عێراق بەنیازە بەبڕیارێکی پەرلەمان هێزەکانی تورکیا لەسەرخاکەکەی دەربکات

  ساڵح موسلیم، ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی پارتی یەکێتیی دیموکرات - پەیەدە، ڕایدەگەینێت، تائێستاش پێویستمان بە هەڵگرتنی چەكە لەگەڵ دووبارەبوونەوەی دەستدرێژییەكانی توركیا، سەركردایەتی پەكەكە بەبێ لێكۆڵینەوە داواكەی ئۆجەلان جێبەجێ ناكەن. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 27-2-2025، شاندی دەم پارتی لە ئیستەنبووڵ پەیامی ئاشتیی ئۆجەلانیان راگەیاند. ئەحمەد تورک پەیامەکەی خوێندەوە. ئەوەش دوای ئەوەی شاندە حەوت کەسییەکە ئەمڕۆ سەردانی ئیمراڵییان کرد. لە پەیامەکەیدا، ئۆجەلان رایدەگەیێنێت، "لە کەشوهەوای ئێستادا، کە بە بانگەوازی بەڕێز دەوڵەت باخچەلی دروست بووە و ئەو ئیرادەیەی کە بەڕێز سەرۆک کۆمار نیشانیداوە و هەڵوێستە ئەرێنییەکانی پارتە سیاسییەکانی دیکە بەرامبەر بەم بانگەوازە، من بانگەواز بۆ چەکدانان دەکەم و بەرپرسیارێتی مێژوویی ئەم بانگەوازە دەگرمە ئەستۆ". لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ کەناڵى عەرەبیە، ئێوارەى ئەمرۆ ساڵح موسلیم، ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی پەیەدە، وتى: ئەگەر ڕێگەی كاری سیاسییان بداینایە پێویستی بەوەنەدەكرد چەك هەڵبگرین، ئێستاش ئەگەر هۆكارەكانی هەڵگرتنی چەك نەمان دایاندەنێین". پەیامەكەی ئۆجەلان كە داوای ڕەخساندنی زەمینەیەكی دیموكراسی دەكات و لەهەمانكاتدا داوای هەڵوەشاندنەوەی سەرجەم گروپەكانی پەكەكە دەكات شیكردنەوەی زۆر هەڵدەگرێت، تائێستا پەكەكە وەڵامی داواكەی نەداوەتەوە، بەڵام میدیاكانیان بە گرنگییەوە باس لە پەیامەكەی ئۆجەلان دەكەن.

  مارکۆ ڕوبیو، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، بە ئاماژەدان بە ڕادەستکردنی تەرمی چوار بارمتەی ئیسرائیلی لەلایەن گرووپی حەماسەوە، ڕایگەیاند حەماس دەبێت دەستبەجێ ئەو  59 بارمتەیە بگەڕێنێتەوە، لەوانە ئەو چوار ئەمەریکاییەی کە ماونەتەوە. وتەکانی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئیکس دوای ئەوە بڵاوکرایەوە کە بەرپرسێکی ئاسایشی ئیسرائیلی ڕایگەیاند تەرمی چوار بارمتە کوژراوەکە ڕادەستی  ئیسرائیل کراون. بەرپرسێکی ئاسایشی ئیسرائیل بە پشتبەستن بەو زانیاریانەی لە خاچی سوورەوە دەستی کەوتووە ڕایگەیاند، تابوتەکانی چوار بارمتە کوژراوەکە لە دەروازەی کەرەم شالۆن ڕادەستی هێزەکانی ئیسرائیل کراون. پێدەچێت ئیسرائیل لێکۆڵینەوەی پزیشکی دادوەری بۆ تەرمەکان لە نزیک سنوور ئەنجام بدات بۆ ئەوەی بزانێت ئایا گرووپی تیرۆریستی حەماس بارمتەکانی وەک خۆیان گەڕاندووەتەوە وەک ئەوەی پێشتر ڕێککەوتنیان لەسەر کراوە یان نا. ئەو بڕیارە دوای ئەوە هات کە گرووپی تیرۆریستی حەماس هەفتەی ڕابردوو تەرمی ژنێکی خەڵکی غەززەیان لە جیاتی شێری بیباس ڕادەستی ئیسرائیل کرد و بانگەشەی ئەوەی کرد کە گواستنەوەکە لە ئەنجامی هەڵەیەک بووە و ڕۆژی دواتر تەرمی دایکە کوژراوەکە ڕەوانەی ئیسرائیل کرد. ڕۆژی شەممەی ڕابردوو ئیسرائیل ئازادکردنی نزیکەی 620 زیندانیی ئەمنیی فەلەستینی دواخست و بە هۆی دواکەوتنی ڕادەستکردنی تەرمی شێری بیباسی بارمتەی ئیسرائیلی و هەروەها نمایشێک کە لەلایەن گرووپی تیرۆریستی حەماس لەگەڵ بارمتە ئازادکراوەکان بەڕێوەچوو. لە میانەی هێرشی تیرۆریستیی حەماس لە ساڵی 2023 بۆ سەر ئیسرائیل، هەزار و 200 کەسی مەدەنی کە زۆربەیان خەڵکی ئیسرائیلی بوون کوژران و زیاتر لە 250 کەسی دیکە کە بەساڵاچوو و ژن و منداڵیشیان تێدایە، بە بارمتە گیران. دوابەدوای ئەم هێرشە تیرۆریستییە، ئیسرائیل بە مەبەستی لەناوبردنی حەماس و ئازادکردنی بارمتە ڕفێنراوەکان، لەشکرکێشی بۆ سەر غەززە دەستیپێکرد.

شاندی ئیمراڵی پەیامی ئۆجالانیان بڵاوکردەوە، بفەرموون لە دەزگای میدیایی هاوڵاتییەوە گوێبیستی دەقی پەیامەکە بن: بانگەواز بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی پارتی؛ لە سەدەی بیستەم دامەزراوە، توندوتیژترین سەدەی مێژووە. ئەو ژینگەیەی کە پەکەکە تێیدا دروست بوو، ژینگەی دوو شەڕی جیهانی، سۆسیالیزمی ڕاستەقینە و سەردەمی شەڕی سارد بوو لە جیهاندا. لەو چوارچێوەیەدا نکۆڵیکردن لە واقیعی کورد و قەدەغەکردنی ئازادییەکان و بەتایبەت ئازادیی بیرکردنەوە ڕوویدا. واقیعی سیستەمی سۆسیالیستی واقیعی سەدە کاریگەری لەسەر ئەم پێکهاتە هەبووە لە ڕووی تیۆری و بەرنامە و ستراتیژی و تاکتیکەوە. لە ساڵانی نەوەدەکاندا بە هۆی هۆکاری ناوخۆیی و داڕمانی سۆسیالیزمی واقیعی و تێکچوونی نکۆڵی لە ناسنامە لە وڵاتدا و پێشهاتەکانی ئازادیی بیرکردنەوە بووە هۆی ئەوەی پارتی مانای خۆی لەدەست بدات و زیاتر خۆبەدەستەوەدەر بێت. بۆیە وەک ئەوانی تر گەیشتووەتە کۆتایی تەمەنی و پێویستی بە کۆتاییهێنانە. پەیوەندی کورد و تورکیا؛ بەدرێژایی زیاتر لە هەزار ساڵ لەمێژوودا، تورک و کورد هەمیشە بەپێویستیان زانیوە خۆبەخشانە لە هاوپەیمانییەکدا بمێننەوە بۆ ئەوەی بوونی خۆیان بپارێزن و دژی زلهێزە هەژموونییەکان بوەستنەوە. دوو سەدەی ڕابردووی مۆدێرنیتی سەرمایەداری ئامانجی شکاندنی ئەم هاوپەیمانییە بووە. ئەو هێزانەی کە کاریگەرییان لەسەر بووە، لەگەڵ بناغە چینییەکانیان، ئەمەیان وەک بنەمایەک وەرگرتووە. ئەم پرۆسەیە بەهۆی لێکدانەوە یەکسانەکانی کۆمارەوە خێراتر بووە. ئەرکی سەرەکی ڕێکخستنەوەی ئەو پەیوەندییە مێژووییە کە ئەمڕۆ تێکچووە، بە گیانی برایەتی و یەکڕیزی، بەبێ ئەوەی بیروباوەڕەکانمان پشتگوێ بخەین. پێویستی کۆمەڵگایەکی دیموکراسی حاشا هەڵنەگرە. پەکەکە درێژترین و بەرفراوانترین بزووتنەوەی یاخیگەر و توندوتیژانە لە مێژووی کۆماردا. چونکە ڕێگای سیاسەتی دیموکراسی داخرا، پارتی بەهێزتر بوو و پشتیوانی پەیدا کرد. دەوڵەتە نەتەوەیی و فیدراسیۆنە جیاکراوەکان، ئۆتۆنۆمی ئیداری و چارەسەری کولتووری کە دەرئەنجامی پێویستی ناسیۆنالیزمی توندڕەون، ناتوانن وەڵامی کۆمەڵناسی کۆمەڵگەی مێژوویی بن. ڕێزگرتن لە شوناسەکان، ئازادی بیرکردنەوە، ڕێکخستنی دیموکراسی و گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی-ئابووری و سیاسی هەموو پێکهاتەکان تەنیا بە بوونی کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی و فەزای سیاسی مومکین دەبێت. سەدەی دووەمی کۆمار تەنیا کاتێک دەتوانێت یەکگرتوویی و بەردەوامی هەمیشەیی هەبێت کە تاجی دیموکراسی لەسەر بێت. هیچ ڕێگەیەکی تر نییە بۆ گەڕان بەدوای سیستەمەکان و جێبەجێکردنیان جگە لە ڕێگەی دیموکراسی و ناکرێ. کۆدەنگی دیموکراتی میتۆدی بنەڕەتییە. زمانی سەردەمی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراسیش بەگوێرەی ئەم واقیعە پەرەی پێبدرێت. ئەو بانگەوازەی بەڕێز دەولەت باخچەلی کردوویەتی، ئەو ئیرادەیەی جەنابی سەرۆک کۆمار نیشانیداوە و ڕێبازە ئەرێنییەکانی لایەنەکانی دیکە ئەم پرۆسەیەیان خوڵقاندووە و منیش داوای داماڵینی چەک لەم پرۆسەیەدا دەکەم و بەرپرسیارێتی مێژوویی ئەم بانگەوازە لە ئەستۆ دەگرم. هەروەک چۆن هەموو کۆمەڵگا و حیزبێکی هاوچەرخ کە بوونیان بە زۆر کۆتایی پێنەهاتووە، ئێوەش خۆبەخشانە کۆنگرەی خۆتان بانگ دەکەن و بڕیار دەدەن؛ پێویستە هەموو گروپەکان چەکەکانیان دابنێن و پارتی هەڵبوەشێتەوە. سڵاوی خۆم بۆ هەموو ئەو کەسانە دەنێرم کە باوەڕیان بە پێکەوە ژیان هەیە و گوێ لە بانگەوازەکەم دەگرن. ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٥ عەبدوڵڵا ئۆجالان”

  سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، ڕایدەگەیەنێت پێشوازی له‌ په‌يامى به‌ڕێز ئۆجالان و بانگه‌وازه‌كه‌ى بۆ چه‌كدانان و خۆهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌كه‌كه‌ ده‌كه‌ين. داواكارين په‌كه‌كه‌ پابه‌ند و گوێڕايه‌ڵى په‌يامه‌كه‌ بێت و جێبه‌جێى بكات. دەقی پەیامەکەی نێچيرڤان بارزانى:   به‌ گه‌رمى پێشوازی له‌ په‌يامى به‌ڕێز ئۆجالان و بانگه‌وازه‌كه‌ى بۆ چه‌كدانان و خۆهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى په‌كه‌كه‌ ده‌كه‌ين. داواكارين په‌كه‌كه‌ پابه‌ند و گوێڕايه‌ڵى په‌يامه‌كه‌ بێت و جێبه‌جێى بكات. هيوادارين ئه‌م بانگه‌وازه‌ زه‌مينه‌خۆشكه‌ر بێت بۆ به‌ديهاتنى ئاشتى و چاره‌سه‌رى ئاشتييانه‌. بێگومان سه‌رده‌مى خه‌باتى ئاشتى و مه‌ده‌نى و ديموكراسييه‌‌ و له‌و ڕێگه‌يه‌وه‌ ئه‌نجام و ده‌ستكه‌وتى باشتر دێنه‌ دى، نه‌ك به‌ چه‌ك و توندوتيژى.   ئێمه‌ له‌ هه‌رێمى كوردستان پشتيوانيى ته‌واو له‌ پرۆسه‌ى ئاشتى ده‌كه‌ين و هه‌رچى بكه‌وێته‌ سه‌رشانمان بۆ سه‌رخستنى پرۆسه‌كه‌، ئاماده‌ين ڕۆڵى يارمه‌تيدان و هاريكاريى بگێڕين. هه‌روه‌ها به‌ ڕێز و پێزانينه‌وه‌ له‌ ڕۆڵى به‌ڕێز سه‌رۆك ئه‌ردۆغان و ده‌سه‌ڵاتى ئاك پارتى ده‌ڕوانين كه‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاى ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ به‌ بير و بڕوا و ڕوانگه‌يه‌كى ڕوونه‌وه‌ زه‌مينه‌سازى و كاريان بۆ ئاشتى كرد.   هيوادارين قۆناغى داهاتوو بە بەشداری و هاودەنگیی لایەنەکانی دیکەش له‌ توركيا، قۆناغى سه‌ركه‌وتنى ئاشتى و چاره‌سه‌رى بێت و ئارامى و سه‌قامگيرى باڵ به‌سه‌ر وڵاته‌كه‌ و ته‌واوى ناوچه‌كه‌دا بكێشێت.

شاندی دەم پارتی لە ئیستەنبووڵ پەیامی ئاشتیی ئۆجەلانیان بڵاوکردەوە، ئەحمەد تورک، سەرۆکی لەکارلادراوی شارەوانیی مێردین پەیامەکەی بەزمانى کوردى خوێندەوە. ئەوەش دوای ئەوەی شاندە 7 کەسییەکە ئەمڕۆ سەردانی ئیمراڵییان کرد.  لەگەڵ بڵاوکردنەوەی بانگەوازی ئاشتی، شاندەکە وێنەیەکیان کە لە ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان گرتبوو، بڵاوکردەوە. دەقی پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکرات پارتی کرێکارانی کوردستان لە سەدەی بیستەمدا لەدایک بوو، کە توندوتیژترین سەردەمی مێژوو بوو، لە سایەی دوو جەنگی جیهانی، سۆشیالیزمی واقیعی و کەشوهەوای جەنگی سارد کە جیهان بەخۆیەوەبینی، هەروەها نکۆڵیکردن لە واقیعی کوردی و سنوردارکردنی ئازادییەکان، لەسەرووی هەموویانەوە ئازادی دەربڕین. لە رووی تیۆری و بەرنامە و ستراتیژی و تاکتیکەوە، حیزبەکە بە تووندی کاریگەر بوو بە سیستەمی سۆشیالیزمی واقیعیی سەدەی بیستەم. لەگەڵ رووخانی سۆشیالیزمی واقیعی لە نەوەدەکان بەهۆی هۆکاری نێوخۆیی و لەگەڵ پاشەکشەی سیاسەتی نکۆڵیکردن لە ناسنامە لە وڵاتدا و ئەو پێشکەوتنانەی کە لە ئازادی دەربڕیندا روویاندا، حیزبەکە گرنگیی خۆی لەدەستدا و دووچاری دووبارەبوونەوەی زێدەڕۆیانە بوو. لە ئەنجامدا، وەکو هاوتاکانی رۆڵی خۆی تەواو کرد و هەڵوەشاندنەوەی بووە پێویستییەک. بۆ زیاتر لە هەزار ساڵ، تورک و کورد هەوڵیان داوە لە بەرامبەر هێزە زاڵەکاندا مانەوەی خۆیان بپارێزن و خۆڕاگر بن، هەر ئەوەش بوو وایکرد هاوپەیمانێتی لەسەر بنەمای ئارەزوومەندانە ببێتە پێویستییەکی بەردەوام بۆیان. بەڵام مۆدێرنبوونی سەرمایەداری، لە ماوەی دوو سەد ساڵی رابردوودا، ئامانجی سەرەکی خۆی کردە هەڵوەشاندنەوەی ئەم هاوپەیمانێتییە. هێزە جیاوازەکان کاریگەرییان لێکرا و بەپێی بنەماکانی چینایەتی بەم ئاراستەیەدا رۆیشتن. بە لێکدانەوە تاکلایەنەکانی کۆمار، ئەم رێڕەوە خێراتریش بوو. ئەمڕۆ، دووربارە رێکخستنەوەی ئەم پەیوەندییە مێژووییە کە زۆر ناسک بووە، بە رۆحی برایەتی، لەگەڵ رەچاوکردنی باوەڕەکانیش پێویستە. ناکرێت نکۆڵی لە پێویستیی هەبوونی کۆمەڵگەیەکی دیموکرات بکرێت. ئەگەر پەکەکە، کە درێژترین و بەرفراوانترین بزووتنەوەی یاخیبوون و توندوتیژی بوو لە مێژووی کۆماردا، توانیویەتی هێز و پشتگیری بەدەست بهێنێت، ئەوا لەبەر داخستنی دەرەچەکانی سیاسەتی دیموکراتی بووە. ئەو چارەسەرانەی لەسەر بنەمای نەتەوەپەرستیی توندڕەو بنیاتنراون، وەک دامەزراندنی دەوڵەتێکی نەتەوەیی جیاواز، یان فیدراڵی، یان ئۆتۆنۆمی، یان چارەسەری کولتووری، پێداویستییەکانی مافە کۆمەڵایەتییە مێژووییەکانی کۆمەڵگە دابین ناکەن. رێزگرتن لە ناسنامە، ئازادیی دەربڕین، رێکخستنی دیموکراتی و بنیاتنانی پێکهاتەی کۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی بۆ هەر گرووپێک بەپێی بنەماکانی تایبەتی خۆی، تەنها بە بوونی کۆمەڵگەیەکی دیموکرات و بواری سیاسی دیموکراسی جێبەجێ دەبێت. سەدەی دووەمی کۆمار ناتوانێت مانەوەی هەمیشەیی و برایانە بەدەست بێنێت ئەگەر دیموکراسی بەدەستنەهێنێت.  هیچ رێگەیەکی دیکە جگە لە دیموکراسی نییە بۆ بەدەستهێنانی سیستەمی نوێ و جێبەجێکردنی و ناشبێت. رێگەی بنەڕەتی، رێککەوتنی دیموکراسیانەیە. هەروەها پێویستە زمانێک پەرە پێ بدرێت کە لە ماوەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیدا لەگەڵ واقیع بگونجێت.  لە کەشوهەوای ئێستادا، کە بە بانگەوازی بەڕێز دەوڵەت باخچەلی دروست بووە، هەروەها ئەو ئیرادەیەی کە بەڕێز سەرۆک کۆمار نیشانیداوە و هەڵوێستە ئەرێنییەکانی پارتە سیاسییەکانی دیکە بەرامبەر بەم بانگەوازە، من بانگەواز بۆ چەکدانان دەکەم و بەرپرسیارێتی مێژوویی ئەم بانگەوازە دەگرمە ئەستۆ. وەک چۆن هەموو کۆمەڵگە و پارتە مۆدێرنەکان دەیکەین، کە نەتوانراوە بە هێز کۆتایی بە هەبوونیان بهێنرێت، لەسەر بەستنی کۆنگرەیەک و بڕیاردان لەسەر تێکەڵبوون لەگەڵ دەوڵەت و کۆمەڵگە رێکبکەون و پێویستە هەموو گرووپەکان دەستبەرداری چەک بن و پەکەکە خۆی هەڵبوەشێنێتەوە. سڵاو بۆ هەموو ئەو گرووپانە دەنێرم کە باوەڕیان بە پێکەوەژیان هەیە و بەدەم بانگەوازەکەمەوە دێن. 25ی شوباتی 2025 عەبدوڵڵا ئۆجەلان

هاوڵاتى بڕیارە ناوەڕاستى هەفتەى داهاتوو وەزارەتى دارایی حکومەتى فیدراڵ، شایستە داراییەکان بۆ مووچەى مانگى دووى مووچەخۆرانى هەرێم بنێرێت ئەمەش بەوتەى سەرچاوەیەکى وەزارەتى دارایی، پاش ئەوەى وەزارەتى دارایى و ئابوورى حکومەتى هەرێمى کوردستان لیستى مووچەى مانگى شوباتى بە (سیستمى پەیڕۆڵ) ڕەوانەى بەغداد کردوە لەئەمڕۆوە وردبینى تێدادەکرێت. سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی هەرێم ڕاگەیاند: ئەمڕۆ وردبینی لە لیستی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان لەلایەن وەزارەتی دارایی عێراقەوە دەستیپێكردووە و تاوەكوو ڕۆژی یەكشەممە كۆتایی دێت و چاوەڕوان دەكرێت لەدوای تەواوبوونی وردبینیكردنی لیستی مووچە، ڕاستەوخۆ پارەی مووچەی مانگی دووی ئەمساڵ لەلایەن بەغداوە خەرج بكرێت. هاوکات ئەو سەرچاوەیە ئەوەشى خستوەتەڕوو، لەگەڵ لیستى مووچەى مانگى شوبات، لیژنە تەکنیکییەکە ناوى ئەوانەى مووچەکانیان بەبانکى کراون و ئەوانەشى کە هێشتا مووچەکانیان بە بانکى نەکراون و وردەکارى تەواو لە راپۆرتێکدا رادەستى دارایى عێراق کرا.  هاوکات، ئەوەشى روونکردەوە، پاش وردبینیی ناوەڕاستى هەفتەى داهاتوو وەزارەتى دارایى عێراق تەرخانى دارایى بۆ مووچەى مانگى شوباتى 2025 رەوانەى هەرێمى کوردستان دەکات، کە بڕەکەى زیاتر لە 950 ملیار دینارە. پرسی مووچە لەنێوان هەولێر و بەغدا بڕاوەتەوە و ڕێککەوتن کراوە، ڕێککەوتنەکە بۆ کۆی مانگەکانی ئەمساڵە، بەڵام بەهۆی خانەنشینبوونی ژمارەیەکی زۆری فەرمانبەر و چەند داواکارییەکی نوێی وەزارەتی دارایی عێراق ناردنی لیستی مووچەی مانگی شوبات دواکەوت.

هاوڵاتى فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات، داوای لە ئیدارەی نوێی سووریا کرد ئەرکەکانیان جێبەجێ بکەن بۆ راگرتنی هێرشەکان لەسەر رۆژئاوای کوردستان، هاوکات داواش دەکات کار بکرێت بۆ بەدیهێنانى ئاگربەستێکی هەمەلایەنە لە هەموو سوریا. ئەمڕۆ پێنج شەممە، لە پەراوێزی “کۆڕبەندی سووریا بۆ دیالۆگی نیشتمانی بەرەو سوریایەکی فرەیی و دیموکراسی” لە شاری رەقەلەلایەن “ناوەندی “رۆژئاڤا بۆ لێکۆڵینەوە” و بە بەشداریی کەسایەتییە سیاسییەکانی سووریا لە ناوچە جیاوازەکانەوە رێکخرابوو. لەگرتەڤیدیۆییەکى تۆمارکراودا، مەزڵوم عەبدى، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات قسەى بۆ ئامادەبوان کردو وتى: ئێمە پابەندین بە پێویستی بەردەوامی دانوستانەکان لەگەڵ دیمەشق و یەکێک لە کارە لەپێشینەکانمان وەستاندنی هێرشەکانی تورکیایە. هەروەها جەختی لە پاراستنی نەگۆڕە نیشتمانییەکانی پەیوەست بە یەکڕیزی خاکی سوریا و یەکڕیزیی دامودەزگا مەدەنی و سەربازییەکانی دەوڵەت لە چوارچێوەی سیستەمێکی لامەرکەزیدا کردەوە. فەرماندەى هەسەدە بە پێویستی ڕاگرتنی هێرشەکان بۆ سەر ڕۆژئاواى کوردستان کردەوە،  لە لایەن گروپە بەکرێگیراوەکانی سەر بە دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا، هەروەها  داوای لە دەسەڵاتدارانی دیمەشق کرد ئەرکەکانی خۆیان لەو چوارچێوەیەدا جێبەجێ بکەن. لە کۆتاییدا مەزلوم عەبدی داوای لە سەرجەم نوێنەرانی پێکهاتەکانی ناوچەکە کرد، ڕۆشنبیران، پیاوانی ئایینی، ژنان و گەنجان، بەشداری لە دیالۆگێکی ناوخۆییدا بکەن بۆ گەیشتن بە دیدێکی هاوبەش بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی سیاسی لە سەرتاسەری سوریادا. کۆڕبەندەکە کە نزیکەی 300 کەسایەتی لە سیاسەتمەداران و چالاکوانانی مافی مرۆڤ و کۆمەڵگەی مەدەنی لەخۆگرتووە و بڕیارە ئەمڕۆ کۆتایی بە کارەکانی بهێنێت.

هاوڵاتى محەممەدی شەشەم شای مەغریب داوای لە هاووڵاتیانی کرد، ئەمساڵ لەچەژندا قوربانییەکانى نەکەن و هیچ ئاژەڵێک سەر نەبڕن، بەهۆی دابەزینی بەرچاوی ژمارەی ئاژەڵەکان لە ئەنجامی ئەو وشکەساڵییە سەختەی کە شانشینی مەغریب بۆ حەوتەمین ساڵ لەسەریەک تووشی بووە. پاشاى ئەو وڵاتە لە پەیامێکدا کە ئەحمەد توفیق وەزیری کاروباری ئایینی لە تەلەفزیۆنی دەوڵەت، ڕایگەیاند "داوا لە گەلی ئازیزمان دەکەین ئەمساڵ ڕێوڕەسمی جەژنی قوربان ئەنجام نەدەن". ئاماژەی بەوەشکرد، هۆکاری ئەمەش "ئەو بارەودۆخە سەختەى کەشوهەوا و ئابوورییە کە ڕووبەڕووی وڵاتەکەمان دەبێتەوە، کە بووەتە هۆی دابەزینی بەرچاوی ژمارەی ئاژەڵەکان". پادشا هەروەها ئەوەشى خستوەتەڕوو بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە جەژنی قوربان سوننەتێکی پشتڕاستکراوە کاتێک دەکرێت، ئەنجامدانی لەم بارودۆخە سەختانەدا زیانی ڕاستەقینە بە توێژە گەورەکانی گەلەکەمان دەگەیەنێت، بەتایبەتی ئەوانەی داهاتیان سنووردارە. وشکەساڵییەک کە بۆ حەوتەمین ساڵ لەسەریەک مەغریبی گرتووەتەوە، بووەتە هۆی دابەزینی 38%ی ژمارەی ئاژەڵەکان، بە بەراورد بە تێکڕای 30 ساڵی ڕابردوو 53% کورتهێنانی بارانبارین، بەپێی ئەوەی بەرپرسانى کشتوکاڵ لە ناوەڕاستی مانگی شوباتدا ڕایگەیاندبوو. ئەمە خراپترین وشکەساڵییە کە شانشینی یەکگرتوو لە سەرەتای هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە تووشی بووە. کەمی باران بارین بووەتە هۆی کورتهێنان لە لەوەڕگە ئاژەڵییەکان و دابەزینی بەرهەمی گۆشت، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخ لە بازاڕی ناوخۆ و زیادبوونی هاوردەکردنی ئاژەڵ و مەڕ و گۆشتی سووری زیندوو.

  وەزیری دەرەوەی عێراق جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە، هێشتا هەڕەشەو مەترسى هێرشی ئاسمانیی ئیسرائیل بۆ سەر خاکى عێراق هەر ماوە، راشیدەگەیەنێت ئەمەریکا داوای لەعێراق نەکردووە هاوردەکردنی غازی ئێران ڕابگرین. ئەمرۆ پێنجشەممە، 27-02-2025، فوئاد حوسێن، جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوەی عێراق، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵی (العربیه‌) باسی لە پەیوەندییەکانی بەغدا – واشنتن، هێرشی گرووپە چەکدارەکان بۆ سەر هاوپەیمانان، پرۆسەی نوێی ئاشتیی لە تورکیا و باکووری کوردستان، شەڕی غەززە و چەندان پرسی دیکەی کرد.  فواد حسێن، هێرشە مووشەکییەکانی گرووپە چەکدارەکانی عێراقی بۆ گۆڕان و پێشهاتەکانی ناوچەکە گەڕاندەوە و جەختی کردەوە لەوەی پێویستە خۆمان لە گرژی و ئاڵۆزییەکانی ناوچەکە بپارێزین و عێراق پەلکێشی هیچ شەڕێک نەکەین. لە دوای سەرهەڵدانی شەڕی غەززە لە 07ـی ئۆکتۆبەری 2023، گرووپە چەکدارەکانی سەر بە ئێران لە عێراق، وەکوو پشتیوانییەک بۆ مقاوەمەی ئیسلامی لە فەڵەستین (حەماس) بۆ ماوەی چەندان مانگ، هێرشی مووشەکییان کردە سەر ئیسرائیل لە لایەک و لە لایەکی دیکە بۆ سەر بنکە سەربازییەکانی هاوپەیمانان لە عێراق و هەرێمی کوردستان.  فوئاد حوسێن، لەبارەی ئەگەری هێرشی ئاسمانیی ئیسرائیل بۆ سەر عێراق، وتی: "هەڕەشەکانی هێرشی ئاسمانیی ئیسرائیل بۆ سەر عێراق، تاوەکوو ئێستەش هەر ماون." ئەوەشی خستە ڕوو "ئەمەریکا چەندان جار پەیامی ناڕاستەوخۆی لەبارەی گرووپە چەکدارەکان، بۆ ئێمەی ناردووە." لەبەشێکى دیکەى چاوثیکەوتنەکەیدا، وەزیۆى دەرەوەى عێراق،  باسی لە ئیدارەی نوێی ئەمەریکا بە سەرۆکایەتیی دۆناڵد ترەمپ کرد و وتی: "ئەمەریکا داوای لێ کردووین هاوردەکردنی غاز لە ئێرانەوە ڕابگرین و هەندێک پێشنیازیشی بۆ کردووین کە تایبەتن بە زیادکردنی فشار لەسەر تاران. هاوکات، وەزیری دەرەوە بە پێویستیشی دەزانێت عێراق هاوسەنگیی لە پەیوەندییەکانی لە نێوان ئەمەریکا و ئێراندا بپارێزێت و  وتی: "هیوادارین بەردەوامیی بە گفتوگۆی ستراتیجیی نێوان بەغدا و واشنتن بدەین. لەبارەی سزای سەر ژمارەیەک بانکی فیدراڵیش، وەزیری دەرەوەی عێراق دڵنیایی دا لەوەی "هیچ سزایەکی نوێی ئەمەریکی بۆ سەر بانکەکانی عێراق نییە."

  عەلی بەنداوی ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری پەرلەمانی عێراق بە رۆژنامەی سەباحی گوتووە، لەگەڵ جێبەجێکردنی یاسای لێبوردنی گشتیدا ژمارەی زیندانییەکان لە گرتوخانەکان بەڕێژەی لەسەدا 40 بۆ لەسەدا 50 کەمدەبێتەوە و ئەوەش خەرجی حکومەت بۆ دابینکردنی پێداویستی گرتوخانەکان کەمتر دەکاتەوە. ئەندامەکەى لیژنەکە ڕاگەیاندووە: یاساکە بە كرداری چووەتە بواری جێبەجێکردنەوە، بەڵام پابەندی رێوشوێنی وردكراوە، پێشبینیش دەکات لە ماوەی مانگێک یان زیاتر، ژمارەی  زیندانەکان روو لە كەمبونەوە بكات. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، یاساکە ئازادكردنی سزادراوێكی زۆری لەخۆگرتووە، جگە لە گروپە تیرۆریستییەکان و ئەوانەی دەستیان بە خوێنی عێراقییەكان سورە. بەوتەی ئەو پەرلەمانتارە، رەنگە لەسەدا (٤٠ بۆ ٥٠) زیندانەکان ئازادبكرێن، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە زۆربەی ئەو تاوانانەی کە لێبوردنەکە دەیگرێتەوە پەیوەندییان بە پارەی خوێن و تاوانە بچوکەوە هەیە، لەگەڵ دۆسیەی ماددە هۆشبەرەکان، كە ئەو کەسانەش دەگرێتەوە بە بڕی کەمتر لە (٥٠)گرام گیراون. جەختیشكردووە، جێبەجێکردنی یاساکە یارمەتیدەر دەبێت بۆ کەمکردنەوەی فشارەکان لەسەر زیندانەکان و کەمکردنەوەی خەرجییەكانی دەوڵەت، بەتایبەت دابینكردنی خۆراک و ئامادەکردنی پێداویستییە لۆجستیکییەکان. ژمارەی زیندانیان لە عێراق، لە نێوان (٦٥ بۆ ٧٠)هەزار زیندانییە، لە کاتێکدا توانای زیندانەکان تەنها نزیکەی (٢٠)هەزار زیندانییە، ئەوەش وایکردووە زیندانەکان (٣٠٠%) بە رێژەی قەرەباڵغتر بن.

هاوڵاتى شاندی ئیمرالی کە لە ٧ کەسیی دەم پارتی پێکهاتوون بۆ سێهەمین دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان بەرەو زیندانی دوورگەی ئیمرالی بەڕێکەوتن. وەزارەتی دادی تورکیا دوینێ ڕەزامەندی لەسەر داواکارییەکەی دەم پارتی دەربڕی، تاکوو بۆ جاری سێیەم ئەمرۆ پێنج شەممە  شاندی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان بکات. جیاواز لە دووجاری پێشوو، ئەمجارە جگە لە سڕی سورەییا ئۆندەر و پەروین بوڵدان، ئەحمەد تورک یش وەک ئەندامی سێیەمی شاندەکە سەردانی ئۆجەلان دەکات. بڕیارە هەر ئەمرۆ، دواى سەردانى شاندی ئیمرایی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە کاتژمێر ٥ى پاشنیوەڕۆ لە ئیستەنبوڵ کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانى ئەنجامبدەن و  بانگەوازەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان ئاشکرا بکەن. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە، ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ و لەسەر شاشەی گەورەوە ڕاستەوخۆ پەخش دەکرێت، بۆ ڕاگەیاندراوە مێژووییەکە، لە ئامەد و وان شاشەی گەورە دادەنرێت. ئامادەکارى کراوە لەشارى ئامەد لە گۆڕەپانی شێخ سەعید لە شاشەیەکی گەورەدا ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ پەخش بکرێت. چاوەڕێ دەکرێت، لە شارەکانی دەوروبەرەوە هەزاران کەس روبکەنە ئەوشارە، هاوکات لەشارى وانیش شاشەیەکی گەورە لە گۆڕەپانی شارەکە دادەنرێت. دەم پارتی، پارتی هەرێمە دیموکراتیکەکان (دەبەپە) و تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا) بانگەوازیان بۆ هاوڵاتیان کردووە، سبەی کاتژمێر چوار لە گۆڕەپانەکانی ئامەد و وان بن. پێشتر ئایشەگول دۆغان، وتەبێژی پارتی دیموکراسی و یەکسانیی گەلان (دەم پارتی) ڕایگەیاند: داواکارییان پێشکەشی وەزارەتی دادی تورکیا کردووە بۆ ئەوەی شاندی ئیمڕاڵی بۆ جاری سێیەم سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بکات. پێشکەشکردنی ئەم داواکارییەی دەم پارتی دوای ئەوە دێت، لەسەر داوای عەبدوڵڵا ئۆجەلان شاندێکی دەم پارتی سەردانێکی سێ رۆژەی بۆ هەرێمی کوردستان ئەنجامدا و لەگەڵ گەورە بەرپرسانی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە. هاوسەرۆک فراکسیۆنی دەم پارتی ئەوەش دەخاتەڕوو لە سەردانەکەى ئیمرالیدا بە تایبەت زانیاری لەسەر سەردانەکانی باشووری کوردستان و ئەو گفتوگۆیانەی کراون بە  ئۆجەلان ڕادەگەیەنرێت.

  وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان نیگەرانی قوڵی نەتەوە یەکگرتووەکانی لە بەردەوامی پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل بۆ سەروەری و یەکپارچەیی خاکی سوریا دەربڕی. لە میانی کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەیدا لە نیویۆرک، ستیفان دوجاریک لە میانی کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەیدا لە نیویۆرک ڕایگەیاند، "ئێمە بە قووڵی نیگەرانین لە بەردەوامی پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل بۆ سەروەری و یەکپارچەیی خاکی سوریا، هەروەها پێشێلکردنی ڕێککەوتننامەی جیابوونەوە لە ساڵی 1974". هەروەها جەختیکردەوە لەسەر پێویستی ڕێزگرتن لە هەموو پابەندبوونەکان بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان لەلایەن ئیسرائیلەوە. ستیفان دوجاریک ئەوەشى زیادکرد: هەر جارێک ئەم لێدانانە و پێشێلکارییەکانی دیکە لە لایەن کەسانی دیکەوە بۆ یەکپارچەیی خاکی سووریا دەبینین، مەترسی دووبارەبوونەوەی دوژمنایەتی و زیادبوونی توندوتیژی و ناسەقامگیریی ناوچەکە زیاتر دەکات. وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی لەوە کردەوە کە ئەوان  بەرگری لە ئاسایشی گەلی سوریا و یەکگرتوویی و سەروەری خاکی سوریا دەکەین و ئەمانەش پەیامگەلێکن کە لەلایەن پێدەرسن نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەوانی دیکەوە گەیاندووە.  وتیشى: پێویستە ڕێز لە هەموو پابەندبوونەکان بگیرێت کە بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان. دوێنێ چوارشەممە، ناوچە سەربازییەکانی باشووری سووریا لەلایەن  فڕۆکەکانی ئیسرائیلەوە بۆردومانکرا، لە درێژەی هێرشە دووبارەکان، لە ماوەی چەند هەفتەی ڕابردوودا، بۆ سەر خاکی سوریا، لەوانە داگیرکردنی ناوچەی پاراستن و کۆنترۆڵکردنی لوتکەی چیای هرمون، دەستدرێژیی هێزەکانی داگیرکەری ئیسرائیل بۆ سەر پارێزگای قونەیترە، و بۆردومانی سەدان شوێنی سەربازی، لەگەڵ سوپای سوریا لە تێکدانی ژێرخانی سوپای سوریا.

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق، بانگهێشتنامەیەکی لەلایەن ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا پێگەیشت بۆ ئەوەی لە مانگی ئایاری داهاتوو سەردانی ڕووسیا بکات. ئەمڕۆ چوارشەممە (26ی شوباتی 2025)، لە ڕاگەیەندراوێکدا نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق، ئەوەخراوەتەڕوو سودانی پێشوازی کردووە لە سێرگی تسیڤلێڤ وەزیری وزەی ڕووسیا، لەکۆبونەویەکدا تیایدا باسیان لە بوارەکانی هاوکاری هاوبەش کرد، بەتایبەتی لە بواری وزە و کەرتی نەوت. لە ڕاگەیەندراوەکەشدا ئەوەش ئاشکراکراوە سودانی "بانگهێشتنامەیەکی فەرمی لە وەزیری ڕوسیا وەرگرتووە کە لەلایەن ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیاوە بۆى نێردراوە بۆ ئەوەى بەشداری بکات لە ئاهەنگەکانی هەشتاهەمین ساڵیادی سەرکەوتن بەسەر نازیزیەکاندا کە لە مانگی ئایاری داهاتوودا ئەو مەراسیمە بەڕێوەدەچێت. سەرۆک وەزیرانی عێراق لەو دیدارەدا جەختی لەوە کردەوە عێراق کار بۆ فراوانکردنی هاوکاری لەگەڵ لایەنی ڕووسی لە چەند بوارێکدا، و پەرەپێدانی هاوبەشی و شارەزایی لە بواری زیرەکی دەستکرد کاردەکات. لای خۆیەوە، تسیڤیلێڤ ئەو پێشکەوتنانەی لە کۆبوونەوەکانی خولی دەیەمی لیژنەی باڵای عێراق و ڕووسیا، کە لە بەغدا بەڕێوەچوو، کە سەرۆکایەتی شاندی وڵاتەکەی دەکات، و ئەو یاداشتانەی لێکتێگەیشتن و ڕێککەوتنەکانی لە بوارەکانی گواستنەوەی دەریایی، تەندروستی، و کەرتی نەوت، هەروەها لەسەر ئاستی ژوورە بازرگانییەکانی نێوان هەردوو وڵات دووپاتکردەوە، ئاماژەی بە خواستی حکومەتی وڵاتەکەی کرد بۆ هاوبەشی زیاتر دوو وڵات لە بوارە جیاوازەکانی بەرژەوەندی هاوبەشدا.

  بڕیارە سبەینێ، دواى سەردانى شاندی ئیمرایی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە کاتژمێر ٥ى پاشنیوەڕۆ لە ئیستەنبوڵ کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانى ئەنجامبدەن و  بانگەوازەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان ئاشکرا بکەن. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە، ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ و لەسەر شاشەی گەورەوە ڕاستەوخۆ پەخش دەکرێت، بۆ ڕاگەیاندراوە مێژووییەکە، لە ئامەد و وان شاشەی گەورە دادەنرێت. ئامادەکارى کراوە لەشارى ئامەد لە گۆڕەپانی شێخ سەعید لە شاشەیەکی گەورەدا ڕاگەیاندراوەکەى شاندەکە بەشێوەی ڕاستەوخۆ پەخش بکرێت. چاوەڕێ دەکرێت، لە شارەکانی دەوروبەرەوە هەزاران کەس روبکەنە ئەوشارە، هاوکات لەشارى وانیش شاشەیەکی گەورە لە گۆڕەپانی شارەکە دادەنرێت. دەم پارتی، پارتی هەرێمە دیموکراتیکەکان (دەبەپە) و تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا) بانگەوازیان بۆ هاوڵاتیان کردووە، سبەی کاتژمێر چوار لە گۆڕەپانەکانی ئامەد و وان بن. وەزارەتی دادی تورکیا ڕەزامەندی لەسەر داواکارییەکەی دەم پارتی دەربڕی، تاکوو بۆ جاری سێیەم سبەینێ پێنج شەممە شاندی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان بکات. بەپێی ئەو هەواڵەی لە میدیاکانی باکوری کوردستان بڵاو کراوەتەوە جیاواز لە دووجاری پێشوو، ئەمجارە جگە لە سڕی سورەییا ئۆندەر و پەروین بوڵدان، ئەحمەد تورک یش وەک ئەندامی سێیەمی شاندەکە سەردانی ئۆجەلان دەکات.

هاوڵاتى ناوەندى ڕاگەیاندنى هێزەکانى سوریاى دیموکرات، ئاشکرایدەکات بەهۆى هێرشێکى فرۆکە جەنگیەکانى تورکیاى داگیرکارەوە، ١٢ کەسى سەربازى و مەدەنى شەهید بوون لە  بیابانی "روەیشد"، لە ناوچەی "ئەلشەدادی"، باشووری ئەلحەسەکە. ئێوارەى ئەمرۆ چوارشەممە، هەسەدە ئەو ڕاگەیەندراوەى بڵاوکردوەتەوەو تیایدا ئەوە دەخاتەڕوو، لە دەستدرێژییەکی نوێی تورکیا، چەند فڕۆکەیەکى جەنگیی داگیرکەری تورکیا و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کاتژمێر سێى ئەمڕۆ هەڵیانکوتایە سەر چەند ناوچەیەک لە بیابانی "ئەلروەیشد"، لە ناوچەی "ئەلشەدادی"، باشووری ئەلحەسەکە. بەپێى ڕاگەیەندراوەکە، هێزی ئاسمانی داگیرکەر خاڵێکی سەربازی هێزەکانی هەسەدەى کردوەتە ئامانج، جگە لە ماڵی نیشتەجێبوونی کرێکارانی مەدەنی، هەروەها ئۆتۆمبێلێکی مەدەنی کە شوانەکانی هەڵگرتبوو لەسەر ڕێگای ئەلخەرەفی کە دێرەزوور و ئەلحەسەکە بەیەکەوە دەبەستێتەوە کردە ئامانج، لەوێ زیاتر لە ١٦ هێرشی ئاسمانی بۆ سەر ناوچەکە ئەنجامداوە. هەروەها دەشڵێن: لە ئەنجامی ئەو دەستدرێژییە خیانەتکارانەدا؛ چوار شەڕڤانمان و شەش کرێکاری مەدەنی و دوو شوان شەهید بوون. هەسەدە ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی داگیرکەری تورکیا ماڵێکی لە گوندی "ساکیرۆ" لە باشووری ڕۆژئاوای لادێی شاری "سولوک" کردە ئامانج و زیانی ماددی بە ماڵی ئەو هاووڵاتییە مەدەنییە گەیاندووە کە بە ئامانج گیراوە. ئەم هێرشە ترسنۆکانە ئاماژەن بۆ عەقڵیەتی دڕندە و فراوانخوازانەی داگیرکەری تورکیا و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر بەم هێرشە ئاشکرایە بۆ سەر خاکی سوریا دەرببڕن.