵی سوپای داگیر@کەر بۆ جێگیرکردنی خۆیان بەرامبەر تونێلەکانی بەرخۆدان لە گۆڕەپانی شیلازێ، ئەمەش بووە هۆی پاشەکشەی سەربازانی داگیر^کەر. ٣. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بە تەقەمەنی قەدەغەکراو؛ لە ١٨ی ئەیلولدا داگیرکەران لە ڕێگەی ڕێپێوانێکی خۆکوژییەوە تونێلەکانی بەرخۆدانیان لە گۆڕەپانی شیلازێ بۆردومانکرد. ٤. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا؛ ڕۆژانی ١٧ و ١٨ی ئەیلول ١١ جار هێرش کرایە سەر ناوچەکانی بەربازنە، سەنینە، کەندوکولا و گۆشچینا لە خاکورکە، هەروەها ٩ جاریش هێرشکرایە سەر ناوچەکانی دێریک، بولەندبازی، کانی سەرکی، خەیری و سیداریو ٩جاریش کاری ٩ بۆردومانکرا، ناوچەی بێشێلی لە مەتینا جارێک و ناوچەکانی شەهید هیوا و پیپاڵە لە قەندیل ٦ جار لە لایەن فڕۆکە جەنگییەکانەوە بۆردومانکران، کە کۆی گشتی دەکاتە ٢٧ هێرشی ئاسمانی. لە ڕۆژانی ١٧ و ١٨ی ئەیلولدا ناوچەی گردی ئێف ئێم لە ڕۆژئاوای زاب دووجار و ناوچەی ساری مەتینا لە شاری مەتینا دووجار لەلایەن هەلیکۆپتەرە هێرشبەرەکانەوە بۆردومانکران.   ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ ناوە*ند*ی ڕاگە*یاند&نی هێزە*کانی& پار*استنی٪ گە#ل  

هاوڵاتی شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنیی عێراق بڵاوی كردەوە، ئەمڕۆ لە ئۆپەراسیۆنێكی ئەمنیی لە كەركووك، توانراوە لە ڕێگەی فڕۆكە جەنگییەكانی هێزی بەرگریی ئاسمانیی عێراقەوە شەش چەتەی داعش بكوژرێن، كە یەكێكیان سەرچەتەی داعش بووە. لە ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، بە پشتبەستن بە ڕێنماییەكانی سەرۆكوەزیران و فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان، بە زانیاری هەواڵگریی ورد لەلایەن دەزگای هەواڵگریی عێراقەوە لە سنووری پارێزگای كەركووك ئۆپەراسیۆنێكی هاوبەش لەگەڵ هێزی بەرگریی ئاسمانیی ئەنجامدا، توانیویانە بە فڕۆكەی F16 شەش چەتەی داعش بكوژن. ئاماژە بەوەشكراوە، یەكێك لە سەركردە هەرە مەترسیدارەكانی داعشی لەناو كوژراوەكان بووە و بەناو بەشدار، كە بە ئەبو حەمدان ناسراوە، یەكێكی دیكە لە چەتەكان ناوی عومەر سەڵاح نیمایە، نازناوی ئەبو خەتابە، چەتەیەكی تر ناوی عوسمان ئەبو عەبد، هەروەها چەتە عیزەدین هیشامیش كوژراوە. ئەوەش خراوەتەڕوو، دوای تەواوبوونی ئۆپەراسیۆنی ئاسمانیی لەلایەن دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیی عێراق و بە هاوبەشی لەگەڵ دەزگای دژەتیرۆر چوونەتە شوێنی بۆردوومانەكە و تەرمی چەند چەتەیەكیان دۆزیوەتەوە و ژمارەیەك پشتێنی تەقەمەنی، چەكی تەكنیكیی، مۆبایل و ئامێری جۆراوجۆری دیكە دۆزراونەتەوە.    

هاوڵاتی دوای ئەوەی بانکی ناوەندیی ئەمریکا رۆژی چوارشەممە، رێژەی سوودی بانکی بەڕێژەی ٠،٥٪ دابەزاند، نرخی زێڕ ئاستێکی نوێی پێوانەیی تۆمارکرد و ئۆنسەیەکی بەرزبووەوە بۆ ٢٦٠٠ دۆلار، بەڵام پاشان پاشەکشەی کرد بۆ نزیکەی ٢٤٥٥ دۆلار.   رۆژی پێنجشەممە، لە دوای کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا دووبارە نرخی زێڕ ئاراستەی بەرزبوونەوەی گرتەبەر و هەر ئۆنسەیەک بە ٢٥٦٠ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت.   سەرۆکی بانکی ناوەندیی ئەمریکا لە دوای راگەیاندنی بڕیاری کەمکردنەوەی سوودی بانکی رایگەیاند، "ئابووریی ئەمریکا هاوسەنگ بووەوە، ئەوەش بەو واتایەیە کاتی کەمکردنەوەی سوودی بانکی هاتووە."   هەرچەندە کەمکردنەوەی سوودی بانکی بووەتە هۆکار بۆ بەرزبوونەوەی بەهای کاڵاکان لە بازاڕەکانی جیهان، بەڵام لەلایەکی دیکەوە ئاماژەیەکە بۆ لاوازی ئابووریی ئەمریکا و بەوپێیەش کاریگەرییەکانی لەسەر نرخی زێڕ تێکەڵاوبوون.   هاریش ڤی، شرۆڤەکاری سەر بە کۆمپانیای راوێژکاریی (جیۆ جێت فاینانشیاڵ) لەوبارەیەوە رایگەیاند، لە ئاستی مامناوەند دا کەمکردنەوەی سوودی بانکی دەبێتە هۆکار بۆ پاڵپشتیکردن لە نرخی زێڕ."   ئەو شرۆڤەکارە پێیوایە، نرخی زێر لە نزیکەی ٢٥٥٠ دۆلار، هێڵی پاڵپشتی هەیە و ئەستەمە لەو ئاستە زیاتر دابەزێت.  بەپێی هاریش ڤی، بەرزبوونەوەی زیاتری نرخی زێڕ پەیوەستە بەوەی کە تاوەکو چەند نرخی زێڕ دەتوانێت ئاستی ٢٦١٤ دۆلار تاوەکو ٢٦٣٠ دۆلار بشکێنێت.  

هاوڵاتی میدیاکان بلاویان کردەوە، جارێکی دیکە چەند ئامێرێکی بێتەلی پەیجەر کە بەدەست ئەندامانی حزبولڵای لوبنانیەوەیە، تەقیونەتەوە، تا ئێستا هیچ زانیارییەک لەسەر زیانەکان نییە. هەروەها بەپێی ئەو وێنانەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراونەتەوە، لەپاڵ ئەو پەیجەرانەشدا ژمارەیەک ئامێری بێتەل هەن کە تەقیونەتەوە. ئەو ئامێرانە بەشێکیان لە شەقام، ماڵ، دووکان و شوێنە گشتییەکانی دیکەدا بوون، بۆیە پێشبینی دەکرێت قەبارەی زیانەکان زیاتر بن.      

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە، 18ی ئەیلوولی 2024، بانکى ناوەندى عێراق بڕى 255 ملیۆن و 689 هەزار و 107 دۆلاری خستە بازاڕەوە. لەو بڕەش هەشت ملیۆن و 750 هەزار دۆلار بە شێوەى نەقد فرۆشراوە. هەروەها 246 ملیۆن 939 هەزار و 107 دۆلاریش بە شێوەى حەواڵە فرۆشراوە. جێگەی ئاماژەیە، ماوەى نزیکەى ساڵێکە نرخی دۆلارى ئەمریکى لە بازاڕەکانى عێراق و هەرێمى کوردستان بەرامبەر دینارى عێراق بە شێوەیەکى بەرچاو بەرز بووەتەوە.

هاوڵاتی سەرۆکی لیژنەی دارایی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق دەڵێت، بۆ چارەسەکردنی کێشەکان لە وڵاتدا بەردەوام دەبین لە بانگیشتکردنی وەزیرەکان بۆ ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و لەسەر پرسەکان گفتوگۆیان لەگەڵ دەکەین. عه‌توان عه‌توانی، سه‌رۆكی لیژنه‌ی دارایی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ڕایگه‌یاند، لیژنه‌ی دارایی به‌رده‌وام ده‌بێت له‌ میوانداریكردنی وه‌زیره‌كان، هه‌روه‌ها میوانداریی ته‌یف سامی، وه‌زیری دارایی ده‌كرێت بۆ پێداچوونه‌وه‌ به‌و بژاردانەی ده‌توانرێت بۆ بودجه‌ و داهاته‌ نا نه‌وتییه‌كان به‌هێز بكرێن. دەشڵێت، زیاده‌ڕه‌وی له‌ پرسی دابه‌زینی نرخی نه‌وت هه‌یه‌، به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی بودجه‌ به‌ نرخی 70 دۆلار بۆ یەک بەرمیل ئاماده‌ كراوه‌ و داهاتی نه‌وت به‌پشتبه‌ستن به‌و نرخه‌ گه‌یشتووه‌ته‌ 120 ترلیۆن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مووچه‌ی مووچه‌خۆران ڕێژه‌یه‌كی كه‌می بودجه‌ پێكده‌هێنێت. سەرۆکی لیژنەی دارایی ئاماژەشی بەوەکرد، ئه‌گه‌ر نرخی به‌رمیلێك نه‌وت ببێته‌ 60 دۆلاریش، كاریگه‌ریی له‌سه‌ر مووچه‌ نابێت، ناشمانه‌وێت لە قۆناغی مامه‌ڵه‌كردن ته‌نیا له‌گه‌ڵ نه‌وت بمێنینەوە، به‌ڵكو ده‌بێت داهاتی نا نه‌وتی زیاد بكه‌ین.10:06

هاوڵاتی بەھۆی تەقینەوەی ئامێرەکانی پەیوەندی "پەیجەر" سێ ھەزار کەس لە بەیروت برینداربوون و تەندروستیی لوبنانیش دەڵیت، تا ئێستا ھەشت کەس لەو تەقینەوانەدا کوژراون. هاوکات تەندروستیی لوبنان بڵاویکردەوە، کوڕی پەرلەمانتارێکی حزبوڵا لە تەقینەوەی یەکێک لە ئامێرەکاندا کوژراوە. سەرچاوە ئەمنییەکان ئاماژە بۆ ئەوەدەکەن، لە سوریاش تەقینەوەی ئامێرەکانی "پەیجەر" رویداوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە، 17ی ئەیلوولی 2024، شاندێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی دارایی عێراق لەبارەی مووچە کۆدەبنەوە کۆبوونەوەکەی شاندی حکومەتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق و لایەنە پەیوەندیدارەکان لە بەغدا لەبارەی جێبەجێکردنی یاسای خانەنشینیی یەکگرتوو بەڕێوەدەچێت، تێیدا گفتوگۆ دەکرێت لەسەر وردەکارییەکان و جێبەجێکردنی پرۆژەیاسای خانەنشینی، سەرنج و تێبینییەکان و کێشە و گرفتەکان دەکات. ئەمەش لە کاتێکدایە، مانگێک لەمەوبەر لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستاندا بڕیار درا مووچەی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان هاوتای خانەنشینانی عێراق بکرێت. لە مانگی تەمووزەوە بۆ یەکەمین جار یاسای خانەنشینیی یەکگرتوو لە هەرێمی کوردستان کەوتە واری جێبەجێکردنەوە و خانەنشینانی هەرێم مووچەکانییان هاوتایی مووچەی خانەنشینانی عێراق کرا.   جێگەی ئاماژەیە، لە هەرێمی کوردستان نزیکەی 250 هەزار خانەنشین هەن، کە نزیکەی 160 هەزار خانەنشینی مەدەنی و 90 هەزار خانەنشینی سەربازین.

هاوڵاتی   بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەکانی دەزگای ئاسایش، لەسەر بنەمای بەدەستهێنانی زانیاری هەواڵگری پێشوەخت و لە ماوەی زیاتر لە دوو مانگ دەستبەسەرداگرتنی بڕی زیاتر لە ( نیو تۆن )ماددەی هۆشبەر ڕادەگەیەنێت. لەماوەی زیاتر لەدوومانگی ڕابردووی ئەمساڵدا، لە ڕۆژی ٢٠٢٤/٥/١٤ بۆ ٢٠٢٤/٨/١ بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددە هۆشبەرەکانی دەزگای ئاسایشی هەرێم بەهەماهەنگی سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییەکانی دەزگای ئاسایش، لەسەر بنەمای زانیاری هەواڵگری پێشوەخت و بەدواداچوون و چاودێری ووردی هێزەکانمان بۆ ڕێگریکردن لە بازرگانیکردن و گواستنەوەی ماددە هۆشبەرەکان، بەبڕیاری دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش توانیویانە دەستبگرن بەسەر بڕی( ٥١٤ ) کیلۆگرام ماددەی هۆشبەر لە جۆرەکانی (کۆکاین ، کریستاڵ ، ماریجۆنا ، تلیاک ، کریستاڵی شل ، حەبی کابتاگۆن ) و توانرا ( ٥١ ) تۆمەتباری بازرگانی ماددەی هۆشبەر دەستگیربکەن. بازرگانان وویستویانە بە بەکارهێنانی تەکنیکی نوێ ی حەشاردان ماددە هۆشبەرەکان لەناوچە سنورییەکانەوە بەرەو شارەکان و دواتر بەنیازبوون بینێرن بۆ ناوەڕاست و خواروی عێراق و ووڵاتانی ناوچەکە، دەزگای ئاسایشی هەرێم لە پێناو کۆمەڵگایەکی تەندروست لە هەوڵەکانی بەردەوامە، وەک هەمیشە توانیویەتی ڕێگری بکات لە بازرگانان و شکست پێهێنانی هەوڵ و تەکنیکەکانی شاردنەوە و گواستنەوەی ئەو ماددانە. لە ئێستادا تۆمەتباران بەماددەی (٢٥ و ٢٦) لە یاسای بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کارتێکارە ئەقڵیەکان ڕاگیراون و لێکۆڵینەوە لەدۆسیەکانیان بەردەوامە. بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایش - سلێمانی