هەرێم کەمال ئاغا: چاوەڕوانین سبەینێی بڕیار لەمووچەى فەرمانبەران بدرێت

  ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ، سەرۆكی گەورەی شارەوانی ئەستەنبوڵ، كە لەلایەن دەسەڵاتدارانی توركیاوە بە تۆمەتی گەندەڵی دەستگیركراوە، لە بەیەننامەیەكدا لەبارەی چەك دانان و خۆهەڵوەشاندنەوەی پارتی كرێكارانی كوردستان دەڵێت: رێکخراوی پەکەکە بڕیاریدا خۆی هەڵبوەشێنێتەوە و چەکەکانی دابنێت،  زۆر دڵخۆشم، کە سەردەمێک کە گیانی گەنجەکانمان و دەیان هەزار هاوڵاتی تورک و کوردمان بەفیڕۆدا،  كە داهات و سەرچاوە داراییەكانمانی لە ماوەی چل ساڵی رابردوودا وشک كرد، خەریکە کۆتایی دێت. کاتی قسەکردن و دیالۆگ و سیاسەت و کردار هاتووە، دەبێت لە ناوخۆ و دەرەوەدا بجوڵێین بۆ ئەوەی نەگەڕێینەوە بۆ ئەو رۆژە خراپانە. پێویستە رێوشوێنی یاسایی لە كۆمەڵێك  بواری بەرفراواندا بگرینەبەر، لە تەواوکردنی پرۆسەی داماڵینی چەک بەشێوەیەكی نەرمونیان تا دانپێدانان بە مافەکانی هاوڵاتیانمان وەك ئەندامی یەكسان لە کۆماری تورکیادا.  جێبەجێکردنی چاکسازیی سیاسی و یاسایی هەمەلایەنە و دەستپێکردنی هەڵمەتێکی گەشەسەندنی گەورە لە رۆژهەڵات و باشوری رۆژهەڵات ئەنادۆڵ. پرۆسەیەکی وەها گەورەو گرنگ سەرناگرێت بە دیداری داخراوی چەند سیاسەتمەدارێک، وەک ئەوەی حکومەت بەدوایدا دەگەڕێت، بەبێ پشتیوانی و رەزامەندی کۆمەڵگا، بەبێ بەشداریکردنی کەسانی شارەزا و بەبێ بوونی لانی كەمی مەرجی دیموکراسی وەک ئازادی رادەربڕین و رێکخستن. جارێکی تریش دەڵێم، پرۆسەیەكی وەها بەرفراوان و گرنگ بە دیدێکی کورتخایەن بەدینایەت، كە لەسەر بنەمای رزگارکردنی دۆخەکە و سەرکەوتن بێت لە هەڵبژاردنەکان و، چاوپۆشی لە رەهەندی هەرێمایەتی مەسەلەکە بكات. بۆ تەواوکردنی پرۆسەکە، پێویستە دیبەیتێکی گشتی لە ئەنجومەنی گەورەی نیشتمانی تورکیادا بکرێتەوە، دواتر لیژنەیەک بە بەشداریی هەموو لایەنەکان كە نوێنەرایەتیان هەیە لە پەرلەمان پێکبهێنرێت بۆ تاوتوێکردنی ئەم بابەتە. چل ساڵ ئازار، هۆکاری رەگداکوتاوی هەیە، هەندێکیان لە هەڵسوكەتەكانی دەوڵەتەکەمانەوە سەرچاوە دەگرن، پێویستە بزانین ئەم بابەتە کە چل ساڵە ئازارێکی زۆری بەدوای خۆیدا هێناوە، مێژوویەکی قوڵی هەیە و هۆکاری هەیە، هەندێکیان لە پراکتیزە هەڵەکانی وڵاتەکەمانەوە سەرچاوە دەگرن. هۆکاری سەرەکی پشت ئەم کارە ئەوەیە، ئێمە نەمانتوانی هاوڵاتی کوردی خۆمان والێبكەین هەست بەوە بکەن کە هاوڵاتی یەکسانن لە کۆمارەکەماندا،  لە ڕوانگەی ئەمنیەوە سەیری کوردمان لە دەرەوەی سنورەکانمان کردووە. ئەگەر بتوانین وابكەین کورد هەست بە یەکسانی بکات لەگەڵ هەمووان، وڵاتەکەمان دەبێتە ئەستێرەی جەمسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، "بیر لەوە دەکاتەوە" ڕۆژی پێنجشەممە گەشت بۆ تورکیا بکات بۆ بەشداریکردن ئەگەری دانوستانەکانی نێوان ئۆکرانیا و ڕووسیا، ئەوەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئەگەر بە سوودی بزانێت ئەو کارە دەکات. ترەمپ لە کۆشکی سپی پێش ئەوەی بەرەو سعودیە بەڕێبکەوێت لە دەستپێکی گەشتەکەیدا بۆ کەنداو، بە ڕۆژنامەنووسانی وتووە، لە ڕاستیدا بیرم لەوە کردۆتەوە گەشتێک بۆ ئەوێ بکەم. "نازانم ڕۆژی پێنجشەممە لە کوێ دەبم، کۆبوونەوەیەکی زۆرم هەیە، بەڵام پێم وابوو سواری فڕۆکەیەک بم و بچمە ئەوێ، پێموایە ئەگەرێک هەیە ئەگەر ببینیت شتەکان ڕوودەدەن". ناوبراو زیادی کرد: پێموایە کۆبوونەوەی ڕۆژی پێنجشەممەی تورکیا لە تورکیەی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا دەتوانێت دەرئەنجامێکی ئەرێنی لێبکەوێتەوە و پێموایە هەردوو سەرکردە بەشداری دەکەن، بە ئاماژەدان بە ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا و ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکرانیا. لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی کە ئایا ئەگەر پوتین بە ئاگربەستی ٣٠ ڕۆژە ڕازی نەبێت سزا بەسەر ڕووسیادا دەسەپێنێت یان نا، لە وەڵامدا وتی "هەستێکم هەیە ئەوان ڕازی دەبن، بەڵێ هەستێکم هەیە". لای خۆیەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕۆژی دووشەممە لەگەڵ هاوتا تورکەکەی هاکان فیدان قسەی کردووە و سوپاسی تورکیەی کردووە کە "میوانداری و ئاسانکاری بۆ دانوستانی ڕاستەوخۆی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا کردووە". ڕوبیۆ کە یاوەری ترەمپە لە گەشتەکەیدا بۆ کەنداو، پێشوازی لە "ئەگەری ئاگربەستی دەستبەجێ" کرد.

  ڕۆژنامەی تایمز ڕۆژی دووشەممە لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست پشتگیری لە ئەنجامدانی کۆبوونەوەی نێوان سەرۆکی ئەمریکا و ئەحمەد شەرع هاوتا سورییەکەی لە ڕیاز لە کاتی سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپ بۆ سعودیە دەکات. ڕۆژنامەکە لە زاری سەرچاوەکانی خۆیەوە ڕایگەیاندووە کە ڕەنگە شەرع ڕێکەوتنێکی کانزاکان پێشکەش بە ترەمپ بکات، هاوشێوەی ئەوەی ئۆکرانیا کردوویەتی و ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرۆکی سوریا دەیەوێت هاوتا ئەمریکییەکەی سزاکان هەڵبگرێت لە بەرامبەر هەندێک دەستکەوتدا، وەک ڕۆژنامەکە باسی لەوە کردووە. بەپێی هەواڵێکی تایمز، ویتکۆف کۆبوونەوەی ترەمپ و شەراع بە "دەرفەتێک بۆ شکاندنی نەریت" دەبینێت. سەرچاوەکانی تایمز ڕایانگەیاندووە ڕەنگە شەرع دانوستانەکانی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیل پێشکەش بە ترەمپ بکات، ڕەنگە ڕازی بێت بە ناوچەیەکی بێ سەربازی لە نزیک بەرزاییەکانى جۆلان، ئاماژەی بەوەشکرد، سەرۆکی سوریا ڕەنگە ڕازی بێت بە مانەوەی ئیسرائیل لە نزیک بەرزاییەکانی جۆلان لە بەرامبەر هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا. لای خۆیەوە ئاژانسی ڕۆیتەرز لەزاری چەند سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە ڕۆژی یەکشەممە ڕایگەیاند، "کەمکردنەوەی گرژییەکان لەگەڵ ئیسرائیل و ڕێگەدان بە ئەمریکا دەستڕاگەیشتن بە نەوت و غازی سوریا، بەشێکە لە پلانێکی ستراتیژی" کە شەرع بۆ گەیشتن بە واشنتۆن پەسەندی کردووە. جۆناسان باس، چالاکوانێکی ئەمریکی لایەنگری ترەمپ کە لە ٣٠ی نیساندا بۆ ماوەی چوار کاتژمێر لە دیمەشق لەگەڵ شەرع کۆبووەوە، لەگەڵ چالاکوان و بەرپرسانی دیکەی سوریا، هەوڵدەدات لەم هەفتەیەدا لە پەراوێزی سەردانەکەی ترەمپ بۆ سعودیە و ئیمارات و قەتەر کۆبوونەوەی نێوان هەردوو سەرۆک ڕێکبخات.

له‌ یه‌كه‌مین په‌یام و كاردانه‌وه‌یدا سه‌باره‌ت به‌ بڕیاری چه‌كدانان و خۆهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی پارتی كرێكارانی كوردستان، رەجەب تەیب ئەردۆغان سه‌رۆك كۆماری توركیا ده‌ڵێت، خۆهەڵوەشاندنەوەی په‌كه‌كه‌ کۆتایی بە "تیرۆر" لە ناوچەکەدا دەهێنێت. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لەدوای کۆبوونەوەی لەگەڵ وەزیرانی حکومەتەکەی باسی لە پرۆسەی ئاشتی و چەکدانانی پەکەکە کرد و هەنگاوەکەی بە "قازانج" بۆ تورک و کورد وەسفکرد. ئەردۆغان رایگەیاند، حکومەت بە شکاندنی پێشبینییە نەرێنییەکان و فیتنەکان بەردەوام دەبێت لە رێگەکەی و گوتی: "ئێمە وەکو هاوپەیمانیی جمهوور، بە ئامانجی بەهێزکردنی بەرەی نێوخۆییمان ئەمڕۆ قۆناخێکی دیکەی گرنگمان لە پرۆسەی تورکیای بێ تیرۆر بڕی. رێکخراوی تیرۆریستی  بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و رادەستکردنی چەکەکانی راگەیاند. بڕیارەکە بۆ ئاسایشی وڵاتەکەمان، ئارامیی ناوچەکەمان و بەهێزکردنی برایەتیی هەمیشەیی گەلەکەمان بە گرنگ دەزانین". به‌پێی وته‌ی ئەردۆغان، بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەی په‌كه‌كه‌، کۆتایی بە "تیرۆر" لە ناوچەکەدا دەهێنێت و وتیشی، "هەوڵ بۆ تورکیایەکی خاڵی لە تیرۆر دەدەین و وڵاتەکە لەو برینە تەمەن 40 ساڵییە رزگار دەکەین"، وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ شه‌ڕی نێوان گه‌ریلاكانی په‌كه‌كه‌ و هێزه‌كانی توركیا. ئەردۆغان هەروەها لەبارەی گشتگیریی هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە گوتی: "ئەم بڕیارە بە جۆرێک هەڵدەسەنگێنین کە تەواوی باڵەکانی رێکخراوەکە لە باکووری عێراق، سووریا و ئەورووپاش دەگرێتەوە".   سەرۆککۆماری تورکیا جەختیکردەوە کە مشەخۆرانی سەر خوێن و فرمێسک دۆڕاندوویانە و ئەوانەش کە براوەن، گەلانی تورکیا و براکانی لە ناوچەکەن. گوتیشی: "رێکخستنەکانی هەواڵگریمان و یەکینەکانی ئاسایشمان، بۆ بردنە سەری بەڵێنەکان، لەمەودوا زۆر هەستیارانەتر چاودێریی پرۆسەکە دەکەن. ئێمەش وەکو دەوڵەت بە وردی چاودێریی پێویستی پرۆسەکە دەکەین".   ئەردۆغان راشیگەیاند: "هەرچەندە نەژادمان، کولتوور و باوەڕمان جیاوازیش بێت، هەموومان هاووڵاتیی نمرەیەکی کۆماری تورکیاین. هەموومان بەیەکەوە تورکیاین و بەیەکەوەش بەهێزین".   ئەردۆغان هەروەها جەختیکردەوە کە ئەگەر یەکبگرن، هیچ هێزێکی دەرەکی ناتوانێت تورکیا ببەزێنێت.   

  دەولەت باخچەلی، سەرۆکی گشتیی مەهەپە سوپاسى ئۆجەلان و ئەردۆغان و دەمپارتى دەکات و رایگەیاند، بە یەکڕیزی و یەکگرتوویی کۆتایی بە "تیرۆر" و "جوداخوازی" هێندرا کە دەیان ساڵ بوو پشتی تورکیای چەماندبووەوە، ئەوەش لەیەکەم هەڵوێستیدا لەبارەى بڕیارى خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانى پەکەکەوە. دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە رۆژی دووشەممە، 12ی ئایاری 2025 لە هەژماری فەرمیی پارتەکەی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاند، ''هیوادارم ئەو پەڕە خوێناوییەی بۆ ماوەی 47 ساڵ بە ناپاکی نووسرا، دابخرێت و جارێکی دیکە نەکرێتەوە''.   سەرۆکی مەهەپە دەڵێت، ''پارتەکەمان و هاوپەیمانی جمهوور هیچ کاتێک هەنگاویان بەرەو دواوە نەناوە، هەروەها ئیمراڵی (ئۆجەلان) و دەم پارتی زۆر بە وردی خوێندنەوەیان بۆ مەترسییەکانی سەر وڵاتەکەمان کرد''.   باخچەلی پێیوایە، بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، ئامانجی یەکەمی سەت ساڵەی تورکیا بووە؛ گوتیشی: '' ئەمڕۆ ئاشتی و برایەتی براوە بوون، ئەمڕۆ سیاسەت و دیموکراسی براوە بوون''. هەروەها جەختدەکاتەوە کە بەم جۆرە بە یەکڕیزی و یەکگرتوویی کۆتایی بە "تیرۆر" و "جوداخوازی" هێندرا کە  دەیان ساڵ بوو پشتی تورکیای چەماندبووەوە و و تا دەهات قورستر دەبوو و دەڵێت: "ئەو پەڕە خوێناوییەی بە ناپاکی نوسراوە، بە جۆرێک دادەخرێت جارێکی دیکە ناکرێتەوە". هاوکات دەولەت باخچەلی دەڵێت، دەبێت کەشی ئاشتی بە تەواوی و بە شێوەیەکی متمانەپێکراو، دروست و یەکجارەکی بڕەخسێندرێت و کۆتایی بە حوکمدانی پێشوەختە بهێندرێت و برایەتی هەزار ساڵەی کورد و تورک پتەوتر بکرێت و دەڵێت: "کورد و تورک هەر بران و هەر برا دەبن و هیچ پیلانێک ناتوانێت لێکیان داببڕێت. براوەی ئەم پرۆسە نوێیە ئاشتی و برایەتیی، سیاسەت و دیموکراسییەتە". دەولەت باخچەلی بە هۆی ئەو بڕیارەی پەکەکەوە سوپاسی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرکۆماری تورکیا و گەورە بەرپرسانی تورکیا، شاندی ئیمراڵی، هاوسەرۆکانی دەم پارتی و ئۆجەلان دەکات و دەڵێت: " سوپاسی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ڕێبەری دامەزرێنەری پەکەکە دەکەم". دوای هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە، لێدوانێکی نووسراوی دا. باخچەلی وتی، "تۆوی ئاشتی چێنراو لە هەموو ناوچەکانی نیشتمانى تورکیا بە زەحمەت و سەبر و فیداکاری بە ئومێد ئاو دراوە، دواجار گوڵیان کردووە و گوڵیان کردووە. بەم شێوەیە بەڵای پەکەکە کۆتایی دێت و هیوادارم و ئاواتەخوازم ئەو لاپەڕە خوێناوییەی 47 ساڵە بە خیانەت نووسراوە، دابخرێت، جارێکی دیکە هەرگیز نەکرێتەوە". وتی.

  هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە لەبارەی کۆنگرەی خۆهەڵوەشاندنەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان، دەڵێت، ''ئیدی کاتی ئەوەیە لە هەموو روویێکەوە بە یەکهەڵوێستی و دڵسۆزانە کار بۆ گەورەبوونی تورکیا بکەین''.   پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی و ئەندامی شاندی ئیمراڵی، ئەمڕۆ دووشەممە، 12ی ئایاری 2025 سەردانی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپەی لە گرتووخانەی ئەدیرنە کرد و لەبارەی بڕیارەکانی کۆنگرەکەی پەکەکە گفتوگۆیان کرد.   سەڵاحەدین دەمیرتاش گوتوویەتی، ''ئیدی کاتی ئەوەیە لە هەموو روویێکەوە بە یەکهەڵوێستی و دڵسۆزانە کار بۆ گەورەبوونی تورکیا بکەین. ئیدی کاتی ئەوەیە کار بۆ بەرقەراربوونی سەقامگیری، ئازادی، خۆشگوزەرانی و دیموکراسی بکەین''.   دەمیرتاش هەروەها گوتوویەتی: ''بەبۆنەی ئەنجامەکانی کۆنگرەی پەکەکەوە، سوپاسی سەرکردایەتیی پەکەکە دەکەم کە ئەم بڕیارەی داوە. سوپاسی هەموو سەرۆکی پارتەکان دەکەم، بەڕێز سەرۆککۆمار، بەڕێز باخچەلی، بەڕێز ئۆزەل، لەسەرووی هەمووشیانەوە بەڕێز ئۆجەلان کە رۆڵیان هەبووە. بە تایبەتیش سوپاسی بەڕێز ئەحمەد تورک و بەڕێز پەروین بوڵدان دەکەم''.   هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە هەروەها رۆڵی سری سورەییا ئۆندەری لە پرۆسەی چارەسەریدا ''بەرز نرخاند'' و  گوتی، ''بە پەرۆشەوە پێشوازی لەم هەنگاوە مێژووییە دەکەین کە وەک هەنگاوێکی گەورە لە چوارچێوەی یادی بەڕێز سری نراوە''.   بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە 12ی ئایاری 2025 پەکەکە، ئەنجامی کۆنگرەی 12ی خۆی راگەیاند، کە لە 5-7ـی ئایار بەڕێوەچوو، بەپێی ئەنجامی کۆنگرەکە پەکەکە بە فەرمی خۆهەڵوەشاندنەوەی خۆی راگەیاند.   پارتی کرێکارانی کوردستان ساڵی 1978 لە باکووری کوردستان دامەزراوە، ساڵی 1982 لە کۆنگرەی دووەم دا بڕیاری چەکهەڵگرتنی دژی دەوڵەتی تورکیا پەسند کرد، لە 18ـی ئابی 1984 یەکەم تەقەی لە دژی تورکیا کرد.

ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا ڕایگەیاند، وڵاتەکەی خوازیارى ئەوەیە  ڕێککەوتنەکەى لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات جێبەجێ بکات و هیوادارە ئەوانیش پابەندبن پێیەوە. ئەمڕۆ دووشەممە لەلێدوانێکى ڕۆژنامەواندا شەیبانی پیرۆزبایی بەستنى کۆنگرەى لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کرد، بە "ساتێکی چارەنوسساز"ى زانى بۆ سەقامگیری ناوچەکە، دوای ڕاگەیاندنی هەڵوەشاندنەوە و داماڵینی چەک لەلایەن ئەو پەکەکەوە. شەببانی لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لەگەڵ هاوتا تورک و ئوردنیەکانی لە ئەنقەرە وتی: بەناوی کۆماری عەرەبی سوریاوە پیرۆزبایی لە حکومەتی تورکیا و گەلەکەی دەکەم بەبۆنەی ڕێککەوتنی ئەم دواییەی لەگەڵ پارتی کرێکارانی کوردستان. ئەو ئەم هەنگاوەی نەک تەنها بۆ ئاسایشی ناوخۆی تورکیە بەڵکو بۆ سەقامگیری ناوخۆى تورکیا، بەڵکو بۆ سەقامگیری تەواوى ناوچەو هەرێمەکان بە گشتی". هاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا ئەمڕۆ دووشەممە لە ئەنقەرە میوانداری کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی تورکیا و ئوردن و سوریای کرد. لە کۆبوونەوەکەدا، جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە و کاروباری تاراوگەنشینانی ئوردن، ئەیمەن سەفادی و ئەسعەد حەسەن ئەلشەیبانی، وەزیری دەرەوەی سوریا بەشدارییان کرد. بڕیارە لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی پێشهاتەکانی ناوچەکە و بارودۆخی ئەمنی ئێستای ناوچەکە بکرێت. بەگوێرەی میدیا ناوخۆییەکان، بڕیارە فیدان لەم دیدارەدا پشتیوانیی بەهێزی تورکیە بۆ هەوڵەکانی حکومەتی سوریا بۆ بەرزکردنەوەی ئاسایش و سەقامگیری لەو وڵاتە دووپات بکاتەوە. فیدان هەروەها جەخت لەسەر پێویستیی کۆتایی هێنان بە هەڵوێستی شەڕانگێزانەی ئیسرائیل لە دژی وڵاتانی ناوچەکە لەوان سوریا دەکاتەوە و ئاماژە بە گرنگی هاوکاریی ناوچەیی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان دەکات.

  لاهور شێخ جەنگى پەیامێکى لەبارەى کۆنگرەى چەکدانان و خۆهەڵوەشاندنەوەى پارتى کرێکارانى کوردستان بڵاوکردەوە. لەبەشێکى ئەو پەیامەدا، لاهور شێخ جەنگى دەڵێت: کۆنگرەى پارتی کرێکارانی کوردستان و بڕیاردان لە خۆهەڵوەشاندنەوە و کۆتاییهێنان بە خەباتى چەکداریی، پێدانی بەهای زیاترە بە پرۆسەى ئاشتى و چارەسەریى لە تورکیا و هەنگاوێکى ئەرێنییە بۆ دوورکەوتنەوە لە شەڕ و ئاڵۆزی. هەروەها ئەوەش دەخاتەڕوو، ئەوەی ماوەتەوە دەوڵەتی تورکیایە، دەسەڵاتدارانی ئانکەرە بەرپرسیارێتیی گەورە و مێژووییان دەکەوێتە سەرشان، پێویستە لێرە بەدواوە بڕیارى خێرا و بوێرانە بدەن بە ئاراستەى چارەسەرى یەکجارى کێشەى کورد. دەقى پەیامەکەى لاهور شێخ جەنگى کۆنگرەى پارتی کرێکارانی کوردستان و بڕیاردان لە خۆهەڵوەشاندنەوە و کۆتاییهێنان بە خەباتى چەکداریی، پێدانی بەهای زیاترە بە پرۆسەى ئاشتى و چارەسەریى لە تورکیا و هەنگاوێکى ئەرێنییە بۆ دوورکەوتنەوە لە شەڕ و ئاڵۆزی. لەکاتێکدا پێشوازی لە بڕیارەکانى کۆنگرەى 12ـیەمینى پارتی کرێکارانی کوردستان دەکەم، پێشتر و ئێستاش هانی هەڤاڵانى پەکەکە و دەوڵەتی تورکیامان داوە لەبری شەڕ و خوێنڕشتن بگەڕێنەوە بۆ مێزى دانوستان و بە ئاشتى ئەو ململانێ مێژووییەى لەنێوان هەردوولا دروست بووە چارەسەر بکەن. پەیامەکەى بەڕێز ئۆجالان لە 27ـى شوبات و کۆنگرەکەى ئێستاى پەکەکە بۆ چەکدانان و خۆهەڵوەشاندنەوە، نیاز پاکییەکى گەورەى کورد بۆ گەلانی تورکیا و دەسەڵاتدارانی وڵاتەکە نیشاندەدات، دەریدەخات کورد گەلێکى ئاشتیخوازە و لە ئەگەرى هەبوونى کەمترین ئاسۆ بۆ ئاشتى و چارەسەر، هەرگیز بیر لە چەک و شەڕکردن ناکاتەوە. لەم پرۆسەیەدا و دواى کۆنگرەکەى پارتى کرێکارانى کوردستان، ئەوەی ماوەتەوە دەوڵەتی تورکیایە، دەسەڵاتدارانی ئانکەرە بەرپرسیارێتیی گەورە و مێژووییان دەکەوێتە سەرشان، پێویستە لێرە بەدواوە بڕیارى خێرا و بوێرانە بدەن بە ئاراستەى چارەسەرى یەکجارى کێشەى کورد و رێگە نەدەن پرۆسەکە لە هیچ شوێنێکدا تەگەرەى بۆ دروست بێت، تاوەکو دەگاتە دوامەنزڵ و ئیتر بۆ هەمیشە کورد و تورک پێکەوە بە ئاشتى بژین.

  وەزارەتی دارایی عێراق راگەیەنراوێکی بڵاویکردوەتەوە و رەتیدەکاتەوە، موچەیان بۆ خەڵکی سوریا خەرج کردبێت.   وەزارەتی دارایی عێراق لە راگەیەنراوەکەیدا ئاماژەی بەوەکردوە، لە پلاتفۆرمەکانی سۆشیاڵ میدیا دەنگۆیەک بڵاوبوەتەوە گوایە تەیف سامی، وەزیری دارایی ڕەزامەندی لەسەر خەرجکردنی موچەی خەڵکی سوویا داوە، ئەم هەواڵە هیچ بنەمایەکی نییە و درۆیە. دووپاتیشی دەکاتەوە سیاسەتی دارایی لەسەر بنەمای ستانداردی پیشەیی و تەنیا لەسەر بەرژەوەندییە نیشتمانییەکان دامەزراوە، هیچ بڕیارێک سەبارەت بە موچە یان هاوکاری دەرەکی نادرێت مەگەر لە چوارچێوەی فەرمیدا نەبێت. وەزارەتەکە داواى لە دەزگاکانى راگەیاند، پشت بەو هەواڵ و زانیارییانە نەبەستن، کە راست نین و هیچ پەیوەندییەکیان بە وەزارەتى داراییەوە نییە. چەند رۆژێکە لە بەشێک لە بلاتفۆڕمەکانى سۆشیال میدیا لە عێراق، دەنگۆى ئەوە بڵاوبووەتەوە، کە وەزیرى دارایی عێراق رازى بووە بە خەرجکردنى پارە بۆ مووچەى فەرمانبەرانى سوریا. دوای ڕوخاندنی ڕژێمی بەشار ئەسەد لە سوریا لە کۆتایی ساڵی ڕابردو و خراپی دۆخی دارایی ئەو وڵاتە، چەند وڵاتێکی عەرەبی لەنێویاندا قەتەر، مانگانە هاوکاریی دارایی پێشکەشی حکومەتی نوێی سوریا دەکەن بۆ دابینکردنی موچە.

  پەرلەمانتارێکی دەم پارتی بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی پەکەکە بە "بڕیارێکی مێژوویی" ناودەبات و دەڵێت، "گەلی کورد لە 40 ساڵی رابردوودا باجی قورسی دا و بەم بڕیارە مێژووییە قۆناخێکی نوێ دەستیپێکرد."   ساڵیحە ئایدەنیز، پەرلەمانتاری دەم پارتی، لە چاوپێکەوتنێکى ڕۆژنامەوانیدا ئەمڕۆ دووشەممە 12ی ئایاری 2025 وتى: پێویستە ئەمڕۆ هەر چوار پارچەی کوردستان لە رۆڵی خۆی باش تێبگات و بەرپرسیارێتیی خۆی لەئاست ئەم بڕیارە جێبەجێ بکات."   ئەو پەرلەمانتارەی دەم پارتی ئاماژەی بەوەش کرد، "پرۆسەکە بە شێوەیەکی دوولایەنە بەردەوامە و لایەنێکی پرۆسەکە بەڕێز عەبدوڵڵا ئۆجەلانە. بەو هۆیەوە داواکاری یەکەم و سەرەکیمان وەکو دەم پارتی ئەوەیە کە ئازادیی بەڕێز ئۆجەلان رووبدات."   ئایدەنیز باسی لەوەش کرد، "گرنگە یاساکان بگۆڕدرێن. هەروەها گرنگە لیژنەیەک بۆ سەرجەم یاسا نادیموکراسییەکانی تورکیا بە بەشداریی سەرجەم پارت و لایەنە سیاسییەکان لە پەرلەمانی تورکیادا پێکبهێندرێت، لەو چوارچێوەیەدا خەباتی دیموکراسی بەڕێوەبچێت."   بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە 12ی ئایاری 2025 دیوانی سەرۆکایەتیی 12یەمین کۆنگرەی پەکەکە، کە لە 5-7ـی ئایار بەڕێوەچوو، خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکەی بە فەرمی راگەیاند.   پارتی کرێکارانی کوردستان ساڵی 1978 لە باکووری کوردستان دامەزرا، ساڵی 1982 لە کۆنگرەی دووەم دا بڕیاری چەکهەڵگرتنی دژی دەوڵەتی تورکیا پەسند کرد، لە 18ـی ئابی 1984 یەکەم رووبەڕووبوونەوەی چەکداری بەرامبەر سوپای تورکیا ئەنجامدا.

  بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان دەڵێت، ئەمڕۆ رێکارەکانی ناردنی مووچە دەستپێدەکات و دەستبەجێ لیستی مووچە بڵاودەکەنەوە، رەنگە پێش جەژنی قوربانیش مووچەیی مانگی پێنجیش رەوانە بکرێت بەرپرسەی وەزارەتی دارایی کە ئامادەنەبوو ناوى ئاشکرابکرێت، دەشڵێت، بەربەستی ناردنی مووچە لابراوە، سودانی بەڵێنیداوە لە ئەمڕۆوە رێکارەکانی ناردنی مووچە دەستپێبکات و ئەمڕۆ یان سبەی بەغداد مووچە دەنێرێت. سەرچاوەکە باسی لەوە کرد، لەگەڵ ناردنی پارە لەلایەن بەغدادەوە دەستبەجێ دوای نیو کاتژمێر لیستی مووچەی مانگی چوار بڵاودەکەنەوە. هاوکات بە پێى زانیاریەکان ئەو بڕەی بەغداد بەنیازە بینێرێت نزیکەی 952 ملیار دینارە. بەگوێرەی وەزارەتی دارایی، مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان پێویستی بە زیاتر لە 957 ملیار دینارە. لەبارەی مووچە مانگی پێنجەوە ئەگەری ئەوە هەیە کە پێش جەژنی قوربان مووچە دابەش بکرێت. بەرپرسە باڵاکەی وەزارەتی دارایی ئەوەی پشتراستکردەوە، لەکاتى دابەشکردنى مووچەى مانگى چوار، لیستى مووچەى مانگى پێنج ئامادە دەکەن و پێشهاتى نوێ هەیە و چاوەڕوانن پێش جەژن بەغداد مووچەى مانگى پێنجیش بنێرێت.

  سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەڵێت، پێشوازی لە بڕیاری پەکەکە بۆ خۆهەڵوەشاندنەوە، چه‌کدانان و به‌پیره‌وه‌چوونی بانگه‌وازی به‌ڕێز ئۆجالان دەکەین، هەروەها "ئامادەیی تەواوی خۆمان دەردەبڕین بۆ به‌رده‌وامی له‌ پێشکەشکردنی هه‌ر جۆرە يارمه‌تى و هاوكارييه‌ك بۆ سەرکەوتنی ئەم دەرفەتە مێژوویيە."   نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بڕیارەکەی پەکەکە بە "هەنگاوێکی چارەنووسساز" دەزانێت کە "لاپەڕەیەکی نوێ لە ناوچەکەدا دەکاتەوە." هەروەها دەڵێت، "ئەم هەنگاوە نيشانه‌ى پێگەیشتنی سیاسييه‌ و رێگە بۆ دیالۆگێکی راستەقینە دەکاتەوە کە پێکەوەژیان و سەقامگیری لە تورکیا و سەرتاسەری ناوچەکە بەهێز دەکات." پەکەکە لە بڕیارەکەیدا دەڵێت، "گەلەکەمان هۆشیارانە خاوەندارێتی لە پرۆسەی ئاشتی دەکات" و، "لە بڕیاری هەڵوەشاندنەوە و کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری باشتر تێدەگەن." دەقى نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان: پێشوازی لە بڕیاری پەكەكە بۆ خۆهەڵوەشاندنەوە و چه‌کدانان و به‌پیره‌وه‌چوونی بانگه‌وازی به‌ڕێز ئۆجالان دەکەین و بە هەنگاوێکی چارەنووسسازى دەزانین کە لاپەڕەیەکی نوێ لە ناوچەکەدا دەکاتەوە. ئەم هەنگاوە نيشانه‌ى پێگەیشتنی سیاسييه‌ و ڕێگە بۆ دیالۆگێکی ڕاستەقینە دەکاتەوە کە پێکەوەژیان و سەقامگیری لە تورکیا و سەرتاسەری ناوچەکە بەهێز دەکات. ئێستا كاتى ئه‌وه‌يه‌ و هه‌مووان چاويان له‌وه‌يه‌ ئەم هەنگاوە گرنگه‌ بە هەنگاوی ديكه‌ى ئەرێنی و پێويست لەلایەن هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە وەڵام بدرێتەوە. ئه‌مه‌ زەمینەیەکی دروست و گونجاو ده‌هێنێته‌ ئاراوه‌ و ده‌بێته‌ بنەمای ئاشتییەکی هەمیشەیی و گشتگیر کە کۆتایی بە دەیان ساڵ له‌ توندوتیژی و ئازار و مه‌ينه‌تى دەهێنێت و ناوچەکە بەرەو ئاسۆی نوێی پێشکەوتن دەبات. وێڕای ستایش و پێزانین بۆ ڕۆڵی سه‌رۆک ئه‌ردۆغان له‌ پشتگیریکردن و هه‌وڵه‌کانی بۆ سه‌رخستنی پرۆسه‌که‌، دووپاتى ده‌كه‌ينه‌وه‌ كه‌ هەرێمی کوردستان وه‌ك هه‌ميشه‌ پشتگیريی هه‌موو هەوڵێك‌ بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان بە شێوەیەکی ئاشتیانە دەکات و هیوادارین ئەم دەستپێشخەرییە ببێتە خاڵی وەرچەرخانێکی یەکلاکەرەوە. هه‌روه‌ها ئامادەیيی تەواوی خۆمان دەردەبڕین بۆ به‌رده‌وامی له‌ پێشکەشکردنی هه‌ر جۆرە يارمه‌تى و هاوكارييه‌ك بۆ سەرکەوتنی ئەم دەرفەتە مێژوویيیە.

  ئاژانسی هەواڵیی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، ئەحمەد شەرع سەرۆککۆماری سوریا پلانێکی ستراتیژی پەسەند دەکات لەبارەی رێگەدان بە کۆمپانیاکانی ئەمریکا تاوەکو وەبەرهێنان لە کەرتی نەوت و گازی سوریا بکەن. رۆیتەرز بە پشتبەستن بە چەند سەرچاوەیەک بڵاویکردووەتەوە، ئەم هەنگاوەى ئەحمەد شەرع لە پێناو باشکردنى پەیوەندییەکانى سوریایە لەگەڵ ئەمریکا. پێشتر رۆژنامەی واڵ ستریتی جۆرناڵ رایگەیاند، ئەحمەد شەرع لە هەوڵی ئەوەدایە ئیدارەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رازی بکات سزا ئابوورییەکانی سەر وڵاتەکەی هەڵگرێت، لەبەرامبەردا هەندێک کار دەکات کە واشنتن دەیەوێت، لەوانە دەستگیرکردنی بەشێک لە سەرکردە فەڵەستینییەکان لە سوریا، دڵنیایی کردنەوەی واشنتن لەوەی خۆی دوورپەرێز دەگرێت لە ململانێی لەگەڵ ئیسرائیل و رێدان بە وەبەرهێنانی ئەمریکا لە کەرتی نەوت و گازی سوریا. لە راپۆرتەکەی رۆیتەرزدا هاتووە، ئەمریکا هێشتا سیاسەتێکی روونى بەرامبەر دەسەڵاتى نوێى سوریا نییە و ئیدارەی ترەمپ زیاتر لە روانگەى بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرەوە مامەڵە لەگەڵ سوریا دەکات. باس لەوەشکراوە ئەحمەد شەیبانى وەزیرى دەرەوەى سوریا لە نیویۆرک لەگەڵ بەرپرسێکی باڵای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کۆبووەتەوە و شەیبانی ئاگادارکردووەتەوە کە ئەو هەنگاوانەی دیمەشق گرتوویانەتەبەر هێشتا لەئاست چاواڕوانی واشنتۆندا نین.

  عومەر چەلیک وتەبێژی ئاک پارتی ڕایگەیاند، "بڕیاری پەکەکە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خۆی و دانانی چەک لەدوای بانگەوازەکەی ئیمرالی، هەنگاوێکی گرنگە لەڕووی ئامانجی "تورکیایەکی دوور لە تیرۆر"، ئەگەر تیرۆر بەتەواوی کۆتایی پێبێت، دەرگای سەردەمێکی نوێ دەکرێتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە دواى ڕاگەیاندنى ئەنجامى کۆنگرەى ١٢ى پەکەکە، عومەر چەلیک وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان-ئاک پارتی پەیامێکى بڵاوکردەوە. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وتەبێژەکەى ئاک پارتى ئاماژەى بۆ ئەوەکردئەم بڕیارە دەبێت بە کردەوە جێبەجێ بکرێت و بە هەموو ڕەهەندەکانییەوە بەدی بهێنرێت. جێبەجێکردنی کۆنکرێتی و تەواوەتی بڕیاری “کۆتاییهێنان” و “تەسلیمکردنی چەک” کە سەرجەم لق و درێژکراوەکانی پارتی و پێکهاتە نایاساییەکانی دادەخات، دەبێتە خاڵی وەرچەرخان.  عومەر جەلیک جەختى لەسەر ئەوەکردەوە کە ئەم پرۆسەیە لە مەیدانەکەدا بە وردی لەلایەن دامودەزگاکانی دەوڵەتمانەوە چاودێری دەکرێت.  وتیشى: لەو چوارچێوەیەدا، بڕیاری هەڵوەشاندنەوە و چەکداماڵینی ڕێکخراوی پەکەکە دەبێت بە شێوەیەکی کۆنکرێتی، چ "ناوەوە" و چ "دەرەوە"، بە هەموو ڕەهەندەکانییەوە جێبەجێ بکرێت. پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە ئەنجامی کۆنگرەی 12ی راگەیاند کە بە بەشداریی 232 ئەندام بووە و دەڵێت، "خەباتکردن بە ناوی پەکەکەوە کۆتایی دێت." دەشڵێت، "گەلەکەمان هۆشیارانە خاوەندارێتی لە پرۆسەی ئاشتی دەکات" و "لە بڕیاری هەڵوەشاندنەوە و کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری باشتر تێدەگەن."   لە بەشێکی دیکەی راگەیێندراوەکەیدا پەکەکە ئاماژەی بەوە کردووە، "پرسی کورد بە رێگەی سیاسەتی دیموکراتیکمان ھێناوەتە خاڵی چارەسەری و رۆڵی مێژووییمان هەبووە. بۆ بەڕێوەبردنی پرۆسەکە لەلایەن رێبەر ئاپۆوە بڕیاری ھەڵوەشاندنەوە و کۆتایی ھێنان بە تێکۆشانی چەکداری دراوە."

ئەنجامنامەیی کۆنگرەی ١٢ـی پەکەکە: کۆتای بە هەموو ئەوکارانە هات بە ناوی پەکەکەوە دەکران پەکەکە ئەنجامنامەی کۆنگرەی ١٢ـەمینی خۆی ئاشکراکرد. پەکەکە هەڵوەشاندنەوەی خۆی ڕاگەیاند و تێکۆشانی چەکداری و هەموو ئەو کارانەی بەناوی پەکەکەوە ئەنجام دەدرێن کۆتای پێهێنا. کۆنگرە شەهید بوونی عەلی حەیدەر قەیتان و ڕەزا ئاڵتوونی ڕاگەیاند.   دەقی راگەیێندراوی پەکەکە   پرۆسەیەک کە بە ڕاگەیاندنی ڕێبەر عەبدوڵڵا ئۆجالان لە ٢٧ـی شوباتدا دەستی پێکرد، لە ڕۆشنایی کارە فرەلایەنەکانی و ئەو تێڕوانینانەی کە بە شێوازی جیاواز پێشکەشی کردوون، کۆنگرەی ١٢ـی پارتیمان کە لە نێوان رۆژانی ٥-٧ی ئایار بەڕێوەچوو، بە سەرکەوتوویی کۆتایی هات.    کۆنگرەکەمان سەرەڕای دۆخی دژوار کە شەڕ و پێکدادان بەردەوام بوون، هێرشەکان لە ئاسمان و زەوییەوە درێژەیان هەبوو، گەمارۆی سەر ناوچەکانمان و گەمارۆی بەردەوام بوو، بە شێوەیەکی پارێزراو بەڕێوەچوو. لەبەر هۆکاری ئەمنی، هاوکات لە دوو ناوچەی جیاواز بەڕێوەبرا. کۆنگرەی ١٢ـی پەکەکە کە بە بەشداری 232 نوێنەر بەڕێوەچوو، بابەتەکانی ڕێبەرایەتی، شەهیدان، بریندارەکان، بوونی ڕێکخراوەیی پەکەکە و شێوازی خەباتی چەکداری لەگەڵ بنیاتنانی کۆمەڵگەی دیموکراتی گفتوگۆ کرد و بڕیاری مێژوویی وەرگرت کە دەستپێکی قۆناخێکی نوێیە بۆ بزووتنەوەی ئازادیمان.   کۆنگرەی نائاسایی 12ی پەکەکە، هەڵسەنگاندنی کرد کە خەباتی پەکەکە سیاسەتی نکۆڵی و لەناوبردنی سەر گەلەکەمانی تێکشکاند، کێشەی کوردی گەیاندە ئاستی چارەسەرکردن لە رێگای سیاسەتی دیموکراتییەوە، و بەم شێوەیە پەکەکە ئەرکی مێژوویی خۆی تەواو کرد. لەسەر ئەم بنەمایە، کۆنگرەی 12ی پەکەکە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پێکهاتەی رێکخراوەیی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە شێوازی خەباتی چەکداری دا، کە پرۆسەی جێبەجێکردنی لەلایەن رێبەر ئاپۆوە بەڕێوە دەبرێت، و بەم جۆرە کۆتایی بە چالاکییەکانی ژێر ناوی پەکەکە هێنا.    کۆنگرەکەمان سەرەڕای بارودۆخی دژوار کە شەڕ و پێکدادان بەردەوام بوون، هێرشەکان لە ئاسمان و زەوییەوە درێژەیان هەبوو، گەمارۆی سەر ناوچەکانمان و ئابڵوقەی پارتی دیموکراتی کوردستان (KDP) بەردەوام بوو، بە شێوەیەکی پارێزراو بەڕێوەچوو. لەبەر هۆکاری ئەمنی، هاوکات لە دوو ناوچەی جیاواز بەڕێوەبرا. کۆنگرەی ١٢ـی پەکەکە کە بە بەشداری ٢٣٢ نوێنەر بەڕێوەچوو، بابەتەکانی ڕێبەرایەتی، شەهیدان، بریندارەکان، بوونی ڕێکخراوەیی پەکەکە و شێوازی خەباتی چەکداری لەگەڵ بنیاتنانی کۆمەڵگەی دیموکراتی گفتوگۆ کرد و بڕیاری مێژوویی وەرگرت کە دەستپێکی قۆناغێکی نوێیە بۆ بزووتنەوەی ئازادیمان.   کۆتایی بە چالاکییەکانی ژێر ناوی پەکەکە هێنرا   کۆنگرەی نائاسایی ١٢ـی پەکەکە، هەڵسەنگاندنی کرد کە خەباتی پەکەکە سیاسەتی نکۆلی و لەناوبردنی سەر گەلەکەمانی تێکشکاند، کێشەی کوردی گەیاندە ئاستی چارەسەرکردن لە ڕێگای سیاسەتی دیموکراتییەوە، و بەم شێوەیە پەکەکە ئەرکی مێژوویی خۆی تەواو کرد. لەسەر ئەم بنەمایە، کۆنگرەی ١٢ـی پەکەکە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پێکهاتەی ڕێکخراوەیی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە شێوازی خەباتی چەکداری دا، کە پرۆسەی جێبەجێکردنی لەلایەن ڕێبەر ئاپۆوە بەڕێوە دەبرێت، و بەم جۆرە کۆتایی بە چالاکییەکانی ژێر ناوی پەکەکە هێنا.     پارتی ئێمە پەکەکە؛ وەک بزووتنەوەی ئازادی گەلەکەمان هاتە سەر شانۆی مێژوو دژی سیاسەتی نکۆلی و لەناوبردنی کورد کە سەرچاوەکەی پەیماننامەی لۆزان و دەستووری ١٩٢٤ بوو. لە سەرەتای دروستبوونیدا کاریگەرییەکانی سۆسیالیزمی واقیعی بەسەرەوە بوو و پرەنسیپی مافی نەتەوەکان بۆ دیاریکردنی چارەنووسی خۆیانی پەسەند کرد، لەسەر بنەمای ستراتیژی خەباتی چەکداری خەباتێکی ڕەوا و بەرهەقی بەڕێوەبرد. پەکەکە لە بارودۆخێکدا شکڵی گرت کە نکۆلیکردنی توندی کورد، سیاسەتی لەناوبردن لەسەر ئەم بنەمایە، سیاسەتەکانی ژینۆساید و توانەوە زاڵ بوون. لە ساڵی ١٩٧٨ـەوە بە خەباتی ئازادی کە بەڕێوەی برد، ئەوەی کردە بنەما کە بوونی کورد بسەلمێنێت و کێشەی کورد وەک ڕاستییەکی بنەڕەتی تورکیا ببینرێت. لەسەر ئەم بنەمایە و بە ئەنجامی خەباتی سەرکەوتووانە، شۆڕشی زیندووبوونەوەی لە ناوی گەلەکەماندا بەدیهێنا و بووە هێمای هیوای ئازادی و جێگەی گەڕان بۆ ژیانێکی شەرەفمەندانە بۆ گەلانی ناوچەکە.     لە بارودۆخی ساڵانی ١٩٩٠ کە شۆڕشی زیندووبوونەوەمان بووە هۆی گەشەکردنی گەورە لە ڕوانگەی گەلەکەمانەوە، گەڕانی تورگوت ئۆزال، سەرۆک کۆماری کۆماری تورکیا، بۆ چارەسەرکردنی کێشەی کورد لە ڕێگای سیاسەتەوە پەرەی سەند. ڕێبەر ئاپۆ بە ئاگربەستی ١٧ی مارسی ١٩٩٣ وەڵامی ئەم گەڕانەی دایەوە و پرۆسەیەکی نوێی دەستپێکرد. بەڵام کاریگەرییە قورسەکانی سۆسیالیزمی واقیعی، تێگەیشتنە چەتەییەکان کە بەسەر هێڵی شەڕی ئێمەدا سەپێنرا و لەناوبردنی تورگوت ئۆزال و تیمەکەی لەلایەن دەوڵەتی قووڵەوە، پێداگرتن لەسەر سیاسەتی نکۆلی و لەناوبردنی کورد و هەڵکشاندنی شەڕ، بووە هۆی ساباتکردنی ئەم پرۆسە نوێیە. هەزاران گوند چۆڵکران و سووتێنران. ملیۆنان کورد لە شوێنی خۆیان ئاوارە کران، دەیان هەزار کەس توشی ئەشکەنجە بوون و خرانە بەندیخانە و هەزارانیش بە شێوەی نادیاری ئەنجامدەر کوژران. لە بەرامبەر ئەمەدا بزووتنەوەی ئازادی هەم لە ڕووی چەندایەتی و هەم لە ڕووی چۆنایەتییەوە گەشەی کرد، شەڕی گەریلا بڵاو بووەوە بۆ کوردستان و تورکیا. لەژێر کاریگەری شەڕی گەریلادا گەلی کورد ڕاپەڕین. بەم شێوەیە شەڕ بووە هەڵبژاردەی سەرەکی لە دیدی هەردوو لایەنەوە. لێکدانی بەرامبەری هەڵکشانی شەڕ نەتوانرا سەرلەنوێ تێپەڕێنرێت. بەم جۆرە هەوڵەکانی ڕێبەر ئاپۆ بۆ چارەسەرکردنی کێشەی کورد بە ڕێگای دیموکراتی و ئاشتیانە بێ ئەنجام مایەوە.   ڕێکخستنەوەی پەیوەندییەکانی کورد-تورک چارەنووسسازە   پرۆسەکە بە پیلانگێڕی نێودەوڵەتی ١٥ی شوباتی ١٩٩٩ گوازرایەوە بۆ قۆناغێکی جیاواز. لەم پرۆسەیەدا شەڕی کورد-تورک کە ئامانجێکی گرنگی پیلانگێڕییەکە بوو، بەهۆی قوربانیدان و هەوڵەکانی ڕێبەر ئاپۆوە ڕێگری لێکرا. سەرەڕای ئەوەی کە لە سیستەمی ئەشکەنجە و ژینۆسایدی ئیمرالیدا هێڵدرایەوە، پێداگرتنی لەسەر چارەسەرکردنی کێشەی کورد بە ڕێگای دیموکراتی و ئاشتیانە بەردەوام بوو. ڕێبەر ئاپۆ کە بۆ ماوەی ٢٧ ساڵە لەژێر تەریککەوتنی ڕەهادا ڕاگیراوە، بە خەبات دژی سیستەمی ژینۆسایدی ئیمرالی پیلانگێڕی نێودەوڵەتی پووچەڵ کردەوە. لە خەباتی دژی پیلانگێڕی نێودەوڵەتیدا سیستەمی دەسەڵاتخوازی-دەوڵەتی پیاوسالاری شیکردەوە و پارادایمی کۆمەڵگەی دیموکراتی، ئیکۆلۆژی و ئازادیخوازی ژنانی پەرەپێدا. بەم شێوەیە سیستەمی جێگرەوەی ئازادی بۆ گەلەکەمان، ژنان و مرۆڤایەتی چەوساوە بەرجەستە کرد.    ڕێبەر ئاپۆ پێشتری پەیماننامەی لۆزان و دەستووری ١٩٢٤ی وەک سەرچاوە گرت کە لەوێوە پەیوەندییەکانی کورد-تورک کێشەدار بوون، تێڕوانینی نیشتمانی هاوبەش و کۆماری دیموکراتی تورکیای قبوڵ کرد کە گەلانی کورد-تورک توخمی دامەزرێنەر بن، و تێگەیشتنی نەتەوەی دیموکراتی وەک چوارچێوەی چارەسەری کێشەی کورد پەسەند کرد. ڕاپەڕینەکانی کوردی لە مێژووی کۆماریدا، دیالێکتیکی پەیوەندی کورد-تورکی ١٠٠٠ ساڵ، و خەباتی ڕێبەرایەتی ٥٢ ساڵە نیشانیان داوە کە کێشەی کورد تەنها لەسەر بنەمای نیشتمانی هاوبەش و هاووڵاتی یەکسان چارەسەر دەبێت. پەرەسەندنەکانی ئێستای ناوەڕاستی ڕۆژهەڵات لە چوارچێوەی جەنگی جیهانی سێیەمدا، ڕێکخستنەوەی پەیوەندییەکانی کورد-تورک چارەنووسساز دەکەن.   گەلەکەمان باشتر لە هەمووان هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری دەزانێت و ئەرکەکانی قۆناغەکە جێبەجێ دەکات، گەلی بەشەرەفی ئێمە کە بە نرخی قوربانیدانی گەورە بۆ ٥٢ ساڵە بەشداری پێشڕەوی ڕێبەرایەتی و پەکەکە دەکات و بەرەنگاری سیاسەتی نکۆلیکردن و لەناوبردن، سیاسەتەکانی ژینۆساید و توانەوە دەبێتەوە، پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی بە شێوەیەکی زیاتر هۆشیارانە و ڕێکخراو دەپارێزێت. بڕوای تەواومان هەیە کە گەلەکەمان باشتر لە هەمووان بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە شێوازی خەباتی چەکداری تێدەگات و ئەرکەکانی قۆناغی خەباتی دیموکراتی لەسەر بنەمای بنیاتنانی کۆمەڵگەی دیموکراتی جێبەجێ دەکات. زۆر گرنگە کە گەلەکەمان بە پێشەنگایەتی ژنان و گەنجان، لە هەموو بوارەکانی ژیاندا خۆڕێکخستنەکانی خۆی پێکبێنێت، لەسەر بنەمای خۆبەسبوون بە زمان، ناسنامە و کەلتووری خۆی ڕێکخراو بێت، لە بەرامبەر هێرشەکاندا خۆی بپارێزێت و بە گیانی سەفەربەری کۆمەڵگەی دیموکراتی کۆمیوناڵ بنیات بنێت. لەسەر ئەم بنەمایە بڕوامان وایە کە پارتە سیاسییەکانی کورد، ڕێکخراوە دیموکراتییەکان، ڕێبەرانی بیر و ڕا لێپرسراوێتیان بۆ پەرەپێدانی دیموکراسی کوردی و دەستەبەرکردنی نەتەوەسازی دیموکراتی کوردی جێبەجێ دەکەن.   میراتی مێژووی ئازادیمان کە پڕە لە خەبات و بەرخۆدان، لەگەڵ بڕیارەکانی کۆنگرەی ١٢ی پەکەکە بەهێزتر پەرە دەسەنێت بە ڕێگای سیاسەتی دیموکراتی، و داهاتووی گەلەکانمان لەسەر بنەمای ئازادی و یەکسانی گەشە دەکات. گەلانی هەژار و ڕەنجدەرمان، هەموو گرووپەکانی باوەڕی، ژنان و گەنجان، کرێکاران، جووتیاران و هەموو توێژەکانی دەرەوەی دەسەڵات لە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیدا، بە بەرگریکردن لە مافەکانیان، ژیانی هاوبەش لە کەشێکی دیموکراتی و دادپەروەر پەرەپێدەدەن. بانگەوازی هەموو لایەک دەکەین بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی.   بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە شێوازی خەباتی چەکداری کە کۆنگرەکەمان وەریگرتووە، زەمینەیەکی بەهێز پێشکەش دەکات بۆ ئاشتی بەردەوام و چارەسەری دیموکراتی. جێبەجێکردنی بڕیارەکانی باسکراو، پێویستی بە بەڕێوەبردن و ئاراستەکردنی پرۆسەکە لەلایەن ڕێبەر ئاپۆوە، ناسینی مافی سیاسەتی دیموکراتی و دەستەبەری یاسایی تەواو و پتەو هەیە. لەم قۆناغەدا گرنگە کە پەرلەمانی گەورەی نەتەوەیی تورکیا بە لێپرسراوێتی مێژوویی ڕۆڵی خۆی ببینێت. بە هەمان شێوە بانگەوازی هەموو پارتە سیاسییەکانی ناو پەرلەمان، بەتایبەت حکومەت و پارتی سەرەکی ئۆپۆزسیۆن، ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، کۆمەڵەکانی ئایین و باوەڕی، دەزگاکانی میدیای دیموکراتی، ڕێبەرانی بیروڕا، ڕووناکبیران، ئەکادیمیستەکان، هونەرمەندان، سەندیکاکانی کرێکاران-ڕەنجدەران، ڕێکخراوەکانی ژنان-گەنجان، بزووتنەوە ئیکۆلۆژیستەکان دەکەین کە لێپرسراوێتی هەڵبگرن و بەشداری پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی بن.   بە خاوەندارێتی هێزە چەپ-سۆسیالیستەکانی تورکیا، پێکهاتە، ڕێکخراو و کەسایەتییە شۆڕشگێڕەکان بۆ پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی، خەباتی گەلان، ژنان و چەوساوان ئاستێکی نوێ بەدەست دەهێنێت. ئەمەش واتای سەرکەوتنی ئامانجەکانی شۆڕشگێڕە مەزنەکان دەگەیەنێت کە دوا وشەکانیان 'بژی برایەتی گەلانی تورک و کورد و تورکیای تەواو سەربەخۆ!' بوو.   بە سۆسیالیزمی کۆمەڵگەی دیموکراتی کە قۆناغێکی نوێ لە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی و خەباتی سۆسیالیزم نوێنەرایەتی دەکات، بزووتنەوەی دیموکراسی جیهانی پەرە دەسەنێت و جیهانێکی دادپەروەر و یەکسان دروست دەبێت. لەسەر ئەم بنەمایە بانگەوازی کۆمەڵگەی دیموکراتی دەکەین، بەتایبەت دۆستانی ئێمە کە پێشەنگایەتی هەڵمەتی ئازادی جیهانی دەکەن، کە لە چوارچێوەی تیۆری مۆدێرنیتەی دیموکراتی هاوپشتی نێونەتەوەیی بەهێز بکەن.   داوا لە هێزە نێودەوڵەتییەکان دەکەین کە بە بینینی بەرپرسیارێتیان لە سیاسەتەکانی ژینۆساید کە بۆ سەد ساڵە دژی گەلەکەمان بەڕێوە دەچێت، ڕێگری لە چارەسەری دیموکراتی نەکەن و بەشداری ئەرێنی لە پرۆسەکەدا بکەن.   شەهیدبوونی هاوڕێیان عەلی حەیدەر کایتان و رەزا ئالتوون رادەگەیەنین   کۆنگرەی ١٢ی ئێمە کە بە بانگەوازی ڕێبەرایەتیمان کۆبووەتەوە، شەهیدبوونی هاوڕێیان عەلی حەیدەر کایتان، یەکێک لە کادرە پێشەنگەکانی پارتیمان کە لە ٣ی تەمووزی ٢٠١٨ شەهید بوو، و ڕەزا ئالتوون کە لە ٢٥ی سێپتەمبەری ٢٠١٩ شەهید بوو، ڕاگەیاند. لەسەر ئەم بنەمایە کۆنگرە هاوڕێ عەلی حەیدەر کایتان کە یەکێکە لە کادرە دامەزرێنەرە پێشەنگەکانی پەکەکە وەک هێمای 'پابەندبوون بە ڕێبەرایەتی، حەقیقەت و ژیانی پیرۆز' و هاوڕێ ڕەزا ئالتوون کە یەکێکە لە یەکەمین هاوڕێیانی ڕێیی ڕێبەر ئاپۆ وەک هێمای 'هاوڕێیەتی ئازادی' قبوڵ کرد. کۆنگرەی مێژوویی ١٢ی پارتیمان پێشکەشی ئەم دوو هاوڕێ شەهیدە گەورەیە دەکەین کە لە سەرەتای بزووتنەوەی ئازادیمانەوە بەشدارییان کردووە و تا ئێستا بە خەباتی بەردەوامیان پێشەنگایەتیان کردووین، و لە کەسایەتی ئەواندا بەڵێنی سەرکەوتن بۆ هەموو شەهیدانی خەباتەکەمان دووپات دەکەینەوە و جەخت لەسەر ئیدیعامان بۆ بەدیهێنانی خەونەکانی هاوڕێ سڕی سورەیا ئۆندەر، شەهیدی ئاشتی و دیموکراسی، دەکەینەوە.   سۆسیالیزمی دەوڵەت-نەتەوەیی بەرەو شکست دەبات؛ سۆسیالیزمی کۆمەڵگەی دیموکراتی بەرەو سەرکەوتن دەبات!   پێداگرتن لەسەر مرۆڤایەتی پێداگرتنە لەسەر سۆسیالیزم!   بژی رێبەر ئاپۆ!