وەزیرانی دەرەوەی عێراق و تورکیا لە پەراوێزی کۆڕبەندی دەوحە کۆبوونەوە و جەختیان لەسەر کەمکردنەوەی گرژییە هەرێمایەتییەکانی پەیوەست بە ئێران و پاڵپشتیکردنی سەقامگیریی سووریا کردەوە، هاوکات فوئاد حوسێن دواین پێشهاتەکانی پێکهێنانی حکوومەتی نوێی عێراقی بۆ هاوتا تورکییەکەی ڕوون کردەوە. وەزارەتی دەرەوەی عێراق ڕاگەیەندراوێکی بڵاو کردووەتەوە و تێیدا ئاماژەی داوە، یەکشەممە 7ی کانوونی یەکەمی 2025، لە پەراوێزی کارەکانی بیست و سێیەمین خولی "کۆڕبەندی دەوحە"، فوئاد حوسێن، جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوەی عێراق لەگەڵ هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا کۆبووەوە. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەکە، لە دیدارەکەدا گفتوگۆ لەبارەی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان عێراق و تورکیا کرا، لەگەڵ ڕێگاکانی بەهێزکردنی هاوکاری لە بوارەکانی سیاسی، ئابووری و ئەمنیدا بە جۆرێک کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەر دوو وڵات بکات و سەقامگیریی ناوچەکە پتەوتر بکات. وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەشڵێت: سەبارەت بە دۆسیەکانی ناوچەکە و بەتایبەتی دۆخی سووریا، هەر دوو لا جەختیان لە گرنگیی پشتیوانیکردنی هەوڵەکان کردەوە بۆ بەدەستهێنانی سەقامگیریی سیاسی و ئابووری لەو وڵاتە، هەروەها هاندانی وەبەرهێنان و دەستپێشخەرییەکانی پەرەپێدان بۆ کەمکردنەوەی مەینەتییەکانی گەلی سووریا. ئاماژەشی داوە، تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکە تایبەت بوو بە دۆسیەی ئێران؛ هەر دوو وەزیر هاوڕا بوون لەسەر پێویستیی کەمکردنەوەی گرژییەکان لە ناوچەکە و پاڵنانی دۆخەکە بەرەو چارەسەری سیاسی لەسەر بنەمای دیالۆگ و لێکتێگەیشتن بە ئامانجی پاراستنی ئاسایشی ناوچەیی. هەروەها لە لایەکی دیکەوە، فوئاد حوسێن ڕوونکردنەوەیەکی تێروتەسەلی سەبارەت بە پێشهاتە سیاسییەکانی عێراق خستەڕوو، ئاماژەی بە سەرکەوتنی پرۆسەی هەڵبژاردن و گفتوگۆ بەردەوامەکان کرد بۆ پێکهێنانی حکوومەتی نوێ، کە بە گوتەی ئەو ڕەنگدانەوەی پێشکەوتنە لە چەسپاندنی دیموکراسی و سەقامگیریی ناوخۆیی عێراق. لە کۆتاییدا هەر دوو لا سووربوونی خۆیان نیشاندا بۆ بەردەوامبوونی هەماهەنگی و ڕاوێژ لەسەر پرسە جێ بایەخە هاوبەشەکان و بنیاتنان لەسەر پەیوەندییە مێژوویی و جوگرافییەکانی نێوان هەر دوو وڵات.
ژەنەراڵ مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی (ئۆرشەلیم پۆست)ی ئیسرائیلی باس لەچەند پرسیکى جیاواز دەکات و دەڵێت: ـ لە باكوری رۆژهەڵاتی سوریا 100 هەزار هێزی پشتیوانیمان هەیە، 70 هەزار كەسیان جەنگاوەرو 30 هەزاری تریان پۆلیس و ئاسایشن و بەرپرسن لە پاراستنی ناوچەكانیان. ـ سەرۆك ترەمپ دەیەوێت سوریا سەرلەنوێ مەزن بكاتەوە، لەپێناو ئەمەشدا دەبێت پاڵپشتی هێزە سوریای دیموكرات بكرێت و بەشداری پێ بكرێت لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی دژ بە داعش و لە حكومەتی نوێی سوریا. ـ یارمەتی ئەمریکا زۆر پێویستە بۆ لامەرکەزی دەسەڵات لە سوریا. ـ رێككەوتنێكی بەرایمان هەیە بۆ تێكەڵكردنی پەیكەرە سەربازی و مەدەنییەكان لە دەوڵەتی نوێی سوریادا كە بە رێككەوتنی 10ی ئازار ناسراوە. ـ چاومان بە تۆم باراك نوێنەری تایبەتی ئەمریكا بۆ سوریاو سوپای ئەمریكا كەوت، گفتوگۆمان كرد لەبارەی تێكەڵبوونمان لەگەڵ وەزارەتی بەرگریی سوریا و سوپای نیشتمانی و وەزارەتی ناوخۆی سوریا. ـ رێككەوتووین لەسەر هێشتنەوەی سێ فیرقەی هێزەكانی سوریای دیموكرات و دوو كەتیبەی تایبەت، یەكێكیان بۆ پاراستنی ئاسایشی سنورو ئەوی تریان كەتیبەیەكی ژنانەو، هەموومان بەشێك دەبین لە وەزارەتی بەرگریی. ـ سەقامگیری لە ناوخۆی دیمەشق پێویستی بە ئەمریکا هەیە بۆ ئەوەی لێرە لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا بمێنێتەوە. ـ پێویستمان بە گفتوگۆیەکی فراوانترە لەسەر سزاکانی قەیسەر. پشتگیرییەکە پێویستە مەرجدار بێت. پشتیوانی ئەمریکا نابێت بێ مەرج بێت. لە ئێستادا هیچ مەرجێک بۆ (سەرۆکی کاتی سوریا) ئەحمەد شەرع نییە. ـ لەوكاتەوە كە فەرماندەی دەستەی تەحریر شامە ئەحمەد شەرع دەناسین، ئەزموونی پێشوومان پێکەوە هەیە، زۆر باش سروشتی هێزەکانی دەزانین. ـ ئێستا ئەحمەد شەرع كار بۆ قایلكردنی خۆرئاوا دەكات بۆ ئەوەی دەرفەتێكی نوێ بە سوریا بدەن، بەڵام هێشتا مەترسی راستەقینە هەیە، لە لازقیە 2 هەزار عەلەوی كوژران، لە سوەیدا هەزار دروز كوژراون. ڤیدیۆكان بڵاودەكرانەوە، ئەوە پەیام بوو كە دواتر نۆرەی كوردە. ـ هێزەكانی سوریای دیموكرات هاوپەیمانی كوردو عەرەب و عەلمانی و مەسیحی و نەتەوە جیاوازەكانەوەو كێشەی ناوخۆیی و ململانێی و تائیفەگەریمان كەمترە، چونكە ئێمە فرەچەشنین. ـ ئاڵنگاری گەورە هەیە لە تێكەڵكردنی هێزەكان، چۆن دەكرێت كەتیبەیەكی ژنان تێكەڵ بكەن لەكاتێكدا ئەوان (مەبەستی حكومەتی سوریایە) كەتیبەی ژنانیان نییە. ـ پێش ئەوەی ئەمریکا لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات هاوكاری بكات، لە ساڵی 2013 تا 2014 حیزبوڵڵا هێزێکی شەڕکەری جددی بوو لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا، ئەوان زیانیان بۆ دۆزی کورد هەبوو، هەرچەندە ئێران ئێستا لاوازترە، بەڵام هێشتا هەوڵی دووبارە بنیاتنانەوەی گروپە بە وەکالەتەكان دەدات. ـ ئێمە دەزانین هەندێک لە ئەفسەرانی پێشووی ڕژێم لە دەرەوەی وڵاتن و، پێشتر پەیوەندییان پێوەکراوە پێدەچێت لە هەوڵی دروستکردنی گروپی بە وەکالەتدا بن. ـ نازانم ئەحمەد شەرع بەهێزتر دەبێت یان لاواز، ئەمە لەسەر خۆی وەستاوە، ئایا عەقڵانی دەبێت. ئەگەر پێداویستییەكانی گەلی سوریا دابین بكات سەردەكەوێت. ساڵی 2026 یەكلاكەرەوە دەبێت.
هەریەکە لە بەرەی هەڵوێست، کۆمەڵی دادگەری و یەکگرتووی ئیسلامی لە هەولێر کۆبوونەوە و لە راگەیاندراوێکدا دەڵێن: گفتوگۆمان کرد لەسەر هەماهەنگی و كاری هاوبەش لە بەغدا، چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەکان و بەدەستهێنانی شایستە داراییەكانی هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان لە کۆبوونەوەکدا بڕیاریانداوە درێژە بە کۆبوونەوە و گفتوگۆکانیان بدەن دەقى ڕاگەیەنراوى کۆبوونەوەکە: بەناوی خوای بەخشندەی میهرەبان ئەمڕۆ یەكشەممە 2025/12/7 لەبارەگای سەركردایەتی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان لە هەولێر، ئەم سێ لایەنە: (یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، رەوتی هەڵوێست، كۆمەڵی دادگەریی كوردستان) كۆبوونەوە بۆ گفتوگۆكردن لەسەر هەماهەنگی و كاری هاوبەش لە بەغداد و چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشە و گرفتەكان، پاراستن و بەدەستهێنانی شایستە داراییەكان و مافە دەستوریەكانی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان. لە كۆتاییدا هاوڕابون لەسەر درێژەدان بە كۆبوونەوەو گفتوگۆكان.
ڕێباز حەملان ڕایگەیاند، لە لقی بانکی ناوەندیی هەولێر کێشەی سیوولە نییە و بەشی سێ مووچە پارەی تیایە. لەبارەی مووچەی مانگی 10ـش دەڵێت، لەگەڵ دابەشکردنی مووچەی مانگی 12ـی فەرمانبەرانی عێراق، ڕەوانە دەکرێت. ئەمڕۆ یەکشەممە ڕێباز حەملان، بە ئاڤا میدیای ڕاگەیاند: ئەمڕۆ یەکشەممە، لیستی مووچەی مانگی 11 لەگەڵ میزان موراجەعەی مانگی 10 ڕەوانەی بەغدا دەکرێت، هەروەها سبەی دەبرێتە وەزارەتی دارایی فیدراڵ. ڕێباز حەملان لە درێژەی وتەکانیدا باسی لەمانەش کرد: - لیستی مووچەی مانگی 10 وردبینی و کارەکانی تەواو بووە، ئەوەی ماوەتەوە بەغدا دەست بە خەرجکردنی مووچەی مانگی 12ی خۆی بکات، دواتر مووچەی مانگی 10ی هەرێمی کوردستان دەنێرێت. - سیوولەی پێویست بۆ دابەشکردنی سێ مووچە لە لقی هەولێر بانکی ناوەندی عێراق هەیە و كێشە لەوە نییە. - لە 29-9-2025 تا 7-12-2025، لە ماوەیەدا ئێمە 14 ملیۆن و 500 هەزار بەرمیل نەوتمان ڕادەستی سۆمۆ کردووە، بۆ ئەوەی هەناردەی دەرەوەی بکات و بیفرۆشێت. - نەوتەکە بە نرخی برێنت فرۆشراوە و هەموو حسابەکە چووەتەوە وەزارەتی دارایی فیدراڵ و نایەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان. - 120 ملیار لە داهاتی ناوخۆ هەموو مانگێک ڕادەستی بەغدا دەکەین، عێراق نزیکەی 270 ملیار دیناری دەخاتە سەر، کەواتە پێویست ناکات منەت بەسەر هەرێمی کوردستانی بکات. - عێراق لە ڕووی سیاسییەوە دەیەوێت کارتی نەوت و داهاتی ناوخۆ بەرامبەر هەرێمی کوردستان بەکاربهێنێت. -بەگوێرەی یاسای ئیدارەی مالی، دەبێت پشت بە (قەید ئیستحقاق) ببەسترێت بۆ خەرجکردنی مووچەی مانگەکانی 11 و 12، بەگوێرەی ئەم یاساییە مووچەکان ئیستحقاقە لەسەر عێراق و خەرج نەکردووە، بەڵام ئەوان ناچنە ژێر باری ئەمە و دەڵێن دەبێتە قەرز لەسەر ئێمە، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوام لەسەر ئەم خاڵە لەگەڵ بەغدا قسە دەکات. -هەوڵێک هەیە لەم هەفتەیە یەکێتی و پارتی جارێکی دیکە کۆببنەوە و لەسەر پێکهێنانی حکومەتی نوێ گفتوگۆ بکەن. -لەسەر بنەماکانی حکومڕانی گەیشتووینەتە ڕێککەوتن، بەڵام کێشە لەسەر پۆست هەیە، پارتی زیاتر لە هەشت پۆستی وەزاری و دەستەی بە یەکێتی داوە. -پارتی 50+50ی بۆ پێکهێنانی حکومەت قبووڵ نییە، چونکە دوو هێندەی یەکێتی دەنگی بەدەست هێناوە. -دەبێت کێشەی مووچە و بودجە لە ڕێککەوتنی نوێ بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق جێگیر بکرێت. -پارتی ژمارەیەک مەرجی بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراق هەیە، کە پەیوەندی بە بابەتی سیاسیی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە هەیە.
پارێزگاری هەولێر بە توندی ئەو دەنگۆیانەی ڕەتکردەوە کە باس لە داگیرکردنی زەوی پاڵاوگەکە دەکەن و ڕایگەیاند، ئەو زەوییە بە پارە لە خاوەنەکانیان کڕدراوەتەوە و نە حکوومەت پێیداوە و نە داگیرکراوە. یەکشەممە، 7ـی کانوونی یەکەمی 2025، ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا دەربارەی ڕووداوەکانی گوندی لاجان گوتی: ژمارەیەک کەسایەتی سیاسی لە هێز و لایەنە سیاسییەکان لەسەر ئەو بابەتە زۆر قسەی ناڕاستیان کرد، ئەمڕۆ ئێمە ڕاستییەکان دەخەینە ڕوو. گوتیشی: یەکەم بابەت کە زۆر زەق کراوە و بە جۆرێک قسەی دەربارەوە کرا کە گوایە ئەو زەوییەی پاڵاوگەی "لاناز"ـی لەسەر دروستبووە، ئەو زەوییە داگیرکراوە. ئەو بابەتە هیچ بنەمایەکی نییە، دوورە لە ڕاستییەوە. ئەو پاڵاوگەیە کاتێک لەو شوێنە پاڵاوگەکەی دروستکردووە، زەوییەکەی کڕیوەتەوە، نە حکوومەت پێیداوە، نە زەوی خەڵکی داگیرکردووە. ئومید خۆشناو باسی لەوەشکرد، نزیکەی 70 کەسی گوندەکە لەو پالاگەیە دامەزراون، داواکاری دیکەش هەبووە خەڵکی دیکە دابمەزرێت، بەڵام کۆمپانیاکە بە ڕوونی و بە ڕاشکاوی بەو خەڵکەیان گوتووە ئەوەی بەشی ئێوە بووە بە زیادەوە بۆتان کراوە، لەوە زیاتر ناتوانین بیکەین. واتە وەکو هەندێک کەناڵی میدیایی و هەندێک کەس باسی لێوە دەکەن بەڵێن بە خەڵک دراوە، بە هیچ جۆرێک بەڵێن بە خەڵک نەدراوە. ڕاشیگەیاند، 67 بارهەڵگری ئەو گوندە دەرفەتی کاریان بۆ ڕەخساوە بەپێی ئەو میکانیزمەی کە دیاری کراوە و ئەنجوومەنیان هەبووە و ڕۆژانە لەوێ کاریان کردووە، هەروەها لە کارگەی شیشی سنوورەکە 300 کارمەندی دیکەی خەڵکی ئەو گوندە کار دەکەن. 73 کەسیش خەڵکی "لاجان" لە "لاناز" دامەزراون و کار دەکەن. ئومێد خۆشناو، جەختیشی کردەوە، پێش ئەوەی پاڵاوگەی لاناز لەو سنوورە دروست بکرێت، ئەو گوندە ژمارەی خێزانەکانی نەدەگەیشتە 100 کەس، ئێستا 425 خێزانە. واتە بوونی پاڵاوگەکە لەوێ، زەمینەی کارکردنی ڕەخساندووە، بەمەش بووەتە هۆکاری ئەوەی خەڵکی دیکەش بگەڕێتەوە ئەو گوندە. سەبارەت بە زیانە گیانییەکانی ڕووداوەکە، پارێزگاری هەولێر ڕایگەیاند، بەداخەوە شۆفێرێکی خەڵکی کەرکووک و پاسەوانێکی شوێنەکە گیانیان لەدەستداوە و شەش کەسی دیکە بریندار بوون. ئومێد خۆشناو پەنجەی تۆمەتی بۆ لایەنێکی سیاسی درێژ کرد و ڕایگەیاند، ئەو کەسەی لە دانپێدانانەکاندا دەرکەوتووە کە هاندەر بووە، "بەرپرسی کۆمیتەی یەکێتییە"، داواشی لە یەکێتی نیشتمانی کوردستان کرد هەڵوێستی خۆیان ڕوون بکەنەوە کە ئایا ئەمە سیاسەتی ئەوانە یاخود نا. لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، ئومێد خۆشناو ئەو خزمەتگوزارییانەی خستەڕوو کە کۆمپانیای لاناز پێشکەشی گوندەکەی کردووە، لەوانە، دروستکردنی بنکەی تەندروستی و قوتابخانە و نۆژەنکردنەوەیان. هەروەها مانگانە بڕی 14 هەزار دۆلار وەک هاوکاری دراوە بە سندوقی گوندەکە، ئاو و کارەبایان بۆ دابینکراوە و سێ هۆڵی بۆنەکانیشی بۆ دروستکردوون، خەرجی چارەسەری نەخۆشیشی لە دەرەوەی وڵات وەکوو (هیندستان و تورکیا) بۆ دابینکردوون. ئاماژەی بەوەشدا، خۆپیشاندان بە "ئارپیچی" ناکرێت و ئەوەی ڕوویدا ئاژاوەگێڕی بوو، ڕاشیگەیاند، تا ئێستا 16 کڵاشینکۆف و ئارپیچییەک ڕادەستی پۆلیس کراون و لیژنەیەک بۆ تۆمارکردنی چەکەکانی ئەو گوندە پێکهێنراوە. لە کۆتاییدا ئومێد خۆشناو، دڵنیایی دایە هاووڵاتیان کە دۆخەکە بە تەواوی کۆنتڕۆڵ کراوە و یاسا سەروەر دەبێت بەسەر ئەوانەی دەستیان لە ئاژاوەکەدا هەبووە، هەروەها ڕەخنەی توندی لەو میدیایانە گرت کە بە گوتەی ئەو "بە چەواشەکاری بوونە هۆی ترساندنی ئافرەت و منداڵ و چۆڵکردنی گوندەکە."
کەشی پێشبینیکراوی 48 کاتژمێری داهاتوو ئەمڕۆ یەک شەممە 7-12-2025 کەش / کەشی ناوچەکەمان بەگشتی هەور و باران بارین و زیادبوونی خێرای با و نزم بوونەوەی پلەکانی گەرما دەبێت, لە هەرێمی کوردستان لە ئێستادا شەپۆلێکی باران بارین ڕووی لە ناوچەکەمان کردووە و باران لە سەرجەم ناوچەکەمان دەبارێت , سەرەتا لە سنووری پارێزگای دهۆک و ناوچە شاخاوییەکان دەبارێت , لە کاتەکانی نیوەڕۆ و دوای نیوەڕۆ درێژ دەبێتەوە بۆ سەرجەم ناوچە جیاجیاکانی هەرێم , ئاستی دابارین بەشێوەی بارانی پچڕ پچڕ و مامناوەند دەبێت . خێرای با / مام ناوەند – بۆ خێرا ( 15 – 25 ) کم/ک. ئاراستەی با / لە گۆڕاندایە . پلەکانی گەرما / کەمێک نزم دەبێتەوە بە (1 – 2) پلە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ، وەک لەسەر نەخشەی خوارەوە ئاماژەی پێدراوە. مەودای بینین / لەنێوان ( 7 – 8 ) کم دەبێت سبەی دووشەممە 8-12-2025 کەش/ لە ئەنجامی زیادبوونی کاریگەری شەپۆلی باران بارین و نزمە پاڵەپەستۆی دەریای ناوەڕاست و دەریای سوور و قووڵ بوونەوەی نا جێگیری لە کەشی ناوچەکەمان, شێوازی باران بارین لە پچڕ پچڕەوە دەگۆڕێت بۆ بارانی مامناوەندی بەردەوام و لە هەندێ کات و ناوچە بۆ لێزمە باران لەگەڵ زیادبوونی خێرای با لە هەندی کات . خێرای با / مام ناوەند – بۆ خێرا ( 15 – 30 ) کم/ک ئاراستەی با / لە گۆڕاندا دەبێت . پلەکانی گەرما / نزم دەبێتەوە بە ( 4-6 ) پلە و لە ناوچە شاخاوییەکان بە (6-8) پلە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ وەک لە خوارەوە ئاماژەیان پێدراوە. مەودای بینین / ( 6 – 8 ) کم دەبێت. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی هەولێر : 17 پلەی سیلیزی سلێمانی : 16 پلەی سیلیزی دهۆک : 15 پلەی سیلیزی زاخۆ : 16 پلەی سیلیزی کەرکوک : 18 پلەی سیلیزی هەڵەبجە : 17 پلەی سیلیزی سۆران: 13 پلەی سیلیزی ئاکرێ : 15 پلەی سیلیزی ئامێدی: 10 پلەی سیلیزی گەرمیان : 18 پلەی سیلیزی
پێگەی فەرمیی بازاڕی دراوی ئێران، بڵاوی کردەوە، بۆ یەکەمجار لە مێژوودا بەهای تومەن نزمترین ئاستی تۆمار کرد. یەکشەممە، 7ـی کانوونی یەکەم 2025، بەهای تومەن بەرانبەر بە زێڕ و دراوە جیهانییەکان نزمترین ئاستی لە مێژووی خۆیدا تۆمار کردووە. ئەمڕۆ لە بازاڕەکانی تاراندا، 100 دۆلاری ئەمەریکی بە 12 ملیۆن و 231 هەزار و 80 تومەن مامەڵەی پێوە کراوە. بەهای 100 یۆرۆ، 14 ملیۆن و 420 هەزار تومەنی تێپەڕاند. هەزار دیناری عێراقی بەرانبەر 94 هەزار تومەن فرۆشراوە. هەروا یەک ئەفغانی ئەفغانستان بە هەزار و 886 تومەن فرۆشراوە. پێگەکە، نرخی یەک مسقاڵ زێڕی 18 عەیاری بە 54 ملیۆن تومەن، ڕاگەیاندووە. دابەزینی بەهای تومەن و بەرزبوونەوەی لە ڕادەبەدەری نرخەکان، لە کاتێکدایە کۆمیسیۆنی ئابووریی پەرلەمانی ئێران، هێلی هەژاریی لە تاران بە 30 ملیۆن تومەن دیاری کردووە و ڕایگەیاندووە، نزیکەی 30 ملیۆن کەس لە ئێراندا لەژێر هێڵی هەژاریدان. پەرلەمانی ئێران 5ـی مانگی ڕابردووی ئەمساڵدا، دەنگی لەسەر پرۆژە یاسایەک دا بۆ لابردنی چوار سفر لە دراوی وڵاتەکە، ئەمەش دوای ئەوەی پەرلەمانتاران تاوتوێی تێبینییەکانی ئەنجوومەنی پارێزەرانی دەستووریان لەسەر پڕۆژە یاسای هەموارکردنی یاسای دراو و بانکی ناوەندیی کرد. لە تێپەراندن و پەسەندکردنی یاسای لادانی سفرەکانی سەر تومەن، لە کۆی 262 پەرلەمانتاری ئامادەبوو، 144 ئەندام بە بەڵێ دەنگیان دا و 108 پەرلەمانتاریش بە نەخێر، تەنیا سێ ئەندام بێلایەن بوون. جگە لەوەش بەپێی هەموارکردنی نوێ دراوی فەرمی وڵات لە بری ڕیال دەبێتە تومەن، کە هەر تومەنێک یەکسان دەبێت بە 10 هەزار ڕیاڵی ئێستا.
وەزارەتی دارایی عێراق وەڵامی لێدوانەکانی پەرلەمانتارێک دەداتەوە و رەتیدەکاتەوە خەرجیی مانگانەی مووچە 8.5 ترلیۆن دینار بێت. جەختیش دەکاتەوە کە ئەو "دوو ترلیۆن"ـەی باس دەکرێت کورتهێنان نییە، بەڵکو پارەی تەرخانکراوە بۆ مانگی داهاتوو. ئەمڕۆ شەممە 6-12-2025، وەزارەتی دارایی عێراق لە روونکردنەوەیەکدا رایگەیاند، "بەدواداچوونیان بۆ قسەکانی پەرلەمانتارێک کردووە کە لە کەناڵێکی تەلەڤزیۆنییەوە ژمارەی نادروستی لەبارەی داهات و خەرجیی مووچە خستووەتەڕوو." وەزارەتی دارایی دەڵێت، "ئەو دەنگۆیانە رەتدەکەینەوە کە دەڵێن خەرجیی مانگانەی مووچە 8.5 ترلیۆن دینارە بەرامبەر داهاتی 6 ترلیۆن دینار." هەروەها ئاماژە بەوە دەکات، "بەپێی داتا فەرمییەکان، کۆی گشتیی خەرجیی مووچە (فەرمانبەران، خانەنشینان و تۆڕی چاودێریی کۆمەڵایەتی) مانگانە دەگاتە 6 ترلیۆن دینار، ئەمەش یەکسانە بە تێکڕای داهاتی بەدەستهاتوو." لەبارەی ئەو دوو ترلیۆن دینارەی پەرلەمانتارەکە بە "کورتهێنان" ناوی بردووە وەزارەتی دارایی رایگەیاندووە، "ئەو لێکدانەوەیە لەڕووی ژمێریارییەوە هەڵەیە، ئەو پارەیە لە راستیدا داهاتی نەوتی بەدەستهاتووە و تەرخانکراوە بۆ مووچەی مانگی داهاتوو، کە بەشێکە لە سووڕی سرووشتیی سیولەی نەختینە بۆ بەهێزکردنی باڵانسی وەزارەت، نەک کورتهێنانی دارایی." سەبارەت بە گۆڕینی وادەی دابەشکردنی مووچەی خانەنشینان و چاودێریی کۆمەڵایەتی لە رۆژی 17ـی مانگەوە بۆ رۆژی 2ـی مانگ، وەزارەتەکە روونیکردووەتەوە، "هۆکارەکەی پەیوەستە بە رێکارەکانی گۆڕینەوەی داهاتی نەوت لە دۆلارەوە بۆ دینار و تەواوکردنی رێکارە بانکییەکان، بەتایبەت کاتێک سەرەتای مانگ دەکەوێتە رۆژانی هەینی و شەممە." وەزارەتی دارایی دڵنیایی دەداتە مووچەخۆران، "تەواوی شایستە داراییەکان بە تەواوی مسۆگەر کراون." بەگوێرەی ئامارەکانی وەزارەتی دارایی عێراق، جیاوازی 9 مانگی 2024 و 2025 بۆ داهات و خەرجییەکانی عێراق دەری دەخات، ئەم ساڵ کۆی داهاتی عێراق 9 تریلیۆن دینار و کۆی خەرجییەکانی 5 تریلیۆن دینار زیاتر بووە، بە جۆرێک بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی، لە 9 مانگی 2025دا کۆی خەرجییەکان 99.976 تریلیۆن دینار بوون، بەڵام لەهەمان ماوەی 2024دا 94 تریلیۆن دینار بوون. لەماوەی ئەو 9 مانگەدا لەنێو خەرجییەکانی بەکارخستندا تەنیا ئەوەی وەک مووچە دابەشکراوە گەیشتووەتە 75.3 تریلیۆن دینار، بەشێوەیەک کۆی خەرجییەکان بۆ فەرمانبەران 45.563 تریلیۆن دینار، کۆی هاوکاری و پاداشت و خەرجی دیکە 8.9 تریلیۆن دینار و کۆی مووچەخورانی چاودێری کۆمەڵایەتی 20.9 تریلیۆن دینار بووە. لەرووی داهاتەوە لە 9 مانگی سەرەتای ئەم ساڵدا کۆی داهات 168. 91 تریلیۆن دینار بووە، بەڵام لە 9 مانگی ساڵی رابردوودا کۆی داهات 114 تریلیۆن دینار بووە. لەکۆی خەرجکراوی عێراق لەو 9 مانگەدا هەرێمی کوردستان بە رێژەی 8.3٪ بووە، لەکاتێکدا دوایین سەرژمێری رێژەی دانیشتوانەکەی 14.2٪ کۆی عێراق پێکدەهینێت. لەماوەی 9 مانگەکەدا هیچ دینارێکی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان لەرووی وەبەرهێنانەوە خەرجنەکراوە.
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێم پێشوازیکرد لە دانێل کرێبەر، باڵیۆزی ئەڵمانیا لە عیراق و پێکەوە تاوتوێی رەوشی سیاسیی هەرێمی کوردستان و عیراقیان کرد. لە کۆبوونەوەکەدا کە ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، باس لە رەوشی سیاسیی هەرێمی کوردستان و بابەتی پێکهێنانی حکومەتی نوێ کرا. لەمبارەیەوە قوباد تاڵەبانی جەختی کردەوە ئامادەین بۆ پێکهێنانی حکومەت لەسەر بنەمای هاوبەشی راستەقینە کە بەبێ جیاوازی خزمەتی هەموو هاووڵاتییان و هەموو ناوچەکانی کوردستان بکات. سەبارەت بە پرۆسەی سیاسیی عیراقیش، جێگری سەرۆک وەزیران ئاماژەی بەوەدا عیراق پێویستی بە حکومەتێکی بەهێز و کارا هەیە کە بتوانێت لەلایەکەوە سەروەری و سەربەخۆیی عیراق بپارێزێت و لەلایەکی دیکەشەوە هەنگاوی بنەڕەتی بنێت بۆ گەشەپێدانی ئابوریی عیراق. جێگری سەرۆک وەزیران روونیشی کردەوە، دەبێت ئەولەوییەتی هەردوو حکومەتی داهاتووی عیراق و هەرێم چارەسەرکردنی بنەڕەتی کێشەکانی نێوانیان بێت.
کونسوڵخانە و باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە هەولێر و بەغدا خەریکی چین؟ عێراق گەرەترین هەڵەی ئەمریکا بوو کە نابێت دووبارەی بکاتەوە ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئەمانە هەمووی قسەی تۆم باراک، نێردەی تایبەتی ترەمپ بۆ سوریا بوون، کە لە چاوپێکەوتنێکدا ئەوەی لەژێر بەڕە بوو خستییە سەر بەڕە. تۆم باراک بە چاوپێکەوتنێکی 13 خولەکی لەگەڵ میدیای زە ناشناڵی ئیماراتی نهێنی زۆری لەبارەی سیاسیەتی ئێران و ئەمریکا لە عێراق دەرکاند و باسی هەژموونی گەورەی تارانی بەسەر بەغداوە کرد، سەرەڕای ئەو هەموو بودجەیەی واشنتن بۆ حێراقی تەرخانکردووە. تۆم باراک بەهۆی ئەوەی خۆی خەڵکی رۆژهەڵاتی ناوەراستە، بۆیە چۆنیەتی رووداوەکان دەزانێت و بەوەش ناسراوە کە زۆر راشکاوە و لەبەر دڵی کەس قسە ناخواتەوە. نێردەی تایبەتی ترەمپ دانی بەوەدا نا، سیاسیەتی ئەمریکا لە عێراق نمونەیەکی گەورەیە کە نابێت هەرگیز دووبارە بکرێتەوە و گوتی: دوای تەرخانکردنی سێ ترلیۆن دۆلار و کوژرانی هەزارەها کەس، ئەمریکا بەدەستبەتاڵی لێی دەرچوو، ئێرانیش هەموو هەژموونی خۆی لە عێراقدا جێگیرکردووە. تۆم باراک زۆر راشکاوانە گوتی، کاتێک ئەمریکا هات، کورد و شیعە و سوونەی رێکخست و پیشتریش رێی بە دروستبوونی هەرێمی کوردستاندا، لێرەدا واشنتن بۆ ماوەیەک عێراقی فیدڕاڵی بۆ رێکخستن، بەڵام دواتر گوتی، خۆتان مامەڵە لەگەڵ خۆتان بکەن چونکە ئەمە بۆ ئەمریکا ئاسانتر بوو، ئیتر لەنێو خۆیاندا بوو بە شەڕ و ململانێ و بۆشاییەکی ئەمنی دروستبوو، ئێرانیش ئەمەی قۆستەوە و بۆشاییەکەی پڕکردەوە. ئەو دەڵێت، لە عێراق تەنها میلیشیاکانی ئێران دەسەڵاتییان هەیە و سەرۆکوەزیران هیچ دەسەڵاتێکی نییە، باسی لە کونسوڵخانە نوێیەکەی ئەمریکا لە هەولێریش کرد کە 800 ملیۆن دۆلاری تێچووە، بەڵام بە قسەی خۆی لەگەڵ باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد "سوودێکی وایان بۆ ئەمریکا نییە" بەهۆی هەژمووی ئێرانەوە. ---- باراک پێیوایە ئێران بە ئاسانی دەستبەرداری عێراق نابێت، چونکە حەماس و حزبوڵا و تەنانەت بەشار ئەسەدی لەدەستدا، بەڵام عێراق تاکە شوێنە تاران ئێستا پێگەیەکی گەورەی خۆی تێدا جێگیرکردووە و وەک ناوچەکانی دیکە نایدات بەدەستەوە.
ئەنجوومەنی راگەیاندنی کەتائیبی سەیدولشوهەدا لە راگەیێندراوێکدا وەڵامی ئەو دەنگۆیانە دەداتەوە باس لە تێوەگلانیان دەکەن لە رووداوەکانی ئەم دواییەی قەزای خەباتی سەر بە پارێزگای هەولێر و رایدەگەیێنێت: "ئەو تۆمەتانە بێ بنەمان و بەشێکن لە هەڵمەتێکی رێکخراو دژی ئێمە." ئەمڕۆ شەممە 6-12-2025، کەتائیبی سەیدولشوهەدا روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە: "بەشێک لە پلاتفۆرمەکان گرتەیەکی ڤیدیۆییان بڵاوکردووەتەوە کە تێیدا کەتائیبی سەیدولشوهەدا تۆمەتبار دەکرێت بەوەی لە پشت ئەو رووداوە ناخۆشانەوە بووە کە لە قەزای خەباتی سەر بە هەولێر روویانداوە و ژمارەیەک قوربانی لێکەوتووەتەوە." کەتایبی سەیدولشوهەدا لە راگەیێندراوەکەدا دەڵێت: "وێڕای دەربڕینی هاوخەمی و هاوسۆزیمان بۆ کەسوکاری قوربانییانی هەردوولا، چونکە خوێنی عێراقی لای ئێمە هەمووی پیرۆزە، بەڵام ئێمە ئەو تۆمەتە بێ بنەمایانە رەتدەکەینەوە." کەتائیبی سەیدولشوهەدا هەڕەشەی گرتنەبەری رێکاری یاسایی دەکات و دەڵێت: "ئەمانە بەشێکن لە زنجیرەیەک تۆمەتی هەڵبەستراو و بە نیازی جووڵاندنی سکاڵای سزایین دژی ئەوانەی ئەو تۆمەتانە بڵاودەکەنەوە." داوا لە لایەنەکان دەکات، "هەوڵەکانیان بۆ خزمەتکردنی خەڵک چڕبکەنەوە و لەبری گەڕان بەدوای پاساوی بێهێز بۆ داپۆشینی کەمتەرخەمییەکانیان، گرنگی بە دابینکردنی مافە سەرەتاییەکان بدەن." نیوەڕۆی رۆژی 1ـی کانوونی یەکەمی 2025، بەشێک لە دانیشتووانی گوندی لاجان گوندەکەیان چۆڵکرد. کێشەکانی گوندی لاجان دوای ئەوە سەریان هەڵدا کە بەشێکی دانیشتووانی گوندەکە "بۆ هەلی کار" خۆپیشاندانیان کرد و دواتر سێ رۆژ ئاڵۆزیی کەوتەوە. شەوی دووشەممە، 1-12-2025، لیژنەی ئەمنیی پارێزگای هەولێر راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە، تێیدا هاتبوو: "کۆمەڵێک کەسی هاندراو هەوڵی کردەوەی ئاژاوەگێڕی، تەقە و سووتاندنی شوێنە گشتی و فەرمییەکانیان لە قەزای خەبات دا، هێزە ئەمنییەکان بە شێوەیەکی هێمنانە کۆنترۆڵی دۆخەکەیان کرد."
حکومەتی کوردستان هەموو پابەندییەکانی خۆی بۆ مووچەی مانگی 10 جێبەجێ کردووە، لیست و میزان موراجەعە و داهاتی ناوخۆ ئامادەیە، کۆتایی ئەم مانگە پارە دەنێردرێت و دابەش دەکرێت. دوای خەرجکردنی مووچەی مانگی نۆ، حکومەتی کوردستان لە جێبەجێ کردنی پابەندییەکان بەردەوامە بۆ خەرجکردنی مووچەی مانگی 10، بۆ دوو مانگەکەی دیکەش لەگەڵ بەغدا گفتوگۆ دەکەن بۆ خەرجکردنیان لە ساڵی داهاتوو. بۆ مووچەی مانگەکانی 11 و 12، حکومەتی کوردستان لە هەوڵەکانی بەردەوامە، بەڵام دەکەونە ساڵی داهاتوو، بۆ نەفەوتانیان گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا دەکەن. سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی کوردستان بە ئاڤای وت، دەستمان بە ئامادەکردنی لیستی مووچە و میزان موراجەعەی مانگی 11 کردووە و چەند ڕۆژێکی تر تەواو دەبن و بۆ بەغدای دەنێرین، بەهەمانشێوە دەستیش بە کۆکردنەوەی داهاتی ناوخۆ کراوە. بۆ مانگی دوانزەش بە هەمانشێوە هەموو شتێک ئامادە دەکرێت بۆ ئەوەی بەغدا هیچ بیانوویەکی نەمێنێت، ئیتر کات و شێوازی ناردنی پارە دەکەوێتە سەر ئەنجامی گفتوگۆکان.
وەزیری دەرەوەی تورکیا ڕایگەیاند، هەرچەندە دیمەشق و هەسەدە دەتوانن ڕێککەوتن لەنێوان خۆیاندا بکەن، بەڵام مەرجی تورکیا ئەوەیە دەبێت ئەو یەکە و هێزانەی ناو هەسەدە کە دژی تورکیا جەنگاون و مەترسین بۆ سەر ئاسایشی وڵاتەکەی، هەڵبوەشێنرێنەوە. هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا لە میانەی بەشدارییکردنی لە "کۆڕبەندی دەوحە"، تیشکی خستە سەر پرسی یەکگرتنەوەی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) لەگەڵ سوپای سووریا و ئاماژەی بەوە کرد، لەم پرسەدا دوو بابەتی سەرەکی هەن؛ یەکەمیان پەیوەستە بە گەرەنتییە ئەمنییەکانی سووریا خۆی، دووەمیشیان پەیوەستە بەوەی تورکیا چی دەوێت بۆ چارەسەرکردنی هەڕەشە ئەمنییەکانی سەر وڵاتەکەی. فیدان ڕوونی کردەوە، ئەنقەرە زۆر بە ڕوونی بە هەسەدەی ڕاگەیاندووە چییان دەوێت، هەروەها دیمەشقیش لە ساڵی ڕابردووەوە هەمان کاری کردووە. وەزیری دەرەوەی تورکیا دەشڵێت: ئێمە دەزانین هەسەدە بەشێک بووە لە پەکەکە و چەند پێکهاتە و لایەنێکیش لەناو هەسەدە دژی تورکیا جەنگاون. هاکان فیدان جەختی کردەوە کە بۆ ئەوان چەند خاڵێک گرنگە و گوتی: هەموو ئەو هێز و یەکانەی دژی ئاسایش و بەرژەوەندییەکانی تورکیان، دەبێت هەڵبوەشێنرێنەوە. هەر ئەمڕۆ ،ئیلهام ئەحمەد، بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لە ڕێگەی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە بەشداری لە کۆنفرانسێکی ئاشتی لە ئیستەنبوڵ کرد و ڕایگەیاند، پرۆسەی ئاشتی لە نێوان تورکیا و پەکەکە کاریگەریی ئەرێنییان لەسەر کوردانی سووریا هەیە و ئەوانیش خوازیاری دەستپێکردنی گفتوگۆن لەگەڵ ئەنقەرە. چوارشەممە، 19ی تشرینی دووەمی 2025، مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) لە میانی بەشدارییکردن لە شەشەمین کۆڕبەندی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (مێپس25)، گوتارێکی پێشکەش کرد و لە بەشێکی گوتارەکەیدا تیشکی خستە سەر کێشەکانیان لەگەڵ تورکیا و بە پێویستی زانی کە ئەو وڵاتە هەسەدە "وەکوو مەترسی نەبینێت" و جەختی لەوە کردەوە، ئەوان "نابنە مەترسی بۆ سەر تورکیا."
ئەحمەد شەرع سەرۆكی قۆناغی راگوزەری سوریا لە دیبەیتێكدا لە چوارچێوەی كارەكانی گۆڕبەندی دەوحە 2025: ـ سوریا لەماوەی 60 ساڵی رابردوودا بە قۆناغی مەترسیداردا تێپەڕیوە، لە دابڕانێكی گەورەو ئابڵوقەیەكی خنكێنەری ئابوریدا دەژیا. سیاستەكانی رژێمی لەناوچوو وایكرد زۆرێك لە لایەنە نێودەوڵەتییەكان لە سوریا بكشێنەوە، لەدوای ئازادییەوە سوریا زۆرێك لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی گەڕاندەوە. ـ دنیا بەڕووی سوریادا كراوەتەوە بۆ ئەوەی سود لە هەڵكەوتە گرنگەكەی و كاریگەرییە ناوچەییەكەی ببینێت، لەپێناو سەقامگیریی ناوچەییدا. ـ ئیسرائیل كار بۆ هەناردەكردنی قەیران بۆ وڵاتانی ترو هەڵاتن لەو رەشەكوژییانە دەكات كە لە غەززە دەیكات، بە مەترسی ئەمنیی بەهانە بۆ هەموو شتێك دەهێنێتەوە، لەكاتێكدا سوریا لەدوای ئازادییەوە پەیامی ئەرێنیی ناردووە لەپێناو سەقامگیریی ناوچەییدا. ـ ئیسرائیل بە توندوتیژیی زۆر وەڵامی سوریای دایەوەو زیاتر لە هەزار هێرشی ئاسمانی و 400 هێرشی زەمینی كردووە، دواین دەستدرێژیش ئەو رەشەكوژییە بوو كە لە شارۆچكەی (بێت جن) لە ریفی دیمەشق ئەنجامیداو دەیان قوربانی لێكەوتەوە. ـ لەگەڵ وڵاتانی كاریگەر لەسەر ئاستی جیهان كاردەكەین بۆ فشاركردن لە ئیسرائیل بەمەبەستی كشانەوەی لەو ناوچانەی كە لەدوای 8ی كانونی یەكەمی 2024وە داگیریكردوون، هەموو وڵاتانیش پشتیوانی ئەم داواكارییەی ئێمە دەكەن. ـ سوریا سورە لەسەر پابەندبوونی ئیسرائیل بە رێككەوتنی راگرتنی شەڕ لە 1974، داواكاری دروستكردنی ناوچەی لەچەكداماڵراو پرسیاری زۆری لەسەرە، كێ ئەم ناوچەیە دەپارێزێت ئەگەر سوپای سوریا بوونی نەبێت (مەبەستی لە داواكاری ئیسرائیلە بۆ دروستكردنی ناوچەیەكی لەمجۆرە لەناو سوریادا). ـ دانوستان لەگەڵ ئیسرائیل هەیەو ویلایەتە یەكگرتووەكانیش بەشدارە لەگەڵمان، هەموو وڵاتان پشتیوانی داواكاری ئێمە دەكەن بۆ كشانەوەی ئیسرائیل بۆ بەر بلە 8ی كانونی یەكەم. ـ هەر رێككەوتنێك دەبێت زامنی بەرژەوەندییەكانی سوریا بكات، چونكە سوریا روبەڕووی هێرشی ئیسرائیل دەبێتەوە، كێ دەبێت داوای ناوچەی دابڕاو و كشانەوە بكات؟ ـ خەڵك لە سوریا هەست بە ترس ناكەن، ئەم رۆژانە ملیۆنان كەس دەرژێنە سەر شەقامەكان بۆ دەربڕینی خۆشی خۆیان بە كەوتنی رژێمی لەناوچوو، سوریا ئەمڕۆ لە باشترین دۆخی خۆیدا دەژی. ـ رژێمی لەناوچوو ململانێی زۆری بۆ بەجێهێشتووین، تائیفەی دژی تائیفەیەكی تر بەكاردەهێنا، بەڵام ئێمە لەدوای شەڕی (رێگری لە دەستدرێژیی) لێبوردنمان كرد بە كاری لەپێشینە لەپێناو ئایندەیەكی ئارام بۆ گەلی سوریا. ـ لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی میللییەوە سوریا لە سیستەمێكی حوكمڕانییەوە گواستراوەتەوە بۆ سیستەمێكی تر كە لە ئەو ناچێت، سەرباری ئەو كێشانەی روویانداوە سوریا لەسەر ئاڕاستەیەكی ئەرێنی بەرەو سەقامگیریی و گەشەی ئابوری دەڕوات. ـ بوژانەوەی ئابوری بەشێوەیەكی گەورە یارمەتیدەر دەبێت بۆ بەدیهاتنی سەقامگیریی، بۆیە بەردەوامین لە كاركردن بۆ قایلكردنی ئەمریكا بە هەڵوەشاندنەوەی یاسای (قەیسەر) كە لە بنەڕەتەوە بەمەبەستی لێپێچینەوە لەرژێمی لەناوچوو دانراوە بەهۆی ئەو تاوانانەی كە بەرامبەر بە گەلی سوریا كردویەتی. ـ ئیدارەی سەرۆك ترەمپ پشتیوانی ئاڕاستەی هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا دەكات، زۆرینەی وڵاتانی جیهانیش لەسەر ئەم ئاڕاستەیە دەڕۆن، نابێت چارەنوسی گەلی سوریا بە ئیرادەی ئەو كەسانەوە ببەسرێتەوە كە نایانەوێت سزاكان هەڵگیرێت. ـ سوریا بووە كە بەدرێژایی مێژووی خۆی مانای پێكەوەژیانی ناساندووەو وانەی ئاشتی كۆمەڵایەتی وتوەتەوە، هەموو پێكهاتەكانی گەلی سوریاش بەشدارییان لە شۆڕشدا كردووە. ـ كاردەكەین بۆ دادگایكردنی ئەوانەی تاوانەكانی ساحل و سوەیدایان ئەنجامداوە، لیژنەمان دروستكردووەو پێشوازیمان لە لیژنە نێودەوڵەتییەكانیش كردووە. ـ ئەوەی ئەم ململانێیانەی دەستپێكرد، پاشماوەكانی رژێمی پێشوو بوون و دواتر پەرەی سەند بۆ ئەوەی كە روویدا، بەڵام سوریا دەوڵەتی یاسایەو مافی هەمووان دەپارێزێت. ـ هەمووان ئەمڕۆ لەسەر بنەمای لێهاتوویی نەك پشك پشكێنە نوێنەرایەتی دەكرێن لەناو حكومەتدا، لەمەشدا سوریا رێگایەكی نوێ دەگرێتەبەر كە خەڵكی تر لێوەی فێردەبن كە چۆن دوای قەیران و جەنگەكان كاروبارەكان بەڕێوەدەبرێن. ـ سوریا وڵاتێكی پێشكەوتووەو لەسەر بنەمای هەڵبژاردن راوەستاوە، سەرباری ئەوەی ئامادە نەبووین بۆی، بەڵام هەڵبژاردنی ئەنجومەنی گەلمان بەجۆرێك ئەنجامدا كە لەگەڵ قۆناغی راگوزەردا بگونجێت، بنەمای هەڵبژاردنی گەل بۆ ئەو كەسانەی كە حوكمی دەكەن كرا بە بنەمای سەرەكی. ـ بنیادنانی سوریا نابەستینەوە بە كەسەكانەوە، بەڵكو بە دامەزراوەكانەوە بەستراوەو ئەمە گەورەترین ئاڵنگاریی قۆناغی راگوزەرە كە پێیدا تێدەپەڕین.
دەوڵەت باخچەلى،سەرۆکی گشتیی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی تورکیا (مەهەپە) لە کۆنفرانسی نێودەوڵەتیی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک لە ئیستانبوڵ ڕایگەیاند، ئەگەر بە دانایى قسە نەکەین دەکەوینەوە هەڵەوە. سەرۆکی گشتیی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی تورکیا (مەهەپە) گوتی " ئێمە بەکارهێنانى عەقڵمان کردووەتە بنەما و نابێت وەڵامى قسەى بە تاڵ بدەینەوە". لە بەشێکی دیکەی وتەکانی باخچەلى ڕایگەیاند، ڕێژەى تاوان لە تورکیا زیادیکردووە، ئەوان لە ئایندەى منداڵان دەڕوانن و بەرەو ئایندەیەکى گەش هەنگاو دەنێن. سەرۆکی گشتیی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی تورکیا (مەهەپە) گوتیشی " بە عەقڵ و دادپەروەرى دەتوانین کێشەکان چارەسەر بکەین، بە دیالۆگ کێشەکان چارەسەر دەبێت نەک بە توندوتیژیى. دەربارەی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا باخچەلی جەختیکردەوە، پرۆسەى "تورکیاى بێتیرۆر" برایەتیمان بەهێز دەکات و قۆناغ بە قۆناغ بەرەو ئامانجەکە دەڕۆن. دەوڵەت باخچەلی لە درێژەی وتارەکەیدا گوتی " گوێ بە قسە توندوتیژەکان نادەین ،وەڵامى کەس نادەینەوە و پرۆسەى ئاشتى تێکنادەین، پشت دەکەینە ئەو قسانەى بەتاڵن و هەموو برا کوردەکانمان لە ئامێز دەگرین".
