هاوڵاتی رێکخراوێکی ئەمریکی CPT لە هەرێمی کوردستان، داتای ئەو هاوڵاتییانەی کۆکردۆتەوە، کە بەهۆی بۆردوومانەکانی تورکیا و ئێرانەوە گیانیان لەدەستداوە یان برینداربوون و ئەندامێکی رێکخراوەکە دەڵێت، "بۆ قەرەبووکردنەوە داتاکان دەدەنە بەغدا." ئەمڕۆ چوارشەممە 9/5/2024، کامەران عوسمان، بەرپرسی بەشی مافی مرۆڤ لە رێکخراوەکە لە لێدوانێکدا بە هاوڵاتی رایگەیاند، راپۆرتێکی گشتگیریان سەبارەت بە ژمارەی قوربانیانی پەلامارەکانی تورکیا و ئێران ئامادەکردووە و بە مەبەستی قەرەبوکردنەوەی قوربانییەکان و خێزانەکانیان دەیدەنە بەغدا. وتیشی، ئەو راپۆرتەی ئامادەیانکردووە زۆر وردە و ژمارەی قوربانیانی بۆردومانەکانی ئێران و تورکیای تێدایە لە ساڵی 1990 وە تا ساڵی 2024 بە ژمارەی ژن، پیاو و منداڵ و بەڵگەنامەی گیانلەدەستدان، وێنە، ناسنامە و راپۆرتی پزیشکی برینداران و چەندین وردەکاری سەبارەت بە شوێن و چۆنییەتی بۆردومانەکانی تێدایە. بەگوێرەی داتاکانی رێکخراوەکە کە بە هاوڵاتی وتراوە، بەهۆی بۆردوومانی سنوورەکانی هەرێمی کوردستان لەلایەن وڵاتانی تورکیا و ئێرانەوە، لە ساڵی 1990وە زیاتر لە 850 هاوڵاتی سڤیل گیانیان لەدەستداوە و کامەران عوسمان گوتی، "زۆرینەی زۆری شەهیدەکان بەهۆی بۆردوومان و هێرشی تورکیاوە بووەو و لە پارێزگای دهۆکیش بوون". سەبارەت بە قەرەبوکردنەوەی قوربانییەکانی بۆردومانەکان لە عێراقەوە، کامەران عوسمان بە هاوڵاتی وت، " بەپێی یاسای ژمارە دووی ساڵی 2009 دەبێت هەموو هاوڵاتییەکی مەدەنی کە بەهۆی لەشکردکێشی وڵاتانی دراوسێوە شەهید یاخود بریندار دەبن دەبێت قەرەبوو بکرێنەوە و ئێمەش دەمانەوێت ئەو یاسایە جێبەجێبکرێت". باسی لەوەشکرد، کە لە هەرێمی کوردستانیش یاسای تایبەت هەیە بە قەرەبوکردنەوەی ئەو قوربانیانە و ئامانجی رێکخراوەکە ئەوەیە هاوڵاتییانی کورد و عەرەب کە بەهۆی ئەو هێرشانەوە زیانیان پێدەگات وەک یەک قەرەبوو بکرێنەوە. بەرپرسی بەشی مافی مرۆڤ لە CPT ئاماژەی بەوەشکرد، هەندێک لەوانەی گیانیان لەدەستداوە، بەهۆی بۆردوومانەکانەوە لە هەرێمی کوردستان وەکو شەهید ژمێردراون و قەرەبووی کەسوکاریان دەکرێتەوە، بەڵام هەموویان یان پارتی بوون یان یەکێتی بوون و ئەو هاوڵاتییانەی سەر بە هیچ لایەنێکی سیاسی نین هیچیان بۆ نەکراوە یان قەرەبوویەکی زۆر کەم کراونەتەوە. بەشێک لە ئامارەکانی رێکخراوی CPT بۆ ساڵی 2023 و 2024، بەم جۆرەن: لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاوەکو 1ی نیسان، تورکیا 358 و ئێرانیش 15 بۆردومان و هێرشیان بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان کردووە. لەو پەلامارانەدا، 8 هاونیشتمانی لە هەرێمی کوردستان بەهۆی بۆردومانەکانی تورکیاوە شەهیدبوون کە شەشیان دانیشتوی هەرێمی کوردستانن و دوانیشیان رۆژهەڵاتی کوردستان. بەکۆی گشتی لە ساڵی 2023، تورکیا بەنزیکەیی 1548 جار پەلاماری خاکی هەرێمی کوردستانی داوە، بەمشێوەیە: 1159 پەلامار بە فڕۆکەی جەنگی، 228 بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان، 144 جار تۆپباران، بە هەلیکۆپتەر 12 جار، تەقەکردنی زەمینی 3 جار کراوە و تەقینەوەی مینی تورکی 2 جار تەقیوەتەوە. کۆی گشتی ئەو پەلامارانەی هێزەکانی تورکیا بۆ سەر هەرێمی کوردستانیان کردووە لە 2023، بریتییە لە 1548 جار. ژمارەکەش بەم جۆرە بەسەر پارێزگاکاندا دابەشبوون، هەولێر 575، دهۆک 517، سلێمانی 420 و نەینەوا 36 جار پەلامار دراون.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تی شاره‌وانی و گه‌شتوگوزاری حكومه‌تی هه‌رێم هه‌نگاوه كرداریه‌كانی دابه‌شكردنی زه‌وی ده‌خاته‌بواری جێبه‌جێكردنه‌وه و ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كیش مۆڵه‌ت ده‌داته شاره‌وانیه‌كان بۆ ئاماده‌كردنی راپۆرتێكی ورد له‌سه‌ر ژماره‌ی فه‌رمانبه‌ران و شوێنی دابه‌شكردنی زه‌وی. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه به سه‌رپه‌رشتیی ساسان عه‌ونی وه‌زیری شاره‌وانی و گه‌شتوگوزار كۆبونه‌وه‌ی دووه‌می ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی، به‌مه‌به‌ستی ده‌ستپێكردنی هه‌نگاوه كردارییه‌كانی بۆ دابه‌شكردنی زه‌وی به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ران به‌ڕێوه‌چو. بە گوێرەى راگەیێندراوى وەزارەتى شارەوانی و گەشتوگوزار، ساسان عەونی داوای لێكردوون تاوەکو هەفتەی داهاتوو سەرجەم شارەوانییەكان راپۆرتێكی "تەواو و تێروتەسەل" ئامادە بكەن و تێیدا ژمارەی فەرمانبەران و شوێنی دابینكردنی زەوی لەسەر نەخشە دیاری بكرێت. ئەنجوومەنی وەزیرانى هەرێمى کوردستان لە 27ى ئادارى 2024 بڕیاریدا بە پێدانی زەوی بەو فەرمانبەرانەی کە سوودمەند نەبوون. وەزارەتى شارەوانی و گەشتوگوزار ئاماژەی بەوە کرد ئەگەر زەوی لە سنووری ماستەرپلاندا بەردەست نەبوو، پێویستە ماستەرپلانی شارەوانییەکان فراوان بکەن و زەوی دابین بکەن. بۆ ئەوەی "زۆرترین ژمارەی فەرمانبەران لە وەرگرتنی زەویدا سوودمەند ببن"
هاوڵاتی وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاشکرایکرد، لێخۆشبوونی گومرگی بۆ کەرەستە سەربازییە هاوردەکراوەکانی پێشمەرگە دەرکراوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 9ی ئایاری 2024، وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "دوای کۆبوونەوەی دوێنێ 8ی ئایاری 2024ی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق بە سەرۆکایەتیی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق محەمەد شیاع سودانی و بەبەشداری فەریق روکن عیسا عوزێر سەرۆکی ئەرکانی وەزارەتی پێشمەرگه بەڕێوەچوو، کۆمەڵێک بریار و راسپاردە دەرکران لەوانە، لێخۆشبوونی گومرگی بوو لەو کەرەستە سەربازییانەی کەوەزارەتی پێشمەرگە دەتوانێت هاوردەیان بکات لەچوارچێوەی پرچەککردنی هێزی پێشمەرگەی کوردستان". ئاماژە بەوەشکراوە، "ئەم بریارە دەبێتە دەسکەوتێکی گرنگ بۆ مێژوی هێزی پێشمەرگە و وەزارەتی پێشمەرگە و حکومەتی هەرێمی کوردستان". ئەوەشخراوەتەڕوو، "دوای بەرەوپێشچونی پەیوەندییەکانی نێوان وەزارەتی پێشمەرگە و سووپای عێراق هاوکات بەشداربوونی سەرۆکی ئەرکانی وەزارەتی پێشمەرگە لەکۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانی عێراق و پاڵپشتی راستەوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان و تێگەیشتنی زۆری محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لەچارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا هۆکاری سەرەکی بوون بۆ دەرکردنی ئەم بریارە".
.jpg)
هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد ماوەی دوو هەفتەیە لە ناحیەی سەرگەڕان لە سنووری پارێزگای کەرکوک سوپای عێراق رێگری دەکات لەوەی جوتیارانی سنوورەکە بەرهەمەکانیان دروێنە بکەن. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 29ی ئایاری 2024، محەمەد ئیسماعیل، نوێنەری جوتیارانی ناحیەی سەرگەڕان بە هاوڵاتی راگەیاند، "دوێنێ چوارشەممە عەرەبە هاوردەکانی ئەو سنوورە بڕیاریاندا خێمەیەکی مانگرتن هەڵبدەن لە دژی ئێمە بۆ دەستبەسەرداگرتنی زەوییەکانمان، ئێمەش بەرەنگارییان بووینەوە هەندێک گرژی دروستبوو". ئاماژەی بەوەشکرد، "دوای دروستبوونی گرژییەکە سوپای عێراق هاتە نێوانمان، ئێستا عەرەبە هاوردەکان لە گوندی پەلکانە خێمەیان هەڵداوە، بڕیارە ئەمڕۆش لیژنەیەکی وزاری بێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە، تائێستا نازانین لیژنەکە لە کێ و کێ پێکهاتووە". نوێنەری جوتیارانی ناحیەی سەرگەڕان وتی، "ئەو بەڵێنانەی پێمان دراوە چاوەڕوانین جێبەجێ بکرێت، بەهۆی ئەوەی لەو ناوچانە سوپای عێراق بڕیاردەرە چاوەڕوانی بڕیاری سوپا دەکەین و بزانین بڕیارییان چییە". ناحیەی سەرگەڕان لە سنووری پارێزگای کەرکوک لە ژمارەیەک گوند پێکهاتووە، لەوانە، گوندەکانی پەلکانە، شەناغە، سەربەشاخ، خەرابە و گابەرەکە چەند گوندێکی دیکەش، لە دوای ساڵی 2017وە هەموو ساڵێک لە کاتی دروێنە و تۆوکردن ئەو کێشانەیان رووبەڕوو دەبێتەوە، زەوی ئەم گوندانە بەشێکن لە زەوی کەرکوک و کێشەیان لەسەرە لەنێوان کورد و عەرەبی هاوردەدا.
.jpg)
هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی چواری لیوا هاوبەشەکانی سەر بە وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان بکرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی هاوڵاتی لە سەرچاوەیەکی تایبەت لە وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی کوردستان وەریگرتووە، ئەمڕۆ پێنجشەممە 9ی ئایاری 2024 مووچەی مانگی چواری لیوا هاوبەشەکانی سەر بە وەزارەتی پێشمەرگە دابەشدەکرێت، ژمێریاری وەزارەت نووسراوێکی ئاڕاستەی لیواکان کردووە فەرمانی کردووە، کە مووچە بەو پێشمەرگانە نەدرێت کە ناویان لە هەژماری من تۆمار كردووە، بەڵام تا ئێستا كارتەكەیان وەرنەگرتووەتەوە. بەپێی ئەو نووسراوە بێت ئەمڕۆ تەنها مووچەی ئەو کەسانە دەدرێت کە کارتی هەژماری من- یان هەیە و پێویستە لەکاتی وەرگرتی مووچەکە ئەو کارتەیان پێبێت. هەروەها بەپێی وتەی پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان بێت هیچ بەربەستێک لەبەردەم ناردنی پارەی مووچە لە بەغداوە نەماوە، پێدەچێت لەم چەند رۆژەدا بەغدا پارە بنێرێت و دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی چواری فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بکرێت.
هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رێژەی بارانبارینی 12 کاتژمێری رابردووت بڵاوکردەوە، رێژەی بارانبارینەکە لە بەشێک لە ناوچەکانی هەرێمی کوردستان بە ملم: ئاکرێ 0.2 ئاميدي 1.4 بامةرني 1.4 بارزان 0.6 بازیان0.2 حاج ئۆمەران 1.2 هەڵشۆ 0.2 سۆران 0.2 پێنجوین 3.2 مێرگەسۆر 0.6 سیدەکان 0.2 سلێمانی 0.6 دهۆک دڵۆپ زاخۆ دڵۆپ ئاماژە بەوەشکراوە، "کەش بۆ ئەمشەو سەقامگیر دەبێت بۆ زۆربەی ناوچەکان تەنها ناوچە شاخاوییە سنوورییەکانی باکوور نەبێت کەمێک نمە باران دەبارێت".
هاوڵاتی سەرۆکایەتیی شارەوانیی سلێمانی، ئاگاداری سەرجەم شۆفێران و کاسبکاران و دوکاندارەکانی ناو بازاڕ دەکاتەوە کە شەقامی ژێر پردەکە بۆ ماوەی چەند رۆژێک بەربەست دەکرێت. ئەمڕۆ چوارشەممە، 8ی ئایاری 2024 سەرۆکایەتیی شارەوانیی سلێمانی لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، بەمەبەستی کارکردن و چاککردنی بەشێک لە قیری شەقامی مەحوی لە ناو بازاڕ، رۆژی شەممە رێکەوتی 2024/5/11 لەبەردەم مزگەوتی گەورەی شاری سلێمانی تا شەقامی سەیوان نزیک بازاڕی دۆلارەکە، شەقامەکە بەربەستدەکرێت. هەروەها، ئاگاداری سەرجەم خاوەن دوکان و خاوەن گەنجینەکانی ئەو شەقامە دەکاتەوە، کە ھەرکارێکی گواستنەوە و ھێنانی کاڵایان ھەیە لە رۆژانی پێنجشەممە و ھەینی ئەنجامی بدەن.
.jpg){kind=tracking}
هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت، دوو بەربەست لەبەردەم نەهاتنی مووچەی مانگی چواردا هەیە، یەکەم داهاتی ناوخۆ و دووەم تەوتین بوو، هەردوو بەربەستەکە لابراو، ئاماژەی بەوەشکرد، هەوڵی بە هەمیشەکردنی فەرمانبەرانی گرێبەست دەدرێت. ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە، 8ی ئایاری 2024، پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "دوو بەربەست لەبەردەم نەهاتنی مووچەی مانگی چواردا هەیە، یەکەم داهاتی ناوخۆ و دووەم تەوتین بوو، هەردوو بەربەستەکە لابراوە و لەئێستادا هیچ بەربەرستێک لەبەردەم ناردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغداوە نەماوە". ئاماژەی بەوەشکرد، "تا کاتژمێر 4:00ی ئەمڕۆ 16 کەس داوای فۆڕمی بانکی تی بی-یان کردووە بۆ بەشداریکردن لە هەژماری من، هەروەها فەرمانبەران سەرپشکن لە هەژماری من چ بانکێک هەڵدەبژێرن". ئەوەشی خستەڕوو، "زیاتر لە 30 هەزار فەرمانبەری گرێبەست لە هەرێمی کوردستان هەیە و حکومەت هەوڵی بە هەمیشەیکردنیان دەدات". لەبارەی گەڕانەوەی ئاوارەکانی شنگال وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان وتی، "حکومەتی هەرێمی کوردستان دژی هەر رێگرییەکە بۆ گەڕانەوەی ئاوارەکانی قەزای شنگال". وتیشی "حکومەتی هەرێـی کوردستان لە هەوڵدایە هاوشێوەی ناوچەکانی دیکەی عێراق گەنمی جوتیارانی هەرێمی کوردستان وەربگیرێت".
.jpg)
هاوڵاتی بڕیارە سبەینێ مووچەی لیوا هاوبەشەکانی سەر بە وەزارەتی پێشمەرگە دابەشبکرێت، بەڵام وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان مەرجی داناوە بۆ دابەشکردنی مووچە. بەپێی ئەو زانیارییانەی هاوڵاتی لە سەرچاوەیەکی تایبەت لە وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی کوردستان وەریگرتووە، سبەینێ پێنجشەممە 9ی ئایاری 2024 مووچەی مانگی چواری لیوا هاوبەشەکانی سەر بە وەزارەتی پێشمەرگە دابەشدەکرێت، ژمێریاری وەزارەت نووسراوێکی ئاڕاستەی لیواکان کردووە فەرمانی کردووە، کە مووچە بەو پێشمەرگانە نەدرێت کە ناویان لە هەژماری من تۆمار كردووە، بەڵام تا ئێستا كارتەكەیان وەرنەگرتووەتەوە. بەپێی ئەو نووسراوە بێت سبەینێ تەنها مووچەی ئەو کەسانە دەدرێت کە کارتی هەژماری من- یان هەیە و پێویستە لەکاتی وەرگرتی مووچەکە ئەو کارتەیان پێبێت.
هاوڵاتی بانكی بازرگانی عێراق رایگه‌یاند، به‌شداری له پڕۆسەی "ته‌وتین"ی موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كات و لە ئێستادا چاوەڕێی لیستی ناوی ئەو فەرمانبەرانن کە بڕیارە موچەکانیان لە بانکەکە جێگیر بکرێت. بانکی بازرگانی عێراق (TBI) لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی و لەسەر راسپاردەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزترانی عێراق، بانکەکە بەشداری لە پڕۆسەی تەوتینی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان دەکات. لە راگەیەنراوی بانکی بازرگانی عێراق ئاماژەبەوەشکراوە، شاندێکی پسپۆڕی بانکەکە لەگەڵ نوێنەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە هەولێر کۆبونەوە و گفتوگۆیان لەبارەی میکانیزمی تەوتینی موچەی فەرمانبەران کرد. شاندی بانکی بازرگانی عێراق ئاشکرایان کرد، ئامادەیی تەواویان تێدایە بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکانی تەوتینی موچە و دروستکردنی کارتی بانکی بۆ فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، لە ئێستاشدا چاوەڕێی ناردنی لیستی ناوی ئەو فەرمانبەرانەی هەرێمن کە بڕیارە موچەکانیان لە بانکەکەک جێگیر بکرێت. دواى ئه‌و ڕاگه‌یه‌نراوه، حكومه‌تى هه‌رێمیش هاته‌ده‌نگ‌و له‌ڕاگه‌یه‌نراوێكدا پێشوازى له‌بڕیاره‌كه‌ى بانکی عێراقی بۆ بازرگانی (TBI) ده‌كات‌و جه‌ختده‌كاته‌وه، ئه‌و بانكه عێراقیه، بەشداری لە(هەژماری من) دەکات. حكومه‌تى هه‌رێم نوسیویه‌تى، "بەخۆشحاڵیەوە ڕایدەگەیەنین کە بانکی عێراقی بۆ بازرگانی (TBI) بەشداریی لەپڕۆژەی هەژماری من بۆ بەدیجیتاڵکردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم دەکات، ئه‌مه‌ش دواى ئه‌وه‌ى نوێنەرانی حکومەتی هەرێم‌و تیمی (هەژماری من) لەم هەفتەیەدا، چەندین کۆبونەوەیان لەگەڵ نوێنەرانی بانکی عێراقی بۆ بازرگانی ئەنجامداو لەکۆبونەوەکاندا، گفتوگۆ لەبارەی میکانیزم‌و پێداویستییەکانی کردنەوەی هەژمارەکان‌و پرۆسەی دروستکردنی کارت‌و بڵاوکردنەوەی ئامێرەکانی ATM لەسەرتاسەری هەرێمدا کرا". حكومه‌تى هه‌رێم جه‌ختیكردوه‌ته‌وه، "بانکی عێراقی بۆ بازرگانی (TBI) هاوتا لەگەڵ شەش بانکی دیکەی پێشەنگی عێراق، بژاردەیەکی فراوانتری بەرهەم‌و خزمەتگوزاریی بانکی بەهاوڵاتییان دەبەخشێت، ئەمەش هەواڵێکی دڵخۆشکەرە بۆ موچەخۆرانی کەرتی گشتی لەهەرێم‌و کەرتی دارایی عێراق، ئێمە خۆشحاڵین بەم هاوبەشییەو ئەو سودانەی کە لەم ڕێگەیەوە بەخەڵکی هەرێم دەگات".
هاوڵاتی کەشناسیی هەرێمی کوردستان رایاگەیاند، بارانبارین کۆتایی دێت و رۆژانە پلەکانی گەرما 2 پلە بەرزدەبنەوە. بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کەشناسیی و بوومەلەرزەزانیی هەرێمی کوردستان پێشبینیی کەشوهەوای 48 کاتژمێری داهاتووی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئەمڕۆ چوارشەممە 8ـی ئایاری 2024، ئاسمان نیمچەهەور دەبێت، لە ناوچە شاخاوییەکان هەوری زیاتر دەبێت لەگەڵ ئەگەری بارانبارینی کەم لەسەر هەندێک ناوچەی شاخاوی و ناوچە سنوورییەکان. ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمڕۆ خێرایی با لەسەرخۆ و مامناوەند دەبێت و پلەی گەرما بەرزدەبێتەوە بەراورد بە دوێنێ. کەشناسی ئەوەشی خستووەتەڕوو، سبەی پێنجشەممە، ئاسمان پەڵەهەور و نیمچەهەور دەبێت و پلەکانی گەرما بە یەک بۆ دوو پلە بەرزدەبنەوە. دەشڵێت، لەمڕۆوە تاوەکو رۆژی شەممەی داهاتوو، پلەکانی گەرما رۆژانە بە دوو پلەی سیلیزی بەرزدەبنەوە. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی هەولێر : ٢٧ سلێمانی: ٢٥ دهۆک : ٢٤ زاخۆ : ٢٥ هەڵەبجە :٢٧ کەرکوک: ٢٩ گەرمیان : ٣٢ سۆران : ٢١ حاجی ئۆمەران: ١٥
هاوڵاتی وتەبێژى کۆمیسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراق ئاشکرایکرد، تا ئەوکاتەى سکاڵا تۆمارکراوەکە لەلایەن دادگاى فیدراڵییەوە یەکلایی دەکرێتەوە، ئامادەکارییەکانمان بۆ ئەنجامدانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان راگرت. ئه‌مرۆ چوارشه‌ممه، جومانه غه‌لای، وته‌بێژی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق رایگه‌یاند سه‌رجه‌م رێككاره‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان راگیران. غه‌لای وتیشی: لە ئێستادا تەواوى کارە هونەری و داراییەکان بۆ ئەنجامدانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان بۆ ساڵى 2024 راگیراوە، تا ئەوکاتەى دادگاى فیدراڵى سکاڵاکەى سەرۆکى حکومەتى هەرێم یەکلایی دەکاتەوە. دوێنێ سێشەممە، 07-05-2024، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق لە وەڵامی سکاڵایەکی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان؛ فەرمانێکی "وەلائی" دەرکرد، بە مەبەستی ڕاگرتنی جێبەجێکردنی بڕگەی (دووەم)ی ماددەی (2) لە سیستمی تۆمارکردن و پەسەندکردنی لیستی کاندیدەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان ژمارە (7)ی ساڵی 2024، کە تێیدا هاتووە (پەرلەمانی هەرێمی کوردستان لە (100) کورسیی پێک دێت کە بەسەر ئەم بازنانەی هەڵبژاردندا دابەش کراون: پارێزگای هەولێر 34 کورسی، سلێمانی 38 کورسی، دهۆک:25 کورسی و هەڵەبجە 3 کورسی). دادگای فیدراڵی ئاماژەی بەوە کرد، تا ئەو کاتەی سکاڵاکە یەکلایی دەکرێتەوە ڕاگرتنی جێبەجێکردنی بڕگەکە بەردەوام دەبێت.
لە چارەکی یەکەمی ساڵی 2024 داهاتی کۆمپانیای دانا غاز بەراورد بە ساڵی رابردو 12 ملیۆن دۆلار کەمیکردوە
هاوڵاتی لە چارەکی یەکەمی ساڵی 2024 داهاتی کۆمپانیای دانەغاز 97 ملیۆن دۆلار بوە و تەواوی قازانجەکەشی 38 ملیۆن دۆلارە، واتە بەراورد بە قازانجی ساڵی رابردو 12 ملیۆن دۆلار کەمیکردوە. کۆمپانیای دانەغازی ئیماراتی لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، لە چارەکی یەکەمی ساڵی 2024 داهاتی کۆمپانیای دانەغاز 97 ملیۆن دۆلار بوە و تەواوی قازانجەکەشی 38 ملیۆن دۆلارە، واتە بەراورد بە قازانجی ساڵی رابردو 12 ملیۆن دۆلار کەمیکردوە، ئەوەش بە شێوەیەکی سەرەکی دەگەرێتەوە بۆ گۆڕانکارییەکانی نرخی نەوت و غاز. راشیگەیاندووە، لە چارەکى یەکەمى ئەمساڵدا لە سەر بنەماى تێکڕاى ساڵانە رۆژانە 38 هەزارو 600 بەرمیل نەوتى کۆندێسێدى لە هەرێمى کوردستان بەرهەمهێناوە و لە کۆتایی ساڵى رابردووشدا بەرهەمهێنانى گازى سروشتى لە کێڵگەى کۆرمۆر گەیشتووەتە ئاستێکى پێوانەیی کە 520 ملیۆن پی سێجایە لە رۆژێکدا. لە راگەیەنراوی کۆمپانیای دانەغاز ئەوەشخراوەتەڕو، لە چارەکی یەکەمی ساڵی 2024 تێکڕای رێژەی بەرهەمهێنان 56.75 ملیۆن بەرمیل بوە و بەراورد بە چارەکی یەکەمی ساڵی رابردو رێژەی بەرهەمهێنان 10٪ کەمیکردوە. دانا غاز لە راگەیەندراوەکەیدا ئاماژەى بەوەشکردووە، بڕی 76 ملیۆن دۆلار لە شایستەی کۆمپانیاکە کۆکراوەتەوە، کە 67 ملیۆن دۆلاری لە حکومەتەکانی میسر و هەرێمی کوردستان وەرگیراوە، دواتریش بڕی نۆ ملیۆن دۆلاری دیکە وەرگیراوە، هاوکات لە کۆتایی مانگی (ئازار/3)ی ئەمساڵ شایستەکانی کۆمپانیای دانەغاز لە هەرێمی کوردستان گەیشتوەتە 91 ملیۆن دۆلار.
هاوڵاتی ئێوارەی ئەمڕۆ لە رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌كدا له‌ناوچه‌ی كارێزی سه‌ر به‌قه‌زای زاخۆ، بازرگانێكی مادده‌ی هۆشبه‌ر رووبه‌ڕووی هێزه‌كانی ئاسایش بۆته‌وه و له‌ئه‌نجامدا سێ كارمه‌ندی ئاسایش برینداربوون. ئەمڕۆ سێشەممە 7-5-2024، هێزه‌كانی ئاسایش به مه‌به‌ستی ده‌ستگیركردنی بازرگانێكی ماده‌ی هۆشبه‌ر چونه‌ته ناوچه‌ی كارێز له‌سنوری قه‌زای زاخۆ، به‌ڵام ئه‌و بازرگانه به‌ناوی (ف، م، س) رووبه‌ڕووی هێزه‌كانی ئاسایش بۆته‌وه. بە گوێرەی زانیارییەکان له‌ئه‌نجامی رووبە‌ڕووبوونه‌وه‌کەدا، سێ كارمه‌ندی ئاسایش برینداربوون؛ پاش گه‌یشتنی هێزێكی زۆریش بۆ شوێنی رووداوه‌كه توانراوه تۆمه‌تباره‌كه بە برینداری ده‌ستگیربكرێت. له‌ئێستاشدا ئه‌و سێ كارمه‌نده‌ی ئاسایشی زاخۆ كه برینداربوون ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه كراون و دۆخی ته‌ندروستییان جێگیره. بازرگانه‌كه‌ش ده‌ستبه‌سه‌ركراوه و لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا دەکرێت.
هاوڵاتی به‌ره‌ی گه‌ل كه لاهور شێخ جه‌نگی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات له‌په‌یامێكدا سه‌باره‌ت به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت، پارتی و یه‌كێتی به به‌رپرسیاری یه‌كه‌می ئه‌م دواخستن و ئه‌م بۆشاییه ته‌شریعیه‌ی كوردستان ده‌زانین. به‌ره‌ی گه‌ل له‌په‌یامێكدا بڵاویكرده‌وه، یه‌كێتی و پارتی جارێكی دیكه ئه‌و راستیه‌یان بۆ دوپاتكردینه‌وه كه نه‌بڕوایان به ده‌ستاوده‌ستی ده‌سه‌ڵات هه‌یه، نه هێزی دیموكرات و مه‌ده‌نین، نه رێزیش له ویست و ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر ئه‌گرن. دەشڵێت، دواخستنی هەڵبژاردن سیناریۆی هاوبەشی دوو حیزبی دەسەڵاتە بۆ خۆڵکردنە چاوی خەڵکەوە. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، "پارتی و یه‌كێتی به به‌رپرسیاری یه‌كه‌می ئه‌م دواخستن و ئه‌م بۆشاییه ته‌شریعیه‌ی كوردستان ده‌زانین، جه‌ماوه‌ریش له‌وه دڵنیا ئه‌كه‌ینه‌وه كه ئه‌م هه‌نگاوانه به هه‌ماهه‌نگی و راوێژ و رێكه‌وتنی هه‌ردولا كراوه‌و ده‌كرێت. ئه‌م ده‌سه‌ڵاته ته‌نها كاتێك هه‌ڵبژاردنی ئه‌وێت كه پێگه‌ی خۆی به ناقانونی و به‌ده‌ر له ئیراده‌و ده‌نگی خه‌ڵك بسه‌پێنێت و جۆرێك له دیزاینی پێشه‌وخته‌ی بكات به‌و جۆره‌ی هه‌ژمونی پڕ له پاوانخوازی خۆی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاوه بهێڵێته‌وه". باسی لەوەشکردووە کە: ئێمه له (به‌ره‌ی گه‌ل)، سه‌رباری ئه‌وه‌ی سه‌رجه‌م هه‌نگاوه‌كانی په‌كخستنی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن به سیناریۆ و ده‌ستێكه‌ڵی هه‌ردو لایه‌نی یه‌كێتی و پارتی به‌هه‌نگاوێكی ناقانونی و كارێكی دزێوی ئه‌زانین، له‌هه‌مان كاتدا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌ینه‌وه كه ئه‌مان چیتر ناتوانن تاسه‌ر رێگری بكه‌ن، به‌دڵنیاییه‌وه له ژێر فشاری هێزه سیاسیه‌كانی كوردستان و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و ئازادیخوازان و رێكخراوه‌كان ناچار به خواردنی ئه‌و ژه‌هره ده‌كرێن. ئاینده‌ش هه‌ر بۆ نیشتمان و گه‌له ئازیزه سه‌ربه‌رزه‌كه‌مانه. دەقی ڕاگەیەندراوەکەی بەرەی گەل: به‌ناوی په‌روه‌ردگاری گه‌وره و میهره‌بان هاوڵاتیانی خۆشه‌ویستی كوردستان دیسانه‌وه‌و به‌بیانوی داتاشراو و ئاماده‌كراوه‌وه، دوای چه‌ند جارێك له دیاریكردنی واده‌ی هه‌ڵبژاردن و خۆدزینه‌وه له ئه‌نجامدانی، دو حزبی ده‌سه‌ڵاتداری كوردستان ئه‌مجاره‌ش به شێوازێكی تر و له‌رێگه‌ی دادگای فیدراڵییه‌وه، بون به رێگر له‌به‌رده‌م ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان له كاتی دیاریكراوی خۆیدا. ئه‌م دو حزبه چه‌ند ساڵێكه به‌بێ هیچ هۆكارێكی قانونی، چه‌ندین كۆسپیی نا قانونیان له‌به‌رده‌م ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن دروست كردوه. ئه‌وان به‌بێ بونی هیچ كێشه‌و بیانویه‌ك، به ده‌نگی هه‌شتاو پێنج په‌رله‌مانتاری دو حزب و هاوپه‌یمانه‌كانیان ، ته‌مه‌نی په‌رله‌مانیان درێژ كرده‌وه، ته‌نانه‌ت له‌و ماوه ناقانونیه‌شدا، ده‌ستیان بۆ هیچ یه‌كێك له مه‌له‌فه گرنگه‌كانی رێخۆشكه‌ر بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن وه‌ك یاسای هه‌ڵبژاردن و كۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردن نه‌برد. دواتر كه دادگای فیدراڵی ئه‌م هه‌نگاوه ناقانونیه‌ی هه‌ڵوه‌شانده‌وه، كه‌وتنه داڕشتنی سیناریۆی تر بۆ خۆڵكردنه چاوی جه‌ماوه‌ر و په‌كخستنی ئه‌م ده‌زگا گرنگه، به‌تایبه‌ت له دوای هه‌ڵكشانی ناڕه‌زایه‌تی و ره‌خنه‌و له رو وه‌ستانه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر بۆ سیاسه‌ته شكستخواردوه‌كانی دو حزب و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌یان. لێره‌دا ده‌بێ بپرسین له‌ماوه‌ی شه‌رعی په‌رله‌ماندا، واته له‌و چوار ساڵه‌دا، چ رێگریه‌ك له‌به‌رده‌م په‌رله‌مان و دو حزبدا هه‌بو كه نه‌توانن پیاچونه‌وه به یاسای هه‌ڵبژاردن بكه‌ن، ئاماده‌سازی بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن له‌كاتی خۆیدا بكه‌ن، كۆمسیۆن نوێ بكه‌نه‌وه؟ به‌ڵام له‌راستیدا نه ئه‌وكات و نه‌ئێستاش هیچ بیانویه‌كی ئسوڵی و هۆكارێكی قانونی بۆ ئه‌و په‌كخستنه‌ی په‌رله‌مان و دواخستنی هه‌ڵبژاردن نه‌بوه‌و نیه، جگه له هۆكارێكی سه‌ره‌كی كه‌ئه‌ویش ئه‌وه‌یه ئه‌م دو حزبه جارێكی تر ئه‌و راستیه‌یان بۆ دوپاتكردینه‌وه كه نه‌بڕوایان به ده‌ستاوده‌ستی ده‌سه‌ڵات هه‌یه، نه هێزی دیموكرات و مه‌ده‌نین، نه رێزیش له ویست و ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر ئه‌گرن. هاوڵاتیانی خۆڕاگری كوردستان ئێمه وه‌ك (به‌ره‌ی گه‌ل)، پارتی و یه‌كێتی به به‌رپرسیاری یه‌كه‌می ئه‌م دواخستن و ئه‌م بۆشاییه ته‌شریعیه‌ی كوردستان ده‌زانین، جه‌ماوه‌ریش له‌وه دڵنیا ئه‌كه‌ینه‌وه كه ئه‌م هه‌نگاوانه به هه‌ماهه‌نگی و راوێژ و رێكه‌وتنی هه‌ردولا كراوه‌و ده‌كرێت. ئه‌م ده‌سه‌ڵاته ته‌نها كاتێك هه‌ڵبژاردنی ئه‌وێت كه پێگه‌ی خۆی به ناقانونی و به‌ده‌ر له ئیراده‌و ده‌نگی خه‌ڵك بسه‌پێنێت و جۆرێك له دیزاینی پێشه‌وخته‌ی بكات به‌و جۆره‌ی هه‌ژمونی پڕ له پاوانخوازی خۆی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاوه بهێڵێته‌وه. ئه‌م دو حزبه كه ساڵانێكه له‌ئاست داخوازیه‌كانی میلله‌ت و به‌تایبه‌ت موچه‌خۆران ده‌ست له‌سه‌ر ئه‌ژنۆ داماون و رۆژانه به چه‌ندین لێدوانی تونده‌وه خه‌ڵكی سه‌رقاڵی یارییه‌كان و په‌رده‌پۆش كردنی كێشه‌كان ئه‌كه‌ن، كه‌چی له‌پرسی دواخستنی هه‌ڵبژاردندا هه‌میشه هه‌مئاهه‌نگ و هاوئاواز و ته‌واوكه‌ری ویستی یه‌كتری بون. ئێمه پێمان وایه ئه‌م هه‌نگاوانه كه هه‌موی هۆكارن بۆ په‌خستنی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن، جگه له راكردن له ئیراده‌و ویست و داوای خه‌ڵكی، هیچی تر نیه‌و ئاماژه‌یه‌كی تره بۆ لاوازی و بێتوانایی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته له ئیداره‌دانی كۆمه‌ڵگاو به‌دیهێنانی ئیستحقاقه قانونیه‌كان. ئه‌م دواخستنه‌ی ئه‌مجاره‌ش گورزێكی كوشنده‌یه له دیموكراسی و مافی نوێنه‌رایه‌تی كردن و، كۆتایی به هه‌مو جۆره شه‌رعییه‌تی حكومه‌ته‌كه‌یان ده‌هێنێت و هۆكارێكی تر ئه‌بێت بۆ لاوازكردنی هه‌رێم و داموده‌زگاكانی. دواجاریش له‌م دۆخه خراپ و ناهه‌مواره‌ی كه دو حزب به رێكه‌وتنی پێشوه‌خته ماوه‌یه‌كه سه‌رقاڵی دیزاین كردنین، دڵنیاین روناكی راستیه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گر ئه‌دره‌وشێته‌وه، كه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه ده‌سه‌ڵات و هه‌ژمونی دو حزب به‌ره‌و لاوازی و نابوتی ئه‌ڕوات. ئه‌وان چیتر ناتوانن به غرور و لوتبه‌رزی جارانه‌وه مامه‌ڵه بكه‌ن، به‌ڵكو بێ سڵه‌مینه‌وه‌و شه‌رمكردن په‌نا بۆ هه‌مو شێوازێك ئه‌به‌ن بۆ راكردن له روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی میلله‌ت و ئیراده‌ی كۆمه‌ڵگا بۆ ژیانێكی جیاوازتر و باشتر و كۆتایی هێنان به قه‌یرانه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته. ئێمه له (به‌ره‌ی گه‌ل)، سه‌رباری ئه‌وه‌ی سه‌رجه‌م هه‌نگاوه‌كانی په‌كخستنی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن به سیناریۆ و ده‌ستێكه‌ڵی هه‌ردو لایه‌نی یه‌كێتی و پارتی به‌هه‌نگاوێكی ناقانونی و كارێكی دزێوی ئه‌زانین، له‌هه‌مان كاتدا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌ینه‌وه كه ئه‌مان چیتر ناتوانن تاسه‌ر رێگری بكه‌ن، به‌دڵنیاییه‌وه له ژێر فشاری هێزه سیاسیه‌كانی كوردستان و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و ئازادیخوازان و رێكخراوه‌كان ناچار به خواردنی ئه‌و ژه‌هره ده‌كرێن. ئاینده‌ش هه‌ر بۆ نیشتمان و گه‌له ئازیزه سه‌ربه‌رزه‌كه‌مانه.
