پێناسی گومرگی نوێى ئەمریکا عێراق و سوریاشى گرتەوە

  وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا رایگەیاند، ئیدارەی ترەمپ لێخشوبوونەکانی بۆ عێراق بۆ کڕینی کارەبا لە ئێران نوێ نەکردۆتەوە. تامی بروس وتیشی، واشنتۆن رێگە بە تاران نادات هیچ بڕە یارمەتیەکی ئابوری و دارایی پێبگات. جەختیشی کرد، هەڵمەتی زۆرترین فشاری سەرۆک ترەمپ، ئامانجی کۆتاییهێنانە بە هەڕەشە ئەتۆمییەکانی ئێران و بچوكکردنەوەی بەرنامە موشەکییە بالیستیکەی و رێگرتنە لە ئێران لە پشتیوانیکردنی گروپە تیرۆریستییەکان. وتەبێژەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاماژەی بە سەرچاوەی جێگرەوەی گازی ئێران داوە و دەڵێت: "هیوادارین، هەموو عێراقییەک سوود لە سەرچاوەکانی گازی سرووشتی و توانای بەرهەمهێنانی کارەبای هەرێمی کوردستانی عێراق وەربگرێت. ئەمە دەرفەتێکە بۆ پتەوکردنی پەیوەندییە نێوخۆییەکانی عێراق."   وتەبێژەکە هەروەها دەڵێت: "کۆمپانیاکانی ئەمریکاش ئامادەن و چاویان لەوەیە هاوکاریی حکومەت بکەن لە زیادکردنی بەرهەمی گازی سرووشتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق".  لە ساڵی 2018ـەوە، حکومەتی ئەمریکا دەیان جار لێخۆشبوونی لە سزاکان بۆ عێراق نوێکردووەتەوە، تاوەکو بتوانێت وزەی ئێران بکڕێت، بەڵام رۆژی شەممە، لێخۆشبوونی ئەمریکا بۆ هاوردەکردنی گازی ئێران بۆ عێراق کۆتاییهات و ئەمریکاش بۆ دواجار نوێی نەکردەوە.   بەهۆی سزا ئابوورییەکانی ئەمریکا بۆ سەر تاران، بەغدا ناتوانێت پارەی کاش بداتە تاران، بەڵکو بە رەزامەندیی واشنتن، پارەکە دەخاتە سەر هەژمارێکی بانکی و تەنیا بۆ مەبەستی مرۆیی، رێگە بە ئێران دەدرێت بەکاریبێنێت، لەوانەش بۆ کڕینی دەرمان و پێداویستییە پزیشکییەکان.   لەبارەی رێکارە نوێیەکەی ئیدارەی ترەمپ، جەیمس هیوت، وتەبێژی ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی، رایگەیاندووە "سەرۆک ترەمپ زۆر روون بووە لەوەی دەبێت دەسەڵاتدارانی ئێرانی دەست لە هەوڵەکانیان بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆم هەڵبگرن. هیواداراین دەسەڵاتدارانی ئێران، بەرژەوەندیی خەڵکەکەیان و ناوچەکەش لەبەرچاو بگرن."  عێراق گرێبەستێکی لەگەڵ ئێران کردووە، کە رۆژانە 50 ملیۆن مەتر سێجا گازی پێ بفرۆشێت، کە ئەو بڕە گازە 30٪ی کارەبای عێراقی پێ بەرهەمدەهێندرێت، بەڵام بەمدواییانە ئێران هەناردەی گاز و کارەباکەی بۆ عێراق زۆر کەم کردبووەوە.

وەفدێکی بزووتنەوەی حەماس گەیشتووەتە قاهیرە بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ بەرپرسانی میسر سەبارەت بە دوایین پێشنیارەکانی ئەمریکا و پلانی میسر و عەرەبی. لە لایەکی دیکەوە دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل پلان دادەڕێژن بۆ پەرەپێدانی ململانێکان لەگەڵ حەماس و فشارخستنە سەری بۆ گەڕاندنەوەی ئەو بارمتانەی کە لە کەرتی غەززە دەستبەسەرکراون، بەگوێرەی ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ بە پشتبەستن بە سەرچاوەکانیان. بەگوێرەی ڕۆژنامەکە، دوای داخستنی دەروازەکانی کەرتی غەززە لە ماوەی هەفتەی ڕابردوودا، ڕەنگە دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل دابینکردنی کارەبا و ئاو بۆ کەرتی غەززە ڕابگرن.  ئەگەر ئەم ڕێوشوێنانە سەرنەگرن، ڕەنگە ئیسرائیل هێرشی ئاسمانی و ئۆپەراسیۆنە تاکتیکییەکان لە کەرتی ناوچەکە دەستپێبکاتەوە. هەروەها ڕەنگە ئیسرائیل سەدان هەزار فەلەستینی ناچار بکات جارێکی دیکە ماڵ و حاڵی خۆیان بەجێبهێڵن، کە لە کاتی ئاگربەستدا گەڕاونەتەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان. ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ ئاماژەی بەوە کردووە کە بە تێپەڕبوونی کات و نەبوونى هیچ پێشکەوتنێک لە ئازادکردنی بارمتەکاندا، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل دەتوانن ئۆپەراسیۆنی شەڕکەر لە کەرتی غەززە ئەنجام بدەن. بەتایبەتی دوای پڕکردنەوەی کەڵەکەبوونی چەک و تەقەمەنی لەلایەن ئیسرائیلەوە، و ئەمریکا لە سەردەمی سەرۆک دۆناڵد ترەمپدا چیتر فشار ناخاتە سەر ئیسرائیل. هەر لە هەمان چوارچێوەدا، دوێنێ هەینی، دەسەڵاتی فەرمی پەخشی ئیسرائیل ڕایگەیاند، سەرکردایەتی سیاسی لە ئیسرائیل ئاڕاستەی سوپای وڵاتەکەی کردووە بۆ ئەوەی دەستبەجێ خۆی ئامادە بکات بۆ دەستپێکردنەوەی شەڕی کەرتی غەززە، ئەمەش لەنێو ئەو چەقبەستووییەی کە ڕووبەڕووی دانوستانەکان بووەتەوە. دەسەڵاتی پەخش لە زاری سەرچاوە سیاسی و ئەمنییەکانی ئیسرائیل کە ناویان نەهێنراوە ڕایگەیاندووە، "سەرکردایەتی سیاسی سوپای ئاڕاستەی سوپای وڵاتەکەی کردووە کە دەستبەجێ خۆی ئامادە بکات بۆ دەستپێکردنەوەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە غەززە، لە نێوان چەقبەستوویی دانوستانەکان لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس"، بەبێ ئەوەی ئاماژە بە وردەکاری زیاتر بکات.

یەشار گولەر، وەزیری بەرگری تورکیا رایگەیاند، دەبێت پـ.ـارتی کـ.ـرێکارانی کوردستان دەستبەجێ‌ چەکەکانیان رادەست بکەن، ئەوەشى خستەڕوو ڕاگەیاندنى هیچ ئاگربەستێک لەلایەن تورکیاوە لەئاردادا نییە. رۆژنامەی "زەمان"ی توركی لە زاری یەشار گولەرەوە بڵاویكردووەتەوە، رێکخراوی پـ.ـەکە.کەو سەرجەم درێژکراوەکانی کە لە ناوچە جوگرافییە جیاوازەکان و بە ناوی جیاواز کاردەکەن، بەبێ گوێدانە ئەوەی لە کوێ بن، دەبێت دەستبەجێ بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی خۆیان بدەن و دەستبەجێ و بێ مەرج چەکەکانیان رادەست بکەن، هەر لێدوانێک یان کارێک کە پێچەوانەی ئەمە بێت، هیچ بەرامبەرێكی نییە. وەزیری بەرگری توركیا راشیگەیاندووە، پرسی وەك ئاگربەست لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە، کە نەخراوەتە ناو دەقی بەیاننامەکەی عەبدوڵا ئـ.ـۆجەلان، نابێ بخرێنە بەرنامەی کارەوە، چونکە هەرگیز شتێکی وا لەسەر مێز نییە. گولەر وتیشى: ئامانجی کۆتایی ئێمە ئەوەیە؛ خواستی هاوبەشی ٨٥ ملیۆن هاوڵاتیمان ئەوەیە کە تیرۆر کۆتایی پێبێت، ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان بەتەواوی تەسفیە بکرێن و هەموو هەڕەشەکانی سەر وڵاتەکەمان نەهێڵن.  ئەوەشى وت: ڕێگە نادرێت پرۆسەکە تێکبدرێت، سووکایەتی پێ بکرێت و درێژخایەن بکرێت؛ ڕێبازێکی وریا و عەقڵانی وەک بنەما دەگیرێتەبەر. دەشڵێت "پێویستە هەمووان متمانەیان بە ئەزموون و دووربینی بەرفراوانی دەوڵەتەکەمان هەبێت و هاووڵاتیانمان لەو بوارەدا ئاسوودە بن".

  بەپێى دواین ئامارى ڕوانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ، شەڕ و پێکدادانی نێوان هێزەکانی حکومەتی نوێی سووریا و چەکدارانی سەر بە بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشوو لە رۆژئاوای ئەو وڵاتە بووە هۆی کوژران و برینداربوونی زیاتر لە ٣٠٠. ڕامى عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەرى ڕوانگەى سوورى بۆ مافەکانى مرۆڤ، لە چاوپێکەوتنێکى ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئەمڕۆ باس لە کوژرانى  لانیکەم 304 کەس دەکەین کە زۆرینەیان هاوڵاتى مەدەنین لەشارەکانى بانیاس و جەبلە و لادێکانی دۆکیۆمێنت کراون لاى ئێمە، هەروەها لە لادێکانی قرداخ و لازقیە، جگە لە بوونی زانیاری لەبارەی کۆمەڵکوژییەکانی دیکە کە لە چەند کاتژمێری داهاتوودا بەدیکۆمێنت دەکرێن. ناوبراو ئەوەش دەخاتەڕوو سەبارەت ژمارەى کارمەندە سەربازییەکانی وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ، ئەو ژمارەیەی کە ڕوانگە بەڵگەی لەسەر کردووە، لانیکەم ٨٩ کەسە، وتیشى: ترسمان لەوە هەیە کە ئەم کۆمەڵکوژییانە کاریگەرییان لەسەر ئاشتی مەدەنی لە سوریا هەبێت لە داهاتوودا. ڕامى عەبدولڕەحمان ئاماژە بۆ ئەوەدەگات ئێستا شەقامەکە دابەش بووە لە نێوان ئەوانەی کۆمەڵکوژ کران و ئەوانەی سەرکەوتنیان بەدەستهێناوە، واتە لایەنگرانی حکومەتی سوریا بەڵام براوەی ڕاستەقینە ئەو کەسەیە کە ناکۆکی لە نێوان گەلی سوریادا دروستکرد. وتیشى: هیوادارین لیژنەکانی لێکۆڵینەوە بەردەوامەکان لە دیمەشقەوە دەنێردرێت و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەدواداچوون بۆ ئەو کۆمەڵکوژییانە بکەن کە ئەنجامدراون بۆ ئەوەی نەبنە سەرەتای ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی تاوانباران پێیان وایە سزا نادرێن. روانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ دەڵێت، هێزە ئەمنییەکانی سەر بە حکومەتی نوێی سووریا لە ناوچەکانی بانیاس، لازقیە و جەبلە "134 کەسی سڤیلی عەلەوییان کوشتووە،" لەنێویاندا 13 ژن و 5 منداڵ هەن. ئاماژە بەوەش دەکات، 45 چەکداری لایەنگری ئەسەد و 50 ئەندامی هێزە ئەمنییەکانی سەر بە دەسەڵاتی نوێی سووریا کوژراون، بەوەش کۆی کوژراوانی شەڕ و پێکدادانەکە بۆ لانیکەم 229 کەس بەرزبووەوە.   بەگوێرەی سەرچاوە خۆجێییەکان، شەڕەکە دوای ئەوە دەستیپێکرد کە چەکدارانی لایەنگری ئەسەد هێزە ئەمنییەکانی حکومەتی نوێی سووریایان خستە بۆسەیەکەوە و سەرووی 15 کەسیان کوشتن. ناوبراو ئەوەشى خستەڕوو ڕووداوەکانی کەنارەکانى سوریا لەسەر بنەمای تائیفی ڕوونادەن و نەگەیشتوونەتە ئاستی شەڕی تائیفی، بەو پێیەی هێرشەکانی ئەو ناوچانە لە نێوان چەکدارانی ناو سوپای ڕژێمی لەکارکەوتوو و هێزەکانی حکومەتی نوێ لە دیمەشق ڕوودەدەن. بەڕێوەبەری ڕوانگەی سوریى وتیشى: داوا لە هەموو سوورییەکان و حکوومەتی نوێ دەکەین، خەڵکی سڤیل لە هەموو گەلی سووریا بپارێزن، چونکە ئەمە ئەرکی ئەوانە. ڕامى عەبدولڕەحمان دەڵێت ئەو کەسەى کە بەرپرسیارییەتى ئەم شەڕ و ئاڵۆزییەى دەکەوێتە ئەستۆ، ئەو کەسەیە کە ناوى غەیاس دەللایە، فەرماندەى سەربازیى بووە لە کاتى دەسەڵاتى بەشار ئەسەد، بووەهۆى هەڵگیرسانى فیتنە لەنێوان سونە و عەلەوییەکان، عەلەوییەکانى هاندا دژى دەسەڵاتى نوێى سووریا بجەنگن، ئەو بەرپرسی یەکەم و کۆتایی کێشەکانە.

  وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هێرش دەکاتە سەر سەرۆکی کاتیی سووریا و بە "تیرۆریستێکی سەر بە قاعیدە" ناوی دەبات؛ دەشڵێت، ئیسرائیل خۆی لە هەموو هەڕەشەیەک دەپارێزێت. یسرائیل کاتس، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس نووسی: "جۆلانی (ئەحمەد شەرع) جلەکەی خۆی گۆڕی و کردییە قات و بۆینباخ، دەموچاوێکی میانڕۆی پیشاندا. ئێستا جۆلانی ماسکەکەی خۆی فڕێداوە و رووخساری راستەقینەی خۆی دەرخست."   کاتس لە باسی شەرع نووسی: "تیرۆریستێکی جیهادی سەر بە قوتابخانەی قاعیدەیە، تاوانی تۆقێنەر بەرامبەر هاووڵاتییانی سڤیل دەکات." رۆژی 05-03-2025 لە پارێزگەی لازقیەی رۆژئاوای سووریا، چەند چەکدارێکی عەلەوی هێزە ئەمنییەکانی حکومەتی نوێی سووریایان خستە بۆسەیەکەوە و سەرووی 15 کەسیان کوشت.   شەڕەکە گەورەبوو و ناوچەکانی دیکەی رۆژئاوای سووریا، لەوانەش جەبلە، تەرتووس و بانیاسی گرتەوە. وەزیری بەرگریی ئیسرائیل راشیگەیاند: "ئیسرائیل دژی هەر هەڕەشەیەکی سووریا بەرگری لەخۆی دەکات"، بەڵێنیشدا سوپاکەیان لەو ناوچەیەی سووریا دەمێنێتەوە کە لە ژێر دەسەڵاتیدایە.   کاتس گوتی: "پارێزگاری لە درووزەکان دەکەین؛ هەرکەسێک ئازاری ئەوان بدات، پێویستە وەڵامی ئێمە بداتەوە".  روانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ دەڵێت، هێزە ئەمنییەکانی سەر بە حکومەتی نوێی سووریا لە ناوچەکانی بانیاس، لازقیە و جەبلە "134 کەسی سڤیلی عەلەوییان کوشتووە،" لەنێویاندا 13 ژن و 5 منداڵ؛ ئاماژەی بەوەشکرد، 45 چەکداری لایەنگری ئەسەد و 50 ئەندامی هێزە ئەمنییەکانی سەر بە دەسەڵاتی نوێی سووریا کوژراون، بەوەش کۆی کوژراوانی شەڕ و پێکدادانەکە بۆ لانیکەم 229 کەس بەرزبووەوە.   شەوی هەینی، ئەحمەد شەرع لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا داوای لە چەکدارانی عەلەوی کرد " پێش ئەوەی زۆر درەنگ بێت، خۆتان بەدەستەوە بدەن"، داوای لە هێزەکانی سەر بە حکومەتی وڵاتەکەشی کرد، لە دیلەکان نەدەن و پێشێلکارییەکان کۆنترۆڵ بکەن. شەرع رایگەیاند، بەشێک لە پاشماوەکانی رژێمی کەوتوو، هەوڵیاندا سووریای نوێ تاقیبکەنەوە و گوتی: "سووریا یەک و یەکگرتووە لە رۆژهەڵاتەوە بۆ رۆژئاوا و لە باکوورەوە بۆ باشوور. ئەگەر دڕکێک بە پارێزگەیەکی سووریادا بچەقێت، هەموو پارێزگاکانی دیکە بۆی هەڵدەستن."  

  سەرۆکى کاتى کۆماری سووریا، لەدواى ڕوداوەکانى دووڕۆژى ڕابردوو ڕایگەیاند دەبێت پاشماوەکانی ڕژێم پێش ئەوەی درەنگ بێت چەکەکانیان و خۆیان ڕادەست بکەن. بەشێک لەناوەڕۆک و قسەکانى ئەحمەد شەرع  سوریا بەرەو پێشەوە چووە و یەک هەنگاو بۆ دواوە نانێرێت هەندێک لە پاشماوەکانی ڕژێمی کەوتوو هەوڵیان دا ئەو سوریا نوێیە تاقی بکەنەوە کە ئەوان لێی بێئاگا بوون. سوریا یەک و یەکگرتووە لە ڕۆژهەڵاتەوە بۆ ڕۆژئاوا و لە باکوورەوە بۆ باشوور. سەرۆککۆماری سووریا داوا لە چەکدارانی عەلەوی دەکات "خۆیان بەدەستەوە بدەن، پێش ئەوەی زۆر درەنگ ببێت." داوا لە هێزەکانی سەر بە حکومەتی وڵاتەکەشی دەکات، لە دیلەکان نەدەن و پێشێلکارییەکان کۆنترۆڵ بکەن. ئەحمەد شەرع، سەرۆککۆماری کاتیی سووریا لە نوێترین پەیامیدا رایگەیاند، بەشێک لە پاشماوەکانی رژێمی کەوتوو، هەوڵیاندا سووریای نوێ تاقیبکەنەوە، "سووریا یەک و یەکگرتووە لە رۆژهەڵاتەوە بۆ رۆژئاوا و لە باکوورەوە بۆ باشوور." "ئەگەر دڕکێک بە پارێزگایەکی سووریادا بچەقێت، هەموو پارێزگاکانی دیکە بۆی هەڵدەستن،" لە بەشێکی پەیامەکەیدا شەرع وای گوت. سەرۆککۆماری ئەو وڵاتە دەشڵێت، لە سووریای ئەمڕۆدا هیچ جیاوازییەک لەنێوان دەسەڵات و گەلدا نییە، ئەو وڵاتە بۆ هەمووان گرنگە و واتای بۆ هەمووان هەیە، "نابێت ترس لەسەر وڵاتێک هەبێت کە خاوەن ئەم جۆرە گەل و رۆحە بێت." شەرع رووی دەمی کردە پاشماوەکانی رژێمی پێشووی سووریا و گوتی، "ئێمە لە شەڕی ئازادکردندا دژیان جەنگاین، سەرەڕای هەوڵدانیان بۆ کوشتنمان. ئێمە چاکسازیی وڵاتەکەمان دەوێت کە ئێوە وێرانتان کردووە و هیچ مەبەستێکمان لە خوێنی ئێوەدا نییە." هەر پەیوەست بە پاشماوەکانی رژێمی پێشووی سووریا گوتی، "هێشتا لەسەر نەزانیی خۆیان بەردەوامن، ئێوە بە کردەوە ناشیرینەکانتان دەستدرێژیتان کردە سەر هەموو سوورییەکان." هاوکات پیرۆزبایی لە هێزەکانی سوپا و ئاسایشی وڵاتەکەی کرد، "بۆ پابەندبوونیان بە پاراستنی هاووڵاتییان و خێرایی ئەدایان." ئەوەش لە کاتێکدایە کە بەپێی هەندێک سەرچاوە، 90 لەو کەسانەی کە لە پێکدادانەکاندا کوژراون، هاووڵاتیی سڤیلین. بە گوتەی سەرۆککۆماری سووریا، "پاشماوەکانی رژێمی رووخاو بەدوای تێکدان و وروژاندندا دەگەڕێن. ئێمە بەدوای پاشماوەکانی رژێمی رووخاودا دەگەڕێین، ئەوانەی تاوانیان دژی گەل ئەنجام داوە." لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا شەرع هۆشداریی دا و ئەوەی خستەڕوو، "هەر کەسێک دەستدرێژی بکاتە سەر هاووڵاتییان، بە تووندی لێپرسینەوەی لەگەڵ دەکرێت." جەختیشی لەوە کردەوە، "سەرەڕای ئەو ناپاکییەی بەرامبەرمان کراوە، دەوڵەت هەر زامنی ئاشتیی ناوخۆیی دەکات."

  وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران لەناونابرێت و  هەر هێرشێکی ئیسرائیلیش بۆ سەر ئێران، ئاگرێکی بەرفراوان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەڵدەگیرسێنێت. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ئامادەیی خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ ئێران دەربڕی، بە مەبەستی دانوستان و گفتوگۆکردن لەبارەی دۆسیەی ئەتۆمی ئێران، نامەیەکی بۆ عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران ناردووە.  ئێوارەى ئەمرۆ هەینی، عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی "فرانس پرێس" جەختیكرد، وڵاتەکەی دانوستانی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئەنجام نادات، تا ترەمپ درێژە بە سیاسەتی زۆرترین فشاری خۆی بدات. عراقچی، لە پەراوێزی کۆبونەوەی رێکخراوی هاریکاری ئیسلامی لە شاری (جەدە)وتی: ئێمە ناچینە ناو هیچ دانوستانێکی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا، تا ئەو کاتەی واشنتۆن درێژە بە سیاسەتی زۆرترین فشار و هەڕەشەی خۆی بدات. ئەو وتیشی، بەرنامەی ئەتۆمی ئێران بە ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەناو ناچێت، ئەمە تەکنۆلۆژیایەکە کە بەدەستمان هێناوە، تەکنۆلۆژیاش لە مێشکدایە و ناتوانرێت بۆردومان بکرێت. وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی بەوەشكرد، هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران ده بێتە هۆی هەڵگیرساندنی ئاگرێكی بەرفراوان له رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، ئیسرائیلییه کان خۆیان ده زانن هەر کردەوەیەک دژ به ئێران کردەوەیەکی هاوشێوەی دژ به ئیسرائیل بەدوادا دێت. بەگوێرەی رۆیتەرز، ترەمپ لە نامەکەیدا داوای لە خامنەیی کردووە ئامادەبێت بۆ دانوستان چونکە ئەمە لە بەرژەوەندی ئێراندایە و وا باشترە مل بۆ دانوستان بدات. گوتوشیەتی، پێموایە تاران دەیەوێت ئەو نامەیەی بەدەست بگات. ئەلتەرناتیڤ ئەوەیە لە ئێستادا ئێمە و ئێرانیش بیر لە رێگەچارەیەکی دیکە بکەینەوە، چونکە تاران هەرگیز نابێت بە خاوەنی چەکی ئەتۆم.

  وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران لەناونابرێت و  هەر هێرشێکی ئیسرائیلیش بۆ سەر ئێران، ئاگرێکی بەرفراوان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەڵدەگیرسێنێت. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ئامادەیی خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ ئێران دەربڕی، بە مەبەستی دانوستان و گفتوگۆکردن لەبارەی دۆسیەی ئەتۆمی ئێران، نامەیەکی بۆ عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران ناردووە.  ئێوارەى ئەمرۆ هەینی، عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی "فرانس پرێس" جەختیكرد، وڵاتەکەی دانوستانی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئەنجام نادات، تا ترەمپ درێژە بە سیاسەتی زۆرترین فشاری خۆی بدات. عراقچی، لە پەراوێزی کۆبونەوەی رێکخراوی هاریکاری ئیسلامی لە شاری (جەدە)وتی: ئێمە ناچینە ناو هیچ دانوستانێکی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا، تا ئەو کاتەی واشنتۆن درێژە بە سیاسەتی زۆرترین فشار و هەڕەشەی خۆی بدات. ئەو وتیشی، بەرنامەی ئەتۆمی ئێران بە ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەناو ناچێت، ئەمە تەکنۆلۆژیایەکە کە بەدەستمان هێناوە، تەکنۆلۆژیاش لە مێشکدایە و ناتوانرێت بۆردومان بکرێت. وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی بەوەشكرد، هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران ده بێتە هۆی هەڵگیرساندنی ئاگرێكی بەرفراوان له رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، ئیسرائیلییه کان خۆیان ده زانن هەر کردەوەیەک دژ به ئێران کردەوەیەکی هاوشێوەی دژ به ئیسرائیل بەدوادا دێت. بەگوێرەی رۆیتەرز، ترەمپ لە نامەکەیدا داوای لە خامنەیی کردووە ئامادەبێت بۆ دانوستان چونکە ئەمە لە بەرژەوەندی ئێراندایە و وا باشترە مل بۆ دانوستان بدات. گوتوشیەتی، پێموایە تاران دەیەوێت ئەو نامەیەی بەدەست بگات. ئەلتەرناتیڤ ئەوەیە لە ئێستادا ئێمە و ئێرانیش بیر لە رێگەچارەیەکی دیکە بکەینەوە، چونکە تاران هەرگیز نابێت بە خاوەنی چەکی ئەتۆم.

لیژنەی نەوت و گاز لە پەرلەمانی عێراق دووپاتی کردەوە کە ناکۆکی لەسەر بەڕێوەبردنی سامانەکان هەیە، ئەمەش بووە هۆی ئاستەنگ لە دەرکردنی یاسای نەوت و گاز، و تێپەڕاندنی ڕەتکردەوە لە خولی هەڵبژاردنی ئێستادا. ئەمڕۆ هەینی باسم نەغمیش غەریباوی، ئەندامی لیژنەی نەوت و گاز لە پەرلەمان، ڕاگەیاند: “یاسای نەوت و گاز لە ساڵی 2007ەوە داواکارییەک بووە، بەڵام هەوڵەکان بۆ یاسادانانی بەهۆی ناکۆکی سیاسی و ڕێککەوتن نەبوون لەگەڵ هەرێمی کوردستان شکستی هێنا”. ئەو ڕوونیشیکردەوە، یاساکە بەشێک بووە لە بەرنامەی ئێستای وەزاری، و بڕیاربوو لەم خولەی پەرلەماندا یاسا دەربکرێت، بەو پێیەی لە ساڵی 2023ەوە لیژنەکان پێکهێنران بۆ گفتوگۆکردن لەسەری، هەروەها دوو ڕەشنووس خرانەڕوو کە یەکەمیان لە حکومەتی فیدراڵەوە و دووەمیان لە هەرێمەوە، هەروەها لیژنە هاوبەشەکان پێکهێنران بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەی نێوان هەردوولا. ئەندامەکەى لیژنەى نەوت ئاماژەی بەوەشکرد، زۆربەی پرسە تەکنیکییەکان ڕێککەوتنیان لەسەر کراوە، بەڵام جیاوازییەکان لەسەر لایەنە کارگێڕییەکان و دەسەڵاتەکان و نوێنەرایەتیکردنی هەرێم و پارێزگاکان لە ئەنجومەنی نەوتی فیدراڵیدا بووە، جگە لە چۆنیەتی بەڕێوەبردن و دابەشکردنی سەرچاوەکان، هەروەها مافەکانی پێشوو و ئێستا. باسم نەغمیش غەریباوی، وتى: لیژنەی نەوتی پەرلەمان جموجۆڵی چڕوپڕی لەگەڵ سەرکردەکانی قەوارە سیاسییەکان ئەنجامدا بۆ ڕوونکردنەوەی گرنگی دەرکردنی یاساکە، بەو پێیەی ئەو سامانە نەوتییە ڕێکدەخات کە بەتەواوی دارایی دەوڵەت دابین دەکات، هاوکات بەشدارە لە چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و هەرێم، ئەمەش بەشدارە لە گەیشتن بە سەقامگیری سیاسی و ئابووری. ئاماژەی بەوەشکرد، دیارترین خاڵی ناکۆکی نێوان بەغدا و هەولێر پەیوەندی بە سامانی نەوت و پابەندبوونی هەرێم بەو بڕیارانەی دادگای فیدراڵی و دادگای نێودەوڵەتییەوە هەیە، ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەم یاسایە یەکێکە لەو یاسایانەی کە تەواوکەری دەستوورە". سەرەڕای هەموو هەوڵەکان، غەریباوی پشتڕاستی کردەوە کە "ئەو لیژنانەی کە پێکهاتبوون نەیانتوانی بگەنە کۆدەنگییەکی سیاسی، ئەمەش وایکردووە دەرکردنی یاساکە لەم خولەی هەڵبژاردنەدا بابەتێکی چاوەڕواننەکراو بێت".

  دوو سەركردەی دیاری ئۆپۆزسیۆنی تورکیا، بە پێویستی دەزانن ئەردۆغان هەڵوێستێکی روونی هەبێت لەسەر پرۆسەی ئاشتی، دەشڵێن، باخچەلی هەڵوێستی روونە، بەڵام ئەردۆغان تەمومژاوییە. عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتنی تورکیا و ئەحمەد داود ئۆغڵو سەرۆکی پارتی ئایندە، لە کۆبونەوەی گروپی پەرلەمانيی پارتی ڕێبازی نوێ (یەنی یۆل) قسەیان لەبارەی پەیامەكەی عەبدوڵا ئۆجەلان و راگەیاندنی ئاگربەستی پەكەكە كرد، جەختیان لەوە کردەوە  پڕۆسەی چارەسەری تەنیا بە ئیرادەی سیاسی و نەخشە رێگایەکی روون و دیاریکراو دەتوانێت بەرەو پێشەوە بچێت، داواشیان لە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا کرد، هەڵوێستی خۆی لەسەر ئەو پرسە روون بکاتەوە. داود ئۆغڵو، سەبارەت بە لایەنە ئەرێنی و نەرێنییەکانی پێشهاتەکانی ئەم دواییە وتی: ئۆجەلان ئێستا باس لە هەڵوەشاندنەوەی ئەو رێکخراوە دەکات، لەبری ئەوەی تەنها گروپە چەکدارەکان لە تورکیا بکشێنێتەوە، وەك ئەوەی ساڵی (2013) روويدا، جگە لەوەش ئەم بەیاننامەیە پەیکەری دەوڵەت ناخاتە ژێر پرسیارەوە، بەڵکو باس لە دیموکراسی دەکات لە چوارچێوەی سیستەمێکی یەکگرتوودا، بەپێویستيشی زانی پێناسەی تورکبوون لە دەستوردا بگۆڕدرێت. لای خۆیەوە، عەلی باباجان، جەختی لە گرنگی چارەسەری ئاشتیانە کردەوە و وتی: ئاشتی باشترە لە شەڕ، ئێمە بە گەشبینیەکی وریاییەوە بەدواداچون بۆ پرۆسەکە دەکەین، بەڵام بەبێ ئیرادە و نەخشە رێگای روون، سەرکەوتن قورسە.  ئاماژەی بەوەشکرد، لەکاتێکدا هەڵوێستی باخچەلی جێگیر دەردەکەوێت، هەڵوێستی ئەردۆغان تا ئێستا تەمومژاویە، وتیشی: یان دەبێت بۆ  پێشەوەیە بڕوانین و پێکەوە هەنگاوبنێین، یان شكستدەهێنین و ئەم دەرفەتە لەدەست دەدەین. وتیشی: هاوڵاتیانی کورد لە وڵاتەکەمان کێشەیان هەیە، کێشەی کوردی بوونی هەیە، گۆڕەپانی چارەسەرکردنی ئەم کێشەیەش لە ژێر سەقفی ئەنجومەنی گەورەی نیشتمانی تورکیادایە.  ئەم کێشەیە بە روونی دەركەوت، كاتێك شاندی ئیمرالی بانگەوازی هەڵوەشاندنەوەی رێکخراوەکەیان راگەیاندو، بۆ یەكەمجار دەقی بانگهێشتنامەکەیان بە زمانی كوردی خوێندەوە، ئایا نەتانبینی لە کەناڵە تەلەفزیۆنییەکان چی روویدا؟ هەندێکیان نەیاندەزانی چی بکەن، لەترسا پەخشەکەیان بڕی، هەندێکیان گەڕانەوە بۆ ڕەگ و ڕیشەی خۆیان و قەدەغەکردنیان لە باوەش گرتەوە، ئەم ڤایرۆسە پاوانخوازییە، ئەم ڤایرۆسە دژە دیموکراسییە، ئەم ڤایرۆسەی پۆپۆلیزمە، ئەم ڤایرۆسە جیاکارییە ڤایرۆسێکە لە ڕێگەی سیاسەتەوە بڵاودەبێتەوە.  باباجان جەختیكرد، چارەسەر دەبێت لەسەر بنەمای پێکەوەژیانی درێژخایەنی نێوان تورکیا و کوردەكان بێت، وتیشی، ئێمە دەمانەوێت کورد لە سوریا بە ئازادی بژین و پەیوەندی سیاسی هەمەچەشن و دۆستانەیان لەگەڵ تورکیا هەبێت، بۆیە دەبێت هەموو ئەو چەکانەی ئاراستەی تورکیا دەکرێن وەلا بنرێن.

بەڕێوەبەرى ڕوانگەى سوورى بۆ مافەکانى مرۆڤ رایگەیاند، ئەو ئاڵۆزییانەى کە لە سووریا سەریانهەڵداوە فەرماندەیەکى سەر بە دەسەڵاتى پێشووى سووریا بەناوى غەیاس دەللا لێى بەرپرسیارە و بووەتە هۆى هەڵگیرسانى فیتنە لە سووریا. ڕامى عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەرى روانگەى سوورى بۆ مافەکانى مرۆڤ، لە چاوپێکەوتنێکى ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاند: لە ئاڵۆزییەکاندا زیاتر لە 124 کەس کوژراون، 36 کەسى سەر بە هێزەکانى وەزارەتى ناوخۆ و بەرگریى سووریا، 32 چەکدارى سەر بە دەسەڵاتى پێشووى سووریا، 52 کەسیش لە ریفى لازقییە کوژراون کە لایەنگرى ئەو فەرماندە سەربازییە سوورییە بوون و چوار هاوڵاتى سڤیلیش لەناو کوژراوەکاندا هەیە. ناوبراو ئەوەشى خستەڕوو ڕووداوەکانی کەنارەکانى سوریا لەسەر بنەمای تائیفی ڕوونادەن و نەگەیشتوونەتە ئاستی شەڕی تائیفی، بەو پێیەی هێرشەکانی ئەو ناوچانە لە نێوان چەکدارانی ناو سوپای ڕژێمی لەکارکەوتوو و هێزەکانی حکومەتی نوێ لە دیمەشق ڕوودەدەن. بەڕێوەبەری ڕوانگەی سوریى وتیشى: داوا لە هەموو سوورییەکان و حکوومەتی نوێ دەکەین، خەڵکی سڤیل لە هەموو گەلی سووریا بپارێزن، چونکە ئەمە ئەرکی ئەوانە. ڕامى عەبدولڕەحمان دەڵێت ئەو کەسەى کە بەرپرسیارییەتى ئەم شەڕ و ئاڵۆزییەى دەکەوێتە ئەستۆ، ئەو کەسەیە کە ناوى غەیاس دەللایە، فەرماندەى سەربازیى بووە لە کاتى دەسەڵاتى بەشار ئەسەد، بووەهۆى هەڵگیرسانى فیتنە لەنێوان سونە و عەلەوییەکان، عەلەوییەکانى هاندا دژى دەسەڵاتى نوێى سووریا بجەنگن، ئەو بەرپرسی یەکەم و کۆتایی کێشەکانە.  

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، دەیەوێت دانوستان لەسەر ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێراندا بکات و ڕۆژی پێنجشەممە نامەیەکی بۆ سەرکردایەتی ئێران نارد و ڕایگەیاند، هیوادارە ئەوان ڕێکبکەون لەسەر گفتوگۆکردن. دۆناڵد ترەمپ لە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ تۆڕی فۆکس بزنس کە ئەمڕۆ هەینی پەخشکرا، وتی: وتم هیوادارم دانوستان بکەن، چونکە بۆ ئێران زۆر باشتر دەبێت. ئەو وتیشى: "پێموایە ئەوان دەیانەوێت ئەو نامەیە بەدەستبهێنن. بەدیلەکەی دیکە ئەوەیە کە دەبێت شتێک بکەین، چونکە ناتوانیت ڕێگە بە چەکی ئەتۆمی دیکە بدەیت". پێدەچێت نامەکە ئاڕاستەی ئایەتوڵڵا خامنەیی ڕێبەری باڵاى ئێران بووبێت. کۆشکی سپی دەستبەجێ وەڵامی داواکارییەکی سەبارەت بەو بابەتە نەدایەوە. ئەمڕۆ هەینی، وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا ڕایگەیاند، سێرگی ڕیابکۆڤ، جێگری وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لەگەڵ کازم جەلالی باڵیۆزی ئێران، هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی دۆخی دەوروبەری بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران تاوتوێ کردووە. بلومبێرگ کە بەشێکی دیکەی چاوپێکەوتنەکەی دەستکەوتووە، لە زاری سەرۆکی ئەمەریکاوە نووسیویەتی "نامەیەکم بۆیان نووسی و هیوای خۆمم دەربڕی کە دانوستان بکەن، چونکە زۆر ترسناک دەبێت بۆ ئەوان ئەگەر ناچار بین لە ڕووی سەربازییەوە دەستوەردان بکەین." لە کاتێکدا دانۆڵد ترامپ ڕەتی نەکردەوە کە لە بژاردەی سەربازی بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران کەڵک وەربگیرێت، بەڵام وتیشی کە پێم باشە دانوستان بکەن بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن. ترامپ لە درێژەی قسەکانیدا وتی "دڵنیام هەمووان لەگەڵمدا هاوڕان. بەڵام دەتوانین بگەینە ڕێککەوتنێک کە هێندەی سەرکەوتنێکی سەربازی باش بێت." بلومبێرگ ڕۆژی سێشەممە 4ی مانگی سێ لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند کە ڕووسیا ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر هاوکاریکردنی بەڕێوبەرایەتی دانۆڵد ترامپ سەرۆک کۆماری ئەمەریکا لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئێران لە پرسگەلێکی جۆربەجۆر، لەوانە بەرنامەی ئەتۆمی کۆماری ئیسلامیی ئێران و پاڵپشتی ئەو حکوومەتە لە گرووپە دژە ئەمەریکاییەکان لە ناوچەکە. دواتر برایان هیوز وتەبێژی ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند بەڕێوبەرایەتی ترامپ لەبارەی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا "لە پێگەی هێزەوە بۆ دۆست و دوژمن" قسە دەکات. سەرچاوەیەکی ئاگادار لەو بابەتە کە داوای کردووە ناوی ئاشکرا نەکرێت، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاندبوو "ڕووسەکان پێشنیاریان کردووە نێوەندگیری لەگەڵ کۆماری ئیسلامی بکەن، بەڵام داوایان لێ نەکراوە ئەم ڕۆڵە بگێڕن".

  دەسەڵاتدارانی ئەمنی سوریا ڕۆژی هەینی دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی بەرفراوانیان لە دژی پاشماوەکانی ڕژێمی پێشوو لە لازقیە و تارتووس ڕاگەیاند و لەچەند ناوچەیەکیش هێشتا شەڕو پێکدادان بەردەوامە. ئاژانسەکانى هەواڵ بڵاویانکردەوە هێزەکانی سوریا ناوەندی پارێزگاکانی تەرتوس و لازقییەیان کۆنترۆڵکردووە و ئامادەکاری دەکەن بۆ چوونە ناو لادێکان، ئاماژەی بەوەشکردووە، هێزەکانی سوریا کۆنترۆڵی خۆیان بەسەر ناوەندی پارێزگای لازقیە کردوەو ئێستا لەژێر دەستیاندایە. هاوکات بەرپرسانى حکومى کاتى سوریا ڕایانگەیاند قەدەغەی هاتووچۆ لە پارێزگای تارتووس تا کاتژمێر ١٠ی بەیانی ڕۆژی شەممە درێژکراوەتەوە. لەلایەکى دیکەوە هێزە ئەمنییەکانی سووریا هێزی زیاتریان بۆ جەبلە ناردووە، لە کاتێکدا هێشتا پێکدادان لە چەند ناوچەیەکی جەبلە لە کەناراوەکانی سووریا بەردەوامە.  هێرش و بۆسەی پاشماوەکانی ڕژێمی پێشووی سوریا بە هەماهەنگی و پلان بۆ داڕێژراو بووە، جەختیشی لەوە کردەوە کە هەڵمەتی ئەمنی ئێستای سوریا لە دژی پاشماوەکانی ئەسەد گەورەترین هەڵمەتە. شاری سەلحەب لە لادێکانی حەما شاهیدی هەڵمەتێکی گەڕان و هەڵکوتانە سەر بە هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ ئەنجام دەدرێت، بە ئامانجی بەدواداچوونی گروپ و ئەندامەکانى سوپای ڕژێمی پێشوو و دەستبەسەرداگرتنی چەکی نایاسایی کە لەم دواییانەدا لەنێو لایەنە بێ مۆڵەتەکاندا بڵاوبوونەتەوە. ئەم هەڵمەتە لە چوارچێوەی هەوڵەکانی هێزەکانی وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پەرەسەندنی پەرەسەندنی ئەمنی لە ناوچە کەنارییەکانی سوریا دێت. هاوکات گەڕەکە جیاوازەکانی تارتوس و لازقییە شاهیدی گەڕانی بەرفراوانن، بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر لەسەر ڕووداوەکان لەبەردەستدا بێت. چەند سەرچاوەیەکی ئەمنی ڕایانگەیاندووە، ئەو ئەنجوومەنە سەربازییەی کە لەلایەن فەریق غیاس دالا پێکهێنراوە، دەستیکردووە بە فراوانکردنی کاریگەرییەکانی لەسەر زەوی و هاوپەیمانی لەگەڵ سەرکردەکانی پێشووی سوپای بەشار ئەسەدی سەرۆکی لەکارلادراوی وڵاتەکەیدا دروستکردووە. لە ژێر ڕۆشنایی ئەو پێشهاتانەدا ئاژانسی هەواڵی سوریا "سانا" لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنیەوە بڵاویکردەوە، قەدەغەی هاتوچۆ لە شارەکانی لازقییە و پارێزگاکانی تەرتوس ڕاگەیەندراوە. جگە لەوەش لە چەند کاتژمێری ڕابردوودا لە شەوی پێنجشەممەوە تا بەرەبەیانی هەینی شایەتی پێکدادانی توندوتیژی نێوان هێزەکانی سوپای سوریا و ئەندامەکانى سەر بە پاشماوەکانی ڕژێمی پێشوو بوو، ئەمەش دوای هێرشێک کە پاشماوەکانی ڕژێمی ئەسەد بۆ سەر کاروانێکی سەربازیی سەر بە سوپا لەسەر ڕێگای حەلەب- لازقییە دەستیپێکرد. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشکرد، دالا هاوپەیمانی لەگەڵ محەمەد مەحرەز جابر، فەرماندەی پێشووی هێزەکانی فالکۆنی بیابان، کە ئێستا لە نێوان ڕووسیا و عێراق نیشتەجێیە، هاوپەیمانییان پێکهێناوە. ئاماژەی بەوەشکرد، فەریق غیاث دالا هاوپەیمانی لەگەڵ یاسر ڕەمەدان ئەلحەجەل پێکهێنا کە فەرماندەیەکی مەیدانی بوو لەناو گروپەکانی سوهەیل حەسەنی سەر بە ڕژێمی لابراو. محەممەد حوسێن، فەرماندەی مەیدانی سوپای سوریا ئاماژەى بۆ ئەوەکرد ئەوان  لە جموجۆڵە سەربازییەکان و بەهێزکردنى هێزەکانیان هیچ مەزهەبێک ناکەنە ئامانج، و هەوڵدەدەین ئاسایش لە سەرتاسەری وڵاتدا جێگیر بکەین و ڕێگری لە دابەشبوون بکەین.

ئیدارەی خۆسەر رایگەیاند: ئەو شەڕ و ئاڵۆزییانەی لە بەشێک لە ناوچەکانی سوریا روودەدەن، باش نەخوێندنەوەی دۆخەکەیە لەلایەن دەسەڵاتدارانی دیمەشقەوە و دۆخی هەستیاری سوریایان لەبەرچاو نەگرتووە. ئیدارەی خۆسەر لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا ئەمڕۆ هەینی (7ـی ئازاری 2025)راگەیەندراوێکی سەبارەت بە ئاڵۆزیی و روبەڕوبونەوەکانی بەشێک لە ناوچەکانی سوریا بەتایبەتی لە کەنارەکان لەنێوان چەکدارانی دیمەشق و گروپە چەکدارەکانی دیکە بڵاوکردەوە و رایگەیاند: نیگەران و خەمبارین بەو دۆخە، لە هەمانکاتدا رایدەگەیەنین ئەو ئاڵۆزییە بەهۆی باش نەخوێندنەوەی دۆخی سوریایە لەلایەن دەسەڵاتدارانی دیمەشقەوە، ئەوەش رەچاونەکردنی دۆخی هەستیارەی وڵاتەکەیە، بەتایبەتی لە روی جۆراوجۆری پێکهاتە و مەزهەبەکانییەوە. ئاماژەی بەوەکردووە؛ ئاڵۆزبونی زیاتر وڵاتەکە بەرەو لێواری کۆتایی دەبات و هۆکارێکە بۆ کۆمەڵکوژیی زیاتر بەرامبەر گەلی سوریا. ئیدارەی خۆسەر داوا لەسەرجەم لایەنەکان دەکات، بە حیکمەت و دان بەخۆداگرتن مامەڵە لەگەڵ دۆخەکە بکەن، چونکە ئاڵۆزبوونی زیاتر دەبێتە هۆی تەقینەوەی زیاتر نێوان هێزە نەتەوەییەکانی سوریا و گەلی سوریا باجی ئەو ناکۆکیانە دەدات. جارێکی تر ئیدارەی خۆسەر جەخت لەسەر گفتوگۆی نیشتیمانی راستەقینە دەکاتەوە لەپێناو گەیشتن بە کەناری ئارام و چارەسەرکردنی سەرجەم ناکۆکی و کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هێزەکانی سوریا، چونکە بەوتەی ئەوان دیالۆگ تاکە رێگەی بونیاتنانی سوریایەکە کە ئاواتەکان بەدیبهێنێت و لە ئاستی چاوەڕوانییەکانی گەلی سوریا بێت بەسەرجەم لایەن و پێکهاتەکانەوە. ئیدارەی خۆسەر داوا دەکات کۆتایی بە ئاڵۆزییەکانی بهێنرێت و پەنا بۆ دیالۆگ ببرێت، داواش لە گەلی سوریا دەکات لە پشت هیچ کەسێکەوە نەوەستن کە هەوڵی هەڵگیرساندنی شەڕی ناوخۆیی دەدات، لەبەرئەوەی هەمووان زیانمەند دەبن و دوژمنەکان هەلەکە دەقۆزنەوە بۆ بەرژەوەندی خۆیان لە سوریا.  

  سەرچاوە خۆجێیەکانی سووریا رایانگەیاند، بەهۆی شەڕوپێکدادانەکانی نێوان سەربازانی سووریا و گرووپە چەکدارەکانی ئەو وڵاتە، کە دەسەڵاتدارانی نوێی سووریا بە لایەنگر و پاشماوەی نزیک لە بەشار ئەسەد، ناویان دەبەن، زیاتر لە 70 کەس کوژراون.  ئێوارەى ڕۆژی پێنجشەممە، شەڕ لە شارەکانی لازقییە، جەبلە، تەرتووس لە ڕۆژئاوای سووریا کە پێگەی بەهێزی عەلەوییەکانی سووریایە ڕوویداوە، شارەکانی لازقییە و تارتووس شایەتی جموجۆڵی سەربازی چڕوپڕ بوون، دەیان هاوڵاتى و چەکدار ڕژابوونە سەرشەقامەکان و خۆپیشاندان و ناڕەزاییان دەردەبڕى دژى ئەحمەد شەرع و دەسەڵاتى سوریاى نوێ، گرژى و ئاڵۆزیەکان و شەڕو پێکدادانەکان تادرەنگانێکى شەو بەردەوام بوون. ڕوانگەى سوریی بۆ مافەکانى مرۆڤ ئەمرۆ هەینی 07ـی ئاداری 2025، ڕایگەیاند لە ئەنجامی ئەو هێرش و ڕوبەڕوبونەوانەدا  زیاتر لە ٧٠ کەس گیانیان لەدەستداوە، لەوانە: ٣٥ کەس لە وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ، ٣٢ چەکدار لە سوپای ڕژێمی لەناوچوو،  ٤ هاوڵاتى مەدەنی، جگە لە دەیان بریندار، لەگەڵ ونبوون، و زیندانییەکان لە هەردوولا. لەلایەکی دیکەوە، جگە لە شارەکانی بانیاس، جەبلە و لازقییە، تا ئێستاش چەکدارانی سوپای ڕژێمی پێشوو لە چەند شارۆچکە و گوندێکی بناری کەناری سوریا ئامادەن. هەروەها هێزە سەربازییەکان لەسەر ڕێگای تارتووس-هۆمس و ڕێگای بانیاس-جەبلە کەوتنە بۆسەیەکەوەو نزیکەى ١٦ کەسیان لێ کوژرا. لەگەڵ دروستبوون و پەرەسەندنى گرژییەکانی نێوان هێزەکانی ئەحمەد شەرع و چەکدارە عەلەوییەکان سوپاى تورکیا لەچەند ناوچەیەکەوە دەیان ئۆتۆمبێل و چەک و هێزی سەربازى ڕەوانەی باکووری سووریا کرد. بەرپرسانی سەربازی سووریا رایانگەیاندووە سەرەتای شەڕ و پێکدادانەکان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە ژمارەیەک لە چەکدارانی نزیک لە ئەسەد، هەڵیانکوتاوەتە سەر ژمارەیەک لە خاڵی پشکنینی سوپا لە دەوروبەری شاری لازقییە، دواتر شەڕەکە فراوانتر بووە بۆ شاری جەبلە.    بەرپرسێکی ئەمنیی سووریا رایگەیاندووە "ژمارەیەک زۆر لە هێزەکانمان شەهیدبوون و برینداربوون، بەڵام هەوڵدەدەین ئەو گرووپانە لەو ناوچانە بنبڕ بکەین و ئاسایش و ئارامی بگەڕێنینەوە بۆ خەڵکەکەمان."    هەروەها سەرچاوە خۆجێیەکان رایانگەیاندووە، زۆربەی ئەو چەکدارانەی، لە ئەنجامی 24 کاژێری رابردوودا کوژراون، ئەو چەکدارانە بوون کە پێش رووخانی رژێمی ئەسەد، لە پارێزگەی ئیدلبی باکووری رۆژئاوای سووریا بوون.    دوای گەیشتنی هێزی پشتیوانی زیاتر بۆ ناوچەکانی رۆژئاوای سووریا، سوپای سووریا رایگەیاند توانیوویانە بەرپرسی بەشی هەواڵگریی هێزی ئاسمانی سەردەمی ئەسەد دەستگیر بکەن، کە یەکێک بووە لە کەسە نزیکەکانی بنەماڵەی ئەسەد.    میدیای فەرمیی حکومەتی سووریا لە بەیاننامەیەکدا، رایگەیاند "هێزەکانمان لە شاری جەبلە توانیویانە تاوانبار ژەنەرال ئیبراهیم حویەجا، دەستگیر بکەن، ئەو تۆمەتبارە بەوەی دەستی هەبووە لە کوشتنی سەتان کەس لە سەردەمی تاوانباران حافز و بەشار."     سەرچاوە خۆجێییەکان ئاماژە بەوەش دەکەن، سوپای سووریا لەڕێگەی فرۆکەی جەنگییەوە، بۆردوومانی چەندین گوندی لە دەووروبەری شاری لازقییە کردووە، دواتر سەرۆکهۆزی عەلەوییەکان لە ناوچەکە داوای خۆپێشاندانی فراوانی لە دژی ئەو هێرشانە کردووە؛ بەڵام هێزەکانی سوپای سووریا باری لەناکاویان راگەیاندووە و هاتووچۆکردنیان لە ناوچەکە قەدەخە کردووە.