هیواساعدی

کاریگەریی پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گرێدراوی نەزمی نوێ و مافی چارەنووسە، بە درێژایی مێژوو لە سەدساڵی  ڕابردوو، گوتاری سیاسی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە دەوری پرسی کورد دەخولێتەوە. ئه م پرسه هه ڕچه نده بایه خی مێژوویی و ئینسانیە ، به ڵام ورده ورده بوەتە ئامرازێک له ده ستی ڕژێمه پاوانخوازه کان و بزوتنه وەی داگیرکەران.رژیمی داگیرکەری ئێران و ڕژێمە جۆربەجۆرەکانی عەرەبی و ئیسلامی سیاسی دۆزی کوردیان وەک ڕووبەرێک بەکارهێناوە بۆ سەرکوتکردنی ئازادیی و چەواشەکردنی بیروڕای گشتی و پێشگرتن لە گەشەسەندنی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ناوچەکەدا. دروشمی “کوردستانی سەربەخۆ”، بە کردەوە، بووەتە ئامرازێک بۆ چەسپاندنی ستەمکاری و چەقاندنی بزووتنەوە ناوخۆییەکان بۆ ئازادیی، لە کاتێکدا کوردەکان خۆیان بوونەتە قوربانی ئەم گەمە سیاسییە. 

لەبەرامبەردا پرسی کورد وەک یەکێک لە قەیرانە ڕەگداکوتاو و چارەسەرنەکراوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەمێنێتەوە. کوردستان کە ژمارەی دانیشتووانی نزیکەی ٥٠ ملیۆن کەسە و ڕووبەرەکەی نزیکەی نیو ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشەیە، لە دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدایە و بەسەر چوار دەوڵەتدا دابەشکراوە کە بریتین لە تورکیا، ئێران، عێراق و سوریا. ئەم دابەشبوونە زۆرەملێیە، کە لە دوای جەنگی جیهانی یەکەمەوە سەپێندرا، لە ناڕەواترین میراتەکانی نەزمی کۆلۆنیالیزم لە ناوچەکەدا بوو. نەتەوەی کورد- بە مێژوو و زمان و کولتوور و نیشتمانێکی جیاوازەوە- بە درێژایی سەدەی بیستەم تەنانەت سەرەتاییترین مافە نەتەوەیی و سیاسییەکانیشی لێ زەوت کراوە و بەردەوام تووشی ئاسمیلەکردن و ئینکاری و سەرکوتی سیستماتیک بووە. 

کوردستان نەک هەر گرنگییەکی مێژوویی و کولتووری بەڵکو گرنگییەکی ستراتیژی و سروشتیشی هەیە. دەوڵەمەند بە نەوت و گاز و لە سەرووی هەمووشیانەوە ئاو- یەکێک لە سەرچاوە هەرە گرنگەکانی ناوچەکە- کوردستان پێگەیەکی ناوەندی لە هاوسەنگی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا داگیر دەکات. ململانێکانی دەیەکانی داهاتوو لە ناوچەکەدا تا ڕادەیەکی زۆر لە دەوری ئاو دەسوڕێنەوە و کوردستانیش ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە لەو خەباتەدا دەگێڕێت. ناسەقامگیری و چەوساندنەوەی بەردەوامی گەلی کورد وەک برینێکی ئاشکرایە لە جەستەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا- برینێک کە دەبێت ساڕێژ بکرێت پێش ئەوەی هەرگیز ئاشتی و سەقامگیری ڕاستەقینە بەدی بهێنرێت. 

چارەسەرێکی دادپەروەرانە بۆ پرسی کورد و داننان بە مافی چارەی خۆنووسینی نەتەوەی کورد دەتوانێت ببێتە مۆدێلێک بۆ پێکەوەژیانێکی نوێ و کۆتاییهێنان بە سووڕەکانی ستەمکاری و توندوتیژی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. جگە لەوەش، داننان بە مافە نەتەوەییەکانی کورد، ڕاستەوخۆ سوودی بۆ ئاسایش و بوونی ئیسرائیل دەبێت و لە درێژخایەندا لەگەڵ بەرژەوەندییە ناوچەییەکانی ئەمریکا و ئەوروپادا دەگونجێت. گەلی کورد بە پێچەوانەی هێزە بەرژەوەندخوازەکان، نوێنەرایەتی بزووتنەوەیەکی عەلمانی و دیموکراسی و لایەنگری ڕۆژئاوا دەکات کە دەتوانێت ببێتە پردێکی سەقامگیرکەر بۆ هاوکاری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. 

بە واتایەکی تر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەبێ چارەسەرکردنی پرسی کورد هەرگیز ئاشتییەکی هەمیشەیی بەدەست ناهێنێت. ڕەنگە کوردستان هێمای ئازارێکی مێژوویی بێت، بەڵام ڕیشەی قووڵترین و چارەسەرنەکراوترین پرسی ناوچەکە، نەتەوەی بێدەوڵەت و نیشتمان دابەشبووە کە بە کوردستان ناسراوە