هاوڵاتی

لەكاتێكدا عێراق یەكێكە لەوڵاتە نەوتییە گەورەكانی جیهان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڵام بەدەست هاوردەكردنی غازو سوتان و بەفیڕۆچوونی غازەوە دەناڵێنێت و ساڵانە 12 ملیار دۆلار زیان دەكات، بەرپرسانی عێراقیش دەڵێن لە دوو ساڵی ئایندەدا سوتان و بەفێڕۆدانی غازی پەیوەندیدار لەكێڵگە نەوتیەكان بگەیەننە سفر، سەرۆك وەزیرانی عێراقیش رایدەگەیەنێت هەرچەندە وڵاتەكەی رۆژانە زیاتر لە چوار ملیۆن بەرمیل نەوت هەناردە دەكات بەڵام كێشەی بەرهەمە نەوتییەكانی هەیە، لەكەربەلاش گەورەترین پاڵاوگەی بەرهەمە نەوتییەكان كرایەوە كە توانای دابینكردنی لەسەدا 70ی پێداویستی بەرهەمە نەوتییەكانی عێراقی هەیە، لەپارێزگای ئەنباریش بۆ یەكەمجار پرۆسەی بەرهەمهێنانی گازی سرووشتی لەكێڵگەی عەكاز دەستیپێكرد كەزیاتر لە40 ساڵ لەمەوپێش دۆزراوەتەوە.

بەوتەی مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەو زیانانەی عێراق لەئەنجامی هاوردەكردنی غاز بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی كارەبا، یان سووتاندنی غازی پەیوەندیدار لە كێڵگەكانی ناوەڕاست و باشوورەوە دروستدەبن، ساڵانە بە نزیكەی 12 ملیار دۆلار مەزەندە دەكرێت، تێچووشی گەورەیە لەسەر سەرچاوە نەوتییەكان، سەرچاوە داراییەكانی وڵات. ئەو راوێژكارە بڕواشی وایە لەماوەی دوو ساڵی داهاتوودا سووتانی غازی پەیوەندیدار بگاتە سفرو بەكارهێنانی دەگاتە 100%.

لەمانگی شوباتی رابووردووش، محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاندبوو كە لەماوەی سێ ساڵی داهاتوودا عێراق پێویستی بەهاوردەكردنی غاز نابێت و خۆی پێداویستی خۆی دابین دەكات. یەكێكیش لەو بوارانەی عێراق دەبێت غازەكە بخاتە خزمەتییەوە بواری كارەبایە، كە لەئێستادا عێراق گەورەترین گرفتی كارەبای هەیە بەجۆرێك لەهاویندا پێویستی بە 30 هەزار مێگاوات كارەبا هەیە كەچی ئێستا 16 هەزار مێگاوات بەرهەمدەهێنێت و چاوەڕوانیش دەكرێت لەساڵی 2050 بەهۆی زۆربوونی ژمارەی دانیشتوانییەوە پێداویستییەكانی زیاتر بێت.

سودنەبینی عێراق لەغازەكەی لەساڵانی رابووردوودا گرفتێكی گەورەبووەو باسكراوە، بەڵام لەساڵی 2010ەوە عێراق رێككەوتنی لەگەڵ بانكی نێودەوڵەتی كردووە بۆ ئەوەی لەساڵی 2030 رێژەی سوتانی غازی پەیوەندیدار بەدەرهێنانی نەوتەوە بگاتە سفر، هەروەها لەساڵانی 2009 بۆ 2014 چەندین رێككەوتننامەی لەگەڵ كۆمپانیاكاندا كردووە بۆ ئەوەی سود لەغازی كێڵگەكانی ناسریەو بەسرە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا ببینێت، بەڵام سەركەوتوو نەبووە، بەبڕوای شارەزایانیش ئەگەربێت كاربكرێت بۆ بەدەستهێنانی ئەو ئامانجە ئەوا تاوەكو ساڵی 2030 رێژەی غازی سووتاو دەگاتە سفر.

بەپێی ئامارە نێودەوڵەتییەكانیش عێراق لەناو ئەو نۆ دەوڵەتەدایە كە بەرپرسن لەزۆرینەی سوتاندنەكانی غازو بەپێی داتاكانی بانكی نێودەوڵەتیش لەساڵی 2020 قەبارەی غازی سوتاو لەعێراقدا 17.374 ملیۆن مەترسێجا بووە.

هاوكات لەئێستادا عێراق پشت بەهاوردەكردنی غاز لەئێرانەوە دەبەستێت بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا، بەجۆرێك عێراق 14 هەزار مێگاوات بەرهەمدەهێنێت لەناوخۆداو چوار هەزار مێگاوات لەڕێگای هاوردەكردنی غازەوە لەئێران بەرهەمدەهێنێت كە لەسەدا 80ی هەناردەی كارەبای ئێران بۆ دەرەوە ئەژماردەكرێت، ئەمەش بەبڕوای چاودێرانی سیاسی وەك كارتێكی فشاری ئێران بۆ سەر عێراق وەسفدەكرێـت بەوەی زۆرجار ئێران غازەكە دەگرنەوەو كەمی كارەبا سەرهەڵدەدات.

لەمیانی بەڕێوەچوونی ئاهەنگی كردنەوەی پاڵاوگەی كەربەلا، محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند هەرچەندە وڵاتەكەی رۆژانە زیاتر لە چوار ملیۆن بەرمیل نەوت هەناردە دەكات بەڵام كێشەی بەرهەمە نەوتییەكانی هەیە، سوودانی ئاماژەشی بەوەكرد پێویستە عێراق وەبەرهێنان لەسامانە سرووشتییەكانیدا بكات بۆ ئەوەی پێداویستییەكانی دابین بكات و جەختیشی لەوەكردەوە پاڵاوگەی كەربەلا لەسەدا 60 بۆ 70ی پێداویستی عێراق لەبەرهەمە نەوتییەكان دابیندەكات كە ساڵانە سێ ملیار دۆلاری بۆ هاوردەكردنی خەرج دەكات.

-پاڵاوگەی كەربەلا رۆژانە توانای پاڵاوتنی 140 هەزار بەرمیل نەوتی بەنوێترین تایبەتمەندییە ئەوروپییەكان هەیە، یەكەم پااوگەیە لەعێراقدا بەو تایبەتمەندیانە.

 -لەئێستادا لەسەدا 60 ی پاڵاوگەكە كەوتۆتە كارو لەمانگی تەمموزی داهاتوو بەتەواوەتی دەكەوێتە كار.

-رێژەی ئۆكتانی بەنزینەكەی 95

-توانای بەرهەمهێنانی 200 مێگاوات كارەبای هەیەو 60 مێگا دەداتە كارەبای نیشتیمانی

-رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی (9 ملیۆن لیتر بەنزین، 4 ملیۆن لیتر گاز، غازی شل 750 تۆن، سوتەمەنی قورس 8 ملیۆن لیتر، كیرۆسین 3 ملیۆن لیتر، كیبریت 360 تۆن)ی هەیە.

-پەیڕەوی لەڕێنماییە ژینگەییە جیهانییەكان دەكات

-33 یەكەی تەشغیلی و خزمەتگوزاری و گەنجینەیی بەتوانای گەورەوە

-كۆگای گەورەو كارگەیەكی پڕكردنی غاز

- 100 یەكەی نیشتەجێبوون و كۆمەڵگای نیشتەجێبوون

هەر لەدرێژەی هەوڵەكانی عێراق بۆ پەرەپێدانی غاز لەچەند رۆژی رابووردوودا بۆ یەكەمجار پرۆسەی بەرهەمهێنانی غازی سرووشتی لەكێڵگەی عەكاز بەبڕی 60 ملیۆن پێ سێجا لەڕۆژێكدا، كەدەكاتە نزیكەی یەك ملیۆن و 700 هەزار مەترسێجا. لەپارێزگای ئەنبار دەستیپێكرد كە كێڵگەكە 42 ساڵ لەمەوبەر دۆزراوەتەوەو یەدەگەكەی بەپێنج ترلیۆن مەترسێجا دەخەمڵێندرێت.

كێڵگەی عەكاز كە لەساڵی 1981 دۆزراوەتەوە، یەدەگەكەی بەپێنج ترلیۆن مەترسێجا دەخەمڵێندرێت، لەساڵی 2011دا گرێبەستی بەرهەمهێنانی گازی سرووشتیی ئەو كێڵگەیە درایە كۆمپانیایەكی كۆریای باشوور، بەڵام لەپاش تەواوكردنی 60%ـی كارەكانی بەهۆی شەڕی داعش كێڵگەكەی بەجێهێشت و وەزارەتی نەوت ئەركی بەرهەمهێنانی گرتەئەستۆ.

بەپێی وتەی وەزیری نەوتی عێراق ئەو بڕە گازە سرووشتییەی لەكێڵگەی عەكاز بەرهەمدەهێندرێت بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا لەوێستگەی كارەبای عەكاز بەكاردەهێندرێت بۆ بەدەستخستنی 90 بۆ 95 مێگاوات كارەبا.