‌ماردین نوره‌دین

نرخی دیناری عێراقی لەئێوارەی دوێنێوە دەستی کردووە بە بەرزبوونەوە برامبەر بەدۆلاری ئەمریکی دوای ئەوەی بانکی ناوەندی روونکردنەوەی دا کە یەدەگی وڵاتەکە بەکاردەهێنێت بۆ رووبەڕوبوونەوەی قەیرانی دارایی. ئەگەرچی پێشتر لێدوانی بەرپرسانی بانکەکە بووەهۆی دابەزینی نرخی دینار.

دوێنێ بانکی ناوەندی عێراق روونکردنەوەیەکی دڵنیاکەرەوەى دا لەبارەى جێگیربوونی سیاسەتی نەختینەیی و سەقامگیری نرخی دینار، نرخی دۆلار بەرامبەر دینار لەبازاڕەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان زیاتر دابەزی.

بانکی ناوەندی عێراق رۆژانە دۆلار لەڕێگەی بانکەکانەوە دەخاتە بازاڕەوە بەنرخی (119) هەزار دینار بۆ هەر (100) دۆلارێک، بەڵام کاتێک دەگاتە دەستی هاووڵاتیان دەچێتە سەروو (120) هەزار دینار لەکاتی ئاساییدا، بەڵام لە چەند رۆژی رابردوو نرخەکەی بۆ (127) هەزار بەرزبووەوە دوای ئەوەی چەند بەرپرسێکی عێراقی باسی ئەوەیان کردبوو کەپێدەچیت بانکی ناوەندی بەنرخی گرانتر دۆلار بخاتە بازاڕەوە بەهۆی کەمبوونەوەی نەختینەی دۆلار، بەڵام ئێوارەى یەکشەممە (18ی تشرینی یەکەمی 2020) نرخی (100) دۆلاری ئەمەریکی دابەزی بۆ (124) هەزارو (850) دیناری عێراقی دوای ئەوەی بانکی ناوەندی وتی « نرخی دینار جێگیرەو سیاسەتە نەختینەکانی نەگۆڕاوەو زۆر روون و شەفافە»

 بانکی ناوەندی عێراقی وتی «ئەو لێدوانانەى بەم دواییە دراون لەبارەى دابەزینی نرخی دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی تەنها راو بۆچوونی ئەو کەسانەیەو هیچ پەیوەندییەکی بەهەڵوێستی فەرمی بانکەکەوە نییەو جەخت دەکاتەوە کەنرخی دینار بەرانبەر دۆلار نەگۆڕاوە و جێگیرە.

  بانکی ناوەندی وتی «یەدەگی دراوی بیانی لەبانکی ناوەندی ئەوەندە چاکە کە بەپێی هەموو ئاماژە نێودەوڵەتییەکان ئەم قەیرانەى ئێستا تێدەپەڕێنێت کەوڵاتی تێکەوتووە.»

  بانکەکە هیوای خواستووە دەزگاکانی راگەیاندن خۆیان بەدوربگرن لەسەرچاوەی تایبەت و دەنگۆکان و تەنها پشت بەڕاگەیەنراوو لێدوانی فەرمی بانکەکە ببەستن.

ئەحمەدی حاجی رەشید ئەندامی لیژنەی دارایی و ئابووری لەپەرلەمانی عێراق لەم بارەیەوە بە ‌هاوڵاتى وت «بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار دەگەڕێتەوە بۆ دوو هۆکار، هۆکاری یەکەمیان لەدوای پێشکەشکردنی ئەو پەیپەرەی کەوەزیری دارای خستیە بەردەست هێزە سیاسییەکان یەکێک لەو بڕگانەی کە باسی ئەکات بریتییە لەچاوخشاندنەوە بەخستنەبازاڕی دراودا، ئەمەش من ئەوەی لێ تێدەگەم نرخی دۆلار بەرزدەکرێتەوە بۆ ئەوەی بابەتی پارەدارکردن بەهەڵاوسان ببێتە بابەتێک کەبەشێک کورتهێنانی بودجەی پێ قەرەبوو بکەنەوە».

وتیشی «هۆکاری دووەم بریتیە لەوەی ئەو بازرگانانەی یان ئەو خاوەن بانکانەی کەدۆلارێکی زۆریان لا کەڵەکە بوو لەماوەکانی پێشودا، لەئێستادا بابەتەکەیان زیاد لەحەد جوڵاند ئەوەی کە بەتەواوی پەلاماری کڕینی دۆلاریان دا دواجار ئاوا نرخەکەی بەرزبووەوە»

دکتۆر خالید حەیدەر  شارەزا لەبواری ئابوری بە ‌هاوڵاتى راگەیاند «ئەم بەرزبوونەوەیە بەهۆی ئەوەیە کە نائارامی هەیە لەدۆخی سیاسی عێراقداو کاریگەریشی هەیە لەسەر ئابوریەکەی، دیعایەیەکی وا بڵاوبۆتەوە کەگوایە حکومەتی عێراقی ئەگەرێکی زۆری هەیە دەستبەرێت بۆ ئەو یەدەگەی کەهەیەتی، بەڵام دوێنێ پارێزگاری بانکی ناوەندی ئەوەی بڵاوکردەوە یەدەگی پێویست هەیە کەبەشی ئەوە دەکات کە کاروباری ئابوریەکە بەڕێوەببرێت و عێراقیش تووشی هیچ کێشەیەکی دارایی نەبێت بەبەکارهێنانی ئەو یەدەگە، بۆیە دڵنیایی داوەتە خەڵکی عێراق وەک لایەنی دارایی کێشەی نییە، بۆیە بینیمان لەکۆتایی دوێنێ تۆزێک نرخی دۆلار بەرامبەر بەدیناری عێراقی دابەزینەوەی بەخۆیەوە بینیوە».

سەبارەت بەکاریگەرییە خراپەکانی بەرزبوونەوەی نرخی دراو لەسەر هاووڵاتیان دکتۆر خالید حەیدەر وتی «بێگومان ئەوکاتەی نرخی دۆلار زیاددەکات تۆ بۆ هاوردەکردنی شتومەک پێویستت بەپارەیەکی زۆرە، تایبەتمەندیەکانی ئابوری عێراق و ئابوری هەرێمی کوردستان بەوە ناسراوە».

وتیشی «ئێمە زۆربەی شتەکانمان لەدەرەوە هاوردە دەکەین، بۆ ئەو هاوردەکردنە ئێمە پێویستیمان بەدۆلار دەبێت، واتا بەرامبەر بەدۆلارێکی ئاسایی جاران ئێمە پێویستیمان بەپارەیەکی عێراقی زیاترە بۆ کڕینی هەمان دۆلار، بۆ نموونە پێشتر پێویستیمان بە هەزارو (200) دینار بوو، ئێستا پێویستمان بەهەزارو (250) دینار یان هەزارو (260) یاخود سەرووی ئەوە».

وتیشی «بۆیە بۆ هاوردەکردنی هەر شتێک تۆ پێویستت بەدیناری عێراقی زیاترە، ئەمەش کاریگەری دەبێت لەسەر فەرمانبەرو موچەخۆر لەبەرئەوەی داهاتیان تاڕادەیەک جێگیرە، ژیانەکە لەسەریان قورستر دەبێت، بەدڵنیاییەوە کاریگەری نەرێنی دەبێت لەسەر ئەو کەسانە».