شاناز حەسەن

لەهەموو هەڵبژاردنەكاندا سەرەڕای جێگیركردنی كورسی بۆ ژنان بۆ گەیشتنیان بەپەرلەمان، بەڵام بەراورد بەكاندیدانی پیاو دەنگی كەمتر بەدەستدەهێنن، بەشێك لە رێكخراوەكانیش دەڵێن:» ژنان دەنگ نادەنە كاندیدە ژنەكان».

بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردن، عێراق كراوەتە 83 بازنەی هەڵبژاردن بۆ ئەوەی 83 كاندیدی ژن بگاتە پەرلەمان لەكۆی 329 كورسی.

بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پلاندانانی عێراق، ژنانی عێراق نیوەی كۆمەڵگە پێكدەهێنن، لەهەڵبژاردنی ساڵی 2018دا لەكۆی هەزارو 800 بەربژێری ژنان 87 ژن گەیشتنە پەرلەمانی عێراق، لەنێویاندا تەنها چوار ژنیان دەنگی پێویستیان بۆ كورسی پەرلەمان بەدەستهێنابوو.

بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق، لەكۆی 982 كاندیدی ژنان، 162یان وەكو كاندیدی سەربەخۆ بەشدارن و 820 دیكەیان لەنێو هاوپەیمانی و قەوارەی حزبەكاندان،

هەندێك رێكخراو و چالاكوانی بواری ژنان پێیانوایە كەمی دەنگی ژنان و پەرلەمانتاری ژن لەناو پەرلەمانی عێراقدا پەیوەندی راستەوخۆی بەدەنگنەدانی خودی ژنانەوە هەیە بەكاندیدی ژن.

یەكێتی ئافرەتانی كوردستان ئامارێكی هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستان بەنموونە دەهێنێتەوە، كە ژنان چەندە دەنگیان بەكاندیدی ژن داوە.

ڤیان سلێمان، سكرتێری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»ئەگەر خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لەبەرچاوبگرین، دەبینین ئافرەتان 15%ی دەنگەكانیان بۆ خۆیان مسۆگەر كرد».

هەروەها باسی لەوەشكرد لەكاتێكدا بەپێی ئامارەكان زۆربەی دەنگدەران لەهەرێمدا ئافرەتن و وتی:» لەگەڵ ئەوەشدا ژنان كەمترین دەنگ بەدەستدەهێنن، هۆكارەكەی زیاتر دابونەریت و ئەو بیركردنەوانەیە كە سیاسەت تایبەتە بەپیاوان و ئافرەتان بڕوایان بەئەوە هەیە سیاسەت كاری پیاوە».

سكرتێری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، جەختی لەوە كردەوە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كاردەكەن بۆ ئەوەی هۆشیاری ئەوە لەنێو ئافرەتاندا بڵاوبكەنەوە كەدەنگ بەئافرەتان بدەن و وتیشی:» كارمان بۆ ئەوەیە ئافرەتان هۆشیار بكەینەوە پێویستە دەنگ بەئافرەت بدرێت، تا بەشداربن لە رەسمی چارەنووسی داهاتووی خۆی و چارەنووسی داهاتووی وڵاتەكەی و هەمان كار بكات كەپیاو دەیكات و هەمان پێگەی پیاوی هەبێت».

هاوكات سەیوان رۆستەم، سەرۆكی رێكخراوی یەكێتی ژنانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» لەهەموو كۆڕو كۆبونەوەیەكدا زۆر گرنگی بەئەوە دەدەین كە زۆربوونی رێژەی ژنان لەهەر ناوەندێكی بڕیارداندا مانای ئەوەیە مافەكانی ژنان زیاتر دێتەدی و دەچێتە پێشەوە، بەڵام دەبینی ژنان زۆرجار دەنگی كەم دەهێنن ئەمە هۆكارەكەی ئەوەیە هەڵبژاردنی ناخی ژنان نین، لەگەڵ ئەوەی هەندێكیان زۆر جێگە دەستیان دیارە، بەڵام بەگشتی لەئاست داواكاری دەنگی ژندا نین».

« كەمی دەنگی ژنان پەیوەندی بەفەرهەنگی كۆمەڵگەوە هەیە، كە  وایكردووە ژنان كەمتر دەنگیان پێبدرێت لەكاتێكدا سەركەوتنی ژن تەنیا پێویستی بەدەنگی ژن نیە، بەڵكو پێویستی بەكەسی ئازادیخوازیش هەیە كە متمانەیان پێبدەن»، سەیوان رۆستەم وای وت.

بەشێك لە رێكخراوو چالاكوانی بواری ژنان پێیانوایە سەرژمێریەكی ورد لەبەر دەستدا نیە بۆ ئەم بابەتانە تا لێكۆڵینەوەی تێدا بكرێت.

بەهار گوڵشاد، بەڕێوەبەری رێكخراوی ئێمە بۆ كاری ژنان (هەولێر) لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» تائێستا هیچ دیراسەیەكی زۆر ورد نیە تا بوترێت لەسەدا ئەوەندەی ژنان دەنگیان بەخودی ژن داوە، بۆیە پێم وایە ئەوە موتڵەق نیە».

بەهار گوڵشاد ئەوەشی باسكرد كە هەموو كات وەك رێكخراوەكان پاڵپشتی ژنانی كاندیددەكەن و خولیان بۆ دەكەنەوە لەڕووی بەهێزكردنی سۆشیال میدیاو دروستكردنی كەمپین.

نیاز عەبدوڵا، چالاكوانی بواری ژنان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»بەداخەوە لەكاتێكدا ژنان لۆمە دەكرێت كە هەلی یەكسان لەبەردەم ژنان و پیاوان وەك یەك نیە و ژنان كەمتر دەرفەتی  مومارەسەكردنی كاری سیاسییان هەیە، بۆیە گلەیی ئەوە لەژن بكرێت كە دەنگ بەكاندیدی ژن نادرێت و دەنگ كەم دەهێنێت رەوایەتییەكی بەهێزی نیە».

« ئەو رێكخراوانانەی رەخنەی ئەوە لەژنان دەگرن كەمتر دەنگ دەهێنن، خۆیان سەر بەحزبن و دەرفەتی یەكسان بۆ ئەو ژنانە ناڕەخسێنن كە كاندیدیانن و ئەو رێگایانەی كە پێویستە لەبەردەم ژنان واڵابێت واڵای ناكەن، ئەوە دەرهاویشتەی ئەو ناهۆشیارییەیە كەدەیانەوێت ژن لەناو كۆمەڵگەدا ئامرازێك بێت بەدەست حزبە سیاسییەكانەوە»، نیاز عەبدوڵا چالاكوانی بواری ژنان وا دەڵێت.

بەڕێوەبەری رێكخراوی دڵان بۆ كاروباری ژنان، دەڵێت:» تەنیا كۆمەڵگەو كلتور ئەوەی سەپاندووە كە ژنان كەمتر لەكاری سیاسەتدا سەركەوتوون».

نیان عەلی، بەڕێوەبەری رێكخراوی دڵان بۆ كاروباری ژنان لەسلێمانی بەهاوڵاتى وت:»بونیەتی كۆمەڵگەی كوردەواری واهاتووە پیاوان كاری سیاسەتیان لێ جوانەو دەبێت ئەو مەودایە بۆ ئەوان جێبهێڵدرێت، لەكاتێكدا كە چەندین نموونەی ژنی سەركەوتوومان هەیە و بەداخەوە نەبووەتە هۆی رەواندنەوەی ئەو بیروباوەڕانە».