‌هاوڵاتى

دوای بڵاوبوونەوەی نامەیەکی سوپای ئەمریکا بۆ عێراق کە رایگەیاندبوو هێزەکانی هاوپەیمانان پاشەکشە دەکەن لەعێراق، نیگەرانی لەشەقامی عێراق و تۆڕەکانی سۆشیال میدیای کەوتەوەو وەکو ترسێک بۆسەر ئاسایش و ئابووری عێراق سەیرکرا.

بەبڕوای هەندێک لەچاودێران بڵاوکردنەوەی ئەم نامەیە ناردنی کۆمەڵێک پەیام بووە تا ئەمریکیەکان کاردانەوەی حکومەت و ھاوڵاتیانی عێراقی ببینن. بۆیە لەگەڵ نامەکەدا ئەمریکا لەناوچەی سەوز بەخێرایی (١٠٠) سەربازی ھێزی پۆڵاینی کشاندەوە بۆ کوێت، تا پەیامەکە باشتر بگات.

هێرش عەبدولڕەحمان جیگری پێشووی نوێنەری حکومەتی هەرێم لەواشنتۆن وتی ‹› ئەمریکا ھیچ شتێک بەهەڵە ناکات... بێگومان نامەکە کاری خۆی کرد، عێراقییەکان ھەموویان کەوتنە دڵەڕاوکێیەکی زۆرەوە، لەڕێگای سوشیاڵ میدیاکانەوە کەوتنە داواکاری کە حکومەتەکەی عادل و پەرلەمانی عێراق نوێنەرایەتی ئەوان ناکات و ئەوانەی دەنگیان بەو بڕیارە داوە پیاوەکانی ئێرانن، ھاوڵاتی عێراقی داوا ناکات بەڵکو ئەوان دەخوازن ئەمریکا تەنیایان نەکاو بەئاسانی تەسلیمی ئێرانیان نەکات، مانەوەیان بە گرنگ و پێوست دەزانن، بەشێکی تری نامەکە››.

بەبڕوای چاودیران نامەکەی درەنگانی شەوی دووشەممە  پەیاێک بووە  بۆ عادل عبدولمەھدی ئەگەر واژۆی بڕیارەکەی پەرلەمان بکات ئەمریکا سزای ئابوری توند رووبەڕووی عێراق و کاربەدەستانی دەکاتەوە ھاوشێوی ئیران کە عیراق زەحمەتە بەرگەی بگرێت.

هێرش عەبدولڕەحمان وتی «هەروەها بەشێکی تر بۆ ئەوەیە کاریگەری دروستبکات بۆ خۆپشاندانە ملیۆنیەکەی رۆژی ھەینی»

دوای بڵاوبوونەوەی نامەکە لەناوخۆی ئەمریکا، ئەوانەی چاودێری دۆخی عێراق دەکەن دەڵێن، سێ مانگە خۆپیشاندانەکان بەردەوامەو خوێنێکی زۆر رژاوەو ھاوڵاتیەکی زۆر رفێندراوەو تیرۆرکراوە، بێدەنگی ئەمریکا ئێرانی باڵادەستکردووە لەعێراقدا، ھەمووی لەئەستۆی واشنتندایە».

هێرش عەبدولڕەحمان وتی «ئەوان بوون ئەو کۆمەڵە خراپەیان ھێناو دەسەڵاتیان پێدان، ھەر ئەوانیش دەتوانن لەدەسەڵات بەیەکجاری دووریانبخەنەوەو عێراق بکەنە شوێنێکی ئارام، بۆ جیھان و عێراقیەکان».

چاودیران دەڵێن دەنگدانی پەرلەمانی عێراق یەکشەممە (5ی کانونی دووەم) لەسەر دەرکردنی هێزە بیانییەکان لە عێراق بڕیارێکە خزمەت بەوڵاتەکە ناکات، بەڵکو لەجیاتی ئەوە رەنگدانەوەی ویستی ئێران و گروپەکانی هه‌وادارێتیەتی لەعێراق.

پەرلەمانی عێراق له‌دانیشتنێکی نائاساییدا دەنگیدا بەوەی حکومەتی عێراق داوای هاوکاری لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ شەڕی دژ بە «دەوڵەتی ئسلامی» (داعش) بکشێنێتەوە.

بەگوێرەی بەیاننامەیەکی پەرلەمانی عێراق، داوای کۆتاییهێنانیشی بەئامادەیی هەر هێزێکی بیانی کرد لەوڵاتەکەداو رێگریکردنیان لەبەکارهێنانی خاک و ئاوو ئاسمانی عێراق.

بارودۆخەکان خراپتربوون دوای ئەوەی هێرشێکی وردی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئەمریکی هەینی فەرماندەی هێزی قودسی سەر بەسوپای پاسداران، قاسم سولەیمانی، کوشت له‌گه‌ڵ کەسایەتییه‌کی باڵای سه‌ربازیی عێراقی، ئەبومەهدی موهەندیس.

به‌گوێره‌ی ئاژانسی فرانس پرێس، نزیکەی پێنج هەزارو (200) سەربازی ئەمریکی لە بنکەکانی عێراق نیشتەجێن بۆ پشتگیریکردنی سەربازە ناوخۆییەکان لە بەرەنگاربوونەوەی داعش.

ئەو سه‌ربازانه‌ وەک بەشێک لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی جێگیربوون، که‌ لەلایەن حکومەتی عێراقییه‌وه‌ لە 2014 بانگهێشتکران بۆ یارمەتیدان لەشەڕی دژ بەداعشدا.

وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، مایک پۆمپیۆ، سەبارەت بە بڕیارەکەی پەرلەمان وتی «دەبێت بوەستین و سەیربکەین که‌ چی دەکەین کاتێک سەرکردایەتی و حکومەتی عێراق بڕیارێک ده‌ده‌ن.»

بەریتانیا، ئەندامێکی سەرەکیی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، داوای لەعێراق کرد رێگە بە سەربازانی بدات لەوڵاتەکەدا بمێننەوەو رایگه‌یاند که‌کارەکەیان «گرنگه‌«.

کاتێک دانیشتنەکەی پەرلەمان دەستیپێکرد، هاوپەیمانی نێوده‌وڵه‌تی رایگەیاند کەهەموو ئۆپەراسیۆنەکانی له‌عێراق دەوەستێنێت بەهۆی چەند هێرشێکی کوشندەوه‌ بۆ سەر بنکەکانیان.

راشیگەیاند «ئەمە توانای ئێمەی سنووردارکردووە لەئەنجامدانی راهێنان لەگەڵ هاوبەشەکانمان و پشتگیرکردنی ئۆپەراسیۆنەکانیان لەدژی داعش و لەبەرئەوە دەبێت ئەو چالاکیانە رابوەستێنین و دەکرێت بە بەردەوامی چاوی پێدا بخشێندرێتەوە.»

شەممەی رابردوو، دوو موشەکی ئاراستەکراو ناوچەی سەوزیان کردە ئامانج و دوو موشەکیش بنکەیەکی سەربازیی ئاسمانییان لەباکوری بەغدا کردە ئامانج کەسەربازانی ئەمریکا لەخۆدەگرێت.

ئەحمەد شەوقی شرۆڤەکارێکی سیاسیە وتی «بڕیارەکەی پەرلەمان جێی داخەو لەخزمەتی بەرژەوەندییەکانی عێراق و عێراقییەکاندا نییە».

وتیشی «وڵاتەکە هێشتا رووبه‌ڕووی مەترسی پاشماوەی تیرۆریسته‌کان دەبێتەوە، کە هێشتا شانەو گروپی نهێنییان هەیەو هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش یارمەتی هێزە ئەمنییەکانی ئێمەیان داوە هێرشیان بکەنەسەرو رێگریبکەن لەگەشەکردنیان و زیادبوونی ژمارەیان.»

زیاتر وتی نەمانی پشتگیری سەربازیی هێزەکانی هاوپەیمانان «مەترسیدارە»، چونکە ئەو هێزانە پشتیوانی ئاسمانی و هەواڵگرییان پێشکەشی عێراق کردووە لەتەواوی هەڵمەتە ئەمنییەکانیاندا دژی پاشماوەکانی تیرۆریستان.

ئەگەر پشتیوانی هاوپەیمانان نەمێنێت، بەواتای ئەوە دێت «کە دووچاری سەختییەکی گەورە دەبین لەچاودێریکردنی جموجۆڵ و بەدووکەوتن و پوچەڵکردنەوەی هەڕەشەکانی پاشماوەکانی داعش».

شەوقی وتی «بڕیارەکە هێزه‌کانی عێراقیش بێبه‌شده‌کات لەپشتیوانیی هێزەکانی هاوپەیمانان به‌ راهێنان و ئامادەکردنیان، کەدوو خاڵی سەرەکین لە بەرزکردنەوەی توانایان بۆ زاڵبوون بەسەر هەڕەشەکان و پاراستنی سەربەخۆیی و سەروەریی وڵاتەکەدا.

وتیشی «بڕیارەکە دەرهاویشتەی تریشی هەیە، لە کاتێکدا «لەڕووی نێودەوڵەتییەوە عێراق بەئاقارێکی گۆشه‌گیریدا دەبات، ئەمەش لەئاکامدا زیان بەبەرژەوەندییە ئابوورییەکانی دەگەیەنێت».

بەبڕوای ئەو شرۆڤەکارە دەنگدانەکەی پەرلەمان کێشەی یاسایی هەیە، چونکە لەسەر داوای حکومەتێک ئەنجامدرا کە پێشتر دەستی لەکارکێشاوەتەوەو دەسەڵاتێکی سنوورداری هەیە بۆ بەڕێوەبردنی ژیانی رۆژانەی وڵاتەکەی، نەک بۆ دەرکردنی بڕیارێکی باڵا.

شەوقی وتی «ئه‌وه‌ی ده‌یبینین مامەڵەی نابەرپرسانەو سۆزدارییانه‌یه‌ که‌دوای گوشارەکانی ئێران و گروپە هاوسۆزه‌کانی هاتن، ئەمەش زۆر لەسەرمان دەکەوێت، چونکە هەر گۆشەگیرییەک کاریگەرییەکی تووندی دەبێت لەسەر بونیادنانەوەی و بەرەوپێشچوونی پڕۆژەکان لەوڵاتەکەدا.»

وتیشی «ئابوریی عێراق، کە بەده‌ست کورتهێنانێکی چاوەڕوانکراوی نزیکەی (32) ملیار دۆلاره‌وه‌ دەناڵێنێت لەبودجەی ئەمساڵیداو بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بەداهاتی نەوت دەبەستێت، ناتوانێت هه‌ڵکشوداکشێکی ئابوری لەخۆبگرێت.»

پێشئەوەی پڕۆژە بڕیارەکە تێبپەڕێنرێت، ژمارەیەک ئەندامی پەرلەمانی عێراق کە لایەنگری ئێرانن، لە دانیشتنەکه‌دا ناوی سولەیمانیان وتەوەو وێنەی ئەویان بەرزکردەوە.

دانیشتوویەکی بەغدا کە داوایکرد وەک ئەبوفیراس بناسێنرێت، وتی «پەرلەمان لەلایەن ئەو لایەنە سیاسییانەوە کۆنترۆڵکراوە کە پەیوەستن بەئێرانەوە، ئەو هوتافکێشانەش کە رووی دا هیچ جێی سەرسوڕمان نییە، چونکه‌ لەلایەن نوێنەری ئەو لایەنانەوە بوو.»

وتیشی «ئەوەی نیگەرانمان دەکات دەنگدانیان بوو بەدەرکردنی هێزەکانی هاوپەیمانان لەوڵاتەکەمان... بڕیارێک کەنوێنه‌رایه‌تی ویستی خەڵکی عێراق ناکات، بەڵکو ویستی ئێران و گروپەکانی.»

فایەق عێراقییەکی تری دانیشتووی بەغدایە وتی «باڵە سیاسییەکانی عێراق دەیانەوێت وڵاتەکەمان رابکێشنەوە نێو تیرۆرو پشتیوانیی نێودەوڵەتیمان لێبگرنەوە، تەنها بۆئەوەی دڵی رژێمی ئێران رابگرن.»

وتیشی «داوای ئێمە، کە لەخۆپیشاندانەکاندا خراوەتەڕوو، ئەوەیە کە نامانەوێت ئێران کۆنترۆڵی کاروبارەکانمان بکات و هەڕەشە لە بەرژەوەندییە نیشتمانییه‌کانمان بکات لەڕێی گروپە بریکاره‌کانییەوە.»