شیکاری سیاسی: ئایندەی ڕەش و نەخوازراوی لوبنان لە سایەی مانەوەی چەکەکانی حیزبوڵڵادا “
3 كاتژمێر لەمەوپێش
کارۆخ سەید ڕزگار
نوسەر
ئایندەی لبنان بەبێ چارەسەرکردنی پرسی حیزبوڵڵا و چەکەکانی، تەنها گەڕانەوە نییە بۆ دۆخی پێشوو، بەڵکو دەچێتە ناو سووڕێکی داخراو لە لاوازی دەوڵەت، قەیرانی ئابووری قوڵتر، و بەرزبوونەوەی مەترسی شەڕی هەرێمی و ناوخۆیی. ئەمە وردەکاریی شیکارییەکە لە چەند ئاستێکی جیاوازدا “
یەکەم: کاریگەری لەسەر پێکهاتەی دەوڵەت و سەروەریی نیشتمانی
مانەوەی حیزبوڵڵا بە چەکداری، بنەماکانی دەوڵەتی مۆدێرن لە لوبنان دەڕوخێنێت:
دەوڵەتێک لەناو دەوڵەتدا حیزبوڵڵا وەک هێزێکی سیاسی و سەربازیی کاریگەر، سەروەریی یاسای دەوڵەت و دەزگاکانی تێکدەدات. لە ناوچە ژێردەستەکانی (بەتایبەتی زاحیە و باشووری لبنان)، ئەم گروپە سیستەمی ئابووری، ئەمنی و کۆمەڵایەتیی تایبەتی خۆی بەڕێوەدەبات. ئەمەش دەوڵەت دەکاتە تەنیا قەوارەیەکی تەشریفاتی و سست، کە توانای بڕیاردانی سەربەخۆی نییە “
پەککەوتنی سیاسیی هەمیشەیی: بوونی چەک لە دەستی لایەنێکدا، پرۆسەی دیموکراسی پەکدەخات. لایەنەکانی دیکە هەست بە بێهێزی دەکەن لە بەرامبەر هێزی سەربازی حیزبوڵڵادا، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی نەتوانرێت سەرۆککۆمار هەڵبژێردرێت، حکومەت پێکبهێنرێت، یان یاسا گرنگەکانی چاکسازی تێپەڕێنرێن. بەردەوامبوونی پەککەوتن، دەوڵەت بەرەو ئیفلیجیی تەواو دەبات “
لەدەستدانی متمانەی نێودەوڵەتی و پابەندبوون بە بڕیارەکان: لوبنان بەردەوام دەبێت لە پێشێلکردنی بڕیارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان (بەتایبەتی ١٥٥٩ و ١٧٠١) کە داوای چەکداماڵینی گروپە چەکدارەکان دەکەن. ئەمەش متمانەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە لوبنان وەک دەوڵەتێکی سەروەر کەم دەکاتەوە و دەرگای دەستوەردانی زیاتری دەرەکی بە ڕوودا دەکاتەوە.
دووەم: قووڵبوونەوەی قەیرانی ئابووری و کۆمەڵایەتی
لابردنی چەکەکانی حیزبوڵڵا مەرجێکی بنەڕەتییە بۆ وەرگرتنی کۆمەکی دارایی نێودەوڵەتی، بەتایبەتی لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی (IMF).
بێبەشکردن لە یارمەتیی دارایی: تا حیزبوڵڵا چەکەکانی دانەنێت و سیستەمی دارایی وڵات بە تەواوی لە کۆنترۆڵی دەوڵەتدا نەبێت، ڕێککەوتن لەگەڵ IMF و وەرگرتنی ملیاران دۆلار بۆ ڕزگارکردنی ئابووریی وڵات ئەستەم دەبێت. ئەمە بە واتای بەردەوامبوونی دارمانی دارایی دێت.
دەرچوونی سەرمایە و کۆچکردن: لە دۆخێکی نائارام و نادڵنیادا، وەبەرهێنەری بیانی و تەنانەت سەرمایەی ناوخۆیی لبنان بەردەوام دەبێت لە هەڵاتن لە وڵات. هەروەها دەیان هەزار گەنج و پسپۆڕ بەدوای ژیانێکی سەقامگیرتردا وڵات جێدەهێڵن (کۆچکردنی مێشک)، کە ئەمەش لە داهاتوودا هێزی کار و بەرهەمهێنانی وڵات لەناودەبات.
گەنەڵیی ڕێکخراو و ئابووری سێبەر: حیزبوڵڵا تۆڕێکی فراوانی هەیە کە بە تۆمەتباری دەستوەردان لە بازرگانی قاچاخ و ئابووری سێبەر دادەنرێت. ئەم تۆڕە کاریگەری خراپی لەسەر ڕێڕەوی دارایی فەرمی هەیە و ڕێگە لە جێبەجێکردنی چاکسازییە پێویستەکان دەگرێت.
سێیەم: مەترسیی گەورەبوونی گرژییەکان و شەڕ
بوونی هێزێکی چەکداریی حیزبایەتی لەسەر سنووری وڵاتێکی وەک ئیسرائیل، وڵاتەکە دەخاتە ژێر هەڕەشەیەکی بەردەوام
هەڵگیرساندنی شەڕێکی هەرێمی (لوبنان - ئیسرائیل): چەکەکانی حیزبوڵڵا تەنیا بۆ بەرگری نیین، بەڵکو وەکو ئامرازێکی ئیقلیمی (سەر بە تاران) بەکاردێن. ئەگەر پێکدادانێکی نوێ لە نێوان گروپەکە و ئیسرائیل ڕووبدات، وەک ئەوەی ماوەیەک بەر لە ئێستا ڕوویدا، ئیسرائیل لبنان وەک قەوارەیەکی یەکگرتوو دەبینێت و وڵاتەکە ڕووبەڕووی لێدانێکی وێرانکەر دەکاتەوە. ئەمەش دەبێتە هۆی وێرانبوونی چڕی ژێرخان و قەیرانی مرۆیی گەورە.
گەڕانەوەی شەڕی ناوخۆیی چەکەکانی حیزبوڵڵا لایەنەکانی دیکە ناچار دەکات بە گەڕان بەدوای چەک و پاڵپشتی دەرەکیدا. دۆخی نائومێدی سیاسی و مەزهەبی لەوانەیە ببێتە هۆی پێکدادانی چەکداری لەنێوان لایەنەکاندا. ئەمە دەتوانێت ڕووداوی کەم کەڵهە یاخود پێکدادانی بچووک بکاتە فتیلەیەک بۆ هەڵگیرساندنی شەڕی ناوخۆیی فرە-مەزهەبی.
سەرهەڵدانی چەکدارانی دیکە: لە دۆخی لاوازیی دەوڵەتدا، گرووپە چەکدارە بچووکە سوننی و مەسیحییەکان لەوانەیە سەرهەڵبدەن و چەک هەڵبگرن بۆ "بەرگری" لە ناوچەکانی خۆیان. ئەمەش وڵات دەکاتە دۆخێکی هاوشێوەی سەردەمی شەڕی ناوخۆ.
کۆکردنەوە
بە کورتی، ئەگەر حیزبوڵڵا چەکەکانی دانەنێت، لۆبنان لە داهاتوویەکی نزیکدا دەکەوێتە نێوشەڕێکی بێکۆتا ناوخۆیدا …
