ماجید خەلیل

بەیانییەک، هێشتا تامی تاریکایی نەتوابوویەوە،  هێشتا هەمووان لە بانە خاکییەکاندا، خەو و خەیاڵێکی خۆڕسک و خۆماڵی دەیبردینەوە.

 بەیانییەک، زۆر دوور ناڕۆم، (٢٠) ساڵێ پێش ئێستا، لەسەر گازەرەی پشتدا، پیش و تلی داهاتووم دەدا..داهاتوویەکی دڕکاوی، وەک ئەو بنجە چاوبازەڵەی لە پاڵ سەرینەکەمدا خۆڕسکانە ڕوابوو،  لەولاترەوە باگردێنێکی پیر، پیشی خواردبوویەوە، وەک ئەوەی دڵی خەبەری دابێت، وەک ئەوەی بە گوێیەکانیدا قڕابێت، تازە تامی تلێکی تری ژیان ناکاتەوە.

خودی بانەکە، بۆنی پارە زۆرەکەی ئەو چەند ساڵەی کردبوو، دەیزانی من و هەموو ئەو زاڕوانەی لەسەر بانە خاکییەکاندا خەومان لێکەوت بوو، ئەمڕۆ و سبەی فایلێک دەخەنە  بندەستمان و بەڕیز دەمانکەنە دابەستە و مشەخۆر و موچەخۆری میریی.

 دەیزانی عەقار و عەنعەنەی خانو بەرە، شارۆچکەکەمان دەکات بەژێر لەبغ و لم و چڕوچاوی چیمەنتۆ و     
بۆنی بلۆکی لاکێشەیی و لامەزهەبەوە.
دەیزانی سروشت، لەژێر پۆستاڵی پارەدا، هاژەی چەمی زەڵم لەژێر شانی وشکەساڵیدا، سنگی دارتووەکان، لەبەردەم تیغی دیوار و ئەکسۆزی دوکەڵاویدا، قوفڵی قۆناغەکەی ئەودەکەن.

 تازە بە تازە زانکۆمان تەواو کردبوو، تازە بەتازە وێنەکانی سەدام لە نێو چاڵەکەدا کەڵچەر شۆکی چارەنوسێکی چڵمنی  لێئاڵاندبووین.
 پەیتا پەیتا پاشاگەردانی، پەستانی دەخستە سەر ژیان، چرای ماڵە هەژارەکانی کۆڵانەکەمان، وەک ئەوەی رەشەبایەک بدات بە نێویاندا، نوزەیان نەما، داروبەرد بوویە گڕەگڕ و  هروژمی کێبڵ و تەل و واهێری کارەبای مۆلیدە، ماشێنی علوج وەک ئەوەی لە ئاسمانەوە دابارن، هێندەی بڵێی یەکو دوو لەپێش ماڵە و ماڵدا وەستان، چی مریشک و مراوی و قاز و قەلی کۆڵانەکەمان هەبوو، سەربەسەر لەگەڵ ران و سنگی بەستووی ناو مارکێتەکان دیل بە دیل کران. قیرتاوەکان، وەک فەرشێکی ڕەش، پێشهاتێکی پەنهان لەکەللەیاندا خۆی دەخواردەوە. دەنگی چەقەڵ و پشیلە و سەگ و رێوییەکان بوو بەکارت و هەرچی بۆنی خەیار و ترۆزی و کاڵەکی دێمی بێستانەکانیش هەیە، دەستیان دایە قومار و قۆپی و لە کونی خۆیان هەڵگەڕانەوە.

بەڵێ ئەو بەیانییەی باگردێنەکەم جێهێڵا، ئەو بەیانییەی قەدی جاوبازەڵەکەم شکاندەوە و شارم دییەوە، ئیتر
 بە خۆم فایلێکی زەردی تۆخەوە، بە شەرواڵێکی شینی کاڵ و کراسێکی لۆچلۆچی بۆرەوە، چاکم لەیادە، جوتێ کڵاشم کردبووە سەر پێیانم. لەبەردەم پەنجەرەیەکی چکۆلەدا چاوەڕوانی ناوی سیانی خۆمان بووین، ناو خوێنرایەوە، لەبەردەم لیژنەیەکی سێ کەسیدا، بڕیاردرا ببمە مامۆستای ئامادەیی. 

جاران کە کۆلایەکی شووشەم دەنا بەسەرمەوە، هەر پاش چەند قومێک، سەیرێکی شوشەکەم دەکرد، دەترسام زوو تەواو بێ، وەختێ دوا چۆڕیم دەخواردەوە، ئیتر کەئابەی کۆلاکە کۆڵێ حرسی پێدەدام، باوەڕتان بێ، وام هەستدەکرد، دووا چۆڕی ژیانم ناوە بەسەرمەوە، پێم وابوو کەسێک کەلەپچەی کردۆتە دەستم، دەنگێک هات و چپاندی بەگوێمدا، ئیتر تۆ تەواو. 

دەستم برد بۆنێو قژم، چەند تاڵێ هاتن بەدەستمەوە، یەکدووانێکی سپیش، وەک ئەوەی سنگیان دەرپەڕاندبێ، لە دوورەوە دیار بوون، نازانم نەگبەتی بوو یان چی، هیچ هەستێکی هێوری لەلام دروستنەبوو، دەمزانی مامۆستایی، مەیدانخوازییەکی مرۆڤانەیە، مامۆستایی، مۆرکێکی مەزنە بەنێوچاوی ئەخلاق و ئادابی رۆژانەوە، مامۆستایی شکۆ و شۆڕشە، بەداخەوە، ئەو شکۆ و شۆڕشە قۆناغی ژیانمی نەگرتەوە، بۆیە پێش ئەوەی ئەوەلیاتی دامەزراندنم دەستپێبکەم، وەکو دەرچوویەکی یەکەمی زانکۆ، ناوم لە خوێندنی باڵادا هاتەوە..

لەم گوزەشتەیەدا گەرەکم بوو بڵێم، بەهێزترین بەندایەتییەک کە حەتمییەتی پاکبوونەوەی ویژدانی هەرکەسێک وێنا دەکات، بریتییە لە پیشەی مامۆستایی، بەڕاستی مامۆستایی ئەرکە، ئەوینێکی مرۆڤانەیە، گرەنتییەکی گەورەی داهاتووی هەر نەتەوەیەک لە مامۆستاکانیانەوە مێژوو تۆماردەکات.

ئەم بابەتەی خوارەوە لێکۆڵینەوەیەکە لەسەر ئەنجامی بایکۆتی هەڵبژاردن لەلایەن حزب و گروپە سیاسیەکانەوە ، بۆ ماوەی سێ دەیە لە ١٧١ وڵاتی جیهاندا لەساڵی ٢٠١٦ بڵاو کراوەتەوە . من لە سایتی بزوتنەوەی سۆسیالیستی ئێران ( جنبش سوسیالستی ایران ) وەرمگرتوە ، لەلایەن شیرین دوخت دقیقیان وەرگێڕدراوە بۆ فارسی  و منیش وەرمگێڕاوە بۆ کوردی ، هەوڵ ئەدەم بەش بەش بڵاوی بکەمەوە ، هیوادارم سودی لێ ببینن .   
 
 بەشی یەکەم 
بۆچی بایکۆتی هەڵبژاردن ، بژاردەیەکی تەندروست نیە ؟
لیکۆڵینەوەی / ماتیۆ فرانکل 

ناوەرۆکی تەواوی لێکۆڵینەوەی دەزگای بڕۆکینگز ، سەبارەت بە بایکۆتی هەڵبژاردنەکان لە ١٧١ وڵاتدا ، لە ماوەی سێ دەیەی رابردودا .
 رێوشوێنی هەڵبژاردنە گشتیەکانی ٢٠١٠ ی عیراق وەکو شانۆگەریەک دەبینرا ، بەرەیەکی سوننی مەزهەب بەناوی بەرەی " دیالۆگی نەتەوەیی " بەهۆی رەتکردنەوەی زۆریک لە کاندیدەکانی بە تۆمەتی پەیوەندیان بە حزبی بەعسی هەڵوەشاوەوە ،بریاری بایکۆتی هەڵبژاردنەکانیدا ، بەڵام لە دوا ساتدا ، بڕیاری بەشداری هەڵبژاردنیدا ، خۆشبەختانە ئەمە نیشانەی تێگەیشتن بوو لەوەی  کە بایکۆتی هەڵبژاردن زۆر بە کەمی  سەرکەوتنی  بەدەست هیناوە .سوننیەکا نی عیراق زیاتر لە هەمو کەس درکیان بەو باجە قورسە کرد کە لە بایکۆتی هەلبژاردنەکانی پێنج ساڵ لەوەو پێشدا دابویان .

بڕیاری سوننیەکانی عیراق بۆ بەشداری نەکردن لە هەڵبژارنی ٢٠٠٥ دا ، ئەمڕۆ  بە یەکیک لە خراپترین هەڵەکانی  دوای سەردەمی سەدام  دەژمێررێت ، گروپە  سەرەکیەکانی سوننە " ئەنجومەنی مامۆستایانی موسلمان  ، حزبی ئیسلامی عیراق ، فدراسیۆنی  خێڵەکانی عیراق "  لە نارەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بەو جیاکاریانەی لە لایەن هێزەکانی شیعەو دەسەڵاتی ئیئتلافەوە  بەرامبەر بە سوننەکان دەکرا بەبەڵگەی ئەوەی لە هەلومەرجی داگیرکراویی عیراقدا هەڵبژاردنی رەوا  ئەنجام نادرێت ، بڕیاری بایکۆتی هەڵبژاردنیان دا . ئەم گروپانە  سەرەتا بەمەبەستی ریکەوتنێک لەسەر سڕینەوەی بونیادی تاک کۆمەلگایی عیراق لە ئەژماری دەنگەکاندا کە قازانجی شیعەکان بوو هەروەها دیاری کردنی کاتێک بۆ چونەدەرەوەی  نەتەوە یەکگرتوەکان لە عیراق  ، هەرەشەی بایکۆتیان کرد بەلام هیچیان بەدەست نەهێنا .جێی سەرسورمان نەبو کەلە ٢٧٥ کورسی پەرلەمانی عیراق سوننەکان تەنها  ٥ کورسی بە دەست بێنن ، لە مانگەکانی سەرەتای کرانەوەی عیراقی نوێ  وەک ئەو کەسە تەزیوەی لەناو بیردا دێتە دەرەوە ، مانەوە . بەهۆی نەبونی نوینەرایەتیەکی تەواو نەیانتوانی رێگە لە پەسەند کردنی  دەستوری عیراق بگرن کە تائیستاش پێویستی پیاچونەوە بەو بەڵگەنامەیە خاڵی ناکۆکی نێوان شیعەو سوننەیە  .بەلام خاڵێکی پۆزەتیڤ کە هەیانبێت  ئەوەیە کە هەر زو درکیان بەو هەڵەیەی خۆیان کرد لە دیسەمبەری ٢٠٠٥ بەشداری هەڵبژاردنیان کردو ژمارەی کورسیەکانیان یازدە ئەوەندەی پێشو زیادی کرد .واتە بوە ٥٥ کورسی بەڵام ناکۆکیە گروپیەکانیان هەر مایەوە . 
عیراق نمونەیەکی زیندوی ئەم تێزە ئامادە کراوەیە : هێزی بایکۆتکەر زۆر بە کەمی سەرکەوتن بەدەست دێنێت ،هەمیشە لە دۆخیکی خراپتردا دەبیت .لەلایەکی ترەوە دەکرێت بەپێی گرنگی ولە شوێن هەستیارەکاندا بایکۆت کەڵکی لێ وەرگیرێت . بەلام بە کورتیەکەی ئەگەر بەشداری نەکەیت نایبەیتەوە  .

لە بەدوادا چون  بۆ ١٧١ نمونەی  " هەڕەشەی بایکۆت " و" بایکۆت لە ئاستی گشتی دا " لە نیوان ساڵەکانی ١٩٩٠ بۆ  ٢٠٠٩ هەندێ نمونەی جیاواز نەبێت ٠ بایکۆتی هەڵبژاردن بۆ حزبی بایکۆتکار کارەساتی بەدواوە بوە ، کۆمەڵگای جیهانی زۆر بەکەمی گرنگیان داوەتی ، نەک هەر ئەوە بەڵکو بوەتە هۆی  بەهێز کردنی دەسەڵات . بەلام لە لایەکی  ترەوە  کاتێک  هەرەشەی بایکۆت وەک فشارێک بۆ دانوستان و گەیشتن بە رێکەوتنیک بەکار دێت ئەنجامی باشتر دەبێت . جاری واهەیە حزبی ئۆپۆزیسیۆن کە نیازی بایکۆتی هەیە  درک بەقازانجی  چاوەڕوان نەکراوی بەشداری کردن دەکات .