محەمەد شیاع سوودانی: هێزەکانی سنوورى عێراق بە چەکی پێشکەوتووەوە ئامادە دەكرێن

هاوڵاتی سەرۆکی ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لە عێراق، دەڵێت، بەهۆی وشکە ساڵییە عێراق ساڵانە ١٠٠ هەزار دۆنم زەوی لە دەستدەدات و وتیشی: داوا لە حکومەت و سەرجەم پارێزگارەکان و دامودەزگاکان و هاوڵاتیان دەکەم، کە لە ماوەی دە ساڵی داهاتوودا هەڵمەتێک بۆ چاندنی 15 ملیار نەمام لە ماوەی دە ساڵی داهاتوودا دەستپێبکەن بۆ قەرەبووکردنەوەی کەمیی سەوزایی لە عێراقدا. ئەمڕۆ دووشەممە، ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠٢٤، فازل غەراوی، سەرۆکی ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لە عێراق ڕایگەیاند، بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و بیابانبوون و وشکەساڵییەوە عێراق ساڵانە 100 هەزار دۆنم زەوی لەدەست دەدات، لەم بارەوەیەوە هۆشداری دەدات. فازل غەراوی ئەوەشی خستۆتەڕوو، بەپێی خەمڵاندنەکانی ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئێستا ڕووبەری دارستانەکانی عێراق تەنیا 8 هەزار و 250 کیلۆمەتر چوارگۆشەیە، واتە 2%ی کۆی ڕووبەری وڵات پێکدەهێنن. سەرۆکی ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لە عێراق، ئەوەشی ئاشکراکرد، ، ڕووبەری زەوییە بیابانییەکان لە عێراق نزیکەی 27 ملیۆن دۆنم زەوییە، کە یەکسانە بە نزیکەی 15%ی ڕووبەری وڵاتەکە، لەکاتێکدا نزیکەی 55%ی ڕووبەری عێراق بە زەوییە مەترسیدارەکان دادەنرێت بەهۆی بیابانبوونەوە. سەبارەت بەڕێژەی زەوی سەوزایی لە عێراقدا ئەوەی خستۆتەڕوو، ئاماژەکان ئەوە دەردەخەن ڕێژەی سەوزایی لە عێراق لە 50% کەمیکردووە بۆ 17%. وتیشی: گۆڕانی کەشوهەوا و زریانی خۆڵ و کەمی باران و گەرمبوونی جیهان بەشداربوون لە دابەزینی ڕێژەی ڕووپۆشی سەوزایی لە عێراقدا. باسیلەوەشکردووە، نەبوونی ڕووپۆشی ڕووەکی بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی پیسبوون و کاریگەرییە ڕاستەوخۆکانی لەسەر تەندروستی مرۆڤ و هەڕەشەی ڕاستەوخۆشە لەسەر ئاسایشی خۆراک.10:55

  هاوڵاتی بە پێی خشتەی دانیشتنەکانی دادگای فیدراڵی عێراق بڕیارە ڕۆژی چوارشەممە دادگا کۆببێتەوە، لەسەر سکاڵایەک کە لەلایەن مامۆستایەکی زانکۆ تۆمارکراوە تێیدا داوا دەکات حکومەتی عێراق و هەرێم پابەندبکرێن بە پێدانی مووچە. ڕۆژی چوارشەممە، 25ی ئەیلوولی 2024، بڕیارە دادگای فیدڕاڵی عێراق تاوتوێی سکاڵایەکی تایبەت بە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کورستان بکات و کۆببێتەوە.   سکاڵاکە لەلایەن دەریا محەمەد حەوێز، مامۆستای زانکۆی کۆیەوە تۆمار کراوە و تێیدا داوای کردووە حکومەتەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق بە پێدانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان پابەند بکرێن.

هاوڵاتی محەمەد شیاع سوودانی سەرککوەزیرانی عێراق لە میانی باشداریکردنی لە ٧٩ یەمین كۆبوونەوەی كۆمەڵەی نەتەوەیەكگرتووەكان لە نیویۆرك وتارێكی پێشكەش كرد و ڕایگەیاند، پێویستە هەموو لایەك كار بۆ ڕاگرتنی ئەو دەستدرێژییانە و دابینكردنی ئاسایش و سەقامگیریی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكەین. لە میانەی پێشکەشکردنی وتارەکەیدا سەرۆک وەزیران تیشکی خستەسەر ئەو شەڕو نا ئارامییەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتۆتەوە و وتی: گەشە و پێشكەوتن لە هەموو بوارەكان لە ناوچەکەدا بەدی نایەت، تا ئەو شەڕەی لە ناوچەكە هەیە ڕانەگیرێت، كە هەڕەشە لە ئاشتیی جیهان دەكات. ئەوەشی خستەڕوو، پابەند دەبین بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ دۆزیینەوەی چارەسەری هاوبەشەكان، بەمەبەستی بنیاتنانی ئاییندەیەكی باشتر بۆ عێراق و ناوچەكە بەگشتیی. سەرۆککوەزیران و باسیلەوەسکرد، دەبێت هەموو لایەك كار بۆ ڕاگرتنی ئەو دەستدرێژییانە و دابینكردنی ئاسایش و سەقامگیریی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكەن. جیگەی ئاماژەیە، سەرەتایی ئەم هەفتەیە محەمەد شیاع سوودانی، گەیشتە نیویۆرك و بڕیارە سوودانی لە پەراوێزی بەشداریكردنی لە كۆبوونەوەكانی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوەیەكگرتووەكان چاوی بە ژمارەیەك لە سەركردە و سەرۆكی وڵاتان و سەرۆكی ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بكەوێت.

هاوڵاتی کەناڵی "الحدث"ی عێراقی بە پشتبەستن بە چەند سەرچاوەیکی ئەمنی بڵاوی کردۆتەوە چەند فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان لە ئاسمانی عێراق بەرزبونەتەوەو بە مەستی بە ئامانج گرتنی پێگەکانی ئیسڕائیل. فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە عێراقەوە بەرەو ئیسڕائیل بەڕێکەوتن کەناڵی الحدث ی عێراقی بە پشتبەستن بە چەند سەرچاوەیکی ئەمنی بڵاوی کردۆتەوە چەند فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان لە ئاسمانی عێراق بەرزبونەتەوەو بە مەستی بە ئامانج گرتنی پێگەکانی ئیسڕائیل. ئەمە لە کاتێکدایە، لەچەند ڕۆژی ڕابردودا ئیسڕائیل هەزاران ئامێری پەیجەری لەدەستی ئەندامانی حیزبوڵای لوبنانی تەقاندەوە، لە ئەنجامدا کوژراو برینداری لێکەوتەوە، بەوەش ململانێی ئیسڕائیل و بەرەی مقاومەی ئیسلامی زیاتر پەرەی سەند.

هاوڵاتی لە چوارچێوەی هەوڵە قڕکەرییەکانی فەرهەنگی کوردییدا، درەنگانی دوێنێ شەو، دەوڵەتی تورک هەموو ئەو دەستەواژانەی بە کوردی لەسەر شەقامەکانی باکووری کوردستان نووسرابوون سڕییەوە و تەنها نووسراوە تورکییەکانی هێشتووەتەوە. دوای هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی باکووری کوردستان و تورکیا لە ٣١ـی ئاداری ئەمساڵ و بەدەستهێنانی زۆرترین شارەوانیی لە لایەن دەم پارتییەوە لە باکووری کوردستان، شارەوانییەکان هەموو هۆشدارییەکانی سەر شەقامەکانیان کرد بە زمانی کوردی بە نموونەی “پیادەڕۆ و هێدی” نووسییەوە، درەنگانی دوێنێ شەویش هاوشێوەی هەموو هەوڵەکانی دەوڵەتی تورک بۆ تواندنەوەی گەلی کورد، تێکڕای ئەو دەستەواژانەی لە وان، ئامەد، مێرین و ئێلح سڕییەوە. بە گوێرەی زانیارییەکانی ئاژانسە هەواڵییەکانی باکووری کوردستان، بە فەرمانی وەزارەتی ناوخۆی دەوڵەتی تورک ئەو نووسینانە سڕاونەتەوە. جێگەی ئاماژەیە، چەند جارێکە زمانی کوردی و نووسینی کوردی لەسەر شەقام و تابلۆکاندا، لەلایەن ڕەگەز پەرستانی تورکیاوە ڕەش دەکرێتەوە.

هاوڵاتی بە گوێرەی دوایین ئاماری پەڕینەوەی کۆچبەران لە کەناڵی ئینگلیزەوە بۆ بەریتانیا لە ماوەی نۆ مانگ و نیوی رابردوودا ٢٣ هەزار و ٥٣٣ کۆچبەر پەڕیونەتەوە. لەو بارەیەوە ئاری جەلال، سەرۆکی دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، پەڕینەوە لە کەناڵی ئینگلیز بۆ کۆچبەران خەونێکە تا پێیدەگەن، بەڵام کەناڵەکە چەندەها ساڵە بووەتە مۆتەکەی رۆحی کۆچبەران. هەروەها بەپێی ئامارەكانی دەزگای لوتکە، لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ەوە تا ١٥ــی ئەیلول، ٢٣هەزار و ٥٣٣ کۆچبەر لە کەناڵەکە پەڕیونەتەوە، کە زیاترە لە ژمارەی هەمان ماوەی ساڵی پێشوو، بەڵام کەمترە لە ساڵی ٢٠٢٢. ئەوەشخراوەتەڕوو، لە ساڵی ٢٠٢٣دا بە گشتی ٢٩ هەزار و ٤٣٧ کۆچبەر بە بەلەمی بچووک لە کەناڵەکە پەڕیونەتەوە. ئەمەش لە کاتێکدایە، لە شەش ساڵی رابردوودا لە نێوان ساڵانی ٢٠١٨ تا ئەیلوولی ٢٠٢٤ نزیکەی ١٩٤ کۆچبەر لە کاتی هەوڵدان بۆ پەڕینەوە لە کەناڵی ئینگلیزی گیانیان لەدەستداوە.

هاوڵاتی سیاسەتمەدارێكی سەربەخۆ ڕایگەیاند، داوا لە ئەنجوومەنی باڵای دادوەری دەكەم، بەهۆی بەفیڕۆدانی پارەی گشتی وڵاتەوە لێپرسینەوە لە محەمەد حەلبووسی سەرۆكی دەركراوی پەرلەمانی عێراق بكات، دەشڵێت، دەبێت لێكۆڵینەوە لە سەروەت و سامانە زۆرەكەی بكرێت. عائد هیلالی ڕایگەیاندووە، تا ئێستا حەلبووسی بەهەمان خەیاڵی پلە و پۆستی پێش دوورخستنەوەی لە پەرلەمان دەژى، لێدوانەكانی ئەم دواییەشی ئاماژەن بۆ ئەوەی تووشی حاڵەتێكی سەرلێشێواوی بووە و خەریكە پێگەی سیاسی خۆی لەدەست دەدات، حەلبووسی دەیەوێت لەڕێگەی ئەم لێدوانانەوە بەشێك لە دەسەڵاتەكان بەدەستبهێنێتەوە. ئاماژەی بەوەشكرد، ڕێككەوتنێك لەنێوان حەلبووسی و لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی هەیە، بۆ كاندیدكردنی كەسێك بۆ پۆستی سەرۆك پەرلەمان، بە مەبەستی ئەوەی یاسای هەڵبژاردنەكان هەمووار بكاتەوە و چانسی سوودانی بۆ دووبارە بوون بە سەرۆكوەزیران نەهێڵێت. وتیشی: نابێت حەلبووسی لەبیری بچێت، كە لەلایەن دەسەڵاتی دادوەرییەوە داواكراوە، بەهۆی ئەنجامدانی تاوانی ساختەكارییەوە، قسەكانیشی لەسەر بودجە  دوورە لە ڕاستییەوە، داوا لە ئەنجوومەنی باڵای دادوەری دەكەم، بەهۆی بەفیڕۆدانی پارەی گشتی وڵاتەوە لێپرسینەوە لە محەمەد حەلبووسی سەرۆكی دەركراوی پەرلەمانی عێراق بكات. باسی لەوەشكرد، حەلبووسی لەسەر حیسابی پارەی گشتی زۆر دەوڵەمەند بووە، دەبێت لێیى بپرسرێت: ئێوە ئەم پارەیەتان لە كوێوە دەست كەوتووە، هەروەها دەبێت دادگا لێكۆڵینەوە لە سەروەت و سامانە زۆرەكەی بكات. لە كۆتاییدا وتی: پێویستە دەسەڵاتی دادوەری عێراق بە پەلە لێپرسینەوە لە حەلبووسی بكات لەسەر سامانە گەورەكەی، نابێت بە ئازادیی لە دەرەوە بێت، چونكە تۆمەتبارە بە تاوانی ساختەكاری، ئەم بابەتەش لە دژی سەلمێنراوە، هەر لەبەر ئەم هۆكارەش دەبێت دادگایی بكرێت. ڕۆژی ١٤ـی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣، دادگای فیدراڵی عێراق، بڕیاری كۆتاییهێنان بە ئەندامێتی هەر یەكە لە محەمەد حەلبووسی و لەیس دلێمی لە پەرلەمانی عێراق هێنا و بەمەش ڕاستەخۆ حەلبووسی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق دوورخرایەوە، ئەمەش بەهۆی ئەو كێشانەی لەگەڵ ئەو پەرلەمانتارە لەماوەی ڕابردوو لە نێوانیان ڕوویاندا.  

هاوڵاتی کەریم سەید وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەیی عێراق، ڕایگەیاند، سبەینێ یەک شەممە بە بەشداری زیاتر لە ١٢ ملیۆن خوێندکار ساڵی نوێی خوێندن دەستێدەکات. ئەوەشی خستەڕوو، ئامادەکارییەکانی ساڵی نوێی خوێندن لە ئەمساڵدا زۆر باشترە بەراورد بە ساڵانی رابردوو و کتێبی نوێ چاپکراوە، چەند ئامێرێکیش بۆ خوێندنگەکان دابینکراون. هەروەها جەختیشی کردەوە، کە ھەوڵی بەردەوام ھەیە بۆ کردنەوەی خوێندنگەی نوێ لە سەرەتای ساڵی نوێی خوێندندا و بەپێی ئەو بەرنامەیەی حکومەت دایناوە ھەزار خوێندنگە لە عیراق دروستدەکرێت. سبەینێ ساڵی نوێی خوێندن بە بەشداری زیاتر لە ١٢ ملیۆن خوێندکار دەستپێدەکات و خوێندکارانی قۆناغی یەکی بنەڕەتی زیاتر لە یەک ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار خوێندکار دەبن.

هاوڵاتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە دیدارێکی تایبەتدا، لەگەڵ کەناڵی الحدث عێراقی، لە وەڵامی بە قاچاخبردنی نەوت بۆ دەرەوە و بەبێ ئاگاداری بەغدا، دەڵێت: ئەو قسانە دوورن لە ڕاستیەوە کێ وا دەڵێت با بەڵگە بخاتە ڕوو نەوەک لە خۆوە قسە بکات. هاوکات پەرلەمانتاری عێراقی مستەفا سەنەد، وەڵامی ئەو وتەیەی مەسرور بارزانی، لە پەڕەی تایبەتیی خۆی داوەتەوە و دەڵێت: من بەڵگەم لایە و سکاڵام لەسەر تۆمار کردوویت، من چاوەڕێی وەڵامی دادگام.

هاوڵاتی دەستەى دەستپاکى عێراق ڕایگەیاند، بەهۆی پێشێلکاری لە گرێبەستێکی یاساییدا، سزای ١٠ ساڵ زیندانی بەسەر بەڕێوەبەری فڕۆکەخانەی نەجەف و سێ ئەندامی پێشووی فرۆکەخانەکەدا سەپێنرا. دەستەی دەستپاکی عێراق سەبارەت بە سزادانی چوار بەرپرسی عێراقی بەم شێوەیە زانیاری خستەڕوو. دەستەی دەستپاکی عێراق بڵاوی کردەوە، بەهۆی پێشێلکردن لە گرێبەستی ئامادەکردنی بەیاننامە بۆ درووستکردنی ڕێرەوی نوێی فڕین بۆ فرۆکەخانەی نەجەف و ڕێرەوی تاکسییەکان، سزای ١٠ ساڵ زیندانی بۆ (فائید کازم شەمەرى) سەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری فڕۆکەخانەی نەجەف و سێ لە ئەندامانی پێشوی فرۆکەخانەکە لە ئامادە نەبونی خۆیاندا سەپاندوە. دەشڵێن، گرێبەستەکە بە بڕی ٧١ ملیۆن و ٧٩٨ هەزار دۆلار بووە، پڕۆژەکە وەک تەندەرێکی گشتی ڕانەگەیەندراوە، بەڵکوو بە مەبەستی ئەوەی شوێنێک بۆ زۆرترین ژمارەی ڕکابەرەکان تەرخان بکرێت بە پێشێلکردنی ڕوونی رێنماییەکان. ئاماژە بەوە شکراوە، جگە لە سزای ١٠ ساڵ زیندانی لە بەرنبەردا هەریەکە لە سەرۆکی پێشووی دەستەی بەرێوەبردنی فرۆکەخانەی نەجەف و سێ ئەندامی دەستەی کارگێری بە بڕى ١٠ ملیۆن دینار سزادران.  

هاوڵاتی   ئالینا ڕۆمانۆڤسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق، له‌ بڵاوکراوەیەکی تۆڕی کۆمەڵایەتی “X” رایگه‌یاند، وڵاته‌كه‌ی پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو، ده‌شڵێت، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە". ئالینا ڕۆمانۆڤسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغدا له‌ په‌یامێكدا له‌ هه‌ژماری تایبه‌تی خۆی له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی "X" بەبۆنەی ڕۆژی جیهانیی ئاشتی، نوسیویه‌تی، "هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە. هەروەها هەر لە پەیامەکەیدا هاتووە و دەڵێت، ئەمریکا پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حکومەتی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی عێراق، بۆ بەرەوپێشبردنی عێراقێکی ئاشتیخواز و ئاوەدان بۆ نەوەکانی داهاتوو".   ئەمە لە کاتێدایە، هێرش و داگیرکارییەکانی وڵاتانی دراوسێی عێراق بەتایبەتی دەوڵەتی تورک بۆ سەر هەرێمی کوردستان بەردەوامە، کە بەهۆیەوە چەندین هاوڵاتی مەدەنی کوژراون و بیرنداربوو، هەروەها دەیان خێزانیش لەگوندەکانی سەر سنوور بەهۆی هێرش و بۆردوومانەکانەوە ئاوارە بوون، تا ئێستا نە حکومەتی عێراق و نە حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ هەڵوێستێکی کرداریان بەرامبەر بە تورکیا نەبووە، بگرە هەندێک لایەنی سیاسیش ئاسانکاریان بۆ داگیرکارییەکانی تورکیا کردوە. هەروەها لە ماوەی ڕابردوودا وڵاتی ئێرانیش چەندین جار هێرشی کردۆتە سەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق بەبیناووی بوونی هەندێک لە حزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان.  

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ، شەممە محەمەد شیاع سوودانی، بەسەردانێكی فەرمی بچێتە نیویۆرك، وەك نووسینگەكەی بڵاوی كردووەتەوە، سەردانەكەی سوودانی بەشداریكردنە لە ٧٩یەمین دانیشتنی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان. نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سەردانەکەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بە مەبەستی بەشداریکردنە لە  ٧٩هەمین دانیشتنی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان. هەروەها لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، سودانی لە کۆبوونەوەکەدا کە زۆرێک لە سەرکردەی وڵاتان بەشداری تێدادەکەن، وتاری عێراق پێشکەشدەکات. هەر بەپێی راگەیەنراوەكەی نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆك وەزیرانی عێراق، سوودانی جگە لە كۆبوونەوەی لەگەڵ ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان، زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونەوە لەگەڵ سەركردەی چەند وڵاتێك و بەرپرسانی رێكخراو و ئۆرگانە نێودەوڵەتییەكان ئەنجام دەدات.  

هاوڵاتی لێژنەی پەرلەمانی عێراق بۆ بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان ئاشكرای دەكات، لە چەند پارێزگایەكی عێراق تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان دۆزراوەتەوە. ئەرشاد ساڵحی، ئەندامی لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان لە پەرلەمانی عێراق:  “مەترسیی بەکارهێنانی هۆشبەرەکان بەجۆرێكە، گەیشتووەتە ئاستی دۆزینەوەی تاقیگەی بەرهەمهێنانی هۆشبەرەکان لە چەند پارێزگایەكی عێراق.” “ئەوەی هەیە دەرخەری مەترسیی بەڵای هۆشبەرەکانە لە عێراق و بۆ بەرەنگاربوونەوەی پێویستی بە هەوڵی جدیی هەیە.”  “ئێمە لە لێژنەی بەرەنگاربوونەوەی هۆشبەرەکان، باوەڕمان بە پێویستیی هەماهەنگیی نێوان سەرجەم دەزگا ئەمنییەکان هەیە، بۆ ئەوەی بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە.” هاوکات مانگی رابردوو، میدیاكانی عێراق ئاشكرایان كرد، كه‌ كێڵگەیەكی گه‌وره‌ی چاندنی هۆشبەرەكان لە بەغدا دۆزراوەته‌وه‌، كە 7 دۆنم هۆشبەری تێدا چێنراوە. پێشتریش پارێزگاری واست رایگەیاند، كێڵگەیەكی چاندنی هۆشبەرەكانیان دۆزیوەتەوە، دواتر بووە مایەی تووڕەیی و بێزاریی خەڵكەكە. پاشان دەسەڵاتدارانی عێراق دەستگیركردنی سێ فەرمانبەری شارەوانییان راگەیاند، كە لە باخچە گشتییەكاندا هۆشبەری جۆری خەشخاشیان چاندبوو، ئەوەش تیشكی خستە سەر پەرەسەندنی چاندنی هۆشبەرەكان لە عێراق. چەند شارەزاو توێژەرێکی کۆمەڵایەتی بە میدیاکانی عێراقیان وتووە، دیاردەی چاندنی هۆشبەرەكان، كە لەم دواییانە بە ئاشكرا لە بەغدا دۆزراوەتەوە، بەڵگەیە لەسەر ئەوەی، كە قۆناغی گواستنەوەی هۆشبەرەكان لە عێراق گۆڕاوە بۆ قۆناغی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی، مانای ئەوەیە، كە داخوازیی زۆری لەناوخۆی عێراق لەسەر هەیە و ئەمەش زەنگێكی ترسناكە و دەبێ بەرپرسانی ئەو وڵاتە بیبیسن.” هەروەها راپۆرتەكانی نەتەوە یەكگرتووەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، ئاستی هۆشبەرەكان لەم پێنج ساڵەی دواییدا لە عێراق 30% زیاد كردووە، هۆكارەكانیش بۆ هەژاری و نەبوونی چاودێری لە سنوورەكان و خاویی گرتنەبەری رێوشوێن و رێكارەكان دەگەڕێننەوە.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە، 19ی ئەیلوولی 2024، هاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا ڕایگەیاند، تورکیا ئامادەیە کۆبوونەوەیەک لەنێوان ئەسەد و ئەردۆغان ڕێکبخات، هاوکات حکومەتی شامیش مەرجی سەرەکی بۆ کۆبوونەوە کشانەوەی سوپای تورکیایە لەناو خاکی سووریا. دەشڵێت، دانوستان و گفتوگۆ لەنێوان ئەنقەرە و شام، بەشێوەیەکی ژێربەژێر لەسەر ئاستی هەواڵگریی و سەربازیی بەردەوامە. هاکان فیدان تیشکی خستە سەر ئەوەش کە لە کۆبوونەوەی ئاستانە بەدواوە، لەنێوان حکومەتی تورکیا و سووریا شەڕیکی سارد بەڕێوەدەچێت. دەشڵێت، لەدوای ڕێککەوتنی تورکیا و ڕووسیا لە ساڵی ٢٠٢٧وە دۆخەکە ئارامە.

هاوڵاتی ئەمیر سەعید ئیروانی نوێنەری ئێران لە ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان، لە نامەیەکی کراوەدا بۆ ئەنجومەنی ئاسایش و کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت: کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر بنەمای پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان ڕێکاری پێویست بۆ وەڵامدانەوەی ئیسرائیل دەگرێتەبەر بەرامبەر بەو کردەوە قێزەون‌ و پێشێلکارییە یاسایانەی ئیسرائیل، کە بەهۆیانەوە باڵیۆزی ئێران لە بەیروت برینداربووە. هۆشداریەکانی ئێران بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، لە 17ی ئەیلوولی 2024 دوو ڕۆژ لەمەوبەر، ئیسرائیل لە هێرشێکی ئەلیکترۆنیدا پیلی ئامێرە بێتەلەکانی پەیوەندیی، لە جۆری پێجەری لەسەرتاسەری لونبان تەقاندەوە و لە ئەنجامدا، چەندین کوژراو هەزاران برینداری لێکەوتەوە، کە تێدا کۆنسووڵی ئێران لە بەیروت بە سەختی بریندار بوو.