بۆ یەکەمجار پارتی دەم و مەهەپە جەژنە پیرۆزە لە یەکدى دەکەن

لەژێر رۆشنایی ئەو ڕاپۆرتانەی باس لەهەوڵەكانی ئەنقەرە دەكەن، بۆ زیاتركردنی بوونی سەربازی وڵاتەكە لە سوریا، بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل هەڕەشەی ڕوبەڕووبوونەوەی توركیا لە سوریا دەكات. بەپێی سەرچاوەكانی هەواڵی ئیسرائیل، بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل سەرقاڵی گفتوگۆ و ڕاوێژی ئەمنییە، سەبارەت بەو ترسەی سەبارەت بە هەژموونی توركیا لە سوریا هەیە. بەوتەی سەرچاوەكان، پەیوەندییەكانی توركیا و سوریا سەبارەت بە ڕادەستكردنی ناوچەیەكی نزیك تەدمور لە ناوەڕاستی سوریا بە سوپای توركیا، لەبەرامبەر پشتیوانی ئابوری و سەربازی بۆ دیمەشق، هەروەها جوڵەی چاوەڕوانكراوی توركیا لە تەدمور دوودڵی گەورەی لای ئیسرائیل دروستكردووە. بەپێی هەواڵێكی پێگەی "والا" ئیدارەی نوێی سوریا هەوڵی گەڕاندنەوەی بنكەی سەربازی و توانای موشەكی و بەرگریی لە باشوری سوریا و نزیك سنورەكانی ئیسرائیل دەدات. بەپێی هەواڵێكی كەناڵی 12 ی ئیسرائیل، نەتەنیاهۆ لەڕێگەی ڕاوێژكارەكانیەوە داوا لە میدیاكانی وڵاتەكەی دەكات، جەخت لەوە بكەنەوە كە "ڕوبەڕووبوونەوەی نێوان توركیا و ئیسرائیل لە سوریا حەتمییە". ئەو كەناڵە ئیسرائیلییە ئاماژەی بە ڕاپۆرتێكی لیژنەی حكومی ئیسرائیل كردووە، كە ئامۆژگاری نەتەنیاهۆ دەكات ئامادەبێت بۆ جەنگی چاوەڕوانكراو لەگەڵ توركیا، لەچوارچێوەی ترسی تەلئەبیب لە هاوپەیمانێتی ئەنقەرە و دیمەشق لەدوای ڕووخانی ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد لە كۆتایی ساڵی ڕابردوو. ئاماژەیەك بۆ نیگەرانی ئیسرائیل لە هەوڵەكانی توركیا ئەوەیە، بەرەبەیانی ئەمرۆ سێشەممە سوپای ئیسرائیل ڕایگەیاند دوو بنكەی سەربازییان لە ناوەڕاستی سوریا بۆردومان كردووە كە یەكێكیان دەكەوێتە نزیك تەدمور، لەكاتێكدا پێش چەند ڕۆژێك ئیسرائیل هەمان ئەو شوێنانەی بۆردومان كرد. ئەو دوو بنكەیەی سوپای ئیسرائیل بۆردومانی كردوون، هەریەك لە بنكەكانی تەیفور و تەدموری سەربازیین كە 50 كیلۆمەتر لە ناوەندی تەدموری سەر بە پارێزگای حومسەوە دوورن. هەوڵەکانی ئیسرائیل بۆ ڕێگریکردن لە هەژموونی تورکیا لە سوریا لەکاتێکدایە، ئەو وڵاتە بە ئاشکرا پشتیوانی خۆی بۆ دروزەکانی سوریا ڕاگەیاندووە و ناوبەناویش لە زاری وەزیری دەرەوەی وڵاتەکەی پشتیوانی بۆ کورد لە سوریا دەردەبڕێت، کە ئەمەش تورکیای نیگەران کردووە.

سەرۆک کۆماری تورکیا، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان دوای تەواوبوونی کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی وڵاتەکەی ڕایگەیاند: ئۆپۆزسیۆن بەرپرسیارە لەو زیانانەی بەر موڵکی دەوڵەت و ئەندامانی پۆلیس کەوتووە، لەسەر ئەوە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەکرێت. دووشەممە 24ـی ئاداری 2025، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا لە ئەنقەرە، دوای کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی وڵاتەکەی گوتی: ئۆپۆزسیۆن دەست  لە هاندانی خەڵک هەڵگرێت، ئەوەی بۆی دەمێنێتەوە تەنها شەرمەزارییە. هەروەها دەشڵێت: خۆنیشاندانەکانی دژی لەکارلادانی سەرۆکی گەورە شارەوانی ئیستانبوڵ گۆڕاوە بۆ توندوتیژی، زیان بەر موڵکی دەوڵەت و پۆلیس کەوتووە، ئۆپۆزسیۆن لەسەر ئەوە لێپرسینەوەی لەگەڵدا دەکرێت. ئەردۆغان گوتی: کارە لە پێشینەکانمان پاراستنی ئابووری تورکیایە و ڕێگە نادەین زیان بەر ئەو کەرتە بکەوێت، گوتیشی: نمایشەکانی ئۆپۆزسیۆن و خۆ نیشاندانەکانیان کۆتایی دێت، شەرمەزار دەبن لەوەی شەڕیان بۆ تورکیا هێنا. دوێنێ خۆپیشاندانەكانی توركیا چووە قۆناغێكی دیكەوە، پاش ئەوەی دادگا بڕیاریدا بە فەرمی تا كۆتایی هاتنی دادگایكردنەكەی ئەكرەم ئیمامئۆغلو دەستگیربكات، لەكاتێكدا لە ڕۆژی چوارشەممەی ڕابردووەوە دەستگیركرابوو. ڕۆژی (19ـی ئاداری 2025)، لەسەر دوو دۆسیەی جیاواز و بە تۆمەتی ڕەخساندنی هەلی كار لە دامەزراوەكانی شارەوانی بۆ ئەندامانی پەكەكە و ئەنجامدانی گەندەڵی و بەرتیل وەرگرتن، ئەكرەم ئیمامئۆعڵو كە دوو خولە لەسەریەك بە سەرۆكی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ هەڵدەبژێردرێت دەستگیر كرا. دەستگیركردنی ناوبراو لە كاتێكدایە ماوەیەكە ناوی ناوبراو پەسەند كراوە وەك كاندیدی كاندیدا بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەركۆماری توركیا ئەمڕۆیش لە هەڵبژاردنی ناوخۆیی جەهەپە توانی نزیكەی 15 هەزار دەنگ بە دەست بهێنێت.

  لە هەولێر و سلێمانییەوە رێژەى گەشتکردن بۆ تورکیا کەمیکردووە، ئەوەش هاوکاتە لەگەڵ خۆپشاندانەکانی تورکیا کە لە دژى دەستگیرکردنى ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، کە ماوەى چوار رۆژە بەردەوامن و بوونەتە هۆى دابەزینى بەهاى لیرە. عەتا ئەنوەر، سەرۆکی کۆمەڵەی کۆمپانیا گەشتیارییەکانی هەرێمی کوردستان ڕاگەیاند، بەراورد بە ساڵانی رابردوو گەشتیارانی پشووەکانی جەژن بۆ وڵاتی تورکیا کەمیانکردووە و رێژەکە بۆ کەمتر لە نیوە دابەزیوە. ئەو وتیشى، "ئەو دۆخێکی ناسەقامگیر لە تورکیا هەیە و دابەزینى بەهاى لیرەی تورکی کاریگەریی لەسەر گەشتیاریی هەیە، چونکە تاوەکو پارەی هەر وڵاتێک زیاتر لە بەهاکەی بێتە خوار نرخەکان بەرزدەبنەوە و گرانی زیاتر دەبێت، ئەمەش لە لایەکی دیکەوە خواست لەسەر گەشتکردن کەمدەکاتەوە". عەتا ئەنوەر، هۆکارێکى دیکەى کەمبوونەوەى گەشتیارانى بۆ گرانى نرخی ڤیزای تورکیا بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان و عێراق گەڕاندەوە، کە لەنێوان 140 بۆ 180 دۆلاردایە، لە کاتێکدا تورکیا ئاسانکاریی زیاتری بۆ خەڵکی وڵاتانی دیکە کردووە و نرخەکانی کەمکردووەتەوە". هاوکات لەگەڵ کەمبوونەوەى رێژەى گەشتیاران، نرخی تکتەکانی گەشتیاریش بۆ تورکیا کەمیکردووە، بەجۆرێک نرخی تکتەکان لە بەشێکی زۆر لە کۆمپانیا گەشتیارییەکان لە 320 دۆلارەوە بۆ 220 بۆ 250 دۆلار دابەزیوە. شێرزاد زراری، بەرپرسی گەشتوگوزار لە کۆمەڵەی کۆمپانیا گەشتیارییەکانی هەولێر دەڵێت: لاى ئەوان رێژەی گەشتیاران 60% کەمیکردووە و بەشێک لە گەشتیارانیش، کە پلانی گەشتیان هەبووە بۆ مانگی رەمەزان و پشووەکانی جەژن پلانی گەشتەکانیان هەڵوەشاندووەتەوە". ئەوەشى بۆ دۆخى چەند رۆژى رابردووى تورکیا گەڕاندەوە. ئەمە لە کاتێکدایە ساڵانی رابردوو لە پشووەکانی بەهار و جەژنی رەمەزاندا نرخی تکتەکانى تورکیا روویان لە بەرزبوونەوە دەکرد و گەشتیارێکی زۆر روویان لەو وڵاتە دەکرد. بەگوێرەی ئاماری گەشتیاریی تورکیا، ساڵی رابردوو تەنیا لە مانگی رەمەزاندا زیاتر لە 20 ملیۆن کەس گەشتیان بۆ وڵاتەکە کردووە، یان لەوێوە گەشتیانکردووە. بەهۆی دەستگیرکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستانبوڵ لە 19ی ئەم مانگە، شەپۆلێکی فراوانی خۆپیشاندان زۆربەی شارەکانی تورکیای گرتووەتەوە و ئەمڕۆ دادوەرى دادگاى ئیستانبوڵ بە تۆمەتى گەندەڵى بڕیارى بەندکردنى بۆ دەرکرد.

  لەژێر چاودێرى ئەمریکا و فەرەنسا و بە هەماهەنگى مەزلوم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی هەسەدەو مەسعوود بارزانی، سەرۆکی پارتى دیموکراتى کوردستان،  لایەنە کوردییەکانى رۆژاڤا (پارتى یەکێتى دیموکراتیی "پەیەدە" و ئەنجومەنى نیشتانى کوردى سوریا "ئەنەکەسە") رێککەوتن، ئەمەش ڕێککەوتنێکی مێژووییە کە دیدگایەکی یەکگرتوویان بۆ داهاتوویان خستەڕوو. ئەمڕۆ دووشەممە، کەناڵى ئەلعەرەبییە لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند: پەیەدە و ئەنەکەسە داڕشتنی ئەم ڕێککەوتنەیان تەواو کردووە.   کەناڵی ئەلعەرەبییە بڵاوی کردەوە؛ بەسەرپەرشتی مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هەسەدە و مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان و بە نێوەندگیریی ئەمەریکا و فەرەنسا، ئەنجومەنی نیشتیمانی کورد لە سوریا و پارتەکانی یەکێتی نیشتیمانی گەیشتونەتە رێککەوتنی کۆتایی و دوا داڕشتنەوەی رێککەوتنەکە ئامادەیە. لایەنەکانی رۆژئاوای کوردستان، رێککەوتنە هەشت خاڵییەکەی نێوان مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئەحمەد شەرع سەرۆکی کاتی سوریا بۆ قۆناغی راگوزەریان وەک بنەمایەکی سەرەکیی بۆ دیدی هاوبەشی هەردوولا بۆ ئایندەی سوریا دیاریکردوە. بەشێکی دیکەی رێککەوتنی لایەنەکانی رۆژئاوای کوردستان، دانپێدانانی مافی گەلی کوردە لە سوریا نوێ و بونی نوێنەرایەتی سیاسیان و لە دەستوریشدا پێویستە دان بە مافی کورددا بنرێت و سوریا دەوڵەتێکی دیموکراتی فرەیی و لامەرکەزی بێت. بڕیارە ئەو رێککەوتنە بکرێتە بنەما بۆ مامەڵەی داهاتوو لەگەڵ حکومەتی دیمەشق و دانوستانەکان سەبارەت بە پرسی کورد و رۆژئاوای کوردستان لە ئایندەی سوریا. چاوەڕوان دەکرێت لە چەند رۆژی نزیکى داهاتوودا لایەنەکانى رۆژئاواى کوردستان "رێککەوتنى کۆتایی" لەسەر یەکڕیزیی و پێکهێنانى شاندێکى یەکگرتوو رابگەیەنن، بەمەبەستى گفتوگۆکردن لەگەڵ دەسەڵاتى نوێی سوریا، ئەوەش دواى کۆبوونەوەى ئەرێنى نێوانیان کە تێیدا جەختیان لە یەکخستنى هەڵوێستەکانیان کردەوە. رۆژی سێشەممەی رابردوو (18ـی ئاداری 2025) لە شاری حەسەکەی رۆژئاوای کوردستان، بە سەرپەرشتی و چاودێریی مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئامادەبوونی نوێنەرانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، کۆبونەوەی هاوبەشی پارتەکانی یەکێتی نیشتیمانی کورد و ئەنجومەنی نیشتیمانی کورد لە سوریا (ئەنەکەسە) بەڕێوەچوو بە ئامانجی یەکخستنی گوتاری کورد لە سوریا. محەمەد ئیسماعیل سەرۆکى ئەنجوومەنی نیشتمانیی کورد لە سوریا رایگەیاند، کۆبوونەوەکەیان ئەرێنى بووە و بەم نزیکانە رێککەوتنى کۆتایی لەنێوان لایەنە کوردییەکان رادەگەیەنرێت. گفتوگۆکردن لەسەر پێکهێنانى شاندێکى یەکگرتوو بەمەبەستى رەوانەکردنى بۆ دیمەشق تەوەرێکى گفتوگۆکانى کۆبوونەوەى حەسەکە بووە، محەمەد ئیسماعیل دەڵێت، شاندەکانی هەردوولا گەشبینن بە ڕاگەیاندنی ڕێککەوتنی کۆتایی لەسەر خاڵە هاوبەشەکان لە ڕۆژانی داهاتوودا، لەگەڵ پێکهێنانى شاندێکی هاوبەش بۆ ئەوەی بچنە دیمەشق و بەرگری لە مافەکانی گەلی کورد بکەن. چاوەڕواندەکرێت شاندەکە لەدواى نەورۆز پێکبهێنرێت، ئەوەش بەوتەى فەیسەڵ یوسف وتەبێژی ئەنجوومەنی نیشتمانیی کورد لە سوریا کە پێیوایە کۆبوونەوەکە هەنگاوێکی گرنگ بووە بۆ لابردنی هەموو ئاستەنگەکانی بەردەم پێکهێنانی شاندەکە. مەزڵوم عەبدى فەرماندەى گشتى هەسەدە دواى کۆبوونەوەکە لە تۆڕى ئێکس ئاماژەى بەوەکرد، کۆبوونەوەکە ئەرێنى بووە بە ئاڕاستەى هەنگاونان بۆ یەکڕیزى کورد لە رۆژئاواى کوردستان لەپێناو بنیتنانى وڵاتێکى فرەیی و دیموکراسی کە مافى سەرجەم پێکهاتەکان تێیدا پارێزراو بێت. کۆتایی ساڵی 2019 و دوای کۆتاییهاتنی شەڕی داعش لە رۆژئاوای کوردستان، مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات دەستپێشخەرییەکی کرد بەناوی گفتوگۆی کوردی- کوردی، بە چاودێریی ئەمەریکا چەندین کۆبونەوە لەنێوان پارتەکانی یەکێتی نیشتیمانی کورد و ئەنجومەنی نیشتیمانی کورد لە سوریا، بەڵام کۆبونەوەکان ئەنجامێکی ئەوەتۆیان نەبوو. لەدوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەد لە هەشتی کانوونی یەکەمی ساڵی رابردوو، وەفدی هاوبەشی فەرەنسا و ئەمەریکا چەندجارێک لەگەڵ ئەنجومەنی نیشتیمانی کورد لە سوریا (ئەنەکەسە) و پارتەکانی یەکێتی نیشتیمانی کورد کۆبونەوە سەبارەت بە دەستپێکردنەوەی دیالۆگی کوردی- کوردی کە ماوەی چوار ساڵ لەمەوبەر دەستپێشخەریی بۆ کرا و دواتر کارەکانی راگیرا، ئامانجیش هەڵوێستی یەکگرتوو و یەکخستنی داواکارییەکانی کورد بوو بۆ قۆناغی داهاتووی سوریا. لە ڕۆژئاوای کوردستان زیاتر لە 35 حزب و لایەنى سیاسی هەیە، زۆرینەیان بەشێکن لە پارتەکانی یەکێتی نیشتمانی کورد (پەیەنەکە) کە بە نزیکی لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) دادەنرێن. لایەنەکانی دیکەش بەشێکن ئەنجومەنی نیشتمانی کورد لە سوریا (ئەنەکەسە) کە بە نزیکی لە پارتی دیموکراتی کوردستان و تورکیا دادەنرێن.

  ئەمڕۆ شاندێکی شەش کەسی دەم پارتی و دەبەپە سەردانی باشووری کوردستان دەکەن و لەگەڵ زۆرێک لە دامودەزگا و کەسایەتییەکانی باشووری کوردستان کۆبوونەوەی گرنگ ئەنجام دەدەن. بەپێی وتەى سەرچاوەیەک لە پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) ئەمڕۆ شاندێکی شەش کەسیی دەم پارتی و پارتی هەرێمە دیموکراتییەکان (دەبەپە)، سەردانی باشووری کوردستان دەکەن. شاندەکەی دەم پارتی و دەبەپە کە سەردانی باشووری کوردستان دەکەن، بریتین لە کەسکین بایندر، هاوسەرۆکی دەبەپە، بەردان ئۆزتورک و ئەبرۆ گونەی، هاوسەرۆکانی پەیوەندییەکانی دەرەوەی دەم پارتی، ساڵحا ئایدەنز، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە مێردین و هاوسەرۆکی پێشووی شارەوانی سلۆپی ئادالێت فیدان. بەگوێرەی ئەو زانیارییانە ئەمڕۆ شاندەکە دەگەنە باشووری کوردستان و ڕاستەوخۆ سەردانی شاری سلێمانی دەکەن و کۆبوونەوەکانیان ئەنجام دەدەن، پاشان لە هەولێر درێژە بە کۆبوونەوەکانیان دەدەن. بڕیارە شاندەکە لەگەڵ زۆرێک لەلایەنە سیاسیی و ڕێکخراوەکان و هەروەها زۆرێک لە کەسایەتییە دیارەکانی باشووری کوردستان کۆبوونەوە ئەنجام بدەن. پێشتر لە ١٥ـی شووباتی ٢٠٢٥، شاندی ئیمرالی دەم پارتی سەردانی باشووری کوردستانیان کرد و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای حزبی و حکومی لە باشووری کوردستان کۆبوونەوە و پەیام و سڵاوی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالانیان گەیاند، سەردانی ئەم شاندەش لە درێژە ئەو سەردانەی دیکەدایە.

  جەهەپە، هەڵبژاردنی پێشوەختەی بۆ دیاریکردنی بەربژێری سەرۆککۆمار کرد. ئۆزگور ئۆزەل دەڵێت، 14 ملیۆن و 850 هەزار کەس دەنگیان بە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو داوە.    رۆژی یەکشەممە (23ـی ئاداری 2025) پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) لە رێگەی هەڵبژاردنی پێشوەختە و نێوخۆیی پارتەکەیەوە، بەربژێری بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو دیاریکرد. هەڵبژاردنەکە کاژێر 08:00ـی بەیانی دەستیپێکرد و کاژێر 19:00 کۆتاییهات.    تاکە بەربژێری پارتەکە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی گەورەشارەوانیی دوورخراوەی ئیستەنبووڵ بوو.    ئۆزگور ئۆزەل، سەرۆکی جەهەپە لە پێنجەمین رۆژی خۆپیشاندان و گردبوونەوەکان لە گۆڕەپانی سەراجهانە لەبەردەم باڵەخانەی گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵەوە رایگەیاند، جەهەپە خاوەنی یەک ملیۆن و 753 هەزار ئەندامە؛ گوتیشی، یەک ملیۆن و 653 هەزار ئەندام دەنگیان بە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو داوە.    ئۆزەل گوتی، هێشتا دەنگی 2 هەزار و 671 سندووق جیانەکراوەتەوە؛ ئاماژەی بەوەشکرد ئەو ئەندامانەی دەنگیان داوە لەگەڵ ئەندامانی ''سندووقی هاوپشتیوانی'' پێکەوە 14 ملیۆن و 850 هەزار کەسن، بەو جۆرە 13 ملیۆن و 211 کەس وەک لایەنگر چوونەتە سەر سندووقی دەنگدان و دەنگیان بە ئیمامئۆغڵو داوە.    سەرۆکی جەهەپە گوتی، حیزبەکەی بەربژێری خۆی دیاریکرد و بە هەموو جیهانی راگەیاند، "داوای هەڵبژاردنی پێشوەختە دەکەین. ئەوە مەیدان، ئێمە لێرەین؛ داوا لە ئاکپارتیش دەکەین بەربژێری خۆیان دیاری بکەن."     لەلایەکی دیکەوە سەلین سایەک بۆکە، سکرتێری جەهەپە رایگەیاند، پێنج هەزار و 600 سندووق لە هەموو تورکیا و باکووری کوردستان دانرابوون.    سەلین سایەک گوتیشی، لە هەڵبژاردنەکەدا هەموو هاووڵاتییانی تورکیا دەیانتوانی دەنگ بدەن، بۆ ئەم مەبەستە سندووق بۆ ئەندامانی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) دانرابوو و سندووقی دیکەش بە ناوی ''سندووقی هاوپشتیوانی'' دانرابوو کە خەڵکی دیکە دەیتوانی دەنگی لێبدەن.   ئەگەرچی بەگوێرەی رۆژژمێری هەڵبژاردنەکانی تورکیا، تاوەکو ساڵی 2028 هیچ هەڵبژاردنێک ناکرێت، بەڵام جەهەپە دەستی بە ئامادەکاری کردووە و داوا دەکات هەڵبژاردنی پێشوەخت بکرێت.

وەزارەتی تەندروستیی کەرتی غەززە رایگەیاند، سوپای ئیسرائیل شەوی یەکشەممە گەورەترین نەخۆشخانەی باشووری ناوچە فەلەستینییە گەمارۆدراوەکەی بۆردوومانکرد، کە بووە هۆی کوشتنی کەسێک و برینداربوونی ژمارەیەکی دیکە و کەوتنەوەی ئاگرێکی گەورە.   زیانەکە بەر بەشی نەشتەرگەریی نەخۆشخانەی ناسر لە شاری خان یوونس کەوت، ئەمەش چەند رۆژێک دوای ئەوەی ئەم نەخۆشخانەیە پڕ بووە لەوانەی بەهۆی هێرشی چەند رۆژ لەمەوبەری ئیسرائیل بۆ سەر غەززە، سەرەڕای ئاگربەست، بریندار بوون یان کوژراون.   سوپای ئیسرائیل پشتڕاستیکردەوە؛ هێرشی کردووەتە سەر نەخۆشخانەکە و رایگەیاند "چەکدارێکی حەماسی" کردووەتە ئامانج.   هێرشکردنە سەر نەخۆشخانەکان، بەپێی یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی، تاوانی جەنگە، بەڵام ئیسرائیل بەرپرسیاریێتیی کوژرانی خەڵکی سڤیل دەخاتە ئەستۆی حەماس، بەو بیانووەی "لەنێو خەڵکدا خۆیان دەشارنەوە."    وەک دامەزراوەکانی دیکەی تەندروستی لە سەرتاسەری غەززە، نەخۆشخانەی ناسر لە کاتی شەڕەکەدا کە 17 مانگ لەمەوبەر دەستیپێکرد، بەر هێرش و بۆردوومانی ئیسرائیل کەوتووە و زیانی گەورەی پێگەیشتووە.   وەزارەتی تەندروستیی غەززە دوێنێ (یەکشەممە، 23-3-2025) رایگەیاند؛ زیاتر لە 50 هەزار فەلەستینی لە شەڕەکەدا کوژراون، کە زۆربەیان ژن و منداڵن.   سوپای ئیسرائیل دەڵێت، لەوەتەی لە رۆژی سێشەممەوە دەستی بە جەنگ کردووەتەوە، "دەیان چەکدار"ـی حەماسی کوشتووە، لە ژمارەیەک هێرشدا کە بوونە هۆی کوژرانی سەدان کەس.    رۆژی یەکشەممە، ناڕەزایەتییەکان لە ئیسرائیل سەبارەت بە غەززە و کێشە سیاسییەکان پەرەیان سەند. تووڕەیی بەرامبەر بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل زیادبوون، دوای ئەوەی بڕیاردرا متمانە لە داواکاری گشتیی ئیسرائیل بسەندرێتەوە، کە لەلای زۆر کەس وەک هاوسەنگکەری دەسەڵاتی هاوپەیمانێتییەکەی سەیردەکرێت.  

متمانە لە سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە سەنرایەوە ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە، متمانەی لە سەرۆکی ئەنجوومەنەکە سەندەوە و دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ ئەو پۆستە کردەوە.  دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکشەممە، 23-03-2025، ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە، بە ئامادەبوونی 11 ئەندام، بۆ لێپرسینەوە لە عمر کروی، سەرۆکی ئەنجوومەنەکە کۆبووەوە. سەرچاوەیەکى ئاگادار ڕایگەیاند، ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە بە هۆی 'خراپ بەکارهێنانی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی ئەنجوومەن' بە زۆرینەی دەنگ متمانەی لە کروی سەندەوە، چونکە ئەندامان لە وەڵامەکانی ناوبراو بۆ پرسیارەکانیان ناڕازیبوون.  هەر لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆدا، دوای دوورخستنەوەی کروی، ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگاکە کردەوە.   عمر کرویش دوای بڕیارەکەی ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە ڕایگەیاند "بڕیاری دوورخستنەوەم یاسایی نییە و لە دادگا سکاڵە لەسەر دانیشتنی ئەنجوومەنەکە و بڕیارەکە تۆمار دەکەم." پاشنیوەڕۆی رۆژی سێشەممە 29-10-2024، ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە بە ئامادەبوونی 9 ئەندام کۆبووەوە، تێیدا عومەر کروی لە پۆستی سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە دوورخستەوە.   بەگوێرەی رێککەوتن، پۆستی سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە پشکی سوننەیە. عومەر کروی، سەرۆکی پێشووی ئەنجوومەن ئەندامی پارتی سیادەیە و نزار لهێبی، سەرۆکی نوێی ئەنجوومەنەکە لە حیزبی تەقەدوومی محەممەد حەلبووسییە.   رۆژی 29ـی 10، نزار لهێبی، سەرۆکی ئێستای ئەنجومەنی پارێزگای دیالە بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت، "سەرۆکی دوورخراوەی ئەنجوومەن بۆ بەرژەوەندیی لایەنی خۆی کاری دەکرد و تاکڕەوانە مامەڵەی دەکرد، بۆیە لە پۆستەکەی دوورمان خستەوە."   ئەنجوومەنی پارێزگای دیالە لە 15 ئەندام پێکهاتووە؛ حەوت سوننە و حەوت شیعە و نوێنەرێکی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان. بڕیاردان بە پەنجا کۆ یەک دەبێت، بەوەش پێویستی بۆ نۆ ئەندامە.

ئەكرەم ئیمامئۆغلو سەرۆكی دەستگیركراوی شارەوانی ئیستەنبوڵ، دوای ئەوەی ئەمڕۆ دادگا بڕیاری دەستگیركردنیدا لەچوارچێوەی لێكۆڵینەوە لێی بەتۆمەتی گەندەڵی و پشتیوانی تیرۆر، یەكەم لێدوانی لەبارەی بڕیارەكەوەدا. ئیمامئۆغلو لە بڵاوكراوەیەكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی "ئێكس" نوسیویەتی "پێكەوە بەرەنگاری ئەو گورزە و پەڵە ڕەشە دەبینەوە لە دیموكراسییەكەمان، بەپێوە وەستاوم و چۆك دانادەم". سەرۆكی شارەوانی ئیستانبوڵ داوا لە لایەنگرانی حزبەكەی دەكات "هیوا لەدەست نەدەن و تێكنەشكێن". دەشڵێت "دەست بە دەست ئەو پەڵە ڕەشە ئابڕوبەرە دەسڕینەوە لەسەر دیموكراسییەكەمان، خۆم ڕادەست ناكەم و هەموو شتێك باش دەبێت". لەلایەن خۆیانەوە پارێزەرانی ئیمامئۆغلو ڕایانگەیاندووە تانە لە بڕیاری زیندانیكردنی دەدەن. هاوشێوەی ئەكرەم ئیمامئۆغلو سەرۆكی شارەوانی ئیستەنبوڵ كە بە ڕكابەری سەرسەختی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا دادەنرێت و لە چوارشەممەوە بە تۆمەتی گەندەڵی و پشتیوانیكردنی تیرۆر دەستگیركراوە، ئێوارەی شەممە 90 كەسی دیكەش بە هەمان تۆمەت لەبەردەم دادگای چاغلیان لە ئیستانبوڵ ئامادەبوون. بەرەبەیانی ئەمڕۆ داواكاری گشتیی توركیا داوای لە دادگا كرد فەرمانی دەستگیركردن بەشێوەیەكی فەرمی لەسەر ئەكرەم ئیمامئۆغلو سەرۆكی دەستگیركراوی شارەوانی ئیستانبوڵ جێبەجێ بكات. كاریگەری دەستگیركردنی ئیمامئۆغلو چوار ڕۆژە لە توركیا دەركەوتووە، بەشێوەیەك شەو و ڕۆژ لایەنگرانی پارتی گەلی كۆماری "جەهەپە" لە سەرشەقامەكانن و خۆپیشداندان دەكەن، بەوهۆیەشەوە گرژی لەنێوان پۆلیس و خۆپیشاندەران دروستبووە و پۆلیسی توركیا سەدان كەسی دەستگیركردووە. زۆرێك لە چاودێران پێیان وایە، دەستگیركردنی ئەكرەم ئیمامئۆغلو هۆكاری سیاسی لە پشتە، ئامانج لێی دوورخستنەوەیەتی لە پێشبڕكێكی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا كە بڕیارە ساڵی 2028 بكرێت، بەڵام حكومەت بە سەرۆكایەتی ئاكپارتی ئەو تۆمەتانە ڕەتدەكاتەوە و دەڵێت "دادگاكانی توركیا سەربەخۆن". دەركردنی بڕیارەكە هاوكاتە لەگەڵ دەستپێكردنی هەڵبژاردنی ناوخۆیی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) بۆ دیاریكردنی كاندیدی سەرۆك كۆمار بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا.

  ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری عەباس عراقچیی وەزیری دەرەوەی ئێرانەوە دەڵێت، هەندێک شت هەن پێویستە بگۆڕدرێن، ئەمجا ئێران دەتوانێت گفتوگۆ لەگەڵ واشنتندا دەستپێبکات. لەم مانگەدا تاران نامەیەکی دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکای پێگەشتووە، تێیدا ماوەی دوو مانگ دیاریکردووە، کە ئێران بتوانێت تێیدا بگەڕێتەوە و گفتو لەبارەی هەوڵە ئەتۆمییەکانی خۆیەوە بکات. دەبێت لەم دوو مانگەدا ئێران خۆی یەکلاییبکاتەوە، ئایا دەتوانێت گفتوگۆ بکات، یان ئەوەتا دەبێت چاوەڕوانی سزای زۆر قورسی ئەمریکا بکات. عەلی خامنەئیی رێبەری باڵای ئێران لە رووی پرەنسیپەوە ئەنجامدانی گفتوگۆی لەگەڵ ئەمریکادا رەتکردۆتەوە، بەڵام عراقچیی وەزیری دەرەوەیان گوتی ئێران لە ماوەیەکی نزیکدا وەڵامی هەڕەشەکان و ناوەڕۆکی نامەکەش دەداتەوە. ئەمڕۆ یەکشەممە جارێکی دیکە عراقچی گوتی هۆکاری رەتکردنەوەی گفتوگۆ لەلایەن ئێرانەوە، سەرسەختیی ئەم وڵاتە نییە، بەڵکو ئەنجامی ئەزموون و مێژووە، پێش ئەوەی تاران ببێت بە لایەنی گفتوگۆکردن، دەبێت واشنتن سیاسەتەکانی خۆی چاک بکاتەوە. رؤژى هەینی 21-03-2025، عەلی خامنەیی، رێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران ئاماژەی بە گرژییەکانی ساڵی رابردووی هەتاوی لە ناوچەکە کرد و رایگەیاند، ''ساڵێکی پڕ رووداو بوو و تێچووی زۆرمان داوە، هەڵبەت دەبێت بەو روانگەیەوە سەیری بکرێت کە بەرەی حەق لەو بەرەنگارییانەدا تێچووش دەدات.''   عەلی خامنەیی وێڕای ئاماژەدان بە گرژییەکانی نێوان ئیسرائیل و ئێران گوتی، ''لە بەرەنگاربوونەوەی حەق و ناحەقدا، سەرکەوتن لەگەڵ حەقە، بەڵام ئاساییە، بەرەی حەقیش هەموو کات تێچوو دەدات''. ساڵی رابردووی هەتاوی بۆ کۆماری ئیسلامیی ئێران ساڵێکی سەخت بوو، حەسەن نەسڕوڵڵا، ئەمینداری گشتیی حیزبوڵڵای لوبنان، ئیسماعیل هەنیە و یەحیا سینوار رێبەرانی بزووتنەوەی حەماسی فەلەستینی و چەندین فەرماندەی پلە باڵای سوپای پاسداران لە شەڕ و بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ ئیسرائیل کوژران، ئەوە جیا لە رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد لە سووریا کە هاوپەیمانی ئێران بوو.   رێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران گوتی: ''تێچووەکانی ساڵی رابردوو لە چوارچێوەی سەرکەوتنی کۆتاییدا بوون، راستە چەندین کەسایەتیی ئێرانی، لوبنانیی گەورەمان لەدەستدا و ئەوە کارەسات بوو بۆ ئێمە، بەڵام بۆ سەرکەوتنی حەق بەسەر ناحەقدا ئەم تێچووانە پێویستە.''   عەلی خامنەیی گوتیشی، ''گومانتان نەبێت ئەنجامی ئەو خۆڕاگرییانەی خەڵکی ئێران شکستی دووژمنان دەبێت، شکستی رژێمی ناپاک و گەندەڵی زایۆنی''.

فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵی شەرقییە رایگەیاند، عێراق بەشێک نییە لە بەرەی موقاوەمە و هەر گرووپێک لە دەرەوەی چوارچێوەی دەوڵەت نایاساییە. فوئاد حسێن دەڵێ، دەستووری عێراق رێگە نادات هیچ گرووپێکی چەکدار لە دەرەوەی دامەزراوە سەربازییەکانی عێراقدا بوونی هەبێت، رێگەپێدراویش نییە بە بڕیاری تاکلایەنە بڕیاری جەنگ بدرێت. لەبارەی هێرشی گرووپە چەکدارەکان بۆسەر ئیسرائیل، فوئاد حسێن گوتوویەتی، ئەوەی گرووپە چەکدارەکانی عێراق لە چەند مانگی رابردوو ئەنجامیاندا، زیانی بە عێراق گەیاندووە و هیچ سوودێکیشی بۆ دۆزی فەڵەستین نەبوو. دەشڵێ، دەرفەتێک هەیە بۆ لێکتێگەشتن لەگەڵ گرووپە چەکدارەکان و دوورکەوتنەوە لە مەترسییەکانی هێرشی ئەمریکی یان ئیسرائیلی بۆسەر عێراق. وەزیری دەرەوەی عێراق هۆشداریشی داوە، ئەگەر ئێران ببێتە ئامانجی هێرشی ئیسرائیل و رێککەوتن شکست بهێنێت، ئەوا عێراق و ناوچەکدا رووبەڕووی کارەسات دەبنەوە.

  بەرەبەیانی ئەمڕۆ، داواکاری گشتی تورکیا داوایكرد ئەکرەم ئیمام ئۆغڵو، سەرۆکی شارەوانی دەستبەسەرکراوی ئەستەنبوڵ، بە فەرمی دەستگیربكرێت، کە رکابەری دیاری ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیایە، بە تۆمەتی گەندەڵی و تیرۆر. چاوەڕوان دەكرێت دادگا بڕیارێك دەربكات لەبارەی ئەگەری ئاڕاستەكردنی  تۆمەكان دژی ئیمام ئۆغڵو و راگرتنی تا كاتی دادگاییکردن. دەستگیرکردنی ئیمام ئۆغڵو لەم هەفتەیەدا گرژییە سیاسییەکانی بەشێوەیەکی بەرچاو لە توركیا توندكردەوەوناڕەزایەتییەکی بەرفراوانی لە سەرانسەری تورکیا لێکەوتەوە، خۆپیشاندەران لە چەند شارێکدا گردبونەوە بۆ دەربڕینی دژایەتی خۆیان. رۆژنامەی جمهوریەت، دوێنێ‌ بڵاویكردەوە، پۆلیسی تورکیا بۆ ماوەی نزیکەی پێنج کاتژمێر لێپرسینەوەی لەگەڵ ئیمام ئۆغڵو کردووە، ئەوەش لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوە لە تۆمەتەکانی هاوکاریکردنی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە).  رۆژی هەینی رابردوش، بە تۆمەتی گەندەڵی، بۆ ماوەی چوار کاتژمێر لێپرسینەوەی لەگەڵ کرا، سەرۆکی شارەوانی ئیستەنبوڵ لە هەردوو لێکۆڵینەوەکەدا هەموو ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوە کە ئاراستەی کراوە.

  وەزیری ناوخۆی تورکیا دەڵێت، لە چوارەمین شەوی گردبوونەوەی ناڕەزایەتیی بەرامبەر دەستبەسەرکردنی سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵ 323 کەس دەستبەسەرکراون.   عەلی یەرلیکایا، بەرەبەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە 23ـی ئاداری 2025 لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاند، شەوی رابردوو و بەرەبەیانی ئەمڕۆ 323 کەس لە چالاکییەکانی پەیوەست بە دەستبەسەرکردنی سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵ دەستبەسەرکراون.   یەرلیکایا گوتی: "هەر هەنگاوێک زیان بە تێکدانی ئاسایشی گشتی بگەیەنێت، رێگەی پێنادرێت".    وەزیری ناوخۆی تورکیا رۆژی شەممە 22ـی ئادار لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی ئێکس رایگەیاند، لە چوار رۆژدا لە گرژی نێوان خۆپێشاندەران و پۆلیسی شارەکەدا 11 پۆلیس برینداربوون و 373 خۆپێشاندەر دەستبەسەرکراون.    ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی گەورەشارەوانی ئیستەنبووڵ لە 19ـی ئاداری 2025، لە چوارچێوەی دوو لێکۆڵینەوەی جیاواز بە فەرمانی سەرۆکایەتیی داواکاری گشتیی ئیستەنبووڵ بە تۆمەتی "گەندەڵی و هاوکاریکردنی پەکەکە"دەستبەسەرکرا.    داواکاری گشتی لە هەردوو لێکۆڵینەوەکەدا فەرمانی دەستبەسەرکردنی بۆ 105 کەس دەرکردووە و تاوەکو ئێستا 90 کەسیان دەستبەسەرکراون.   لەدوای دەستبەسەرکردنەکانەوە، جەهەپە لە بەردەم گەورەشارەوانیی ئیستەنبووڵ و چەند شارێکی دیکەی تورکیا دەستی بە خۆپێشاندان کرد.   داود گوڵ، پارێزگاری ئیستەنبووڵ، بەهۆی دەستبەسەرکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، لە 19ـی ئادارەوە تاوەکو 23ـی ئاداری 2025، بۆ چوار رۆژ لە سنووری پارێزگای ئیستەنبووڵ خۆپێشاندان و گردبوونەوەی قەدەخە کرد.    رۆژی شەممە 22ـی ئادار پارێزگاری ئیستەنبووڵ، بڕیاری قەدەخەی خۆپێشاندان و گردبوونەوەکانی تاوەکو بەرەبەیانی رۆژی 27ـی مانگ درێژکردەوە. 

  روانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ ئاشکرایدەکات، تاوەکو ئێستا تەرمی سەدان قوربانیی کۆمەڵکوژیی ناوچە کەناراوییەکان لە ساردکەرەوەی نەخۆشخانەکاندا ماونەتەوە و هەزاران کەسی دیکەش بێسەرشوێنن. بەگوێرەى روانگەکە، تەرمی سەدان قوربانیی کۆمەڵکوژییەکەی چەند رۆژی رابردوو، لە نەخۆشخانەکانی لازقییە و ناوچە کەناراوییەکانن و نادرێنەوە بە کەسوکارەکانیان. ئاماژەبەوەشکراوە، تاوانی ناوچە کەناراوییەکانی سووریا، تەنیا بە کوشتن و تاڵانی و راگواستن نەوەستاوە، بەڵکو تاوەکو ئێستاش بەردەوامیی هەیە و سەدان تەرم لەبریی گەڕاندنەوەیان بۆ کەسوکاریان، دەستیان بەسەرداگیراوە و زۆرینەی کاتیش لە گۆڕی بەکۆمەڵدا بەخاک دەسپێردرێن یاخود دەسوتێندرێن. بەگوێرەى روانگەی سووری، ئامانج لەو رەفتارانە، شاردنەوەی ناسنامەی قوربانییەکان و ئاشکرانەبوونی راستییەکانە، ئەمەش قەبارەى گەورەیی ئەو تاوانانە دەردەخات، بەرامبەر خەڵکی ناوچەکە ئەنجامدراوە. بەگوێرەى نوێترین ئامارى روانگەی سووری، تاوەکو ئێستا کوژرانی هەزار و 614 هاوڵاتیی سڤیل بەهۆی رووداوەکانی ناوچە کەناراوییەکانەوە تۆمارکراوە، کە رۆژی 6ـی ئەم مانگە دەستیپێکرد و ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی دیکەش بێسەروشوێنن و چارەنووسیان نادیارە.

  فاینێنشاڵ تایمز ڕایگەیاندووە، بەهۆی دەستگیرکردنی سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستانبوڵ، تورکیا کۆنترۆڵی بازاڕی وڵاتەکەی لەدەست داوە و ڕووبەڕووی قەیرانی ئابووری بووەتەوە. شەممە 22ـی ئاداری 2025، ڕۆژنامەی فاینێنشاڵ تایمزی بەریتانی لە ڕاپۆرتێکدا ئاشکرای کردووە، دوای دەستگیرکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستانبوڵ و دابەزینی بەهای لیرە، بانکی ناوەندیی وڵاتەکە نزیکەی 12 ملیار دۆلاری بۆ پاڵپشتیکردنی لیرە خەرج کردووە. بە پێی ڕۆژنامەکە، وەبەرهێنەرانی تورکیا ترسیان لەوە هەیە کە ئاڵۆزییەکان لە وڵاتەکە درێژەی هەبێت و بەهای لیرە زیاتر دابەزێت، کە ئەمەش وادەکات زیانی دارایی زیاتر بکەن. بانکێکی تورکیا بە ڕۆژنامەکەی ڕاگەیاندووە، کە بەرپرسانی وڵات کۆنتڕۆڵی بازاڕیان لەدەست داوە، هەر ئەمەش بووەتە هۆی نەمانی متمانەی وەبەرهێنەران. چوارشەممە 19ـی ئاداری 2025، هێزێکی ئەمنیی تورکیا هەڵیکوتایه‌ سەر ماڵی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستانبوڵ و دەستگیریان کرد. دەستگیرکردنیشی کاردانەوەیەکی گەورەی لێکەوتەوە، هاووڵاتییان بۆ پشتگیریکردن لە ئیمامئۆغڵو ڕژانە سەر شەقامەکان و خۆپێشاندانێکی بەرفراوانیان کرد. پێنجشه‌ممه‌، 20ـی ئاداری 2025، ئەکرەم ئیمامئۆغڵو له‌ تۆڕی (ئێكس) داوای له‌ هاووڵاتییانی توركیا كرد، بێده‌نگ نه‌بن و له‌ دژی ئه‌و "شه‌ڕ"ـه‌ی له‌ توركیا هه‌یه‌، ده‌نگ هه‌ڵبڕن. گوتووشیه‌تی، پرسی ده‌ستگیركردنه‌كه‌ی پرسێكی به‌ ته‌نیا پارته‌كه‌ی نییه‌، به‌ڵكوو په‌یوه‌ندیی به‌ هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی توركیاوه‌ هه‌یه‌.