هاکان فیدان: پشتیوانی حکومەتی سوریا دەکەین

دوو ساڵ لەمەوبەر، كەتیبەكانی قەسام، باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماسی فەلەستینی، لە كەرتی غەززەوە هێرشێكی لەناكاو و فراوانیان كردە سەر ئۆردوگا جولەكە نشینینەكان و سەربازگەكانی ئیسرائیل، كە بە قورسترین هێرش دادەنرێت كرابێتە سەر ئیسرائیل لەماوەی دەیان ساڵی رابردوودا، ئەوەش دەرگای بۆ گەورەترین هەڵمەتی سەربازی سوپای ئیسرائیل كردەوە دژی كەرتی لەمێژوویی ململانێی نێوان ئیسرائیل و فەلەستییەكان. لە ماوەی چەند کاتژمێرێى هێرشەكەی حەماس، زیاتر لە هەزار سەرباز و هاوڵاتی لە ناوخۆی ئیسرائیل کوژران و نزیکەی ٢٥١ كەسيش بەدیل گیران و گواسترانەوە بۆ غەززە.  لە رۆژی دوای هێرشەكەی حەماسەوە ، غەززە بوو بە گۆڕەپانێكی كراوەی جەنگ، دوای دوو ساڵ لە بۆردومان و لەشکرکێشی زەمینی ئاسمانی و تەنانەت هێرشی دەریایش، کۆی ژمارەی قوربانی و بێسەروشوێنەكان گەیشتووەتە (76)هەزار و (639)کەس. بەپێی داتا فەرمییەکان، ژمارەی منداڵانی قوربانی (٢٠) هةزار منداڵی تێپەڕاندووە، ژمارەی ئەو ژنانەشی لە شەڕەکەدا كوژراون، گەیشووەتە (12)هەزار و (500)ژن. هەزار و (٦٧٠) کارمەندی پزیشکی و (١٤٠) کارمەندی بەرگری شارستانی و (٢٥٤)رۆژنامەنوس و (١٧٦) کارمەندی شارەوانی کە چواریان سەرۆکی شارەوانین و زیاتر لە (٧٨٧)کارمەندی پۆلیس و فریاگوزاری کوژراون، هەروەها (٨٩٤)وەرزشەوان لە سەرجەم بوارەكان وەرزش. لە لایەنی ئیسرائیلیش، بەپێی ئامارە فەرمییەكان، لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ەوە تا ئێستا هەزار و (١٥٢)سەربازی ئیسرائیلی کوژراون، ، تائێستاش نزیكەی (45) بارمتە لای بزوتنەوەی حەماس ماون، كە بەشێكین گیانیان لە دەستداوە. لەبارەی قەبارەی وێرانکارییە مادییەكان لە غەززەش، زیاتر لە (60%)ی باڵەخانەكانی بە تەواوی وێران بوون یان زیانێکی زۆریان بەرکەوتووە، 350 هەزار بۆ 400 هەزار یەکەی نیشتەجێبوونيش بە كەڵكی ژیانكردن نەماون. لە ئێستادا نزیکەی 2 ملیۆن کەس لە چادر یان پەناگەی کاتیدا دەژین، کە هەندێکیان سێ یان چوار جار لە کاتی جەنگدا ئاوارە بوون،  جگە لەوەش زیاتر لە 70%ی قوتابخانەکان پەكیان كەوتووە، یان کراون بە پەناگەی ئاوارەکان، هەندێکیشیان وەک نەخۆشخانەی کاتی بەکاردەهێنرێن.  لەبواری تەندروستیشدا، 90%ی نەخۆشخانەو بنکە تەندروستییەکان یان زیانیان بەرکەوتووە یان داخراون. رێژەی  وێرانکاری بە گشتی لە غەززە گەیشووەتە نزیکەی 90%، لەکاتێکدا سوپای ئیسرائیل 80%ی ناوچەكانی کەرتی غەززەی کۆنترۆڵکردوە، ناوچەی ئەلمەواسی کە ئیسرائیل بانگەشەی ئەوە دەکات ناوچەیەکی مرۆیی سەلامەتە، 136 جار بۆردومانی کردووە، زیاتر لە 200 هەزار تۆن تەقەمەنی بەسەر کەرتی غەززەدا بەرداوەتەوە. فەرمانگەی میدیایی حکومەتى غەززە زیانەکانی سەرەتایی راستەوخۆكانى بۆ (١٥) کەرتی گرنگ بە 70 ملیار دۆلار خەمڵاندووە. دووشەممە 6ی تشرینی یەکەمی 2025،  میدیاکانی میسر بڵاویان کردووەتەوە، دانوستانەکانی ناڕاستەوخۆ لەنێوان هەر دوو شاندی حەماس و ئیسرائیل لە شەرم شێخ بە نێوەندگیری قەتەر، میسر و ئەمەریکا لەبارەی ئاگربەستی غەززە بەڕێوەچوو. کەناڵی "قاهیرە"ی میسری، لەو بارەوە ڕایگەیاند، شاندەکان "گفتوگۆ لەسەر ئامادەکردنی زەمینەی گونجاو بۆ ئازادکردنی بارمتەکان دەکەن. ئاماژەشی داوە، "میسر و قەتەر لەگەڵ هەر دوو لایەن کار دەکەن بۆ دامەزراندنی میکانیزمێک" بۆ ئاڵوگۆڕی بارمتەکان و زیندانییەکان. سەرچاوەیەکی نزیک لە سەرکردایەتی حەماس بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاند: ئەم خولەی دانوستانەکان، لەوانەیە چەند ڕۆژێک بخایەنێت، گوتیشی: پێشبینی دەکەین دانوستانەکان قورس و ئاڵۆز بن.

 ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیکی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا سەبارەت بە هێرشی هێزەکانی حکومەتی کاتیی سووریا بۆ سەر گەڕەکەکانی شێخ مەقسوود و ئەشرەفیە ڕاگەیاندراوێکی نووسراوی بڵاوکردەوە و بەتوندیی هێرشەکە شەرمەزاردەکات، دەڵێت: "ئەوەی لە شێخ مەقسوود و ئەشرەفیە ڕوودەدات، بەردەوامیدانە بە ڕەفتارە نەژادپەرستییەکان و چەسپاندنی سیاسەتی دابەشکاری کە حکومەتی کاتی پەرەی پێ دەدات. لە نیوەڕۆی دووشەممەوە لە هەردوو گەڕەکە کوردنشینەکەی شاری حەلەبی سووریا، ئاڵۆزی لەنێوان هێزەکانی سەر بە هەسەدە و هێزەکانی حکومەتی دیمەشق دروستبوو. هاوسەرۆکی گەڕەکەکان دەڵێت، حەوت رێگەی هاتووچۆ لەو دوو گەڕەکە هەن سەرجەمیان لەلایەن هێزەکانی حکومەتەوە داخران و هاتووچۆیان قەدەخە کرد.  هەر لەو ڕاگەیەندراوەدا ئەوەش دەخاتەڕوو کە ئاشکرایە، هیچ وانەیەک لە ڕووداوەکانی کەناراوەکان و سوەیدا وەرنەگیراوە. هەمان زیهنیەت و ڕێباز باڵادەستە، ئەمەش سووریا پەلکێش دەکات بۆ کارەسات و وێرانکاریی. بۆیە بانگەواز لە هەموو سوورییە ئازادیخواز و شکۆمەندەکان دەکەین، پشتیوانی لە گەلەکەمان بکەن لە شێخ مەقسوود و ئەشرەفیە. داوا لە هەموو هێزە دیموکراتیکەکانی سووریا و ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان و کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی دەکەین ئەم سیاسەتەی حکومەتی کاتیی سووریا بوەستێنن. ئەوەی ئەمڕۆ ڕوودەدات، غیابی جددییەتە لە هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی سەراپاگیر بۆ پرسە نیشتیمانییە هەڵپەسێردراوەکان، دەریدەخات هەندێک لایەن هێشتا پەنا بۆ زمانی چەک و شەڕی ناوخۆ دەبەن لەبری دیالۆگی بنیاتنەر و کاری هاوبەش بۆ بنیاتنانی سووریایەکی دیموکراتیک و فرەپارێز کە هەموو ڕۆڵەکانی ئەم وڵاتە بگرێتەخۆ. ئێمە لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری، سەرەڕای سەرکۆنەکردنی ئەم هێرشانە، بەرپرسیارێتیی ئاکامەکانی ئەم هێرشە دەخەینە ئەستۆی لایەنە هێرشکەرەکان، بانگەواز لە ڕۆڵەکانی گەلەکەمان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەکەین، هەڵوێستی نیشتیمانی و مرۆیی نیشان بدەن، پشتیوانی لە خۆڕاگری و بەرخۆدانی ڕەوای خوشک و براکانیان بکەن دژی ئەم هێرشانە. هەروەها بانگەواز لە هەموو پێکهاتەکانی سووریا دەکەین، یەکبگرن دژی هەموو هەوڵێکی ئاژاوەگێڕیی لەنێوان ڕۆڵەکانی وڵاتدا، ڕێگە نەدرێت بە دووبارەبوونەوەی کارەساتەکان بەسەر سوورییەکاندا. ئێمە جەخت دەکەینەوە، ڕێگەی ئاشتی و چارەسەری دیموکراتیک، تاکە ڕێگەیە بۆ کۆتاییهێنان بە قەیرانی سووریا، بەئامانجگرتنی هاووڵاتیان و شوێنە مەدەنییەکان تەنها ماڵوێرانی زیاتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت".

چوارچێوەی هەماهەنگیی شیعەکان، لە کۆبوونەوەیەکدا پرسی هەڵبژاردن، کەمیی ئاو و دۆخی هەرێمایەتیی تاوتوێ کرد و جەختی لەسەر بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا کردەوە. هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە 11ی تشرینی دووەمی ئەم ساڵ دەکرێت، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ناوی 7768 بەربژێری پەسند کردووە بۆ ئەوەی لەو هەڵبژاردنەدا رکابەری بکەن. بەپێی راگەیەندراوێکی فەرمانگەی راگەیاندنی چوارچێوەکە، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە هەوڵەکانی حکومەت بۆ چارەسەرکردنی کێشەی کەمیی ئاو کراوە و جەخت لە پێویستیی زیاترکردنی بەردانەوەی ئاو کراوەتەوە، بە پشتبەستن بە رێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان. چوارچێوەی هەماهەنگی" شیعەکان" داوا لە لایەنەکان دەکات لە پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردندا  لە ناوزڕاندن، یەکترشکاندن و بەکارهێنانی پارە بۆ کڕینی دەنگ دووربکەونەوە داوای بەردەوامبوونی کۆبوونەوەکانی پەرلەمانیش دەکات. سەبارەت بە خولی ئێستای ئەنجوومەنی نوێنەران، چوارچێوەی هەماهەنگی داوای بەردەوامبوونی دانیشتنەکانی کردووە، بە مەبەستی یەکلاییکردنەوەی ئەو یاسایانەی کە بۆ گەلی عێراق گرنگن و لە بەرنامەی کاری ئەنجوومەنەکەدا ماون. چوارچێوەی هەماهەنگیی شیعەکان، ئاماژەی بە گرنگیی بەردەوامبوونی ئامادەکارییەکان بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن کردووە و دووپاتیکردووەتەوە کە دەبێت پرۆسەکە لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا بەڕێوەبچێت. چەندجارێک سەرۆکایەتی پەرلەمانی عێراق کاتی کۆبوونەوەی پەرلەمان دادەنێت، بەڵام بەهۆی تەواونەبوونی رێژەی یاسایی ئامادەبوون کۆبوونەوەکە ناکرێت.  لە کۆبوونەوەکەدا چوارچێوەی هەماهەنگی داوای لە پەرلەمانی عێراق کردووە بەردەوام بێت لە بەستنی دانیشتنەکانی بۆ پەسندکردنی ئەو پڕۆژەیاسایانەی لە کارنامەکەیدا ماونەتەوە و بۆ خەڵکی عێراق گرنگن

چەند کاتژمێرێکە  هەر دوو گەڕەکی شێخ مەقسود و ئەشڕەفیەی کوردنشینی شاری حەڵەب لە لایەن هێزەکانی ئاسایشی گشتی دیمەشق  پەلاماردراوەو شەڕ هەڵگیرساوە و دوای ماوەیەکی کورت چەتەکانی وەزارەتی بەرگری و چەتەکانی حەمزات و عەمشاتی جاشی تورک بۆ هاوکارى ئەوان چونەتە لاى هێزەکانى ئەحمەد شەرع، ئەو پەلاماردانە ناڕەوایەى ئەو دوو گەڕەکەی شاری حەڵەب .  تا ئێستا شەڕ و پێکدادان ناوبەناو درێژەی هەیە بانگخوازە توندڕەوەکانی سوریاش بانگەوازی ( حی علی الجهاد ) یان دەستپێکردوە و کۆمەڵێ ڕەش و ڕووتی عەشایەرەکانی ئیدلیب و حەما خەریکە بە ڕێدەکەون بەرەو شاری حەڵەب، هەرچەندە تا ئێستا شەڕ نەگەیشتۆتە ناو جادەکان و ئەوەی هەیە بە چەکی دۆشکە و دور مەودا خەریکە ئاگری شەڕەکە گەرمتر دەکەن. هێزەکانی سوپای ڕزگاری عەفرین و هێزەکانی ئاسایشی ڕۆژئاڤا زانیاری تەواویان لە بەردەستدا بووە کە چەتەکانی بەرەی نوسرە و بەکرێگیراوەکانی تورک خەریکی هێز کۆکردنەوە و گرتنی هەموو ئەو ڕێگایانەن کە بۆ ئەو دوو گەڕەکە دەچن، بەڵام ئەمشەو دوای کۆبونەوەی خەڵکی دوو گەڕەکەکە و ڕاپەڕینیان بە دار و بەرد دژی هێزەکانی ئاسایشی شاری حەڵەب ، گرژی ئاڵۆزیەکان بوون بە ڕاستی و دۆخەکە تەقیەوە و شەڕە تەقە لە هەر دوو لاوە دروست بوو، تا ئێستاش ناوبەناو درێژەی هەیە . شایانی باسە  ۱٤ ساڵ زیاترە ئەو دوو گەڕەکە بەهۆی ئازایەتی و خۆ قایمکردنی نیشان شکێنە کوڕ و کچەکانی کورد  توانیویانە ئاسایش و ئارامی ئەو دوو گەڕەکە بپارێزن کە ڕێژەی دانیشتوانەکەی دەگاتە ۷٠٠ هەزار کەس و زۆرینەی ڕەها کوردن و بەشێکی عەڕەب و مەسیحیش لە خۆ دەگرێ . هەر چەندە هەوڵێکی زۆر لە ئارادایە کە ئاگری شەڕەکە کپ بکرێتەوە ، بەڵام ئەو چەتە و پیاو کوژانە وادەزانن کە هەر وەکو خەڵکی بێدەسەڵاتی عەلەوی و دروزەکانن و زۆر بە ئاسانی دەتوانن پاکتاویان بکەن . نازانن کە شێرە کوڕان و کچان و ڕق ئەستورەکانی شاری عەفرینن و چاوەڕێی ئەو ڕۆژەن کە تۆڵەی کەسوکاریان بکەنەوە . بەهۆی ئاڵۆزییەکانەوە، پارێزگای حەلەب دەوامی سەرجەم فەرمانگەکانی راگرت و تاقیکردنەوەی قوتابخانە و زانکۆکانیشی دواخست، جگە لەو فەرمانگانەی کە خزمەتگوزاریی بەپەلە پێشکەش دەکەن.

میدیای فەرمیی حکومەتی سووریا رایگەیاند، هێزەکانی حکومەتی سووریا و هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) لەدوای چەند کاژێرێک لە شەڕوپێکدادانی سەخت لە گەڕەکە کوردنشینەکانی شاری حەلەب، لەسەر ئاگربەستێکی کاتیی لەو ناوچانەی شارەکە رێککەوتن.   بەرەبەیانی رۆژی سێشەممە، تەلەڤزیۆنی فەرمیی سووریا رایگەیاند، بەهۆی شەڕوپێکدادانەکانی شەوی دووشەممەی گەڕەکە کوردییەکانی شاری حەلەب، لانیکەم ئەندامێکی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی سووریا کوژراوە و هاوڵاتییەکیش لە ئەنجامی بۆردوومانەکاندا کوژراوە.   بەگوێرەی سەرچاوە خۆجێیەکانی سووریا، لەبارەی شەڕوپێکدادانەکانی شەوی دووشەممە، هێزەکانی حکومەتی سووریا لەرێگەی بەکارهێنانی درۆنەوە، هێرشیان کردووەتە سەر هەردوو گەڕەکی کوردنشینی شاری حەلەب؛ شێخ مەقسوود و ئەشرەفییە. لای خۆیەوە، عەزام غەریب، پارێزگاری حەلەب دووپاتی کردەوە، هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ و وەزارەتی بەرگری کار بۆ پاراستنی سەلامەتی و ئاسایشی هاوڵاتیان دەکەن و هیچ نیازێکیان نییە بۆ هیچ پەرەسەندێكی سەربازی. پارێزگار حەڵەب لە تۆڕی کۆمەڵایەتی رایگەیاندووە: بڵاوکردنەوەی هێزەکانی حکومەت لە دەوروبەری شارەکە، دوای چەندین پێشێلکاری بەردەوام دێت کە لەلایەن هێزەکانی سوریای دیموكراتەوە لە ماوەی رابردوودا ئەنجامدراون و، پاشماوە لە یاسا دەرچووەكان پشتیوانیان دەكەن پەنایان بردبووە ئەوێ. لە بەرامبەردا، هێزەکانی سوریای دیموکرات رایگەیاند: ئەوەی روودەدات ئەنجامی دەستدرێژی گروپە چەكدارەكانی سەربە حكومەتی دیمەشق و هەوڵەكانیان بۆ پێشڕەویكردن بە تانک، جەختیشکردەوە، هێزەکانیان لە حەلەب کشاونەتەوەو هیچ ئامادەبونێكیان نییە لەوێ‌. هەسەدەئاماژەی بەوەشكردووە: هەندێک لە دەزگاکانی راگەیاندن تۆمەتی درۆ بڵاودەکەنەوە بەوەی کە هەسەدە خاڵە پشکنینەکانی سەر بە چەکدارانی حکومەتی دیمەشقی لە دەوروبەری گەڕەکەکانی ئەشرەفیە و شێخ مەقسودی شاری حەلەب کردۆتە ئامانج.

هێزەکانى سوریاى دیموکرات ڕایدەگەیەنن ئەوەی لە حەلەب دەگوزەرێت، دەرئەنجامی ڕاستەوخۆی ئیستفزازی گروپەکانى  حکومەتی کاتیە. هێزەكانی حكومەتى سوریا جوڵەیان بەرەو ناو شاری حەلەب كردووە و ئێستا شەڕ لە نێوان هێزە ئەمنییەكان و هە.،سەدە لە گەڕەكە كوردییەكانی وەك ئەشرەفییە و شێخ مەقسود هەیە، بە پێی زانیاریی تۆڕی سكای نیوز ئەندامێكی هێزە ئەمنییەكانی سوریا كوژراوە و سێی دیكەش بریندارن. هەسەدە لەڕاگەیەندراوێکیدا دەڵێت: هەندێک لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن تۆمەتی درۆ بڵاودەکەنەوە کە هێزەکانی سوریای دیموکرات خاڵەکانی پشکنینی سەر بە چەکدارانی حکومەتی دیمەشقیان لە دەوروبەری گەڕەکی ئەشرەفیە و شێخ مەقسود لە شاری حەلەب کردۆتە ئامانج. ـ هێزەکانی سوریای دیموکرات ڕەتیدەکەنەوە خاڵە پشکنینەکانی سەر بە هێزەکانی حکومەتی ئینتقالی لە دەوروبەری ئەشرەفیە و شێخ مەقسود بکەنە ئامانج ـ هێزەکانمان لەدوای کشانەوەی ئێمەوە بەپێی لێکتێگەیشتنی یەکی نیسان لە ناوچەکەدا ئامادە نەبوون. ـ ئەوەی لە ئەشرەفیە و شێخ مەقسوود دەگوزەرێت، دەرئەنجامی هێرشی دووبارەی گروپەکانى حکومەتی دیمەشقە بۆ سەر خەڵکی سڤیل. ـ گروپەکانی حکومەتی دیمەشق گەمارۆی ئەمنی و مرۆیی خنکێنەر بەسەر گەڕەکەکاندا دەسەپێنن و پێداویستی فریاگوزاری و پزیشکی دەبڕن. هەروەها دەڵێن: ئێمە دووپاتی دەکەینەوە کە ئەم تۆمەتانە بە تەواوی درۆن. هێزەکانمان لە دوای کشانەوەیانەوە بەپێی ڕێککەوتنی یەکی نیسان لە ناوچەکەدا ئامادە نەبوون. ئەوەی لە گەڕەکی ئەشرەفیە و شێخ مەقسوود دەگوزەرێت، دەرئەنجامی زنجیرەیەک هێرشی دووبارەی گروپەکانى حکوومەتی دیمەشقە لە دژی خەڵکی مەدەنی. ناوەڕۆکى ڕاگەیەندراوەکە ئەوەش دەخاتەڕوو کە  ئەوان گەمارۆی ئەمنی و مرۆیی خنکێنەریان سەپاندووە، یارمەتی و پێداویستییە پزیشکییەکانیان بڕیوە، زۆرێک لە دانیشتووانیشیان ڕفاندووە و بەردەوام بوون لە ئیستفزازی ڕۆژانەیان دژی دانیشتووان لە بازگەکان و دەوروبەری گەڕەکەکان. لەم دواییانەدا بەربەستی زەوییان لە دەوری گەڕەکەکان داناوە و گەمارۆیان سەپاندووە. هەسەدە دەشڵێنن: لە هەڵکشانێکی مەترسیداردا، ئەم کوتلانە بە تانک و زرێپۆشەوە هەوڵی پێشڕەوی دەدەن و گەڕەکەکانی نیشتەجێبوون بە گوللە هاوەن و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان دەکەنە ئامانج و لە ئەنجامدا زیانی گیانی هاووڵاتیانی مەدەنی و زیانی ماددی بەرفراوان لێدەکەوێتەوە. ئەم کارانە دانیشتووانی ئیستفزازی کردووە، وای لێکردووە شانبەشانی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ لە هەردوو گەڕەکەکەدا بەرگری لە خۆیان بکەن، کە ئەرکی خۆیان بۆ پاراستنی خەڵکی مەدەنی و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری جێبەجێ دەکەن. ئێمە حکومەتی دیمەشق بە تەواوی و ڕاستەوخۆ بە بەرپرسیار دەزانین لە بەردەوامی گەمارۆ خنکێنەر و پێشێلکارییە سیستماتیکییەکان بەرامبەر بە خەڵکی مەدەنی، هەروەها لە پەرەسەندنی مەترسیدار لەم دواییانەدا، کە ئازارەکانی دانیشتوان گەورەتر دەکات و سەقامگیری ناوچەکە دەخاتە مەترسییەوە و بێبایەخکردنی بە ئەنقەست بۆ ژیان و کەرامەتی خەڵک ئاشکرا دەکات. داوا لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتی و مرۆییەکان دەکەین کە هەنگاوی بەپەلە و کاریگەر بگرنەبەر بۆ کۆتاییهێنان بەم گەمارۆ ناڕەوا و ڕاگرتنی هێرش و ئیستفزازی سیستماتیکی دژی خەڵکی مەدەنی.

میدیاکانى ڕۆژئاواى کوردستان بڵاویانکردەوە کەمێک لەمەوبەر شەڕ و پێکدادان و توندوتیژى لە نێوان هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ و حکومەتی ئینتقالی لە جەرگەی شێخ مەقسوود و ئەشرەفی ڕویداوە. هێزه‌كانی دیمه‌شق ده‌ستیان به‌ هێرش بۆ سه‌ر دو گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی حه‌ڵه‌ب كردو شه‌ڕڤانان به‌رپه‌رچیان ده‌ده‌نه‌وه‌و وه‌زاره‌تی به‌رگریی حكومه‌تی كاتیی سوریا ده‌ڵێت: جوڵه‌كانی سوپاكه‌یان له‌ حه‌ڵه‌ب له‌ چوارچێوه‌ی پلانێكدایه‌ بۆ جێگیركردنی هێزه‌كانیان له‌ هه‌ندێك له‌ به‌ره‌كانی باكور و باكوری رۆژهه‌ڵاتی سوریا. هاوکات ڕوانگەى سورى ڕایگەیاند ناڕەزایەتییەکان لە دەوروبەری گەڕەکی شێخ مەقسوود پەرەدەسەنن و هێزەکانی ئاسایشی گشتی گازی فرمێسکڕێژ بۆ بڵاوەپێکردنی خۆپیشاندەران تەقێنن. بەگوێرەی زانیاری میدیاکانی ڕۆژئاوای کوردستان لە گەڕەکی شێخ مەقسوود و ئەشرەفیە لە کاتی ناڕەزایەتییەکان دژی گەمارۆی سەپێنراو و داخستنی دەروازەکانی گەڕەک نزیکەی ١٥ کەس بریندار بوون. هاوکات وەک هاوسۆزی لەگەڵ خەڵکی شێخ مەقسوود و ئەشرەفیە، لە شاری قامیشلۆ خۆپیشاندانێکی ناڕەزایی بەڕێوەچووە. لە دیمەنێکی بێوێنەدا، دانیشتووانی ناوچەکە تانکەرێکی ئاویان هێنایە گۆڕەپانی ناڕەزایەتییەکان لە هەوڵێکدا بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گازی فرمێسکڕێژ، هەروەها ئاویان بەسەر ئەو خۆپیشاندەراندا ڕشاند کە بەهۆی ئەو گازە فرمێسکڕێژە قورسەی کە ئاراستەیان کرابوو، کاریگەرییان لەسەر بوو.  دانیشوانی هەردوو گەڕەکی شێخ مەقسود و ئێشرەفییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو گەمارۆیەی خراوەتە سەریان ڕژانە سەر شەقامەکان، هێزەکانی حکومەتی دیمەشق چەکی قورسیان لە دەوروبەری گەڕەکی شێخ مەقسود و ئەشرەفییە جێگیرکرد. هێزەکانی حکومەتی دیمەشق پێش ئەوەی چەک لە دەوری ئەو دوو گەڕەکە جێگیر بکەن، بە ستوونی زەوی هەموو دەرگا و دەرگاکانی چوونە ژوورەوە و دەرچوونیان گرت، خەڵک لە شەقامەکاندا دەستی کرد بە بەرخۆدان.

مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات لە سەكۆی "ئێكس" نوسویەتی: خۆشحاڵ بووم بە پێشوازیکردن لە نێردەی تایبەتی ئەمریکا باڵیۆز تۆم باراک و ئەدمیراڵ براد کوپەر، فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا.  کۆمەڵێک بابەتمان تاوتوێ کرد، کە ئامانجیان پشتیوانی تەواوكاری سیاسییە لە سوریاو پاراستنی یەکپارچەیی خاکی وڵات، لەگەڵ دروستکردنی کەشێکی ئارام بۆ هەموو پێکهاتەکانی گەلی سوریا و زامنكردنی هەوڵە بەردەوامەکان بۆ بەرەنگاربونەوەی داعش لە ناوچەکەدا. سەرۆک دۆناڵد ترەمپ و باڵیۆز باراک رۆڵێکی راستگۆ و کاریگەریان گێڕاوە بەرامبەر گەلی سوریا لە هەوڵەکانی بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکان و گەیشتن بە داهاتوویەکی باشتر بۆ سوریا و هەموو سوریاییەکان، ئێمە لەسەر ئامانجەکەمان جێگیرین کە خۆی لە سوریایەكی یەکگرتوو بۆ هەموو سورییەکان دەبينێتەوە.

بەوتەى سەرچاوەیەکى ئاگادار ئەگەر سبەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاری لەسەر مووچەی مانگەکانی داهاتوو نەدات، ئەوا تاوەکوو هەولێر و بەغدا لەسەر پرسی داهاتی نانەوتی ڕێکدەکەون، هەرێمی کوردستان مانگانە 120 ملیار دینار دەداتە عێراق. ئەمڕۆ دووشەممە 6ی تشرینی یەکەمی 2025،  سەرچاوەیەکى ئاگادار لەبەغداوە وتی: تەیف سامی، وەزیری دارایی حکوومەتی عێراق، بۆ ناردنی مووچەی مانگی هەشتی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، چاوەڕێی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق دەکات. سەرچاوەکە دەشڵیت: تاوەکوو ئێستا وەزیری دارایی حکوومەتی عێراق ڕێکارەکانی ناردنی مووچەی مانگی هەشت و نۆی دەست پێ نەکردووە، بۆیە هەرێمی کوردستانیش 120 ملیار داهاتی نانەوتی نەناردووە، بۆ ئەمەش هەر دوو وەزارەتەک چاوەڕێی کۆبوونەوەی سبەی ئەنجوومەنی وەزیران دەکەن. هاوکات سەرچاوەیەک لە ئەنجوومەنی وەزیران ئەوەى ڕاگەیاند، پرسی مووچە لە کارنامەی کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق نییە، بەڵام لە کۆتایی کۆبوونەوەکە، وەک پاشکۆ باسی لێوەدەکرێت، هاوکات بەشێک لە وەزیرە کوردەکان دەیانەوێت سبەی ئەو پرسی مووچەی مانگەکانی ئاب و ئەیلوول لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق یەکلا بکەنەوە، بە تایبەت کە پرسی داهاتی نەوت چارەسەر کرا. بەپێى زانیاریەکان مەسرور بارزانی، سەرۆکی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، نامەیەکی لەبارەی پرسی داهاتی نانەوتی بۆ سەرۆک وەزیرانی عێراق ناردووە، کە داوای لێ کردووە بۆ چارەسەرکردنی پرسی داهاتی نانەوتی پشت بە بڕیاری ئەنجوومەنی دەوڵەت نەبەستێت. هەروەها ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا گوتی: ئێمە وەکوو حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ مسۆگەرکردنی مووچەکانی فەرمانبەران و مووچەخۆران ئامادەین پشکی گەنجینەی حکوومەتی فیدراڵ بۆ مانگەکانی 8 و 9 بدەین. ئاماژەی بەوەشکردبوو، تاوەکوو ئێستا حکوومەتی عێراق بڕیاری پێدانی مووچەکانی ئەو دوو مانگەی نەداوە. گوتیشی: دەنگۆی ئەوە هەبوو کە بۆیە مووچەکان ڕەوانە ناکرێت لەبەر ئەوەیە حکوومەتی هەرێم داهاتی نانەوتی نانێرێت، بۆیە لێرەوە ڕایدەگەیەنین، هەرکات ڕێکارەکانی مووچەی مانگەکانی 8 و 9 گیرایەبەر، ئێمە ئامادەین داهاتی نانەوتی ڕادەست بکەین.

یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، بە گوتارێکی ڤیدیۆیی بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی حزبەکە، بانگەشەی هەڵبژاردنی دەستپێکرد کە تێیدا پەیامی ئاراستەی خەڵکی عێراق و کوردستان کرد. بافڵ جەلال تاڵەبانی، لەبارەی هۆکاری دواکەوتنی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمەوە رایگەیاند: "تاوەکو من قەناعەت نەکەم بە حکومەتێکی باشتر و جێکردنەوەی خواستی خەڵک و بەڵێنەکانی هەڵبژاردن لە کارنامەی حکومەتدا، پێکهێنانی حکومەت هەر دوادەکەوێت". سەرۆکی یەکێتی جەختیشی کردەوە: "تاوەکو بەڵێنەکانی هەڵبژاردن جێبەجێ نەکرێت حکومەت پێکناهێنرێت. تاوەکو من باوەڕ نەکەم بە رێککەوتنەکان بۆ حکومەتێکی باشتر، پێکهێنانی حکومەت هەر دوادەکەوێت". لە کۆتاییدا تاڵەبانی وتیشی: "ئێمە وەک لایەنەکانی دیکە بەڵێنەکانی هەڵبژاردن فەرامۆش ناکەین، ئەوەی گوتوومانە دەبێت جێبەجێی بکەین، هەرگیزیش ناچینە حکومەتێک کە نەتوانێت خزمەتی خەڵک بکات". "عێراق دووربخرێتەوە لە دەستوەردانی دەرەکی" بافڵ جەلال تاڵەبانی داوادەکات لەکاتی کێشە و قەیرانە ناوخۆییەکاندا، لایەن و پێکهاتەکانی عێراق پشت بە خۆیان ببەستن، نەک وڵاتانی دیکە، دەڵێت "نابێت بۆ چارەسەری کێشەکانی عێراق پشت بە وڵاتانی دیکە ببەسترێت، عێراق پیاوی هیچ وڵاتێک نییە، کێشەکانی عێراق بە خودی پێکهاتەکانی خۆی چارەسەر دەبێت، ئەوەی ئەمڕۆ عێراق پێویستیەتی بەرنامەیەکی نیشتمانییە". "دەستوور مێنیۆی چێشتخانە نییە" سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان جەخت دەکاتەوە لەوەی کە دەبێت هەموو پێکهاتەکانی عێراق پابەندی دەستووری عێراق بن و بە "پیرۆز" ناوی دەستوور دەبات و دەڵێت: "بەشێکی خەباتی ئێمە لە عێراق ڕێزگرتنە لە دەستوور. هەموو کێشەکانمان بە گەڕانەوە بۆ دەستوور چارەسەر دەبێت. دەستووری عێراق مێنیۆی چێشتخانە نییە بەدڵی خۆت هەڵیبژێریت، دەبێت دەستوور وەک خۆی جێبەجێ بکرێت". بافڵ تاڵەبانی: دەبێ ڕێککەوتنەکان کۆنکرێتی بن سەرۆکی یەکێتی باسی ڕێککەوتنەکانی ئەم دواییەی نێوان هەولێر و بەغداد دەکات، بەتایبەت لەسەر پرسی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان، کە خۆی وەک ئەندازیاری ئەو ڕێککەوتنە دەناسرێت و لەوبارەیەوە دەڵێت: "دەبێت ڕێککەوتنەکان کۆنکرێتی بن. نابێت ڕێککەوتنەکان بە میزاجی ئەم و ئەو تێکبچن". بەشێکى دیکە لە پەیامەکانى بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: - لە هەڵبژاردنی پێشوودا دەنگی یەكێتی (93%) زیادیكردووە - كێشەی ئێمە لەبەغداد لە موچە گەورەترە  - كە وەزعەكە قورس دەبێت كێ دەچێت بۆ بەغداد؟ كێ هەرگیز خاكی كوردستانی نەفرۆشتووە. -كە ئیشت كرد هەقە موچە وەربگریت - كە خوێندنت تەواو كرد دەبێت كارت هەبێت - ئەبێت ئیشت هەبێت، ئاوت هەبێت، كارەباتان هەبێت، سەیرە تا ئێستا ئەمانە چارەسەر نەكراوە، یەكێتی ئەمانەتان بۆ دابین دەكات

هێزەکانی ئەحمەد شەرع سەرۆکى ئێستای حکومەتی سوریا سەرجەم ئەو ڕێگایانەیان داخستووە کە بەرەو گەڕەکەکانی شێخ مەقسود و ئەشرەفیە زۆرینەیان کوردن لە شاری حەلەب، ، هێزەکانی هەسەدەش ئامادەکارییەکان بۆ هەموو ئەگەرێک کردوە. هاوكات لەگەڵ دیداری نوێنەری سەرۆكی ئەمریكاو مەزڵوم عەبدی، هێزەكانی سەربە حكومەتی كاتیی سوریا دوو گەڕەكی كوردنشینیان لە حەلەب گەمارۆداوە.  هەموو دەروازەکانی چوونە ژوورەوە و هاتنە دەرەوەی هەردوو گەڕەکی كوردنشینی (شێخ مەقسود)و (ئەشرەفیە) لە شاری حەلەب لەلایەن هێزەکانی حکومەتی کاتیی سوریاوە داخرا.  ئەم جموجوڵەی هێزەكانی سەربە ئەحمەد شەرع هاوكاتە لەگەڵ دیداری تۆم باراكی نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لەگەڵ مەزلوم عەبدی فەرماندەی هێزەكانی سوریا دیموكرات كە باسی جێبەجێكردنی بەندەكانی رێككەوتنی 10ی ئازاری شەرع- عەبدی تێدا كراوە، هەروەها دوای چەند رۆژێك دێت لە دانانی بەربەستی گڵین و  هێرشی فڕۆکەی بێ‌فڕۆکەوان و هەوڵی دزەکردنی چەکدارانی حکومەتی کاتیی بۆ ناوچەكە. جوڵەی هێزەكانی حكومەتی كاتیی لە دەوروبەری ئەو دوو گەڕەكە كوردنشینەی شاری حەلەب لەكاتێكدایە، بەگوێرەی رێككەوتنێك كە 1ی نیسانی رابردوو لەنێوان ئەنجومەنی هەردوو گەڕەکەکەو حکومەتی کاتی ئیمزا كراوە، نابێت رێگری بكرێت لە هاتوچۆی خەڵكی ئەم دوو گەڕەكە بۆ گەڕەك و ناوچەكانی ترو هاتنی خەڵكی ناوچەكانی تر بۆ ئەم گەڕەكانە. چەند ڕۆژێک لەمەوبەر، نوری شێخۆ، هاوسەرۆکی ئەنجومەنی گەڕەکی شێخ مەقسودو ئەشرەفییە لەشاری حەلەب ئاماژەی بەوەکرد،" چەند گروپێكى بێ دیسپلینى سه‌ر به‌حكومه‌ته‌كه‌ى شه‌رع، لەناوجەرگەی گەڕەکی شێخ مەقسودو ئەشرەفیە بونیان هه‌یه‌و هه‌وڵى ئاژاوه‌ نانه‌وه‌ ده‌ده‌ن". ئەوەشیخستەڕوو، ئەم کۆکردنەوە سەربازیی‌و ئەمنییانە، پێشێلکردنی ڕێککەوتننامه‌كه‌ى مانگی نیسانى ئه‌مساڵى كورده‌ لەگەڵ حکومەته‌كه‌ى شه‌رع کە جه‌ختیكرده‌وه‌ له‌ڕێگریکردن لەپێکدادانی ڕاستەوخۆ نێوان هێزه‌كانى كوردو هێزه‌كانى سه‌ر به‌ئه‌حمه‌د شه‌رع. بەوتەی نوری شێخۆ، هێزەكانى سه‌ر به‌شه‌رع خاڵێکی نوێی سەربازییان لەپارکی ئەشرەفیە دامەزراندوەو گه‌مارۆیان به‌سه‌ر هه‌ردوو گه‌ڕه‌كه‌ كوردیه‌كه‌دا سه‌پاندوه‌، ئەمەش ئاماژەیەكى مه‌ترسیداره‌ بۆ پێكدادانى سه‌ربازیى‌و هێرشكردن بۆسه‌ر گەڕەکەکانى ئه‌شره‌فیه‌و شێخ مه‌قسود.

ڕاوێژکارێکى ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا لە دیمەشق ڕایدەگەیەنێت پرۆسەی هەڵبژاردنەکانى ئەنجومەنى نیشتیمانى ئەو وڵاتە هیچ تانەیەکى لێ نەدراوە، ڕوونیشیکردەوە کە سوریا بەرەو قۆناغێکی نوێ دەڕوات دوای ماوەیەک لە گۆشەگیری. کەناڵی ئەحداس چاوپێکەوتنی لەگەڵ ئەحمەد موفەق زیدان، ڕاوێژکاری ئەحمەد شەر ئەنجامداوە لەسەر چەند پرسێکى جیاوازى وەک هەڵبژاردنەکان و ڕەوتی پرۆسەی سیاسی لە سوریا و چەندین بابەتی دیکە. ناوبراو جەختی کردەوە کە ئەنجوومەنی گەل بڕیار دەدات کە ئایا متمانە بە هەر حکوومەتێک دەدرێت یان نا، بە تایبەت کە دەسەڵاتی جێبەجێکردن و یاسادانان بە هاوئاهەنگی و یەکگرتوو هەڵسوکەوت دەبن. ئەو ڕاوێژکارە ئاماژەی بەوەدا کە هەڵبژاردنی هەندێک کەسایەتی بۆ ئەنجومەنەکە دراوتە دەستى سەرۆک ئەحمەد شەرع بە ئامانجی پڕکردنەوەی بۆشایی نوێنەرایەتییەکان، ڕوونیشی کردەوە کە زۆرێک لەو بڕیارانەی کە وەستابوون دوای پێکهێنانی پەرلەمانى نوێ دەدرێن. زیدان لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەی بەوەدا کە کۆنترۆڵکردنی ئامێرە ئەمنی و جێبەجێکردنەکان بەبێ ئەنجومەنی یاسادانان بەدی نایەت و جەختیشی لەوە کردەوە کە پرۆسەی هەڵبژاردنەکان هیچ ڕەخنەیەکیان لێ نەگیراوە. ئەوەشى باسکرد کە  بۆ یەکەمجار لە ماوەی 60 ساڵدا نوێنەرانی سەرجەم فراکسیۆنەکانی سوریا لەژێر یەک سەقفدا  کۆدەبنەوە و پێیان وایە کە ئێستا سوریا بەهۆی ئەو قوربانیدانانەی کە دراوە ئازادی بێهاوتای هەیە. بەوتەى ئەو ڕاوێژکارەىسەرۆکی سوریا دیمەشق لە میانی کۆبوونەوەکانی نیویۆرک بۆی دەرکەوت کە ئیسرائیل ئامادە نییە ڕێککەوتنە ئەمنییەکە واژۆ بکات. سەبارەت بە بارودۆخى سوەیدا، زیدان دووپاتی کردەوە کە سەرکردەی ڕۆحی کۆمەڵگەی یەکگرتووی دروز، شێخ حیکمەت ئەلهیجری، داوای هاوکاری ئیسرائیلی کردووە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی خۆی، جەختی لەوە کردەوە کە دەوڵەت هەموو ئاسانکارییەکی بۆ دابین کردووە بۆ جێگیرکردنی گروپەکەی. هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، یادەوەری سوریا هەرگیز بۆردومانی دیمەشق لەبیر ناکات لەسەر داوای هیجرى و دروزەکان کرا، ئاماژەی بە هەڵکوتانە سەر بارەگاکانی ئەرکانی گشتی لە ناوەڕاستی دیمەشق لە مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردوو لەلایەن ئیسرائیلەوە. سەبارەت بە هێزەکانی (هەسەدە)، ڕاوێژکاری سەرۆکی سوریا داوای لە هێزەکانی سوریای دیموکرات کرد، ڕێککەوتنی 10ی ئازار جێبەجێ بکەن و لاپەڕەی خوێنڕشتنەکە هەڵبگێڕن. ئەو پێی وابوو کە هێزەکانی هەسەدە پابەند نەبوون بەو ڕێککەوتنەی کە لەگەڵ سەرۆک شەرع لە دیمەشق واژۆیان کردووە و بڕیارەکانی لە دەرەوەی سوریاوە دەدات ئەو بە حاڵەتێکی نائاسایی زانی و تەنها 5%ی کوردەکانی سوریای نوێنەرایەتی دەکرد.

بەرمیلێك نەوتی هەرێمی كوردستان و لە مانگی شەشی ئەمساڵدا بە 26 دۆلار فرۆشراوە، لەگەڵ رادەستكردنی نەوتی هەرێم بە كۆمپانیای سۆمۆ و فرۆشتنی لە رێگەی عێراقەوە زیاتر لە دوو هێندە نرخەكەی زیادیكردووە و بە 65 دۆلار فرۆشراوە. سەرچاوەیەک لە بەندەری جەیهانەوە ئاشکرایکرد، ئەمڕۆ یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی کەشتییەوە بەرەو بازاڕەکانی ئەورووپا رۆیشت و فرۆشرا.  بەپێی ئەو نرخەی دیاریکراوە بۆ فرۆشتنی نەوتی کوردستان کە 65 دۆلارە، بەهای ئەو نەوتەی ئەمڕۆ فرۆشراوە 65 ملیۆن دۆلارە. رۆژی شەممە 27ی ئەیلوولی 2025، هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ بازاڕەكانی جەیهان لە ڕێگەی بۆرییەوە دەستی پێكردەوە، ئەوەش دوای ئەوەی لە كۆتایی ئازاری 2023ەوە ڕاگیرابوو. ئەو سەرچاوەیە وتى، رۆژانە نەوتی هەرێمی کوردستان بەبێ کێشە دەگاتە بەندەری جەیهان و هیچ گرفتێکی تەکنیکی لە ئارادا نییە، جگە لەوەی یەک جار و چەند سەعاتیک هەناردەی نەوت وەستا، ئەویش بەهۆی پڕبوونی کۆگەکانی نەوتەوە بووە.    ڕۆژى پێنجشەممەى ڕابردوو، 2ی تشرینی یەکەمی 2025، حەیان عەبدولغەنی  راگەیاند، "کاژێر 12:00ی نیوەڕۆی ئەمڕۆ، یەکەمین کەشتیی هەڵگری نەوتی هەرێمی کوردستان فرۆشرا و بەندەری جەیهانی بەجێهێشت، هەروەها وەزیری نەوتی عێراق گوتی، "کەشتییەکە بڕی 650 هەزار بەرمیل نەوتی هەڵگرتبوو."   وەزیری نەوتی عێراق ئاماژە بەوە دەکات، "ئەو نەوتەی لەڕێگەی بۆرییەکەوە هەناردە دەکرێت، رۆژانە لە کۆگەکانی بەندەری جەیهان کۆدەکرێتەوە و قۆناخ بە قۆناخ دەفرۆشرێت." رۆژی 25-6-2025 رێباز حەملان یاریدەدەری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند: "ئەو نەوتەی ئێستا بەرهەمدەهێندرێت رۆژانە (280) هەزار بەرمیلە". وتیشی: "رۆژانە (100) هەزار بەرمیلی لێدەدرێت بە ئەو گرێبەستانەی كراوە دەدرێت بە كۆمپانیاكانی نەوت (180) هەزار بەرمیلی رۆژانەی لێدەمێنێتەوە لەو (180) هەزار بەرمیلەی دەمێنێتەوە، (65) هەزار بەرمیلی بۆ بەركاربردنی ناوخۆییە". " ئەوەی دەمێنێتەوە نزیكەی (115) هەزار بەرمیلی رۆژانەیە ئێمە بە ئاشكرا دەیفرۆشی، نداهاتەكەی نزیكەی (85) ملیۆن دۆلارە مانگانە".

زیاتر لە سێ لەسەر چواری ئەندامانی پەرلەمانی ئێستا و یەک لەسەر سێی ئەندامانی پێشووی پەرلەمانی عێراق، بڕیاریان داوە لە هەڵبژاردنەکانی چەند هەفتەى داهاتوودا خۆیان کاندید بکەنەوە. بەپێى لیستە کۆتاییەکانی کۆمسیۆن دەرکەوتووە کە سەرجەم ئەندامانی ئێستای "دەستەی سەرۆکایەتی" پەرلەمان خۆیان کاندید دەکەن، لەگەڵ سەرۆکی پێشووی پەرلەمان. بڕیارە ڕۆژی 11ـی مانگی 11ـی ئەمساڵ، هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت، ئاماژەکان بەو ئاراستەیەن پرۆسەکە لەکاتی خۆیدا بەڕێوەبچێت ئەگەر دۆخی ئەمنی عێراق و ئێران تێکنەچێت. بەهۆی سەرقاڵبوونی ئەندامان بە بانگەشەی هەڵبژاردن، پەرلەمان لە دوو هەفتەی ڕابردوودا نەیتوانیوە دانیشتن ئەنجام بدات. هەینی ڕابردوو زیاتر لە ملیۆنێک وێنەی کاندیدەکان بڵاوکرانەوە، کە یەکەم ڕۆژی بانگەشەی هەڵبژاردنی یاسادانان بوو، کە بڕیارە ١١ی مانگى داهاتوو (١١) بەڕێوەبچێت، بەپێی ڕێکخراوەکانی چاودێرى هەڵبژاردن. بەڵگەنامەکانی کۆمسیۆن ئاشکرای دەکەن کە نزیکەی ٢٥٠ ئەندامی خولی ئێستا لە کۆی ٣٢٩ ئەندامی هەڵبژاردن خۆیان کاندید دەکەن، کە بڕیارە لە مانگێکدا بەڕێوەبچێت. سەرۆکایەتی دەگەڕێتەوە. دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان،  لە پێشەنگی ئەندامانی دوایین خولی یاساداناندایە کە گەڕاونەتەوە بۆ خۆکاندیدکردن. مەحمود مەشهەدانی، سەرۆکی پەرلەمان کە لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا لە ڕووی سیاسییەوە لە نێوان چەند لایەنێکدا گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە، بڕیاریداوە شانبەشانی خەمیس خەنجەر خۆی کاندید بکات. مەشهەدانی ژمارە (1)ی ئەو لیستەی لە بەغدا بە ناوی "هاوپەیمانی سەروەری نیشتمانی" داگیرکردووە، کە تەنیا لە بەغدا 139 کاندیدی خستووەتە ڕوو، لە کۆی نزیکەی 8 هەزار کاندید لەسەر ئاستی وڵات. لەبەرامبەردا جێگرەکەی، موحسین مەندالاوی، سەرۆکی "هاوپەیمانی بنەڕەتی"، لەسەر هەمان لیست، ژمارە (1) لە پایتەخت خۆی کاندید دەکات. ئەمە دووەمجارە لەسەریەک کە پارتەکە ١٣٩ کاندیدی لە بەغدای پایتەختیشی خستووەتە ڕوو. جێگری دووەم شاخەوان عەبدوڵڵا لە کەرکوک خۆی کاندید دەکات بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان ژمارە (١) کە بە ٢٤ کاندید بەشداری کەرکوک دەکات. بە گوتەی چاودێران، پەرلەمان نزیکەی ساڵێکە لە حاڵەتی "خەوی قوڵى زستانە"دایە، لەو ماوەیەی کە ئەلمەشهەدانی سەرۆکایەتی دەکرد، نەیتوانیوە زیاتر لە 12 دانیشتن ئەنجام بدات.  ئەمەش لە کاتێکدایە کە تێچووی مووچە و پاراستنی پەرلەمانتاران لەم خولەی ئێستادا ٤٠٠ ملیار دیناری تێپەڕاندووە، بەپێی هەندێک خەمڵاندن. بانگەشەی زیاتر لە حەوت هەزار بەربژێر بۆ 36 رۆژ بەردەوام دەبێت بۆ بەدەستهێنانی 329 کورسیی پەرلەمانی عێراق، 21.4 ملیۆن کەس دەتوانن دەنگ بدەن کە 14.3%یان لە هەرێمی کوردستانن.   بەرەبەیانی ئەمڕۆ هەینی، 3ی تشرینی یەکەم بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەستیپێکرد و تاوەکو 8ی تشرینی دووەمی 2025 بەردەوام دەبێت. لیستی پەرلەمانتارە کاندیدەکان گۆڕانکاری لە نێوان هاوپەیمانییەکاندا نیشان دەدەن، کە هەندێکیان ئاراستەی سیاسی دژبەیەکیان هەیە و هەندێکیشیان ڕکابەرییان هەیە. پەرلەمانتار عەلی مەشکوور خەڵکی بەسرە لەم خولەدا لەگەڵ "هاوپەیمانی خزمەتگوزارییەکان"، کە سەر بە سەرۆکی "لیواکانی ئیمام عەلی"، شیبل ئەلزەیدی، خۆی کاندید کرد. مەشکوور لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠٢١ لەسەر بزووتنەوەی تەسمیم (ئیرادە) بە سەرۆکایەتی عامر ئەلفایز پەرلەمانتار و ئەسعەد عیدانی پارێزگاری بەسرە سەرکەوتنی بەدەستهێنابوو. ئەم لیستە سەربەخۆیە لە "فراکسیۆنەکان".

ئەمڕۆ دووشەممە، 6ـی ئۆکتۆبەری 2025، ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، پێشتر ئەنجوومەنی پاڵپشتیی هەڵەبجە سەردانی سەرۆک بارزانیان کرد و کۆمەڵێک داواکارییان کرد، بۆ ئەوەی خزمەتی هەڵەبجە بکرێت. گوتیشی: سەرۆک بارزانی فەرمانی کرد دەبێت لە ڕێگەی حکوومەتەوە خزمەتی هەڵەبجە بکرێت، بۆیە سەرۆک وەزیران، مەسرور بارزانی فەرمانی کرد لیژنەیەک بەسەرۆکایەتی دیوان و ئەندامیەتی چەند لایەنێک پێکبهێنرێت و لیژنەکە سەردانی پارێزگای هەڵەبجە و پارێزگاری هەڵەبجەیان کرد و گوێیان لەداواکارییەکان گرت و کاریی جددیان لەسەر کرد. ئومێد سەباح ئاماژەی بەوەشکرد، کۆمەڵێک بڕیاری باش لە بەرژەوەندی خەڵکی هەڵەبجە دراوە، کە وەکوو دیاریی حکوومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت بۆ هاووڵاتیانی هەڵەبجە، هەورەها لەماوەکانی ڕابردوودا کارمان لەگەڵ پارێزگاری هەڵەبجە کردووە. سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران باسی لەوەشکرد، بڕیار دراوە بەگوژمەی 25 ملیار دینار پرۆژە لە هەڵەبجە ئەنجام بدرێت، هەروەها کار لەسەر ئەوە کراوە ژێرخانی کارگێڕی بۆ پارێزگای هەڵەبجە فەراهەم بکرێت، لەسەر فەرمانی سەرۆکی حکوومەت 500 کەس بۆ پارێزگاکە دامەزرا، دواتر 52 کەسی دیکەش زیادکرا، گوتیشی: سەرۆک وەزیران، لەسەر داوای پارێزگار و ئەنجوومەنی پاڵپشتیی هەڵەبجە بڕیاری داوە 250 کەسی دیکە بۆ پارێزگاکە دابمەزرێنێت.  ڕاشیگەیاند، یەکێک لەوانەی بڕیاری لەسەردراوە کە بۆ پارێزگاکە زۆر گرنگە، بابەتی دەروازەی سازانە، کە وەکوو دەروازەیەک بۆ گەشەندنی هەڵەبجە سەیر دەکرێت،  بۆیە سەرۆکی حکوومەت ڕەزامەندیی داوە ئەو دەروازەیە وەکوو دەروازەیەکی ناوخۆیی بکرێتەوە.  ئومێد سەباح دەشڵێت: کردنەوەی دەروازەی سازان قۆناغی یەکەمە، سەرۆک وەزیران وەزارەتی ناوخۆی ڕاسپاردووە لەگەڵ پارێزگار کار بۆ بەنێودەوڵەتیکردنی دەروازەکە بکەن بەوەی سەردانی بەغدا و ئێران بکەن، بۆ ئەوەی دەرفەت بە نێودەوڵەتیکردنی دەروازەی سازان بدرێت، بۆیە ئەوەی گرنگە ئەمڕۆ وەکوو حکوومەتی هەرێمی کوردستان دەروازەی سازان بەفەرمی دەناسێنین. گوتیشی: یەکێک لەداواکارییەکان ئەوەبووە دەبێت قەرەبووی زیانمەندانی هەڵەبجە بەپێی دەستوور و لە بودجەی سیادیی بکرێتەوە، دەشڵیت: هەرچەندە بە جددی کار لەسەر ئەمە نەکراوە، بەڵام نووسراوێکی فەرمی لەسەر فەرمانی سەرۆک وەزیران کراوە و ئاراستەی سەرۆک وەزیرانی عێراق دەکرێت کە دەبێت لە بودجەی سیادیی قەرەبووی خەڵکی هەڵەبجە بکرێتەوە.  سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران ئاشکراشی کرد، یەکێک لەو داواکارییانەی کە ڕەزامەندی لەسەر دراوە، دروستکردنی پارک، نەخۆشخانە و دروستکردنی بۆردێکی تەندروستییە بۆ چارەسەرکردنی بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی، هەروەها ڕەزامەندی لەسەر ئەو پلانانە دراوە کە بۆ گەشتوگوزاری ناوچەکە پێشکەش کراوە.