عێراق بەنیازە بەبڕیارێکی پەرلەمان هێزەکانی تورکیا لەسەرخاکەکەی دەربکات

هاوڵاتى شاندی ئیمرالی کە لە ٧ کەسیی دەم پارتی پێکهاتوون بۆ سێهەمین دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان بەرەو زیندانی دوورگەی ئیمرالی بەڕێکەوتن. وەزارەتی دادی تورکیا دوینێ ڕەزامەندی لەسەر داواکارییەکەی دەم پارتی دەربڕی، تاکوو بۆ جاری سێیەم ئەمرۆ پێنج شەممە  شاندی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان بکات. جیاواز لە دووجاری پێشوو، ئەمجارە جگە لە سڕی سورەییا ئۆندەر و پەروین بوڵدان، ئەحمەد تورک یش وەک ئەندامی سێیەمی شاندەکە سەردانی ئۆجەلان دەکات. بڕیارە هەر ئەمرۆ، دواى سەردانى شاندی ئیمرایی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە کاتژمێر ٥ى پاشنیوەڕۆ لە ئیستەنبوڵ کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانى ئەنجامبدەن و  بانگەوازەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان ئاشکرا بکەن. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە، ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ و لەسەر شاشەی گەورەوە ڕاستەوخۆ پەخش دەکرێت، بۆ ڕاگەیاندراوە مێژووییەکە، لە ئامەد و وان شاشەی گەورە دادەنرێت. ئامادەکارى کراوە لەشارى ئامەد لە گۆڕەپانی شێخ سەعید لە شاشەیەکی گەورەدا ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ پەخش بکرێت. چاوەڕێ دەکرێت، لە شارەکانی دەوروبەرەوە هەزاران کەس روبکەنە ئەوشارە، هاوکات لەشارى وانیش شاشەیەکی گەورە لە گۆڕەپانی شارەکە دادەنرێت. دەم پارتی، پارتی هەرێمە دیموکراتیکەکان (دەبەپە) و تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا) بانگەوازیان بۆ هاوڵاتیان کردووە، سبەی کاتژمێر چوار لە گۆڕەپانەکانی ئامەد و وان بن. پێشتر ئایشەگول دۆغان، وتەبێژی پارتی دیموکراسی و یەکسانیی گەلان (دەم پارتی) ڕایگەیاند: داواکارییان پێشکەشی وەزارەتی دادی تورکیا کردووە بۆ ئەوەی شاندی ئیمڕاڵی بۆ جاری سێیەم سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بکات. پێشکەشکردنی ئەم داواکارییەی دەم پارتی دوای ئەوە دێت، لەسەر داوای عەبدوڵڵا ئۆجەلان شاندێکی دەم پارتی سەردانێکی سێ رۆژەی بۆ هەرێمی کوردستان ئەنجامدا و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە. هاوسەرۆک فراکسیۆنی دەم پارتی ئەوەش دەخاتەڕوو لە سەردانەکەى ئیمرالیدا بە تایبەت زانیاری لەسەر سەردانەکانی باشووری کوردستان و ئەو گفتوگۆیانەی کراون بە  ئۆجەلان ڕادەگەیەنرێت.

  وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان نیگەرانی قوڵی نەتەوە یەکگرتووەکانی لە بەردەوامی پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل بۆ سەروەری و یەکپارچەیی خاکی سوریا دەربڕی. لە میانی کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەیدا لە نیویۆرک، ستیفان دوجاریک لە میانی کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەیدا لە نیویۆرک ڕایگەیاند، "ئێمە بە قووڵی نیگەرانین لە بەردەوامی پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل بۆ سەروەری و یەکپارچەیی خاکی سوریا، هەروەها پێشێلکردنی ڕێککەوتننامەی جیابوونەوە لە ساڵی 1974". هەروەها جەختیکردەوە لەسەر پێویستی ڕێزگرتن لە هەموو پابەندبوونەکان بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان لەلایەن ئیسرائیلەوە. ستیفان دوجاریک ئەوەشى زیادکرد: هەر جارێک ئەم لێدانانە و پێشێلکارییەکانی دیکە لە لایەن کەسانی دیکەوە بۆ یەکپارچەیی خاکی سووریا دەبینین، مەترسی دووبارەبوونەوەی دوژمنایەتی و زیادبوونی توندوتیژی و ناسەقامگیریی ناوچەکە زیاتر دەکات. وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی لەوە کردەوە کە ئەوان  بەرگری لە ئاسایشی گەلی سوریا و یەکگرتوویی و سەروەری خاکی سوریا دەکەین و ئەمانەش پەیامگەلێکن کە لەلایەن پێدەرسن نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەوانی دیکەوە گەیاندووە.  وتیشى: پێویستە ڕێز لە هەموو پابەندبوونەکان بگیرێت کە بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان. دوێنێ چوارشەممە، ناوچە سەربازییەکانی باشووری سووریا لەلایەن  فڕۆکەکانی ئیسرائیلەوە بۆردومانکرا، لە درێژەی هێرشە دووبارەکان، لە ماوەی چەند هەفتەی ڕابردوودا، بۆ سەر خاکی سوریا، لەوانە داگیرکردنی ناوچەی پاراستن و کۆنترۆڵکردنی لوتکەی چیای هرمون، دەستدرێژیی هێزەکانی داگیرکەری ئیسرائیل بۆ سەر پارێزگای قونەیترە، و بۆردومانی سەدان شوێنی سەربازی، لەگەڵ سوپای سوریا لە تێکدانی ژێرخانی سوپای سوریا.

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق، بانگهێشتنامەیەکی لەلایەن ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا پێگەیشت بۆ ئەوەی لە مانگی ئایاری داهاتوو سەردانی ڕووسیا بکات. ئەمڕۆ چوارشەممە (26ی شوباتی 2025)، لە ڕاگەیەندراوێکدا نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق، ئەوەخراوەتەڕوو سودانی پێشوازی کردووە لە سێرگی تسیڤلێڤ وەزیری وزەی ڕووسیا، لەکۆبونەویەکدا تیایدا باسیان لە بوارەکانی هاوکاری هاوبەش کرد، بەتایبەتی لە بواری وزە و کەرتی نەوت. لە ڕاگەیەندراوەکەشدا ئەوەش ئاشکراکراوە سودانی "بانگهێشتنامەیەکی فەرمی لە وەزیری ڕوسیا وەرگرتووە کە لەلایەن ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیاوە بۆى نێردراوە بۆ ئەوەى بەشداری بکات لە ئاهەنگەکانی هەشتاهەمین ساڵیادی سەرکەوتن بەسەر نازیزیەکاندا کە لە مانگی ئایاری داهاتوودا ئەو مەراسیمە بەڕێوەدەچێت. سەرۆک وەزیرانی عێراق لەو دیدارەدا جەختی لەوە کردەوە عێراق کار بۆ فراوانکردنی هاوکاری لەگەڵ لایەنی ڕووسی لە چەند بوارێکدا، و پەرەپێدانی هاوبەشی و شارەزایی لە بواری زیرەکی دەستکرد کاردەکات. لای خۆیەوە، تسیڤیلێڤ ئەو پێشکەوتنانەی لە کۆبوونەوەکانی خولی دەیەمی لیژنەی باڵای عێراق و ڕووسیا، کە لە بەغدا بەڕێوەچوو، کە سەرۆکایەتی شاندی وڵاتەکەی دەکات، و ئەو یاداشتانەی لێکتێگەیشتن و ڕێککەوتنەکانی لە بوارەکانی گواستنەوەی دەریایی، تەندروستی، و کەرتی نەوت، هەروەها لەسەر ئاستی ژوورە بازرگانییەکانی نێوان هەردوو وڵات دووپاتکردەوە، ئاماژەی بە خواستی حکومەتی وڵاتەکەی کرد بۆ هاوبەشی زیاتر دوو وڵات لە بوارە جیاوازەکانی بەرژەوەندی هاوبەشدا.

  بڕیارە سبەینێ، دواى سەردانى شاندی ئیمرایی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە کاتژمێر ٥ى پاشنیوەڕۆ لە ئیستەنبوڵ کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانى ئەنجامبدەن و  بانگەوازەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان ئاشکرا بکەن. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە، ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ و لەسەر شاشەی گەورەوە ڕاستەوخۆ پەخش دەکرێت، بۆ ڕاگەیاندراوە مێژووییەکە، لە ئامەد و وان شاشەی گەورە دادەنرێت. ئامادەکارى کراوە لەشارى ئامەد لە گۆڕەپانی شێخ سەعید لە شاشەیەکی گەورەدا ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ پەخش بکرێت. چاوەڕێ دەکرێت، لە شارەکانی دەوروبەرەوە هەزاران کەس روبکەنە ئەوشارە، هاوکات لەشارى وانیش شاشەیەکی گەورە لە گۆڕەپانی شارەکە دادەنرێت. دەم پارتی، پارتی هەرێمە دیموکراتیکەکان (دەبەپە) و تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا) بانگەوازیان بۆ هاوڵاتیان کردووە، سبەی کاتژمێر چوار لە گۆڕەپانەکانی ئامەد و وان بن. وەزارەتی دادی تورکیا ڕەزامەندی لەسەر داواکارییەکەی دەم پارتی دەربڕی، تاکوو بۆ جاری سێیەم سبەینێ پێنج شەممە شاندی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان بکات. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە جیاواز لە دووجاری پێشوو، ئەمجارە جگە لە سڕی سورەییا ئۆندەر و پەروین بوڵدان، ئەحمەد تورک یش وەک ئەندامی سێیەمی شاندەکە سەردانی ئۆجەلان دەکات.

هاوڵاتى ناوەندى ڕاگەیاندنى هێزەکانى سوریاى دیموکرات، ئاشکرایدەکات بەهۆى هێرشێکى فرۆکە جەنگیەکانى تورکیاى داگیرکارەوە، ١٢ کەسى سەربازى و مەدەنى شەهید بوون لە  بیابانی "روەیشد"، لە ناوچەی "ئەلشەدادی"، باشووری ئەلحەسەکە. ئێوارەى ئەمرۆ چوارشەممە، هەسەدە ئەو ڕاگەیەندراوەى بڵاوکردوەتەوەو تیایدا ئەوە دەخاتەڕوو، لە دەستدرێژییەکی نوێی تورکیا، چەند فڕۆکەیەکى جەنگیی داگیرکەری تورکیا و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کاتژمێر سێى ئەمڕۆ هەڵیانکوتایە سەر چەند ناوچەیەک لە بیابانی "ئەلروەیشد"، لە ناوچەی "ئەلشەدادی"، باشووری ئەلحەسەکە. بەپێى ڕاگەیەندراوەکە، هێزی ئاسمانی داگیرکەر خاڵێکی سەربازی هێزەکانی هەسەدەى کردوەتە ئامانج، جگە لە ماڵی نیشتەجێبوونی کرێکارانی مەدەنی، هەروەها ئۆتۆمبێلێکی مەدەنی کە شوانەکانی هەڵگرتبوو لەسەر ڕێگای ئەلخەرەفی کە دێرەزوور و ئەلحەسەکە بەیەکەوە دەبەستێتەوە کردە ئامانج، لەوێ زیاتر لە ١٦ هێرشی ئاسمانی بۆ سەر ناوچەکە ئەنجامداوە. هەروەها دەشڵێن: لە ئەنجامی ئەو دەستدرێژییە خیانەتکارانەدا؛ چوار شەڕڤانمان و شەش کرێکاری مەدەنی و دوو شوان شەهید بوون. هەسەدە ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی داگیرکەری تورکیا ماڵێکی لە گوندی "ساکیرۆ" لە باشووری ڕۆژئاوای لادێی شاری "سولوک" کردە ئامانج و زیانی ماددی بە ماڵی ئەو هاووڵاتییە مەدەنییە گەیاندووە کە بە ئامانج گیراوە. ئەم هێرشە ترسنۆکانە ئاماژەن بۆ عەقڵیەتی دڕندە و فراوانخوازانەی داگیرکەری تورکیا و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر بەم هێرشە ئاشکرایە بۆ سەر خاکی سوریا دەرببڕن.

ئەندامانی پەرلەمانی ئێران (مەجلیسی شۆرای ئیسلامی ئێران) پڕۆژە یاسایەکی کۆمیسیۆنی پەروەردە، توێژینەوە و تەکنۆلۆژیای خودی پەرلەمانیان بۆ فێرکردن و وانە وتنەوەی زمانی نەتەوەکانی دیکەی ئێران لە قوتابخانەکانی ئەو وڵاتە ڕەتکردەوە. ئەندامانی پەرلەمانی ئێران ڕۆژی چوارشەممە 26ی مانگی دوو بە 104 دەنگی بەڵێ و 130 دەنگی نەخێر و پێنج دەنگی بێ لایەن دژایەتی خۆیان بۆ پڕۆژە یاساکە دەربڕی و ڕەتیانکردەوە. نوێنەرانی لایەنگری ئەم پلانە بە ئاماژەدان بە ماددەی 15ی دەستووری کۆماری ئیسلامی ئێران ڕایانگەیاند کە لەسەر بنەمای ئەو پرەنسیپە فێرکردنی زمانی دایک لە قوتابخانەکانی وڵاتدا دەبێت ڕێگری لێنەکرێت. وتەبێژی کۆمیسیۆنەکەی پەرلەمان کە پرۆژە یاساکەیان پێشکەش کردووە، داوای کردووە توانای پەروەردەیی وڵاتەکە تا ئاستی بیست لەسەد بۆ فێرکردنی ئەو زمانانە لە قوتابخانەکاندا تەرخان بکرێت. بە پێی ماددەی 15ی دەستووری کۆماری ئیسلامی ئێران، زمان و ڕێنووسی فەرمی وڵات فارسییە و بەکارهێنانی زمانی نەتەوەکانی دیکە لە چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی گشتی و فێرکردنی ئەدەب و زمان لە قوتابخانەکاندا، شانبەشانی زمانی فارسی ئازادە و نابێت ڕێگری لێبکرێت. بەڵام بە کردەوە پەروەردە بە زمانی دایکی بە دەگمەن لە سیستەمی پەروەردەی فەرمی ئێراندا جێبەجێ دەکرێت و ئەمەش بووەتە هۆی ناڕازیبوون و "هەستکردن بە هەڵاواردن" لە نێوان نەتەوەکانی ئێراندا. نوێنەری مەسعود پزشکیان ڕۆژی چوارشەممە دژایەتی ئەو پلانەی کرد و وتی "ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی فەرهەنگی کە دامەزراوەیەکی جێگای متمانەی ڕێبەری کۆماری ئیسلامییە، دژی ئەو پلانەیە." هەروەها محەممەد مەهدی شەهریاری، ئەندامێکی پەرلەمان ڕایگەیاندووە بەهۆی "چالاکی دژە ئێرانی"ی بەشێک لە نەتەوەکان لەسەر سنوورەکانی وڵات، ئەم پلانە "یەکڕیزی و یەکگرتوویی وڵات دەخاتە مەترسییەوە". پەروەردە بە زمانی دایکی نەک تەنیا لەلایەن بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران دژایەتی دەکرێت، بەڵکو لە نێو چالاکوانانی سیاسی و مەدەنیی ئێرانیش کە لایەنگری سەردەستبوونی زمانی فارسین، دژایەتی دەکرێت و پێیان وایە لەم ڕێگەیەوە ئێران پارچە پارچە دەبێت و بە هەڕەشە بۆ سەر یەکپارچەیی خاکی وڵاتەکە دایدەنێن. هوکات لایەنگرانی پەروەردەی زمانی دایکی لە قوتابخانەکانی ئێراندا دەڵێن سەرەڕای "فرەچەشنی زمانەوانی" کە لانیکەم 75 زمان و شێوەزاری جیاواز لە ناوچە جیاجیاکانی ئێران لەخۆ دەگرێت، هەندێک لە نەتەوەکان بە هۆی سنووردارکردنیان بۆ فێربوونی زمانەکەیان هەست بە جیاکاری و پشتگوێخستن دەکەن.

بڕیارە ئەمشەو چوارشەممە، ئیسرائیل لەنیوە شەودا ئەو زیندانییە فەلەستینییانە ئازاد دەکات کە ڕۆژی شەممەی ڕابردوو ئازادکردنیان هەڵوەشاندەوە، ئەمەش هاوکاتە لەگەڵ ئاڵوگۆڕی تەرمی ئەو چوار بارمتە کە حەماس ڕادەستی میسری دەکات. پێدەچێت ڕادەستکردنی تەرمەکان بەبێ هیچ نمایشێکی سەربازی ئەنجام بدرێت، بەتایبەتی کە حەماس وەک داب و نەریتی ڕۆژنامەنووسانی بۆ ڕووماڵکردنی ئەو بۆنەیە بانگهێشت نەکردووە، پێدەچێت ئەمە لە ئەنجامی فشاری ناوبژیوانان بۆ سەر بزووتنەوەکە بێت، دوای ئەوەی تەلئەبیب پێداگری لەسەر ئەوە کردبوو کە ئۆپەراسیۆنەکە بەبێ هیچ ڕێوڕەسمێک ئەنجام بدرێت. لای خۆیەوە فەرمانگەی ڕاگەیاندنی زیندانیان دووپاتی کردەوە کە ئامادەکاری لە نەخۆشخانەی غەززەی ئەوروپی لە خان یونس دەستیپێکردووە بۆ وەرگرتنی ئەوان، هاوکات یانەی زیندانیان ڕایگەیاند کە ئیسرائیل لە نێوان کاتژمێر 10 بۆ 11ی شەوی ئەمڕۆ بەکاتی فەلەستین 445 زیندانی ئازاد دەکات.  لیواکانی قەسام کە باڵی چەکداری بزووتنەوەی حەماس، ڕایگەیاند کە تەرمی چوار زیندانی ئیسرائیلی ڕادەست دەکەن کە بریتین لە تزاچی ئیدان، ئیتزیک ئەلگرات، ئۆهاد یەحالۆمی و شلۆمۆ مەنتسور. وتەبێژی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل دووپاتیکردەوە کە ڕێککەوتنێک کراوە بۆ ڕادەستکردنی چوار تەرم، بەبێ ئەوەی وردەکارییەکان بخاتەڕوو. لای خۆیەوە، یانەی دیلەکان کە پەیوەندی بە کاروباری دیلەکانی فەلەستینیەوە هەیە، ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، ئەمڕۆ ئاگادارکراونەتەوە کە 445 زیندانی ئازاد دەکرێن هەموویان دانیشتووی ستریپی غەززەن. ئیسرائیل هەفتەی ڕابردوو ئازادکردنی زیندانیانی فەلەستینی دواخست و حەماسی تۆمەتبار کرد بە ئەنجامدانی "نمایشی سەربازی زەلیلکەرانەی دەستگیرکراوانی ئیسرائیل" لە کاتی ڕادەستکردنی پێشوودا. پێشتر بزووتنەوەی حەماس لە ڕاگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوەدابوو کە شاندێکی بزووتنەوەکەیان بە سەرۆکایەتی خەلیل حەیە سەردانی قاھیرەی کردووە و لە میانیدا لەگەڵ بەرپرسانی میسر کۆبووەتەوە. ڕاشیگەیاندووە کە لە کۆبوونەوەکەدا، باس لە جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئاگربەست و ئاڵوگۆڕی دیلەکان، ھەروەھا گفتوگۆکانی قۆناغی دووەمی رێککەوتنەکە کراوە. باسی لەوەش کردووە شاندی بزووتنەوەکەیان لە میانی سەردانەکەی بۆ قاھیرە، گەیشتووە بە ڕێککەوتنێک بۆ چارەسەرکردنی کێشەی دواخستنی کاروانی حەوتەمی ئازادکردنی ئەو بەدیلگیراوە فەڵەستینییانەی کە بڕیاربوو ڕۆژی شەممەی ڕابردوو، لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازاد بکرێن.

  نوێترین دیمەنى چالاکى خۆى لە چیای کورەژارۆ لە شارۆچکەی شیلادزێ بڵاوکرایەوە،  کە ٢٠ى ئەم مانگە ئەو ئۆپراسیۆنەى ئەنجامداوە. دیمەنە ڤیدیۆییەکە نزیکەی ٢ خولەکە و ڕایگەیاند لە ئایندەدا دیمەنی زیاتر هەمان چالاکى بەدرێژتر بڵاودەکەنەوە، ئەو ساتانە دەردەکەوێت کە چۆن گەریلا لە هەلومەرجی دژوارو شاردو بەفردا  بۆ ئەنجامدانی چالاکییەکە هەنگاودەنێن، هەروەها ساتەکانی ئەنجامدانی چالاکییەکە دەبینرێت. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى پێشترى ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە لە ٢٢ ی شوبات بڵاویکردەوە هێزەکان پاراستنی گەل-هەپەگە، ئاماری چالاکییەکانی گەریلاکانی ئازادیی دژی سوپای داگیرکەری تورک و هێرشەکانی ئەو دەوڵەتە داگیرکەرە ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەیدا هەپەگە ئاماژەی بەوەکرد، لە بەرامبەر هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکدا لە ئاسمان و زەوییەوە، هێزەکانی گەریلامان لە چوارچێوەی پاراستنی ڕوادا وەکو وەڵام، لە ٢٠ـی شوبات ئۆپەراسیۆنێکی شۆڕشگێڕانەییان لە زاپ ئەنجامدا، ئەم چالاکییە بۆ بەبیر هێننەوەی شەهیدانی کۆتا ئپەراسیۆنی شۆڕشگێڕانەیە، کە بە ڕۆحی فیداکاری ئاپۆیی سەرکەوتنێکی گەورە ئەنجامدرا. ئەنجامی ئەم ئۆپراسیۆنە شۆڕشگێڕییە لە گەلی تورکیا و ڕای گشتی شاردراوەتەوە، سوپای تورکیا ئاشکرای نەکردووە و کوژراو و بریندارەکانی خۆی شاردۆتەوە، وەزارەتی بەرگری نیشتمانی دەوڵەتی تورک دوێنێ ڕایگەیاند؛ تۆڵەی سەربازەکانی کردوەتەوە و ١٧ گەریلا شەهید بوون، بەڵام شتی وا بوونی نییە و ئەمە درۆیەکی ڕاستەوخۆیە لەگەڵ خەڵکی تورکیادا کراوە. بۆ بینى گرتە ڤیدیۆییەکە کلیک بکە. https://t.me/hawlatinews/22912

  وەزارەتی دادی تورکیا ڕەزامەندی لەسەر داواکارییەکەی دەم پارتی دەربڕی، تاکوو بۆ جاری سێیەم سبەینێ شاندی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان بکات. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە جیاواز لە دووجاری پێشوو، ئەمجارە جگە لە سڕی سورەییا ئۆندەر و پەروین بوڵدان، ئەحمەد تورک یش وەک ئەندامی سێیەمی شاندەکە سەردانی ئۆجەلان دەکات. سەرنجیش خراوەتە سەر ئەوەی چاوەڕێ دەکرێت سبەینێ شاندەکە سەردانی ئۆجەلان بکات لە زیندانی دورگەی ئیمڕاڵی.  بەر لە نیوەڕۆی ئەمڕۆ (26ـی شوباتی 2025) ئایشەگول دۆغان، وتەبێژی پارتی دیموکراسی و یەکسانیی گەلان (دەم پارتی) ڕایگەیاند: داواکارییان پێشکەشی وەزارەتی دادی تورکیا کردووە بۆ ئەوەی شاندی ئیمڕاڵی بۆ جاری سێیەم سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بکات. پێشکەشکردنی ئەم داواکارییەی دەم پارتی دوای ئەوە دێت، لەسەر داوای عەبدوڵڵا ئۆجەلان شاندێکی دەم پارتی سەردانێکی سێ رۆژەی بۆ هەرێمی کوردستان ئەنجامدا و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە. هاوسەرۆک فراکسیۆنی دەم پارتی ئەوەش دەخاتەڕوو لە سەردانەکەى ئیمرالیدا بە تایبەت زانیاری لەسەر سەردانەکانی باشووری کوردستان و ئەو گفتوگۆیانەی کراون بە  ئۆجەلان ڕادەگەیەنرێت. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا، گوڵستان کلچ کۆچیگیت وتیشى: دوای چاوپێکەوتنەکە کاتی ڕاگەیاندنی بانگەوازە مێژوویەکی بەڕێز ئۆجالان دیاری دەکرێت، کە لە چارەسەری پرسی کورددا دەبێتە قۆناغی سەردەمێکی نوێ.  ئەو جەخت لەسەر ئەوەکردەوە دڵنیاین بانگەوازەکە مێژووی دەبێت ئەو کردە و ڕێگرییانەی گورز لەم زەمینە هاوپەیمانی و هاوبەشەیی تورک و کورد دەدەن و ئاستەنگی بۆ درووستەکەن، دەبێت لە لایەنی سیاسی و کۆمەڵگەوە شەرمەزار بکرێن." گوڵستان کلچ کۆچیگیت ئەوەشى روونکردەوە،  دوای ئەوەی بانگەوازییە مێژوویەکە دەدرێت، بەرپرسیارێتی دەکەوێتە ئەستۆی پەڕلەمان و وتی: دوای ئەوەی ئەم بانگەوازییە مێژووییە دەدرێت، بانگەوازی لە پەڕلەمان دەکەین بە بەرپرسیارێتی خۆی هەستێت، بکەوێتە ژێرباری بەرپرسیارێتی خۆی و گۆڕین و هەموواری یاسایی بۆ جێبەجێکردنی پێویستییەکانی بانگەوازییەکە بکات و دەستبەجێ هەنگاوبگرێتەبەر." شاندەکە لەبارەی پرۆسەی چارەسەری و ئاشتی لە باکووری کوردستان و تورکیا لە هەرێمی کوردستانن. رۆژانی 16 و 17ـی ئەم مانگە لە هەولێر لەگەڵ مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە. رۆژی سێشەممە، 18ـی شوباتی 2025، لە شاری سلێمانی لەگەڵ بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە.     شاندەکە لەبارەی پرۆسەی چارەسەری و ئاشتی لە باکووری کوردستان و تورکیا لە هەرێمی کوردستانن. رۆژانی 16 و 17ـی ئەم مانگە لە هەولێر لەگەڵ سەرۆک بارزانی و نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە.  شاندی دەم پارتی رۆژی 28ـی کانوونی یەکەمی 2024 سەردانی ئیمراڵی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کۆبووەوە. رۆژی دواتر شاندەکە پەیامێکی لەسەر زاری ئۆجەلان بڵاوکردەوە، تێیدا جەختی لە بەهێزکردنی برایەتیی کورد و تورک کردەوە. شاندی دەم پارتی بۆ جاری دووەم لە 22-01-2025 سەردانی ئیمراڵیی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان کۆبوونەوە؛ دواتر پەیامێکیان بڵاوکردەوە و رایانگەیاند، "کارەکانی بەڕێز ئۆجەلان لەبارەی پرۆسەکە بەردەوام دەبێت. دوای تەواوکردنی ئامادەکارییەکان، پەیام بۆ رای گشتی بڵاودەکاتەوە."

ئەنجوومەنی باڵای دادوەری عێراق ڕەتیدەکاتەوە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ ئەحمەد شەرع، سەرۆک کۆماری سووریا بۆ قۆناغی ڕاگوزەر دەرکردبێت، ئاشکراشی دەکات کە نوسراوی فەرمانی دەستگیرکردنەکە ساختەیە. لە ڕاگەیەندراوێکیاندا ئەمرۆ چوارشەممە، ئەنجوومەنی باڵای دادوەری عێراق لە دەڵێت: ئەو نوسراوەی بڵاوکراوەتەوە و تێیدا ئاماژە بەوەکراوە ئەحمەد شەرع بەماددەی 4ـی تیرۆر داواکراوەو فەرمانی دەستگیرکردنی هەیە، لە دادگای عێراقی دەرنەچووە و ساختەیە. هاوکات هەر لەو ڕاگەیەندراوەیاندا هۆشداری دەدەن لەو ڕەفتارانە کە پێچەوانەی یاسان و ئەوانەی ئەنجامیان دەدەن، ڕووبەڕووی یاسا دەکرێنەوە. لە سێ مانگی داهاتوودا عێراق میوانداری لوتکەی عەرەبی دەکات و بڕیارە سەرۆککۆماری سووریاش بۆ قۆناغی ڕاگوزەر بانگهێشتی لوتکەکە بکرێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی دەوترێت ئەحمەد شەرع پێشتر لە ڕیزەکانی ڕێکخراوی قاعیدە لە عێراق شەڕی دژی هێزەکانی عێراق کردووە، لەئێستاوە بانگهێشتەکە مشتوومڕی دروستکردووە.  

  سەرەڕای ڕاگەیاندنی ئاگربەست لە دوای ئەو هێرشانەی ئیسرائیل کە زیاتر لە ١٥ مانگیان خایاند، بەهۆی سنووردارکردنی چوونەژوورەوەی هاوکارییەکان، لە غەززە کێشەی شوێنی مانەوە و ئامڕازەکانی گەرمکردنەوە دروست بووە و، سەرماوسۆڵە کاریگەری نەرێنیی کردووەتە سەر ژیانی هاووڵاتیان. بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی دۆستانی نەخۆش لە شاری غەززە، سەعید سەڵاح، ئاماژەی بەوە کرد کە لە ماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا بەهۆی سەرمای توندەوە نۆ منداڵی ساوایان هێناوە بۆ نەخۆشخانە. ئەو وتیشی: لە ماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا، پێنج منداڵی ساوای تەمەن یەک ڕۆژ بۆ دوو هەفتە هێنراون بۆ نەخۆشخانە کە بەهۆی سەرماوە گیانیان لەدەستداوە". سەڵاح باسی لەوە کرد منداڵێکی ساوا لە بەشی وردبینی چڕە و دۆخی تەندروستی ناجێگیرە. سێ منداڵی دیکە لە پاش وەرگرتنی چارەسەر نەخۆشخانەیان جێهێشتووە. هەروەها ئەو بەرپرسە ئەوەشى خستەڕوو ئەو منداڵانەی هێندراون بۆ نەخۆشخانە پلەی گەرمی لەشیان ٣٢ و ٣٣ پلە بووە و، نەیانتوانیوە هەناسە بدەن و پەستانی خوێنیان دابەزیوە و سییەکانیان بە باشی کاریان نەکردووە، ڕەنگی پێستیشیان شین هەڵگەڕاوە.

  نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، پێشوازیی لە هادی عامری، ئه‌مینداری گشتیی ڕێکخراوی بەدر کردوە،  باسیان لە دوایین پێشهاتە سیاسییەکان و ڕەوشی گشتیی وڵات و پرسە هاوبەشەکانی نێوان حکوومەتی فیدراڵ و هەرێمی کوردستان کردووە. سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیاندراوێکدا بڵاوی کردەوە، سەرلەبەیانیی ئەمڕۆ چوارشەممە 26ـی شوباتی 2025، لە دیدارەکەی نێوانیان، باسیان لە دوایین پێشهاتە سیاسییەکان و ڕەوشی گشتیی وڵات کرد، هەروەها پرسە هاوبەشەکانی نێوان حکوومەتی فیدراڵ و هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانیان بە جۆرێک کە بەرژەوەندیی نیشتمانی دەستەبەر بکات، خسته‌ به‌ر باس. ئاماژە بەوەش کراوە، هەردوولا جەختیان لە گرنگیی بەهێزکردنی دیالۆگ و لێکگەیشتن لەنێوان هەموو لایەنە عێراقییەکاندا و کاری هاوبەش بۆ دەستەبەرکردنی سەقامگیریی وڵات و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکان بە ڕۆحی هاوکاری و هاوبەشیی نیشتمانی کردەوە. هەروەها هەردوولا باسیان لە دۆخی وڵات و گرنگیی پارێزگاریکردن لە یەکڕیزیی نیشتمانی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییە ناوچه‌یی و نێودەوڵەتییەکان کرد. نێچیرڤان بارزانی گرنگیدانی هەرێمی کوردستانی بۆ بەردەوامیی هەماهەنگی و هاوکاری لەگەڵ هەموو هێزە نیشتمانییەکان لە عێراق دووپات کردەوە، هەروەها جەختی لەسەر گرنگیی پشتگیریکردنی هەوڵەکانی حکوومەتی فیدراڵ کرد لە بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری و بەهێزکردنی هاوبەشیی نیشتمانی کە لە بەرژەوەندیی ته‌واوی وڵاتدایه‌.

هاوڵاتى وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی عێراق ڕێککەوتووە ئەو وڵاتە لەڕووی وزەوە سەربەخۆ بێت و هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستانیش لەڕێگەی ‌هێڵی بۆری عێراق  و تورکیاوە بەخێرایی دەستپێبکاتەوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، وردەکاری نوێی سەبارەت بە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی مارکۆ رۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کردبووی راگەیاند. تامی بروس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، لە بەیاننامەیەکدا وتی: رۆبیۆ لەگەڵ سودانی کۆمەڵێک بابەتی تاوتوێ کردووە، لەوانە، کاریگەری ئێران لە ناوچەکە، پێویستی سەربەخۆیی عێراق لە بواری وزەو وەبەرهێنانە بازرگانییەکانی ئەمریکا. ئاماژەی بەوەشکردووە، هەردوولا رێککەوتوون لەسەر پێویستی سەربەخۆیی عێراق لەبواری وزەو دەستپێکردنەوەی کارپێکردنی هێڵی بۆری عێراق-تورکیا بەخێرایی و، پابەندبون بە مەرجەکانی گرێبەستی کۆمپانیا ئەمریکییەکان کە لە عێراق کاردەکەن بۆ راکێشانی وەبەرهێنانی زیاتر. وەزیری دەرەوە جەختیکردەوە کە گرنگە سووریا نەبێتە پێگەیەک بۆ تیرۆر و هەڕەشە بۆ سەر دراوسێکانی، لەم بوارەشدا سەرۆکوەزیران و وەزیری دەرەوە جەختیان لە بەردەوامی ڕاوێژ لەبارەی دۆسییەکانی ناوچەکە و بەهێزکردنی هاوبەشی ئەمنی لەنێوان  عێراق و ئەمریکا کردەوە. بەیاننامەكەی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە كاتێكدایە، پێشتر نوسینگەی راگەیاندنی سودانی لەبارەی پەیوەندییە تەلەفونییەی رۆبیۆو سودانی لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند،  گفتوگۆ لە بوارەكانی هەماهەنگی نێوان عێراق و ئیدارەی نوێی ئەمریكاو چوارچێوەی هاوكاری كراوە، لەسەر بنەمای رێككەوتنە دوو قۆڵیەكان.  هاوكات ئەو پێشكەوتنانە خراوەتەڕوو كە لە كاری هاوبەش لە بوارە جیاوازەكان بە ئەنجام گەیشتووە، رێككەوتون لەسەر چڕكردنەوەی پەیوەندیەكان و قۆڵكردنەوەی هاریكاری نێوانیان، بەبێ‌ ئەوەی ئاماژە بە هیچ كام لەو زانیارییانە بكات كە لە بەیاننامەكەی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكادا هاتووە. ئەمریکا بڕیاریداوە سزای توند بەسەر ئێراندا بسەپێنێت و هەناردەی نەوتەکەی بۆ سفر بەرمیل دابەزێنێت، بۆ ئەو مەبەستەش دەیەوێت عێراق بە خێرایی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ قەرەبووکردنەوەی نەوتی ئێران دەستپێبکاتەوە، تا ڕێگری لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لە جیهاندا بکات.

  ئیسرائیل ڕەتیدەکاتەوە ڕێگە بە دوو پەرلەمانتاری یەکێتی ئەوروپا بدات کە بچنە ناو ئیسرائیل و یەکێکیان بە پەرەپێدانی بایکۆتەکان لەدژی ئەو وڵاتە تۆمەتبار دەکات. لین بۆیلان و ڕیما حەسەن دوو ئەندام پەرلەمانتاری یەکێتی ئەوروپان کە لە فڕۆکەخانەی بن گوریون ڕێگەیان نادرێتێ بچنە ناو ئیسرائیل و فەرمانیان پێکراوە بگەڕێنەوە ئەوروپا. موشە ئاربێڵ وەزیری ناوخۆی ئیسرائیل ڕایگەیاندووە ڕیما حەسەن سیاسەتمەداری فەرەنسی بە بەردەوامی کاردەکات بۆ بەرەوپێشبردنی بایکۆتەکان دژی ئیسرائیل، ئەمە جگە لە چەندین لێدوانی گشتی چ لە سۆشیال میدیا و چ لە چاوپێکەوتنە میدیاییەکان دژی ئێمە". حەسەن لە شاری حەلەبی سوریا لەدایک بووە و هاوشێوەی بۆیلان ئەندامی گروپی چەپن لە پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا. دوای ڕێگریکردنی ئیسرائیل لەو چەند ئەندامەی پەرلەمانی ئەوروپا بۆ سەردانیکردنی ئۆرشەلیم و ڕامەڵا، شاندەکەی ئەوروپا کە بڕیاربوو سەردانی ئیسرائیل بکەن، گەشتەکەیان بۆ ئەو وڵاتە هەڵوەشاندەوە. جگە لە ڕیما حەسەن و لین بۆیلان، سێ پەرلەمانتاری دیکەی پەرلەمان لەگەڵ چەند کارمەندێک پلانیان دانابوو لە چوارچێوەی شاندێکدا سەردانی ئۆرشەلیم و هەروەها ڕامەڵڵا بکەن، بەڵام دوای ئەوەی ئیسرائیل ڕێگری لە چوونە ژوورەوەی حەسەن و بۆیلان کرد، باقی شاندەکەش بڕیاریاندا واز لە گەشتەکە بهێنن و بگەڕێنەوە بۆ ئەوروپا. هاوکات گیدعون ساعر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل کە گەشتێکی بۆ برۆکسلی پایتەختی بەلجیکا و بارەگای سەرەکی یەکێتی ئەوروپا کردووە، لەگەڵ ڕۆبێرتا مێتسۆلا، سەرۆکی پەرلەمانی ئەوروپا کۆبووەوە. ساعر لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس، مێتسۆلای بە "دۆستی ڕاستەقینەی ئیسرائیل" ناوبرد و داوای لە یەکێتی ئەوروپا کرد چاودێری ئەو پارانە بکات بۆ دامەزراوە فەلەستینییەکان وەک دەسەڵاتی فەلەستین تەرخانکراوە، ئەمەش بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ئەو پارانە بە شێوەیەکی دروست خەرج دەکرێن و ناگەنە دەستی حەماس. کایا کاڵاس، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەورووپا هەروەها لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا دوای کۆبوونەوەی نێوان گیدعون ساعر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل و وەزیرانی دەرەوەی یەکێتی ئەورووپا، داوای گواستنەوەی بۆ قۆناغی دووەمی ڕێککەوتننامەی ئازادکردنی بارمتەکان لەگەڵ حەماس کرد. هەروەها وتی نابێت جارێکی تر غەززە ببێتە پەناگەی تیرۆر و حەماسیش نابێت لەوێ بوونیان هەبێت.

مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیرانی پێشووی عێراق دوای کۆتایی هاتنی خولی سەرۆکایەتییەکەی لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢، گەڕایەوە بۆ بەغدای پایتەخت. مستەفا كازمی لەدوای ناڕەزایەتیی تشرینی 2019ی عێراق و لاچوونی عادل عەبدولمەهدی، پۆستی سەرۆك وەزیرانی (ئایاری 2020 بۆ ئۆكتۆبەری 2022) وەرگرت، شیعەكان بۆ ئەو قۆناغە هەستیارەو بە نابەدڵی پۆستەكەیان پێدا، تا ئەوكاتەی هەڵبژاردنی پێشوەختە بەڕێوەدەچێت. لە وێنەیەکدا کە لەلایەن دەزگاکانی ڕاگەیاندنی جۆراوجۆرەوە بڵاوکراوەتەوە، کازمی لە بەردەم ماڵەکەی خۆی لە ناوچەی سەوز (ناوچەی سەرۆکایەتی) لە ناوەڕاستی بەغدا تەوقە لەگەڵ دوو ئەفسەری پۆلیس دەکات. گەڕانەوەی کازمی لە کاتێکدایە کە باس لە ئەگەری گەڕانەوەی چالاکییە سیاسییەکەی دەکرێت وەک ئامادەکارییەک بۆ خۆکاندیدکردن لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی کە بڕیارە لە مانگی تشرینی یەکەمی داهاتوودا بەڕێوەبچێت، هەرچەندە لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا لایەنە شیعەکان و فراکسیۆنە شیعەکان هەڵمەتی سیاسییان دژی حکومەتەکەی دەستپێکردووە. سەرچاوەکان باس لەوە دەکەن کە مستەفا کازمی خەریکە زنجیرەیەک کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆکی پارت و  گروپە سیاسییەکان ئەنجام دەدات، هەروەها دیدارێکی ئەگەری لەگەڵ محەمەد سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق پشتڕاست کردەوە، ئەمە جگە لە "کۆبوونەوەیەکی بەرفراوان" کە مستەفا کازمی دواتر لەگەڵ سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی کە زاڵن بەسەر حکومەتدا ئەنجامی دەدات. هێزە سیاسییەکانی ناو هێزەکانی چوارچێوە، بەتایبەت ئەوانەی باڵی چەکداریان هەیە، پێشتر لە ماوەی خولەکەیدا یان دوای وازهێنانی لە پۆستەکەیدا فشارێکی زۆریان خستە سەر مستەفا کازمی بە دادگاییکردنی بەشێک لە یاریدەدەرەکانی بە تۆمەتی گەندەڵی و پێشێلکاری دارایی. سەرچاوەکان ئەوە بەدوور ناگرن کە گەڕانەوەی مستەفا کازمی "لەلایەن سەرکردەکانی چوارچێوەی هەماهەنگییەوە پێشوازی لێبکرێت" کە هەست بە دڵەڕاوکێ دەکەن سەبارەت بەو هەنگاوانەی کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ڕەنگە دژی عێراق بیگرێتەبەر، لەنێویاندا قسەکردن لەسەر ئەگەری سزاکان.