عەمار عەزیز. دهۆك

سوپای توركیا زیاتر لە (40) كیلۆمەتر خاكی هەرێمی بەزاندووەو سەرەڕای داگیركارییەكەی دەستیكردووە بە بڕینەوەی دارەكانی سنوری بادینان و دەیباتەوە وڵاتەكەی خۆی و تائێستاش حكومەتی هەرێم هەڵوێستی نەبووە، بەڵام ناوەندی پاراستنی گەل هەپەگە دەڵێت:» ئەم تاوانە بێ سزا نامێنێتەوەو پێویستە كەس نەبێتە هاوبەشی ئەم تاوانە».

سوپای توركیا هاوشێوەی داگیركارییەكەی شاری عەفرینی رۆژئاڤای كوردستان كەزۆربەی دار زەیتونەكانی عەفرینی لەڕەگەوە هەڵكەندووەو بردویەتیەوە بۆ توركیا، بەهەمان شێوەی عەفرین، لەپارێزگای دهۆك و ناوچە داگیركراوەكانی بادینان دارەكان دەبڕێتەوەو دەیباتەوە شارەكانی (هەكاری، شڕناخ، گەڤەر، وان)، وەك پەرلەمانتارێكی پارتی دەڵێت:» جەندرمەكانی توركیا لەبادینان داریان بڕیوەتەوە تەمەنی سەد ساڵ بووە»، ئەمەشی بەكارێكی مەترسیدار وەسف كرد بۆ لەناوبردنی ژینگەی بادینان.

ئازاد ئەدیب موسا، موختاری گوندی هرورێ‌ سەر بەناحیەی كانی ماسی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « ئەو ناوچانەی كەوتوونەتە دەست سوپای توركیا، بارەگاو خاڵی سەربازییان داناوە، دەستیان بەبڕینی دارەكان كردووە، دواتر دەیگوازنەوە بۆ توركیا، خەڵوزی لێ دروستدەكەن لەگەڵ هەندێك شتی تر».

ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد جەندرمەكانی توركیا هاتوونەتە ناو گوندی هرورێ‌ لەسنوری قەزای ئامێدی بەخەڵكیان وتووە لەكاتی سەردانتان بۆ ناو باخچەكانی خۆتان چەك لەگەڵ خۆتان نەبن و نابێت بەهیچ شێوەیەك هاوكاری گەریلاكانی پەكەكە بكەن، وتیشی:» چەتەكانی توركیا ئەوانەی لەگەڵ سوپای توركیا بەخەڵكی گوندیان وتووە دارەكانی سنوری گوندی هرورێ‌ دەبڕین، ئێمەش وتوومانە بەهیچ شێوەیەك قبوڵ ناكەین، هەموو شوێنێكمان ئاگاداركردووەتەوە، ئەگەر حكومەتی هەرێم هیچ هەڵوێستی نەبوو، چەتەكانی توركیاش دەستیان بەبڕینی دار كرد  هەموومان پێكەوە هێرش دەكەینەسەر خاڵە سەربازییەكانی توركیا».

«تەنها لە زناری كێستە سوپای توركیا چوار خاڵی سەربازییان داناوە، لەدەوروبەری خاڵە سەربازییەكانی خۆیان تەواوی دارەكانیان بڕیوە، كەس نازانیت چەند دارن، بەڵام بەسەدان داریان بڕیوە»، موختاری گوندی هروری وادەڵێت.

موختارەكە ئەوەشی خستەڕوو كەئێستا (45) خێزان لەناو گوندی هرورێدا دەژین، زیاتر لەدوو هەزار دۆنم زەوی لەسنوری گوندەكە بەهۆی بۆردوومانەكانی توركیا سووتاون، زیانێكی  زۆری دارایی بەهەموو خەڵك كەوتووە، «سەرەڕای هەموو ئەمانە گوندەكەی خۆمان بۆ هیچ كەس و لایەنێك چوڵناكەین، زۆر شتمان قبوڵ كرد، بەڵام لەمەودوا هەڵوێستی توندمان دەبێت».

لە 23ی مانگی رابردوودا سوپای توركیا ئۆپەراسیۆنی ناسراو بە «چڕنووكی هەورە برووسكە»ی بەپاساوی رووبەڕووبوونەوەی گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لەبەرزاییەكانی سنوری پارێزگای دهۆك دەستپێكرد، لەهەندێك شوێن تا (40) كێلومەتر هاتووەتە ناو خاكی كوردستان .

پەرلەمانتارێكی بادینی ئەوە دووپاتدەكاتەوە كەسوپای توركیا لەڕێگەی كۆمپانیایەكەوە دارەكانی ناوچەكانی بادینان دەبڕنەوەو دەیبەنەوە بۆ وڵاتەكەی خۆیان.

رێڤینگ هروری، سەرۆكی لیژنەی پێشمەرگە لەپەرلەمانی كوردستان بەهاوڵاتى وت: « بابەتی بڕینی دار لەلایەن چەند كۆمپانیایەكی سەر بەتوركیا لەسنوری پارێزگای دهۆك كۆنە، چەند ساڵێكە ئەم كارە دەكرێت، لەچەند ساڵی رابردوو ئەو كۆمپانیایانە لەڕێگای جەندرمەكانی توركیا هەڵساون بەبڕینی ژمارەیەكی زۆر لەدارەكانی دارستانی تاوێ‌ لەسنوری ئامێدی و ناوچەی گەڤەرۆكێ‌ و خۆركێ‌ لەسنوری قەزای زاخۆ «.

رێڤینگ هروری ئەوەشی باسكرد كە توركیا هەر ناوچەیەك بۆردوومان بكات دواتر دەیستوتێنێت، یەكەمجار بەشۆفڵ رێگا دەكاتەوە دواتر لەڕێگای جەندرمەكانی خۆی و بەهاوكاری چەند كۆمپانیایەك دەست بەبڕینی دارەكان دەكات» بەداخەوە هەندێك دار هەیە تەمەنی سەرووی (100) ساڵە دوای بڕینی دارەكان دەگوازرێنەوە بۆ توركیا».

ئەو پەرلەمانتارەی پارتی ئەوەشی روونكردەوە كە ئەو ناوچانەی كە بەم دواییە بەتایبەت لەسنوری ناحیەی كانێ‌ ماسێ‌ داگیركراوە هێشتا دەستی بەبڕینی دار نەكردووە ، نازانین لەوێش بەهەمان شێوە دەست بەبڕینی دار دەكات یان نا.

« ئەم بابەتە زۆر ترسناكە ، تێكدانی ژینكەو بڕینی دارەكان و وشكبوونەوەی ناوچەكە كاریگەریی زۆر خراپ دەكاتەسەر ژینگەی ناوچەكە، پێویستە بەزووترین كات دەزگا پەیوەندیدارەكان گفتۆگۆ لەگەڵ ئەو لایەنانە بكەن كە بەم كارەوە هەڵساون و چیتر رێگانەدەن دارەكان ببڕێن» رێڤینگ هروری وای وت .

 ‌هەپەگە رایگەیاند دەوڵەتی داگیركەری تورك سروشتی كوردستان تاڵان دەكات و ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە»ئەم تاوانە بێ سزا نامێنێتەوەو پێویستە كەس نەبێتە هاوبەشی ئەم تاوانە».

رۆژی 28ی ئایاری 2021، ناوەندی راگەیاندنی هەپەگە، راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە، لەبەشێكیدا ئاماژە بە بڕینەوەی دارەكان لەهەرێمەكانی پاراستنی مەدیا و بەدلیس كردووەو هۆشداریی بەتاڵانكەرانی سروشتی كوردستان داوە.

هەپەگە رایگەیاند:» دەوڵەتی داگیركەرو مشەخۆری تورك لەگەڵ هەوڵە داگیركەرانەكانیدا، بێ وەستان جوگرافیای كوردستان بۆردوومان دەكات و هەموو دارستانەكانی دەسووتێنێت و دارەكانی دەبڕێت، بەتایبەتیش لەم دواییانەدا، لەهەرێمكانی مەتینا، زاپ، ئاڤاشین و مەیدانەكانی دۆڵی شێخ جومعە و شەهید مزگین لەهەرێمی خەرزانی بەدلیس».

هەروەها لەڕاگەیەندراوەكەیاندا هاتووە» سوپای داگیركەری تورك بەدەستی چەتە و كۆنتراكان (جاشەكان)ی دارەكان دەبڕێت، دەوڵەتی داگیركەری تورك دژی گەلی كورد تاوانی قڕكردن ئەنجامدەدات، هاوكات بەتاڵانكردنی سروشتی كوردستان تاوانی گەورە دەكات، بەهۆی ئەوەی ئەم تاوانە بێ سزا نامێنێتەوە، پێویستە كەس نەبێتە هاوبەشی دەوڵەتی تورك بۆ تاڵانكردنی جوگرافیای كوردستان».

پەیامنێری هاوڵاتى پەیوەندی بە بەڕێوەبەرایەتی ژینگەی دهۆك كرد، بەڵام وتیان ئەم بابەتە پەیوەندی بەئێمەوە نیە، بۆ راستی بابەتەكەش دەبێت لیژنەیەك پێكبهێنرێت و ئنجا كاری لەسەربكرێت .

ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك دەڵێت:»پێویستە هەرسێ‌ سەرۆكایەتی هەرێم بێنە سەر خەت و بڕینەوەی دارەكان و ئەم كارە ترسناكە رابگیرێت».

عەبدولسەمەد تیلی عومەر، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لەفراكسیۆنی یەكگرتوو بۆ هاوڵاتى، ئاماژەی بەوەكرد تائێستا لەئەنجومەنی پارێزگای دهۆك هیچ دانیشتن و كۆبوونەوەیەك لەسەر بابەتی بڕینەوەی دارەكانی ناوچەكانی بادینان لەلایەن چەند كۆمپانیایەكی توركیا ئەنجامنەدراوە، بەڵام دەبوایە بەلایەنی كەمەوە دانیشتنێكیان لەسەر ئەم بابەتە بكردایە.

عەبدولسەمەد تیلی وتیشی: «پێویستە هەرسێ‌ سەرۆكایەتی هەرێم بێنەسەرخەت و گفتوگۆ لەگەڵ حكومەتی عیراق بكەن تا ئەم كارە ترسناكە رابگیرێت، ئەگەر وابڕوات و هیچ هەڵوێستێك لەلایەن بەغدا و هەرێمی كوردستان نەبێت، توركیا بەردەوام دەبێت و ژینگەی بادینانیش بەرەو وێرانییەكی خراپ دەڕوات».